Indringende soberheid
van Jan Wolkers
Commissie bepleit hergroepering
van joodse gemeenten in Nederland
ÏMMir
kerk
wereld
Korte metten
Jeugdtijdschrift
„Klap"aan 750stéN
nummer toe
'DE PERZIK VAN ONSTERFELIJKHEID'
GEWEST
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 22 NOVEMBER 1980 PAGII
MD
Het hergroeperen van de nog bestaande
43 joodse gemeenten tot ongeveer vijftien
gemeenten „nieuwe stijl", die elk ten
minste tweehonderd zielen tellen is een
van de ingrijpende maatregelen, die de
Nederlands-Israëlietische Commissie
voor Organisatie (NICO) voorstelt in
haar zojuist verschenen rapport „Uitzicht
op joods Nederland in de tachtiger ja
ren".
Wil de joodse gemeenschap in Nederland in stand
blijven en het Nederlands-Israëlietisch Kerkge
nootschap ook in de komende jaren zijn taak blij
ven vervullen, dan zullen vernieuwingen en struc
turele veranderingen moeten worden doorgevoerd,
zo zegt de commissie.
Doel van de voorstellen is om het organisatorische
en bestuurlijke verband van het Nederlands-Israë
lietisch Kerkgenootschap aan te passen aan de sterk
veranderde situatie, opdat de meest wezenlijke reli
gieuze, culturele en sociale voorzieningen binnen
het bereik worden gebracht van iedere jood in Ne
derland.
In Nederland wonen thans naar schatting tegen 'de
dertigduizend joden. Ten hoogste veertig procent
hiervan is georganiseerd in een van de drie kerkge
nootschappen', waarvan het NIK de grootste is.
Deze federatie vertegenwoordigt 43 joodse gemeen
ten met een actief ledenbestand van in totaal acht
duizend personen. De aangesloten gemeenten va
riëren in grootte van vierduizend" tot ongeveer
twintig zielen.
Behalve genoemde hergroepering van de gemeen
ten stelt de commissie NICO een centrale begelei
ding voor van plaatselijke activiteiten door een
aantal service-organisaties. Voorts stelt zij onder
meer voor de vier opperrabbijnen in Amsterdam,
Rotterdam, Den Haag en overig Nederland (Ressort
Utrecht) te vervangen door drie hoofdrabbijnen.
Een met een organisatorische, coördinerende en re
presentatieve taak, een die verantwoordelijk is voor
de besluitvorming op godsdienstig gebied en een
voor onderwijszaken. De drie hoofdrabbijnen moe
ten een Rabbinale Raad vormen, geleid door de
rabbijn-voorzitter, wiens functie dan in zekere zin
kan worden beschouwd als die van Opperrabbijn
van Nederland.
De Oostenrijkse katholieke
jongerenorganisaties heb
ben in een telegram Barba
ra Engl uit München be
dankt voor de manier,
waarop zij op de laatste dag
van het bezoek van de paus
in Duitsland de zorgen van
de jeugd onder diens aan
dacht heeft gebracht De on
dertekenaars van het tele
gram de leiders van de
werkgemeenschap van de
katholieke jeugd, van de
katholieke jonge arbeiders
en van de katholieke stude
rende jongeren spreken
daarbij de hoop uit dat de
paus in openheid de dialoog
met de jongeren zal aan
gaan. De paus heeft bij zijn
aankomst in Rome kort ge
reageerd. Hij zei, dat het
door Barbara Engl opge
worpen probleem „twee
kanten had". Ook de jeugd
moet begrip opbrengen voor
hetgeen de kerk haar geeft
heeft tijdens haar jaarverga
dering in Centrum Hydepark
te Doorn, dr. H. W. de Knijff
(49) benoemd tot kerkelijk
hoogleraar aan de rijksuni
versiteit van Utrecht. Dr. De
Knijff gaat zich bezighouden
met het vak christelijke
ethiek. Het gaat hier om een
nieuwe hoogleraarspost. Dr.
De Knijff is sinds 1974 weten
schappelijk hoofdmedewerker
aan de theologische faculteit
van de Utrechtse universiteit.
aangeboden van „Rem
brandt en de bijbel", een
zesdelige serie van verhalen
uit het Oude en Nieuwe Tes
tament, door Rembrandt in
schilderijen, etsen en teke
ningen in beeld gebracht
Hidde Hoekstra, van de uit
geverij „Het Spectrum"
neeft de serie samengesteld
en toegelicht. Zij bevat alle
zeventig, in aanmerking ko
mende etsen, de meeste (ze
ventig) bijbelse schilderijen
en een ruime keus (140) uit
de bijbelse tekeningen. Alle
afbeeldingen zijn voorzien
van kunsthistorische noti-.
ties.
Het Interkerkelijk Vredesbe
raad (IKV) heeft in een brief
van de nationale Raad van
Kerken in de Verenigde Sta
ten bijval gekregen voor de
campagne om Nederland vrij
van kernwapens te maken als
eerste stap naar verdere ont
wapening. Aanleiding daartoe
is de rapportage van enkele
beleidsfunctionarissen uit de
Verenigde Staten, die tijdens
de Vredesweek een bezoek
aan Nederland hebben ge
bracht. Het IKV zegt de laat
ste tijd steeds meer steunbe
tuigingen te krijgen van ker
kelijke groepen of functiona
rissen in het buitenland,
waaruit blijkt dat men daar
juist van de kerken in kleine
landen als Nederland veel
verwacht, nu de grote mo
gendheden onmachtig blijken
tot enige beweging ten goede
op het gebied van de kernbe
wapening. De Amerikaanse
Raad van Kerken is de eerste
grote kerkelijke instantie, die
zich openlijk op deze manier
uitspreekt.
In een brief aan de presi
dent van Tsjechoslowakije
Gustav Husak heeft de
Raad van Kerken Neder-
land aangedrongen op stop
zetting van de onderdruk
king van burgers die een ei
gen mening naar voren
brengen of kritiek op de re
gering uiten. De brief, on
dertekend door voorzitter
Berkhof en secretaris Fio-
let, maakt niet alleen in het
algemeen melding van de
repressie, maar noemt ook
enige mensen met name, die
in de gevangenis zitten. Ge
zegd wordt, dat het gaat om
goede burgers, die in moei
lijke tijden bereid zijn ver-
antwoordelijkheid op zich
te nemen en gewetensvol in
de samenleving te staan. In
plaats van hen uit te scha
kelen zou de staat deze
mensen juist moeten aan
moedigen, aldus de brief.
„Kind aan huis", is het thema van het op 1 decembe
verschijnende nummer van het jeugdtijdschrif
„Klap". Het gaat hierbij om een jubileumnummer vai
het blad, namelijk het 750ste. PMK-Nederland (Pause
lijk Missiewerk van de Kinderen) tracht met dit tijd a
schrift mee te werken aan de mondiale vorming vai JLa
kinderen van vier tot veertien jaar.
De geschiedenis van het blad bestrijkt al een periode valf^^
130 jaar, een tijdperk waarin de nodige veranderingen heb
ben plaatsgevonden. Het eerste begin is te vinden in 185|
toen voor de eerste keer verschenen de „Annalen van he
Genootschap der Heilige Kindsheid tot het doopen en vrij
koopen van de ongeloovige kinderen in Sina en in ander m
afgodische landen'. Een contactblad min of meer voor pas A
toors en parochiële zelatrices. WË
Pas in de jaren twintig van deze eeuw komen de kinderei W
zelf meer in de aandacht van de redactie, een ontwikke
ling, die haar voltooiing kreeg in 1934 toen bij het vijfhor}
derdste nummer het blad niet alleen van naam veranderd|es Hi
maar ook van uiterlijk en inhoud. [rlanc
De nieuwe naam werd „De Kleine Apostel", die vele oudere,
ren zich uit hun jeugd nog zullen herinneren. Het bla<janu;
nam een grote vlucht en bereikte in de naoorlogse jarefcven
een oplage van 170.000 stuks. In de jaren zestig zette oo^t or
hier echter de grote verandering in. Niet alleen wat h^y -po
aantal abonnees betreft, dat sterk terugliep, maar ook wa[mme
de inhoud betreft, die de veranderingen in het denke(erna,
over missie weerspiegelde. xielai
Maar men speelde snel op de veranderingen in. De naai|juari
werd veranderd in „Klap", waarmee in de lettercombin«jrSt d<
tie toch nog de band met „De Kleine Apostel" bleef be,dSge
staan. Naar vorm en inhoud wijzigde het blad zich sterl£ paa
De vormgeving kreeg via foto's, lay out en gebruik valval
kleuren een modern karakter. Inhoudelijk is het tegei^rerii
woordige „Klap" (St. Annastraat 88, 6524 GH Nijmegen war(
een blad, dat uitgaande van evangelische inspiratie wil wi^er u
zen op de onontbeerlijkheid van solidariteit met de zwakn aj
sten in de samenleving, in eigen omgeving en in de der(^z.miJ
wereld. itri
Dat gebeurt door middel van foto's, teksten, verhalen, ir^y Tt
terviews, informatie, opdrachten en puzzels. Met het blakst in
wil PMK-Nederland ook de missionaire dimensie, onmifchts
baar bij de katechese, uitdrukkelijk onder de aandacl|nne(
brengen van kinderen en hun begeleiders in jeugd- ejejner
kerkgroepen, op school en thuis. tputt<
-ütakk
LEIOEN:
H. Lodewijk za. 10.00 u. en 19.00 u., zo. 8.30 u..
10.00 u. hoogmis. 11.30 u.. 18.00 u.. 19.00 u. Lof;
H. Middelares za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis.
11.30 u.; O.L. Vr. Onbevl. Ontv. za. 19.00 u., zo.
9.30 u.. 10.45 u. hoogmis. 12.15 u.; St. Antonius
van Padua za. 19.00 u. euch. met muzikale omlijs
ting. zo. 9.30 u.. 11.00 u. euch. met koor; H. Leo-
nardus za. 19.00 u„ zo. 9.00 u.. 10.45 u. hoogmis
u.; H. Petrus za. 19.00 u.. zo. 9.00 u., 10.30 u. hoog
mis. 12.00 u.; O.L. Vr. Hemelvaart zat. 19.00 u., zo.
8.30 u.. 9.30 u.. 11.00 u. euch.. mmv. Dames en He
renkoor; Oud Kath. Kerk zo. 10.00 u. hoogmis.
AARLANDERVEEN:
za.- 19.00 u., zo. 7.30 u., 10.30 u. hoogmis; dep. Ter
Aar zo. 9.00 u. hoogmis, 12.00 u.
ALPHEN A/D RIJN:
De H. Geest za. 19.00 u„ zo. 9.00 u.; 11.30 u. hoog
mis, mmv. Bronzangertjes; H. Bonitatius za. 19.00
u.. zo. 9.45 u. hoogmis, 11.30 u.; H. Pius za. 19.00
u., zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoogmis
BOSKOOP:
za. 17.30 u. in De Stek. 19.00 u. in parochiekerk, zo.
9.30 u. en 11.00 u. par. kerk.
HAZERSWOUDE-DORP:
H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u. met orgel, zo.
8.00 u.. 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
HAZERSWOUDE-RIJNDIJK:
zo. 10.00 u. euch. H. Bernardus; Het Anker za.
19.00 u. euch., zo. 8.45 u. en 11.15 u. euch.
HOOGMADE:
za. 19.00 u.. zo. 10.00 u.
KAAG-ABBENES:
za. 19.00 u., zo. 8.00 u. hoogmis.
KATWIJK A/D RIJN:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.15 u.; Kerkge
meenschap Rijnsburg za.-19.00 u., zo. 10.30 u.
LANGERAAR:
za. 19.00 u.. zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
LEIDERDORP:
Menswording: za. 19.00 u.; zo. 9.00 u., 10.30 u..
12.00 u.
LEIMUIDEN:
za. 19.00 u.. zo. 7.30 u., 9.30 u. hoogmis, 11.15 u.
LISSE:
Agathakerk. za. 19.00 u., zo. 10.00 u.. 11.30 u.; dep.
Poelpolder za. 19.00 u.. zo. 9.00 u. en 11.30 u.; Ma-
riakerk, za. 19.00 u. (eerste zaterdag v.d. maand
jongerenviering), zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis,
11.45 u.; H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u., eerste
zondag v.d. maand: 8.00 u„ 9.30 u., 11.00 u. hoog
mis, 17.45 u.; overige zondagen: 8.00 u., 9.30 u.
hoogmis, 11.00 u. en 17.45 u.
NIEUWKOOP:
za. 19.30 u.. zo. 9.00 u. hoogmis, 10.45 u.
NIEUWVEEN:
za. 19.00 u„ zo. 9.00 u. en 11.00 u.
NIEUW VENNEP:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.00 u. euch.
Prot. Kerkdiensten: Zondag 23 november
Leiden:
HERVORMDE GEMEENTE: Hooglandse Kerk: 10.00
uur ds. Pannekoek, 11.45 uur Oecum. Studenten-
dienst; Marekerk: 10.00 uur ds. De Jong, 17.00 uur
ds. Blenk. Oudewater; Maranathakerk: 10.00 uur
ds. Koolstra; Merenwijk: 9.30 uur ds. Hortensius',
11.15 uur Idem en pastoor Van Well; Bethlehem-
kerk: 10.00 uur ds. Van Leeuwen; Bevrijdingskerk:
9.00 uur ds. Wagenvoorde. 17.00 uur ds. Rietveld,
Bevrijdingsdienst; Vredeskerk: 10.00 uur ds. De
Mey-Meulendijk, H.Av.; Eglise Wallone: 10.30 uur
pasteur Ribs; Acad. Ziekenhuis: 10.30 uur ds. Bo
venberg: Diaconessenhuis: 10.30 uur ds. Van 't Hof;
Jeugdkapel Vredeskerk: 10.30 uur; De Goede Her
der 10.30 uur.
GEREFORMEERDE EN ANDERE KERKEN: Zuider-
kerk: Geen opgave; Petrakerk: 10.00 uur ds. Van
Houten; Oude Vestkerk: 10.00 uur ds. Sytsma,
17.00 uur ds. Koolstra: Maranathakerk: Geen opga
ve: Bevrijdingskerk: 9.00 uur ds. De Zeeuw. 17.00
uur ds. Rietveld: Groenhoven: 10.00 uur ds. v.d.
Velden; Jeugdhavendiensten: De Mirt 10.00 uur;
Het Mierennest 10.00 uur; Merenwijk aula Valken
pad: 9.30 en 11.00 uur Eucharistie/avondmaal.
GEREF. GEMEENTE: 10.00 en 16.30 uur ds. Boo
gaard.
CHR. GEREF. KERK: Diensten 10.00 en 17.00 uur.
GEREF. KERK VR.: 10.00 en 17.00 uur ds. Gootjes.-
GEREF. GEM. NEDERLAND: 11.30 en 17.30 uur
Leesdiensten.
DOOPSGEZINDE en REM. KERK: 11.30 uur ds.
Kuijpers, H. Av.
BAPTISTENGEMEENTE: 10.00 uur ds. Bosveld.
EVANG.-LUTH. KERK: Eeuwigheidszondag 10.15
uur ds. Happee.
NIEUW APOSTOLISCHE KERK: 9.30 en 16.00 uur
Diensten.
EVANG. CHR. GEMEENSCHAP: 10.00 uur dhr. Dik-
LEGER DES HEILS: 10.00 en 19.30 uur Samenkom-
ZEVENDE-DAGS-ADVENTISTEN: 11.00 Our ds.
Brouwer.
EVANG. CENTRUM, Zijlsingel 2a: 10.00 uur dhr.
Zijlstra.
ZENDINGSWERK MlDDERN. GROEP JERUEL:
18.00 uur Samenkomst.
Aarlanderveen:
HERV. GEM.: 10.00 uur ds. Westera-Franken, 19.00
uur ds. Haitsma. Boskoop.
GEREF. KERK: 10.00 uur ds. Modderaar, 18.30 uur
drs. Vree.
CHR^GEREF. KERK: 9.30 uur ds. Brandsma, 16.00
Ter Aar:
HERV. GEM.: 10.00 uur dhr. Goedhart, 18.30 uur
ds. Bouman, Heerde.
GEREF. KERK: 10.00 uur ds. Elderman, 18.30 uur
ds. Heinen.
Abbenes:
HERV. GEM.: 9.30 uur dhr. Groen, Amsterdam.
Alphen a/d Rijn:
HERV. GEM.: Opstandingskerk 10.00 uur ds. v.d.
Heiden, 18.30 uur ds. Sogers; Adventskerk: 10.00
uur ds. Bogers. 17.00 uur ds. Zoutendijk; Kruiskerk:
10.00 uur ds v.d. Broek.
GEREF. KERK: Salvatorkerk 10.00 uur ds. Stolk,
18.30 uur ds. Modderaar; Maranathakerk 10.00 uur
drs. Vree. 18.30 uur ds. Stolk.
BAPTISTENGEMEENTE: 10.00 en 18.30 uur ds.
Koekoek.
MARTHASTICHTlNG: 20.00 uur Interkerkelijke
dienst.
LEGER DES HEILS: 10.00 en 19.30 uur Samenkom
sten.
VOLLE EV. GEMEENTE: 10.00 uur Samenkomst.
Alphen-Noord (Oudshoorn-Ridderkerk):
HERV./GEREF. DIENSTEN. Goede Herder 9.00 uur
ds. Mulder. 10.30 uur ds. Oosthoek, 18.30 uur ds.
Verheul. De Bron: 9.00 uur ds. Moll. 10.00 uur ds.
De Ruyter, 10.30 en 18.30 uur ds. Mulder; Ashram-
Coll.: 9.30 uur ds. Verheul.
NOORDEN:
za. 19.30 u„ zo. 9.00 u., 10.?0 u. hoogmis.
NOORDWIJK AAN ZEE:
(Maria ter Zee) za. 19.00 u. euch. met samenzang,
zo, 9.30 u. hoogmis lat. zang, 11.00 u. euch. met sa
menzang!
NOORDWIJK-BINNEN:
za. 19.00 u., zo. 8.00 u., 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
NOORDWIJKERHOUT:
St. Jozef za. 19.00 u. euch. met samenzang, zo.
10.00 u. euch. met koor, 11.30 u. euch met samen
zang; St. Victor za. 19.00 u. euch met afwisselend
dames- of herenkoor, zo. 9.30 u. hoogmis met da
meskoor. 11.00 u. euch. met samenzang
OEGSTGEEST:
ét. Willibrord za. 19.00 u., zo. 9.00 u., 11.00 u.
hoogmis.
Bonaventura Mariënpolstr. za. 18.30 u. euch. ned.,
zo. 9.00 u. euch. ned, 11.00 u. euch. latijn.; Psychia
trisch ziekenhuis Edegeest zo. 9.30 u. gezamenlijke
OUD ADE:
za. 19.00 u., zo. 8.30 u. hoogmis, 10.30 u. gemeen
schapsmis.
OUDE WETERING:
za. 19.00 u.. zo. 9.30 u. hoogmis, 11.30 u.
ROELOFARENDSVEEN:
Maria Presentatie: za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis,
11 00 u.; H. Petrusbanden za. 19.00 u.. zo. 9.30 u.
hoogmis, 11.30 u.
RIJPWETERING:
za. 19.00 u., zo. 7.30 u., 9.00 u. hoogmis met heren
koor. 10.30 u.
SASSENHEIM:
za. 19.00'u., zo. 9.30 u. hoogmis. 11.00 u.
STOMPWIJK:
za. 19.30 u., zo. 9.30 u. hoogmis. 11.00 u., 18.00 u.
VOORHOUT:
za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis, 10.30 u., 11.45 u.
VOORSCHOTEN:
St. Laurentius: za. 19.00 u„ zo. 10.00 u. euch. (koor
en volkszang), 11.30 u. (euch. met zang); aula N.
bit g(
Hofland: za.'geen dienst, zo. 11.00 u. (euch.
zang) jiizeni
WARMOND: ït fee
za. 19.00 u., zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis, Hjerde:
WOUBRUGGE: agen,
ond
as w(
ivloec
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK: uziel
Meerburgparochie za. 19.00 u. met wisselend|ccesf
ren; zo. 10.00 u. hoogmis met wisselende Knj„..
11.30 u. met orgel en Nederlandse liederen mifu
order
ZOETERWOUDE: Ugen
St. Jan Zuidb. weg za. geen dienst, zo. S-impp,
hoogmis, 11.00 u.; Chr. Dienaarkerk- za. 19.'
met zang, zo. 10.00 u. hoogmis. V1I?C
DE ZILK: inctlC
H. Hartparochie za. 19.00 u.; zo. 10.00 u., 11jd wil
iten o
za. 19.00 u.. zo. 10.00 u. hoogmis.
ZEVENHOVEN:
'za. 19.00 u.. zo. 9.00 u. hoogmis. 10.45 u.
Alphen-Noord:
Sionskerk: 9.30 en 18.30 uur ds. Ouwendijk; Ouds-
hoornseweg: 10.00 uur ds. Oort.
Bodegraven:
HERV. GEM.: Dorpskerk: 18.30 uur ds. Mouthaan,
Nunspeet; Salvatorkerk: 9.30 uur ds. Smit, Hilver
sum. 18.30 uur ds. Richter; Bethlehemkerk: 18.30
uur ds. De Vreugd.
GEREF. KERK: 10.00 uur ds. v.d. Berg, 18.30 uur
ds. Elderman.
Boskoop:
HERV. GEM.: Dorpskerk: 9.30 uur ds. Haitsma,
18.30 uur ds. Stelwagen; De Stek: 9.30 uur ds.
Omta.
GEREF. KERK: Diensten 9.30 en 17.00 uur.
CHR. GEREF. KERK: 9.30 en 17.00 uur ds. Van
Langevelde.
Hazerswoude:
HERV. GEM.: 9.30 uur ds. Heymans, 18.30 uur ds.
Oosthoek.
GEREF. KERK: 9.30 uur ds. Welbedacht, 17.00 uur.
ds. Dalfsen, Rotterdam-Overschie.
Hoogmade:
HERV. GEM.: 10.00 uur ds. v.d. Hoek.
De Kaag:
HERV. GEM.: 10.00 uur ds. Kolkman.
Katwijk a/d Rijn:
HERV. GEM.: Dorpskerk: 10.00 Uur ds. v.d. Bank.
Ede, 18.00 uur ds. Gebraad; Ontmoetingskerk:
10.00 uur ds. Gebraad, 18.30 uur ds. Heymans, 't
Harde.
GEREF. KERK: Diensten 9.30 en 17.00 üur.
Katwijk aan Zee:
HERV. GEM.: Nieuwe Kerk: 10.00 uur ds. Arkeraats.
18.00 uur ds. Schuurman; Oude Kerk: 10.00 uur ds.
Vink. 18.00 uur ds. Visser; Ichtuskerk: 10.00 uur ds.
Van Roon. 17.00 uur ds. Vroegindewey; Pnielkerk:
9.30 uur ds. Visser. 18.00 uur ds. Vink; School:
10.00 uur ds. Driebergen.
GEREF. KERK: Triomfatorkerk: Dienst 10.00 uur;
Vredeskerk: Diensten 10.00 en 17 00 uur.
CHR. GEREF. KERK: Diensten: 10.00 en 17.00 uur.
VOLLE EV. GEM.: Rijnland 9.45 uur ds. Bulthuis.
SOEFIEBEWEGING: 16.00 uur Eredienst.
Koudekerk a/d Rijn:
HERV. GEM.: Diensten 10.00 en 17.00 uur.
GEREF. KERK: 9.30 en 19.00 uur ds. Bade H. Av.
Leiderdorp:
HERV.-GEREF. KERKEN: Dorpskerk: Dienst 10.00
en 18.30 i^ur; Hoofdstraatkerk: Dienst 10.00 uur;
Scheppingskerk: Diensten 9.00 en 10.30 uur.
Leïmuiden:
HERV. GEM Dienst 9.30 uur.
GEREF. KERK: Diensten 9.30 en 19.00 uur.
Lisse:
HERV. GEM.: Dorp: 10.00 uur ds. 't Hooft, Paulus-
kerk 10.00 en 19.00 uur ds. De Gelder.
GEREF. KERK: Diensten: 10.00 en 19.00 dur.
CHR. GEREF. KERK: 10.00 en 16.30 uur ds. Van
Dijken.
GEREF. GEMEENTE: 10.00 en 16.00 uur ds. Hak
kenberg; Woensdag 26 november: 19.30 uur Her
denkingsdienst, 75-j. bestaan school.
GEREF. KERK VR. Pr. Str.: Diensten 10.00 en 16.30
GEREF. KERK VR. BV Salv.: 9.30 -uur ds. Schuur
man. 17.00 uur Leesdienst.
Nieuwkoop:
HERV. GEM.: 9.30 uur ds. Kramer, 18.30 uur dr.
Bezemer, Scheveningen.
GEREF. KERK: 9.30 en 18.30 uur ds. Nooteboom.
CHR. GEREF. KERK: 9.30 uur Dienst, 14.15 uur ds.
Hamstra, Alphen.
Nieuwveen:
HERV. GEM.: 9.30 uur ds. Molenaar, 18.30 uur ds.
Van Laar.
Nieuw Vennep:
HERV. GEM.: 9.30jjur ds. Goverts, 19.00 uur ds. v.
Hoegee.
GEREF. KERK: 9.30 uur ds. Wijngaarden, 16.30 uur
ds. Rang.
CHR. GEREF. KERK: 9.30 en 15.00 uur ds. Visser.
Noordwijk:
HERV. GEM., Voorstr.: 10.00 uur ds. Keuning, 19.00
uur ds. Kolkman; Kerk a. Zee: 10.00 uur ds. Vis,
Noordwijk; Ichthus: 10.00 uur ds. De Vreugd, 17.00
uur ds. Visscher; Sole Mios: 9.00 uur ds. Keuning.
GEREF. KERK: Hoofstraat 10.00 uur ds. Elgersma,
17.00 uur ds. Wernink; Vinkelaan 9.30 uur ds. Wer-
nink, 17.00 uur ds. Elgersma.
Noordwijkerhout:
HERV. GEM.: 10.00 uur ds. Kalkman.
Oegstgeest:
HERV. GEM.: Groenekerkje: Dienst 10.00 uur; Pau-
luskerk: Dienst 10.00 uur; Gem. centrum: Dienst
10.30 en 19.00 uur; Endegeest: 10.00 uur ds. Frie-
derich. viering maaltijd Brood en Wijn; Diacones
senhuis: 10.30 uur ds. Van "t Hof; Van Wijckersloot:
Dienst 16.30 uur.
GEREF. KERK: 10.00 uur ds. Heemskerk, 19.00 uur
ds. Vegter.
GEREF. KERK Vr. BV.: 8.45 uur ds. Moggrè, 16.00
uur ds. De Lange.
VOLLE EV. BROEDERSCHAP, Gem. Centrum:
16.00 uur Samenkomst.
Oude Wetering:
HERV. GEM.: 9.30 uur ds. Lalleman.
GEREF. KERK: 9.30 uur ds. Cziria. Wieringerwerf:
17.00 uur ds. Wijngaarden, Nw. Vennep.
Rijnsaterwoude:
HERV. GEM.: 9.30 uur ds. De Kruijf. 19.00 uur
CHR. GEREF. KERK: 9.30 uur Dienst. 14.15 uur ds.
Bouw.
Rijnsburg:
HERV. GEM.: Grote Kerk: 10.00 uur ds. Van Niel;
Bethelkerk: 9.00, 10.15 en 17.00 uur ds. Romein.
GEREF. KERK: Petrakerk: 9.30 uur dr. Van Oeve-
ren, 17.00 uur ds. Baaijen; Emmanuelkerk: 9.00 en
10.30 uur ds. Baaijen, 17.00 uur ds. Damsma; Ma
ranathakerk: 9.30 uur ds. Romein, 17.00 uur ds.
Van Oeveren.
CHR. GEREF. KERK: 9.30 en 17.00 uur ds. De Joo-
de.
st<
fckeb
ndei
F P£
j (als
UdsK
uur ds. Baas, gem. dienst.
GEREF. KERK. 10.00 uur ds. Baas, 17.00 i
Ferwerda, intrede.
CHR. GEREF. KERK: 10.00 en 17.00 uur c
ma, Apeldoorn. w
NED. PROT. BOND: 10.30 uur dhr. Klijnsma.Jn Vo
V.E. GEM: 19.00 uur Samenkomst in kerk NF^eft
i 18.30 uur ds. VermeuP^rtjt
18.30 uur drs. De Rafide
nder
Brokerhof. &ancj,
Valkenburg:
HERV. GEM.: 10.00 ei
GEREF. KERK: 9.30 e
Voorhout:
HERV. GEM.: 10.00 u
Voorschoten:
HERV. GEM.: 10.00 u
ds. Hemmes, 19.00
tstek
in fe
Achterberg, Aula 9.30 uur dr De Lange.
GEREF. KERK: 10.00 en 17.00 uur ds. De Z\
Warmond:
HERV. GEM.: 10.00 uur ds. Den Tonkelaar.
Wassenaar:
HERV. GEM., Dorp: 10.00 uur ds. Steenstra.f" ei
uur GB, 19.00 uur ds. v. Bruggen. Kievit lO.ffbeui
ds. v. Bruggen, Messias 10.00 uur ds. v. Zen er
NPB 10.30 uur ds. Werner. (tzier
GEREF. KERK. Dorp: 10.00 uur ds. De Vries, L.rh,
v.d. Ks£°r™
r ds. Damsma; Zuid: 10.00 u
Woubrugge:
HERV. GEM.: 9.30 uur ds. v. Doorn 18.30 ui
Ouwendijk.
GEREF. KERK: 9.30 en 18.30 uur dhr. De I
IJsselstein.
Zevenhoven:
HERV. GEM.: 9.30 uur ds. Kielder.
GEREF. KERK: 9.30 uur ds. Rang, 19.00 uui
v.d. Zwan, Driebruggen.
Zwammerdam:
HERV. GEM-: 10.00 uur ds. Stelwagen, 18.3|u m
ds. Van Roon, Katwijk.
GEREF. KERK: 9.30 en 18.00 uur dhr. v.d.
Rotterdam.
Woubrugge:
NED. PROT. BOND: 10.30 uur mevr. Popp
Nauta, Leiden. Fip*
De nieuwe roman van Jan Wolkers is
van een grote soberheid. Het verhaal
laat zich ogenschijnljk in een paar zin
nen navertellen: de manier waarop
een voormalige verzetsheld bevrij
dingsdag 1980 beleeft. Hij woont op
een naargeestige etage in Amsterdam,
waar zijn vrouw ziekelijk en alkoho-
lisch de dag in bed doorbrengt, terwijl
haar hond, die al een jaar dood had
moeten zijn, op het voeteneinde van
haar bed ligt. De man loopt een tijd
door de stad, op zoek naar iets, wat
toch niet te bereiken valt, brengt de
avond door op zijn volkstuintje. Aan
het slot zijn zowel de hond als de man
dood.
Deze soberheid is-niet gelijk aan een
voud. Terwijl de romans van Jan Wol
kers van zo'n jaar of vijftien geleden
ware doolhoven konden ziin van tijd en
ruimte, komt hij in deze roman, „De per
zik van onsterfelijkheid" met een struk-
tuur, die ogenschijnlijk heel eenvoudig is.
Maar er gaat een heel complex gebeuren
in schuil.
Het verhaal is ingedeeld in drie delen:
Ochtend, Middag en Avond; het is bijna
in de ik-stijl geschreven: de hoofdper
soon, Ben Ruwiel, wordt steeds opnieuw
aan het woord gelaten (zijn die alinea's
zijn gedachtengang? zijn gemompel?): in
korte zinnen levert Ruwiel daar kom-
mentaar op wat hij doet, wat hij tegen
komt, denkt, beseft'.
Hij besteedt zijn ochtend aan het op orde
brengen van de etage waar hij woont met
zijn vrouw, Corrie en hun hond. Snoet.
Het oude dier ligt als een wrak ziek te
zijn op het bed van Corrie, die ook ziek
is. In de avond komt ze haar bed uit om
naar televisie te kijken en aan de fles te
gaan. Op de waranda van de bovenwo
ning staan dan ook naast Corrie's bijna
nooit gebruikte brommer, reeksen lege
flessen. Ben haalt de brommer weg, met
de flessen, die hij in plastic zakken bij het
vuil neerzet. Als «de vuilnisdienst de
brommer heeft meegenomen krijgt hij
wroeging en wil een nieuwe gaan kopen.
Intussen is een verpleegstertje langs ge
weest om Corrie te verzorgen. Ben ver
laat het huis en komt terecht in de feeste
lijkheden: de herhaalde intocht van de
Canadezen. De herinneringen aan 35 jaar
geleden komen terug: Corrie was de
vriendin van Bens beste vriend, Henk.
Met zijn drieën zaten ze in het verzet,
Ben meer als bijwagen bij het tweetal dat
ware heldendom ten toon spreidde. Henk
verloor het leven: puur uit het feit dat
Ben in Corrie's buurt was, ontstond hun
relatie, die tot een huwelijk en dit uit
zichtloze leven leidde.
Bij zijn tocht door Amsterdam komt Ben
in verschillende buurten, op zoek naar
een winkel, die open is er waar ze brom
mers verkopen. Dat lukt hem niet. Hij
koopt wel ingevroren pens voor de hond,
in een winkel, die net even open staat.
Met dat smerige spul op zijn maag, waar
hij het draagt om het te laten ontdooien,
komt hij in het Rijksmuseum terecht,
waar hij naar een Japans of Chinees
prentje kijkt, waarop een monnik reikt
naar de perzik van de onsterfelijkheid.
Jan Wolkers
Ben brengt de avond door in zijn volk
stuintje. De 'hond is door hem achter op
de fiets meegenomen. Het dier wordt
ziek, braakt de pens uit, die Ben ook al
ziek had gemaakt, door de kou, die aan
zijn buik werd onttrokken door het be
vroren vlees. Als Snoetje kennelijk aan
het einde van zijn krachten is, doodt Ben
hem met de bijl. Als hij thuiskomt ziet hij
zichzelf op de tv, in een reportage over
de intocht van de Canadezen. Ze hebben
echter het essentiële deel van de opname,
toen hij voor de camera in een grimas
zijn kunstgebit uit zijn mond haalde,
weggelaten.
„De perzik van onsterfelijkheid" is een
sober boek over de absurditeit van het
menselijk lot. Het doodgelopen leven van
Ben Ruwiel, het totale gebrek aan contact
met zijn vrouw (zij zegt in het boek één
maal zes woorden, en die zijn dan vijan
dig en tot een ander gericht), het besef
van een mislukt leven, dat zoveel leek te
beloven. „Alles is toch maar een rest".
verzucht hij. Hij heeft daar ook wel
verklaringen voor. Die zoekt hij in
wereld om zich heen: „Arme Corrie,
hebben ze haar gepést. Door de koi
oorlog hebben ze van een aantal van
beste en moedigste vaderlanders schicl
ge mensen gemaakt. Ik trok het me r
aan, maar zij dacht op den duur dat
poes van de overburen die altijd voor
raam zat van de BVD was. Het is p
terreur geweest zoals we sinds de schi
kelders niet meer hebben gehad".
Ben Ruwiel is behalve een verbitti |j
mens, echter vooral een goeierd, een
bijna. Het is Corrie's schuld, dat het zo'
met hem is gekomen, maar dat komt c
omdat hij haar volgde, het te gauw r
haar eens was: „Maar Corrie wilde
derduiken in de grote stad. Anoniem t ||i
sen die blokkendozen van baksteen. V gjj||»
heb je nou voor keus. Ik was weer !Pf
goeiig en te meegaand. Altijd weer, f
goed. Je kan beter woest en gulzig wat
vensgeluk in de wacht zien te slepen"
Want: „Als ik mijn hele leven buiten
kunnen wonen was het nooit zover n
me gekomen.' Dan was ik nu een kra ^0
oude heer, gebruind en gekerfd door 1
buitenleven". P&
„De perzik van onsterfelijkheid" is v
de eerste tot de laatste pagina doordrenk
van de dood, het verval, de ondergai
Het autobiografische is door Wolkig
vrijwel helemaal losgelaten en feitelijke-
ook de jeugd (waarover in dit boek n<-V
welijks meer wordt uitgeweid) niet m<
zo hevig de tijd waarin de definitieve fi lp!
straties van het leven worden f
gebouwd. -
JAN VERSTAPPir
Jan Wolkers: „De perzik van onster
lijkhèid". Uitgeverij De Bezige
Amsterdam. Prijs 20.-
