Surinamers geven ook
Sint eigen gezicht
Sinterklaas
15
'NU IS HET SRANANTONGO AAN BOD'
aas
'De
blanke
wordt
in alle
gevallen
afge
schilderd
als de
wel
doener'
'Zwarte
Piet is
goed
voorde
slechte
dingen'
Kinder
dag moet
blanke
bisschop
doen
vergeten
Sinterklaasfeest
is in beweging
De Surinaamse Sinterklaasvie
ring is in beweging. Het feest, dat
tijdens de Nederlandse bemoeie
nis is komen overwaaien, was
lange tijd in exact hetzelfde jasje
gestoken als dat van het voorma
lig moederland. Enkele bewust-
wordende Surinamers wilden,
vanwege de verhouding tussen de
:RD blanke Sint en zwarte knechten,
'de goede bedoelingen van de le
gendarische bisschop op een ei
gen manier naar voren brengen,
ring. Dit idee werd in de jaren zestig
geboren, maar kreeg pas in het
i begin van het volgend decennium
gestalte. Goedoe Pa en zijn Wro
komans werden de weldoeners,
^ootdie zich minder afstandelijk dan
- hun illustere voorgangers aan het
volk presenteerden. Maar niet
&X alle Surinamers hadden de drang
^naar totale onafhankelijkheid.
En het waren juist zij, die de
meerderheid vormden. Lange tijd
probeerden degenen, die Goedoe
Pa het levenslicht hadden doen
zien, de bevolking wakker te
schudden. Maar de stem van het
volk had op dat moment een
overheersend karakter. Na de on
afhankelijkheid in 1975 besloot
men dan maar op zoek te gaan
naar een voor iedereen acceptabel
alternatief. Dat werd toen Kin
derdag. Na een verwatering van
het Nederlandse feest, klinken er
desondanks rond vijf december
nog altijd het Sinterklaas ka
poentje en het Zie ginds komt de
stoomboot...
Kinderboekenschrijver G. Barron:
'Kinderen nü
wakker schudden'
„Ik ben blij dat de viering van
het Surinaamse Sinterklaasfeest
voorbij is. Nu is de tijd aangebro
ken om de kinderen bewust te
maken van onze eigen identiteit"
Kinderboekenschrijver Gerrit
Barron probeert onder het motto
„Verander de wereld, begin bij de
jeugd" het Surinaamse kind hier
en in Suriname bewust te maken
van zijn eigen achtergrond en
oorsprong.
Hét principe van Kinderdag
keurt hij goed. Hij vindt evenwel
dat deze dag niet gevierdmoet
worden op 5 december, maar op
een neutrale dag. Bovendien doet
de inhoudelijke opzet van Kin
derdag hem nog te veel denken
aan het Sinterklaasgebeuren.
Zijn alfernatief: Een Kinder-
week, waarin de jeugd zich actief
bezighoudt op sociaal gebied. Jon
geren moeten zich verdienstelijk
maken voor de eigen samenle
ving. Als voorbeeld daarvoor
noemt hij de hulp aan bejaarden.
Verwerpelijk vindt hij het dat
het kind doorgaans op deze dag
wordt verwend met speelgoed en
snoep. „Hiervan profiteert alleen
de handel. Dat doet de Surinaam
se samenleving geen goed. De
kinderen moeten worden beloond
voor hun prestaties. Dan pas kan
er sprake zijn van een bewust
wordingsproces", meent Barron.
Goedoe Pa deed nog te
veel aan Sinterklaas den-
f;OF.DOE PA ken
Bron: Sranan kon-
dre singi. Door
R. Williams.
5.
Het Surinaamse
Sinterklaasfeest was in het
begin een kwestie van
prestige. Per slot van rekening
bezat evenals hier maar een
handjevol mensen in die, tijd
koopkracht. Dat gold met
name voor De West. Dat ook
ie sociaal-zwakkere groepen
ip den duur aan het
erjaardagsfeest gingen
leelnemen, kwam omdat zij
un sociale positie voor
inderen wilden verbergen. De
•er speelde hier grote rol.
Daarom leefde de Surinamer
•ond 5 december boven zijn
itand. Voor zijn kroost, die
eelal uit zes kinderen of meer
iestond, was er, naar huidige
iinanciën gerekend, zeer
oedkoop speelgoed. Het
;eldbedrag, dat werd
;espendeerd, was weliswaar
iet meer dan twintig a
vijfentwintig cent, maar voor
et gezinshoofd was dit een
ele uitgave.
'oor deze ontwikkeling kon ook de
ichool wat aandacht aan het feest
sesteden. Op katholieke scholen
was de man achter Sint Nicolaas
/aak een frater. Op openbare scho
len mocht hij zelfs lichtgetint zijn.
Zolang hij het publiek maar met
tijn lengte inmponeerde...
Schaafijs
,De openbare lagere scholen in Pa-
amaribo zorgden vaak dat heel de
)uurt aan het feest kon deelnemen.
De middag werd doorgebracht met
het eten van veel snoep en schaafijs
met stroop erop. Viel het Sinter
klaasfeest in het weekeinde, dan
ging een ieder desondanks toch
naar het schoolgebouw. Die dag
werd dan onder meer doorgebracht
met het zingen van Sinterklaaslied-
s", vertelt ex-onderwijzer
M. Marhé over zijn ervaringen,
tegenwoordig voorlichtingsfunctio
naris van de Haagse Stichting voor
Surinamers. Eén van die -gedeelte
lijk verbasterde- liedjes klonk als
volgt:
Zie ginds komt de stoomboot uit
Spanje weer aan
Hij brengt ons Sint Nicolaas, ik zie
hem ai staan
Hoe huppelt zijn paardje hij dekt
op en neer
Hoe zwaaien de wimpels al heen
en al weer.
Een typisch verschil tussen de Ne
derlandse goedheiligman en die in
Suriname was dat de laatste met
kop en schouders boven publiek en
knechten uitstak. Hij keek letterlijk
op het donkere publiek neer. Vooral
dit laatste stond de bewustwordende
Surinamers niet aan. De Surinaam
se Sinterklaas vertoonde verder
geen uiterlijke verschillen met de
Nederlandse. Een enkele maal wa
ren de mannen achter de knechten
voormalige in De West gestationeer
de Nederlandse militairen.
Boeboelaas
Volgens Marhé werd de Surinaamse
Sinterklaas vaak geassocieerd aan
een boeboelaas (een angstaanjagend
wezen). „Het ging in de eerste plaats
om het bangmaken van het kind.
Wanneer zo'n kind niet braaf was,
Werd direct naar de komst van Sint
Nicolaas verwezen. Zoiets keur ik
ten strengste af, omdat het op die
manier geen kinderfeest meer is."
De beleving van het feest was ook
voor de bevolkingsgroepen en de di
stricten verschillend. De stad Para
maribo in het district Suriname
moet in dit geval worden gezien, als
dé doorgangspost van alle Westerse
invloeden. Derhalve werd het Sint
Nicolaasfeest voornamelijk in deze
stad gevierd. Districten als Nickerie
en Coronie leefden op deze dag in
zeer geringe mate mee, omdat in
vloeden van buiten af hier bijna
niet doordrongen. Bovendien was
de bevolking van beide gebieden
maar nauwelijks in staat in eigen
behoeften te voorzien. Om over het
binnenland, dat drie vierde deel
van het land beslaat, maar niet te
spreken. Hier wist bijna niemand
van het bestaan van Sint Nicolaas af
vanwege de letterlijkemoeilijke
bereikbaarheid van dit gebied. Ook
in een stad als Paramaribo nam niet
iedereen deel aan de viering. Vol
gens Marhé is het feest dan ook
nooit echt tot de Hindostaanse ge
meenschap doorgedrongen. Zijn Is
lamitische Surinaamse Javaanse
medewerkster zegt dat ook in haar
gemeenschap het feest nooit werd
gevierd, vanwege het kruis op 's
mans mijter en gewaad.
Zuinigheid
De laatste jaren werd het feest op
school klasgewijze gevierd, omdat
het soms voorkwam dat leerlingen,
vanwege geldgebrek, geen deel
konden nemen aan de Sinterklaas
viering. Als daar thuis aandacht aan
werd besteed, kregen de allerklein
sten goedkoop speelgoed. De oude
ren ontvingen in zo'n geval ge
bruiksgoederen als cadeaiTs als on
dergoed en schoolgerei. De heer
Marhé daarover: „Speelgoed in Su
riname wordt in vergelijking met
Nederland zeer gewaardeerd. Het
maakt niet uit hoeveel het heeft ge
kost, ieder kind weet wat zuinigheid
betekent omdat het lang kan duren
voordat het weer een presentje
krijgt." Desondanks is de zuinigheid
van het kinderpubliek geen belem
mering voor de handel geweest om
Sinterklaas stak met kop en schouders boven het publiek uit.
door te gaan met de etalages op te
sieren. Zij ging daarbij zelfs zover
dat ook Europese computerspelletjes
en andere electronische vernuften
in de glazen kasten werden uitge
stald. Dit dure speelgoed konden al
leen de welgestelden zich veroorlo
ven. Mede door deze tegenstellingen
besloot een aantal Surinamers Sin
terklaas het graf in te sturen. Bo
vendien was het juist deze groep,
die zich zeer bewust was van de
verhouding tussen Sinterklaas
(baas) en Zwarte Piet (knecht).
Afkeuring
Eugene Drenthe, voormalig voorzit
ter van één van de belangrijkste Su
rinaamse organisaties voor gemeen-
schapswerk, gaf in 1970 gestalte aan
Goedoe Pa. Deze werd volgens
Drenthe pas na twee drie jaar ja
ren echt geaccepteerd door bevol
king. „Ik wilde afbreken met de
traditie van die blanke man met een
witte baard. Mijn afkeuring van dat
feest vond zijn oorzaak in het feit
idee dat Jezus een zelfde uiterlijk
had als Sinterklaas. Jezus mocht
nooit worden afgeschilderd als een
donkere man. Bovendien ben ik het -
feest helemaal gaan veroordelen
vanwege de blanke, die in alle ge
vallen voorgesteld wordt als de wel
doener. De slechte dingen daarente
gen worden altijd door Pieterbaas
gedaan. Hij is degene, die de kinde
ren altijd bang moet maken," zegt
Drenthe. Hij vindt dat ieder wel
denkend mens, óók de zwarte, goed
kan doen. Wel wil hij het positieve
aspect van het Sint Nicolaasfeest
nadrukkelijk belichten. „Wie pres
teert moet beloond worden. En om
kinderen in die zin te laten op
groeien is een hele goede daad."
Goedoe Pa
De donkergetinte Goedoe Pa had
gestalte gekregen. Hii werd omringd
door een aantal Wrokomans (werk
mannen red.). De Wrokomans ver
tegenwoordigden de vier belang
rijkste culturele bevolkingsgroepen
van Suriname, In het gewaad van
Goedoe Pa waren deze groepen te
rug te vinden. „Qóedoe pa was de
eerste onder zijn gelijken (Wroko
mans). Hij had de supervisie over
hen", licht Drenthe toe. In tegen
stelling tot Sinterklaas had Goedoe
Pa geen staf in zijn hand maar een
pari (pagaai) en in zijn muts waren
de Afrikaanse en Mohammedaanse
culturen verweven. Goedoe Pa (Rij
ke Vader) vindt zijn naam terug in
het feit dat hij rechtstreeks uit de
werkvelden het aan vele grond
stoffen rijke binnenland van Suri
name kwam met een roeiboot. In
Paramaribo zette hij voet aan wal
bij de Plattabrodji (Plattebrug). Al
hoewel Goedoe Pa de beginjaren
met pijn en moeite heeft doorstaan,
is Drenthe zeer tevreden over zijn
schepping. „Tuurlijk moest de Suri
naamse bevolking aan hem wen
nen. Per slot van rekening was het
Sinterklaasidee diep bij de mensen
ingeworteld", verweert Drenthe
zich. Pas in '73 en '74, de laatste ja
ren van Goedoe Pa's bestaan, kwa
men velen naar de Plattabrodji toe.
Men hoorde hierbij alleen volksmu
ziek. En geen mens, die bang voor
hem was...
Acceptatie
Waarom Goedoè Pa het uiteindelijk
het onderspit moest delven, vertelt
de heer T-S. M. Dankerlui, voorma
lig journalist en momenteel hoofd
van de afdeling voorlichting en do
cumentatie van het Centraal Op
bouw Orgaan Surinamers in Rotter
dam: „Goedoe Pa werd niet alge
meen geaccepteerd omdat zijn
schepping een reactie was op Sint
Nicolaas. Goedoe Pa moet worden
gezien als een versurinamisering
van het Sinterklaasfeest. Hij had in
feite niets eigens." Ook de kinderen
namen volgens Dankerlui geen ge
noegen met Goedoe Pa. De gedachte
aan Sinterklaas zat ook bij hen te
diep ingeworteld. Om het nog dui
delijker te stellen zegt Dankerlui:
„Je kunt niet iaren achtereen een
blanke Sint op net toneel laten ver
schijnen en dan abrupt overschake
len op een zwarte, fraai uitgedoste
man.' Er was in dit geval dus geen
sprake geweest van een geleidelijke
ontwikkeling.
„Bovendien is onze cultuur niet de
mindere van de Nederlandse. De
laatste is ons opgedrongen, terwijl
wij onze eigen identiteit altijd heb
ben willen behouden. Ook daarom
kon Goedoe Pa gewoonweg niet
worden geaccepteerd", vindt Dan
kerlui. Ook de commercie zweeg
Goedoe Pa dood. „Rond 5 december 1
waren er geen Goedoe Pa's, maar
Sinterklaaspoppetjes in de etalages
te zien", zegt de voormalig journa
list.
Kinderdag
Na de onafhankelijkheid van Suri
name in 1975 wilden de machtheb
bers (de bezittende klasse) alle Ne
derlandse invloeden uitschakelen.
Dit lot was ook de toch wel ingebur
gerde Sinterklaasviering beschoren.
Na lang peinzen vond men het door
de Stichting voor het Kind gelan
ceerde idee van Kinderdag het
meest geschikte. In tegenstelling tot
het vroegere feest besteden allerlei
instanties op deze dag veel aandacht
aan kinderen, die om wat voor re
den dan ook niet in het gezin kun
nen worden opgenomen. Ramon
Louis Williams, van beroep muzie
kleraar, componist, zanger en ar
rangeur vertelt hoe de kinderen te
gen deze dag aankijken: „Dagen
van te voren worden in schoolver
band liedjes voorbereid. Deze han
delen vaak over de natuur, omdat
dat het Surinaamse kind vertrouwd
is. Bovendien worden er hele oude
Surinaamse liedjes gezongen. Dat
gebeurt niet meer in het Neder
lands, maar in de eigen voertaal, het
Sranantongo.", zegt Williams na
drukkelijk."
PW
