noorwegen
het land voor individualisten en natuurvrienden
zestienhoven favoriet bij noorwegen-gangers
de trulli van
alberobello,
de merkwaardigste
boerenhuizen
van europa
is hel kenmerk van de ware, primitieve hytterferie temidden van een ongerepte
een mens er toe, om met het gezoem van
machine, mixer en droogtrommel nog in de
in van boomstammen opgetrokken hut te be
en daar het noenmaal te bereiden op vlam-
petroleumstellen? Terwijl buiten de blauw-
is zingen en de bossen hun eeuwig geruis laten
>nsbi beklimmen deze vakantiegangers geheel vrij
hei gestoelte van een ouderwets gemak op tien
ntig meter afstand van hun blokhut. Een hartje
deur geeft vrij baan aan het aroma van de den-
zij dat thuis aan een spuitbus moet worden ont-
Drinkwater moet bij de boer gehaald of uit een
leput worden. Een knappend houtvuur verdrijft
g de kilte en als het donker is geworden
injrt het gezin zich rond de olielamp,
mee
9 9' llokhut Deze Spartaanse vorm van vakantiebe
steding wordt in Noorwegen „Hyttefe-
rie" genoemd. Er zijn meer comfortabe
le variaties mogelijk, maar veel Noren
hebben nog de onbedwingbare neiging
om als de pioniers van weleer hun
krachten te meten met de natuur. Zij
geven de voorkeur aan het baden in
een ijskoud riviertje boven het gebruik
van een douche.
Een toenemend aantal Nederlanders
reist naar het land van Peer Gynt om er
ook een hut in het woud of aan een
fjord te betrekken. Duizenden „hytter"
staan er te huur. Volgens de jongste
gegevens bezit tachtig procent van de
Noorse gezinnen zo'n eigen vakantie
huisje) en een groot deel van dit con
tingent wordt door bemiddelingsbu
reaus te huur aangeboden in de perio
den dat de eigenaren er geen gebruik
van maken.
Een groot aantal van de circa 150.000
Nederlanders die in Noorwegen op va
kantie gaan, huurt zo'n hytte; door
gaans mensen die al ervaring hebben in
het dragen van wandelschoenen en het
speuren naar wilde aardbeien, bosbes
sen, paddestoelen en het nestje van de
loofzanger. Noorwegen presenteert zich
niet ten onrechte als het land voor indi
vidualisten en natuurvrienden.
Voortbordurend op dit thema heeft men
de hytter-romantiek ook van toepassing
verklaard op nieuwe en comfortabele
bungalows, soms ge
groepeerd rond een
hotel waar de maaltij
den kunnen worden ge
bruikt. Wie bang is
voor de eenzaamheid
heeft de keus uit veel
alternatieven, variërend
van complete vakantie
dorpen met zomerhui
zen tot hytter-in-een-rij,
met geluiddempende
wanden, appartemen
ten dus eigenlijk. Er
worden concessies ge
daan aan de oorspron
kelijke formule met bij
voorbeeld de uitdaging
om met een rugzak vol
eigen proviand naar
Spitsbergen te vliegen
en daar in volstrekte
afzondering een blok
hut te betrekken. Zo is
het in Noorwegen ook
een wat paradoxaal
statussymbool gewor
den om op de Lofoten
een kale. roodgeverfde
vissershut te huren.
Deze hokjes, de zoge
naamde rorbu's, wor
den door de eigenaren
alleen 's winters ge
bruikt. In de zomer
maanden verschaffen
ze nu huisvesting aan
welgestelden die met Een hytte in het Noorse berglandschap.
de uiterst sobere inrichting genoegen
nemen en die, omzwermd door meeu
wen, gretig de lucht van traanketels en
visdrogerijen opsnuiven. Andere „vluch
telingen" uit de steden schepen zich In
op een snelboot, die hen vanuit Bergen
in vijf kwartier naar het idyllische ei
landje Litlakolsy voert, waar slecht 60
bewoners het hoofd boven water hou
den, inclusief de postbode en een win
kelier. Ook daar staat de hytter klaar.
De huurprijs van 375 tot 500 gulden per
week is inclusief het gebruik van een
roeiboot. De ligging aan het water van
deze vakantiehuisjes alleen al wekt hun
kering op naar een ongecompliceerd
bestaan, temidden van klippen en ei
landjes. Sommige Noren zijn dermate
bezeten van het hytter-syndroom, dat
zij 's winters deelnemen aan iglo-safa
ri's en hun eigen hut voor de overnach
ting in de sneeuw uitgraven.
Voor veel Nederlanders zijn het niet al
leen blokhutten die hen naar Noorwe
gen lokken, al of niet met de botani
seertrommel in hun bagage. De moge
lijkheden om vanuit deze basis terug te
keren tot een indrukwekkende natuur
zijn eindeloos gevarieerd. In Susjen fun
geert de kordate Birgit Bugten als ver
tegenwoordigster van de Nordisk Hytte-
ferie, een van de bemiddelingskantoren.
„Een inniger contact met de natuur, al
of niet met het comfort dat men thuis
voorhanden heeft, is nauwelijks te be
denken", aldus deze voorlichtster. Zij
ontvangt in deze omgeving veel van
onze landgenoten die de voorkeur ge
ven aan een rustige en toch actieve va
kantie. Birgit moet hun wel verzoeken
de gebergteregels in acht te nemen: al
les wat leeft en groeit ontzien.
Huurprijzen
De huurprijzen voor haar hytter en die
van andere verhuurbedrijven worden
vastgesteld aan de hand van classifica
ties, die verband houden met atmosfeer
Tal van hutten zijn eigendom of bevinden zich op het grondgebied van een Noorse boer. Dit waarborgt een nauw contact met het landleven en de natuur.
en inrichting, de omgeving (het uitzicht)
en de ligging. De eenvoudigste optrek
jes scoren rond 150,- per week in het
hoogseizoen, maar prijzen van ruim
1300,- behoren niet tot de uitzonde
ringen.
Er zijn namelijk hytter die voor meerde
re families of groepen geschikt zijn, tot
een maximum van 30 of 35 personen
zelfs. In de regel moeten lakens en slo
pen, dekens of slaapzakken, thee- en
handdoeken worden meegebracht.
Sommige hytter zijn gebouwd in derma
te afgelegen oorden, dat tolgeld voor
het gebruik van privé-wegen moet wor
den betaald. Wie in de omgeving wil
gaan vissen heeft een vergunning no
dig, die zo'n twintig kronen per persoon
kost.
Nordsk Hytteferie, Den Norske Hytte
Formidling AS., Norsk Folkeferie en
andere organisaties houden zich met de
verhuur bezig. Sinds kort opereert op
de Nederlandse markt ook Nordisk Fe-
rie, die hytter en stuga's (zoals deze
huisjes in Zweden worden genoemd)
aanbiedt in vier Scandinavische landen
(Noorwegen, Denemarken, Zweden en
Finland), in totaal 2500, waarvan echter
1000 in Denemarken. Lia M. Otjes geeft
leiding aan dit bureau, gevestigd in de
Leidsedwarsstraat 74 te Amsterdam. Zij
beschikt over uitvoerige brochures be
treffende „Scandinavische vakantie
huisjes".
Vanzelfsprekend is het ook reisorgani
satoren niet ontgaan, dat de hytter als
alternatief voor het massatoerisme
steeds meer in trek komen, vooral nu
de vakantiegangers wat zuiniger aan
moeten gaan doen. Norske Turist Servi
ce in Amsterdam is de enige touropera
tor die uitsluitend reizen naar Noorwe
gen in het programma heeft, op maat
gesneden voor de mensen die hun hart
aan dit land hebben verpand.
De zomerhuisjes van dit bureau zijn te
huur voor minimaal veertien dagen, de
huurprijzen variëren van 175 tot 525
gulden per week. Voor dat laatste be
drag staat bijvoorbeeld een tweeper
soonshuisje klaar in het Heidal, op 700
meter hoogte, met een schitterend uit
zicht op bergformaties. Het ligt vlak bij
een boerderij op 3,5 kilometer afstand
van winkels en postkantoor. Verwar
ming met een houtkacheltje, water uit
een slang af te tappen uit de berg
stroom, droogcloset op de boerderij,
elektrisch fornuis, koelkast, elektrische
verlichting. Wie biedt er geld om twee
weken de buur te mogen zijn van boer
Espelund? Er is in dit programma keus
uit 40 hytter.
Rusticiteit
Een andere reisorganisator die veel
mensen voor Noorwegen werft is Sca-
nialux. Bugalows, chalets en apparte
menten bieden in dit programma een
variatie op de primitieve hytter, soms
zeer modern van vormgeving, maar met
behoud van een zekere rusticiteit. Zij
vormen in de meeste gevallen een soort
vakantiedorp. Nieuw is de Sportell-va-
riatie in Geilo: 50 bungalows rondom
een hoofdgebouw met zwembad, sau
na's, restaurants en entertainment. Zo
wel de Fred Olsen Bergen Line (elke
week drie afvaarten naar Noorwegen
vanuit Amsterdam) als de naar Zweden
koersende Tor Line bieden arrange
menten aan, die tegemoetkomen aan
de „hytter-romantiek", zij het dat vaak
op zeker gespeeld wordt door de min
der ondernemende cliënten comfort en
dienstbetoon te bieden.
Ook de Nederlanders die geen vaste
verblijfplaats kiezen maar op trektocht
gaan, delen in de geneugten van het bi
vakkeren temidden van de natuur, dank
zij het aanbod in reizen langs berghut
ten, de befaamde Ungdomsherberger
(jeugdherbergen voor jong en oud, to
taal 100 vestigingen) en de maar liefst
1350 kampeerterreinen, ook bijna alle
maal voorzien van eenvoudige hytter.
Een variatie op het wonen in de eigen
huisjes bieden de Noorse boerderijva
kanties. Ze zijn sterk in opkomst, hoe
wel het vee soms de wijk heeft geno
men voor de gasten,
zodat alleen de kat er
geaaid kan worden. De
vakantiegangers wanen
zich ver terug in de tijd
als ze op zo'n hoeve in
de stijl zoals beschre
ven in de trilogie „En
eeuwig zingen de bos
sen" van Gulbranssen,
de maaltijd krijgen
voorgezet in een pronk
kamer uit 1633 en het
huis horen kraken in de
gebinten.
LEO J. LEEUWIS
Hoe genoeglijk het leven van de geruste vakantiegan
ger voortrolt, ook als hij zijn kinderen heeft meegeno
men naar een Noorse berghut, toont deze foto.
(Inlichtingen bij de ge
noemde organisaties
en het Noors Ver
keersbureau te Am
sterdam, Leidsestraat
74, tel 020-222545)
Veel vakantiegangers die Noorwegen
als bestemming kiezen, boeken passa
ge op de schepen van de Fred Olsen
Bergen Line en nemen hun auto mee.
De reisorganisator Scanialux brengt
een flink aantal landgenoten per vlieg
tuig naar hun Noorse bestemming, van
af de luchthaven Zestienhoven bij Rot
terdam.
Een enquête onder deze passagiers
heeft verrassende rtesultaten opgele
verd, aldus directeur René Meulensteen
van Scanialux. Zeker 80 procent van
zijn gasten gaf aan dit kleine en rustige
vliegveld de voorkeur boven het drukke
Schiphol.
Vorig jaar heeft deze touroperator reis
mogelijkheid geboden met de nieuwe F
28 Fokker Fellowship van NLM. Geble
ken is, dat voor een aantal vakantiegan
gers de mogelijkheid om vanaf Zestien
hoven te kunnen vertrekken, doorslag
gevend is geweest bij de keuze van
Noorwegen als vakantieland.
Men ervaart Zestienhoven als minder
paniekerig dan Schiphol, overzichtelij
ker, uitstekend bereikbaar met het o-
penbaar vervoer. Automobilisten no
teerden als verrassende ervaring de
dicht bij de vertrekhal gelegen parkeer
accommodatie met een tarief van
40,- voor onbeperkt parkeren.
Als maximale vertraging hoefde men op
dit vliegveld, gedurende het zomersei
zoen 1979 slechts èén kwartier voor lief
te nemen. Voor een aantal passagiers
ligt Zestienhoven „dichter bij huis",
maar mensen uit de noordelijke provin
cies constateren uiteraard het tegen
overgestelde. Toch zijn er onder hen
ook die liever doorrijden naar de Rot
terdamse luchthaven.
Er werden ook klachten gehoord.
Schiphol biedt bijvoorbeeld meer ver
scheidenheid in de belastingvrije win
kels. Intussen zijn maatregelen geno
men om het assortiment op Zestienho
ven uit te breiden, o.m. met foto- en
filmrolletjes. Ook viel er het een en an
der aan te merken op de accommodatie
voor wegbrengers en afhalers.
Het vliegen met de kleinere typen ma
chines dan op chartervluchten gebrui
kelijk is, werd door vrijwel alle onder
vraagden als positief ervaren. Men
toonde zich voldaan over de meer per
soonlijke benadering aan boord, over
het comfort en de lunches. De verras
sende uitslag van dit onderzoek heeft
een rol gespeeld bij de beslissing van
deze touroperator om door te gaan met
de chartervluchten met de F 28 vanaf
Zestienhoven.
ALBEROBELLO Zelfs in de zomer
van 1980, waarin het buitenlandse toe
ristenbezoek aan Italië alle records van
de afgelopen jaren heeft geslagen, zijn
er niet veel buitenlanders doorgedron
gen tot Apulië, de ,,hak" van de Ita
liaanse laars, die tussen de Adriatische
en Ionische Zee in de richting van
Noord-Afrika wijst. Nochtans behoort
Apulië met zijn Griekse, Romeinse, By
zantijnse, Arabische, Zwabische en
Normandische invloeden tot de
boeiendste delen van Italië, de een
heidsstaat, waarmee Apulië nog altijd
zo weinig gemeen heeft. De betrekkelij
ke afgeslotenheid heeft, behalve nade
len, het voordeel dat Apulië zichzelf is
gebleven en tal van gebruiken en le
vensvormen uit het verleden heeft
bewaard.
Rijdend door het in zijn verdorde rauw
heid toch indrukwekkende heuvelland
schap van de Murge ten oosten van Ta-
ranto, passeren we in een half uur tijd
op de weg tussen twee witte slaapstad-
jes één eenzame boer op zijn moeizaam
voortsjokkende muildier. In de verte klit
hier en daar tegen een heuvel met bruin
verdord gras een kudde schapen.
Zo onherbergzaam het droge land van
de Murge is, zo vriendelijk wordt Apulië
nadat we Martina Franca zijn gepas
seerd. De Grieken en voor hen waar
schijnlijk de Phoeniciërs hebben al ont
dekt dat de brede strook land tussen
de Murge en de kust bestaat uit vrucht
bare rode aarde, die bij een goede be
vloeiing rijke oogsten opbrengt. Tussen
onafzienbare olijf- en amandelboom
gaarden strekken zich ook nu nog tot
aan de horizon korenvelden uit. die de
harde korre! leveren waarven de Italia
nen hun onvolprezen pasta-gerechten
maken: spaghetti, tortellini, lasagna,
cannelloni en hoe ze verder mogen he
ten.
Bij AlberobeUo verandert het landschap
in zoverre, dat de akkers worden on
derverdeeld door middel van manshoge
muren, gestapeld uit de grijze stenen
die overal in het rond liggen. Hier en
daar worden de muren onderbroken
door vreemde bouwsels, de trui li", die
karakeristiek zijn voor deze streek.
Trulli enkelvoud trullo zijn vier
kante boerenhuizen, op een hoogte van
twee meter overgaand in een achthoek
en vervolgens in een cirkelvorm. De
muren zijn gestapeld van ruwe stenen
zonder bindmiddel zoals tras of kalk.
De koepels zijn eveneens op een bijzon
dere wijze gestapeld en vervolgens
overdekt met leisteen. Soms zijn hele
groepen trulli tegen elkaar opgetrokken
en met elkaar verbonden, zodat ze sa
men een ruime behuizing vormen.
Volgens de streekhistoricus Mariano
Martaffa dateren de oudste trulli uit
1550. Hun ontstaan is te danken aan de
onverzadigbare winzucht van een re-
naissance-potentaat. Die potentaat was
niemand anders dan „onze Karei de
Vijfde". Om aan geld te komen vaardig
de hij een keizerlijk decreet uit, waarbij
een vergunning werd vereist voor alle
op te trekken bouwwerken. Niet alleen
zo'n vergunning kostte geld, maar ook
de controle op de onroerend-goed-be-
lasting werd erdoor vereenvoudigd.
Gian Girolamo, de landheer van Apulië,
vreesde dat het decreet een ongunstige
invloed zou hebben op de agrarische
ontwikkeling van zijn gebied, die juist
zo goed op gang begon te komen. Hij
bracht grote stukken vruchtbare maar
onbewerkte grond in cültuur en daar-
voor was het nodig dat er boeren gin
gen wonen. Hij droeg hun op. voortaan
slechts woningen te bouwen zonder ge
bruikmaking van metselspecie, zodat ze
bij controle door de keizerlijke inspec
teurs onmiddellijk konden worden neer
gehaald.
Deze vorm van belastingontduiking
heeft geleid tot een bouwwijze, die niet
alleen de eeuwen heeft getrotseerd
Een trulli-straat in Alberobello.
maar die bovendien uniek is in Europa.
Met hun muren van twee meter dikte
zijn de trulli stevige bouwsels. Boven
dien is het binnen zelfs tijdens de heet
ste zomermaanden heerlijk koel. Het re
genwater loopt van de koepels in een
goot rond de trullo en wordt van hieruit
naar een stenen ruimte onder de woon
kamer geleid. Door een deksel in de
vloer weg te nemen kan altijd overvloe
dig water worden geschept. Voordat
ook in Apulië de druiven werden ge
perst in centraal gelegen coöperatieve
wijnperserijen, werd in sommige trulli
de dieprode wijn bewaard in de ruimte
onder de vloer
Het oude stadsdeel van Alberobello be
staat uit een wonderlijke verzameling
van een paar duizend trulli. Ze rijen zich
aaneen tot hele straten. De enige mo
dernisering bestaat uit het feit dat ze
elektrisch worden verlicht en dat er een
kleurige stoep langs loopt. De alkoven
zijn echter nog altijd als slaapplaats in
gebruik.
In tegenstelling tot dè verspreid liggen
de trulli op het platteland met hun mu
ren van ruwe stenen zijn de stads-trulli
van Alberobello in de loop der tijden
bedekt met een leemlaag en vervolgens
wit gekalkt. De dakpunten verraden dat
het christendom in dit uiteinde van Eu
ropa doorvlochten is met heidense ele
menten en overblijfselen uit andere cul
turen. Ze bestaan uit keramische gra
naatappels, paddestoelen, kelk- of ster
vormen en andere moeilijk te beschrij
ven versieringen, bedoeld om ziekten
en boze geesten af te schrikken. Met
deze bedoeling werden soms ook be
paalde merktekens op de leien koepels
gekalkt, zoals de swastika met korte
haken.
Toch heeft de nieuwe tijd ook hier zijn
nivellerende intrede gedaan. Nu de
Apullische boer zich gemakkelijk per
auto of tractor kan verplaatsen, woont
hij liever in het dorp of de stad dan er
gens eenzaam op het platteland. Daar
door komen veel trulli leeg te staan. Ze
worden opgekocht door mensen uit de
grote steden, die ze geschikt maken als
tweede woning door er een fantasieloos
bungalowtje tegenaan te plakken. We
zagen zelfs een trullo met een televisie
antenne boven op de koepel.
Ondanks deze wansmakelijke uitwassen
blijven de trulli behoren tot de merk
waardigste bouwvormen van Europa.
Doordat ze nog altijd worden bewoond
en door sommigen zelfs worden be
geerd zijn de trulli nog lang niet gede
gradeerd tot museumstuk.
PIET TUMMERS
