onald Reagan wil oude
romen laten herleven
4a drie pogingen president van de vs
;eorge bush
weede man
ScidócOotvumt
Earner vreest
hardere lijn
Carter toch dankbaar: „God was goed voor mij
Komst van Reagan
vergroot spanningen
binnen NAVO
Democraten houden kleine
meerderheid in het Congres
Nancy Reagan „first lady"
Reacties op
overwinning Reagan
JITENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 5 NOVEMBER 1980 PAGINA 9
HINGTON Ronald Reagan, de
filmster uit Hollywood, heeft op
e verlarige leeftijd bereikt waar hij
Nedcialf jaar naar toe heeft gewerkt,
ammjin 1967 bracht, bij het diner ter ge-
alt^vor^id van Reagans verkiezing tot
^jverneur van Californië, een van
n flit? vrienden een heildronk uit op de
zou v|ekomstige president van de Vere-
secretjde Staten".
nbaark heeft deze veteraan, overigens de oudste
an.deltfgekozen president, pas bij zijn derde poging
'isiepnes gehad. Twee keer probeerde hij tever-
nen k|s voor de Republikeinse partij kandidaat te
tellietjvoor het Witte Huis: in 1968 legde hij het af
Richard Nixon en in 1976 verloor hij na
gevecht van president Gerald Ford.
telei)ens zjjn jeugd scheen niets hem te bestem-
gela^ voor het hoogste ambt van het land. Als
balahde zoon van een Ierse schoen verkoper die
was, graag een slok dronk en
vojt zonder werk zat, en van een in Schotland
ankrifcren protestantse die graag naar de schouw-
's g'nê- toonde „Ronnie" al heel jong belang-
^ing voor de radio.
is nibegon ook bij dat medium zijn loopbaan als
en in 1937 trok hij in Califor-
ommede aandacht van een agent van de firma
'et Uirner Brothers die hem zijn eerste filmrol
vendi^ood. Hij liep gedurende achtentwintig jaar
anger^tudio's van Hollywood plat en deed mee in
landtr dan vijftig films. Deze ervaring hielp hem
wordt een beheersing van de t.v., die een rol van
ppelijlissende betekenis heeft gespeeld in zijn
kom^d tegen Jimmy Carter.
>rse labelangstelling voor de politiek ontstond bij
satelh^gan in het vakbondswerk, waarbij hij actief
19t0kken was sinds zijn voorzitterschap van
mafciond van acteurs in 1947. Als vakbondsman
al djjgde hij in die tijd voor de „commissie voor
Voor j-Amerikaanse activiteiten" van het huis
derlar) afgevaardigden, die de „communistische
bestajjtratie" in de filmwereld onderzocht, nadat
nnen (producenten in Hollywood zwarte lijsten
aangelegd om acteurs en scenarioschrij
De nieuw gekozen president van de Verenigde Staten heft de handen in een overwinningsgebaar
naar zijn medestanders tijdens het overwinningsfeest van de Republikeinse Partij in het Plazahotel
in Los Angeles.
vers met communistische sympathieën uit het
beroep te stoten.
Dit spookbeeld van het „rode gevaar" sterkte in
de loop der jaren de ex-democraat Reagan in
diens conservatieve opvattingen.
In 1964 beschreef hij, in een rede ter ondersteu
ning van de uiterst conservatieve Barry Gold-
water, Amerika als „het enige eiland van vrij
heid in de wereld".
Van dan af wordt Reagan de hoop van de con
servatieve republikeinen. In 1966 wordt hij met
een grote meerderheid gekozen tot gouverneur
van Californië, de rijkste staat van de V.S. met
de meeste inwoners. Zonder enig probleem
wordt hij vier jaar later herkozen.
Zijn staat van dienst als gouverneur is contro
versieel. Maar zeker heeft Reagan behoorlijk
veel ervaring opgedaan wat betreft de uitvoe
rende macht. Hij zal, zo denkt men, het Witte
Huis net zo bestieren als hij dat Californië deed:
meer als scheidsrechter dan als dirigent.
Toen hij zich, in november 1979, voor de derde
keer in de strijd wierp voor de republikeinse
nominatie, achtten velen Reagan te oud om tot
het eind door te gaan, maar van de tweeënder
tig voorverkiezingen won hij er achtentwintig.
Zijn verkiezing tót kandidaat, in juli op de con
ventie in Detroit, geldt als een echte uitspraak
van eenheid door de republikeinse partij, die
met Reagans kandidatuur een eind wil maken
aan de „schande van Watergate".
Ondanks zijn scherpe verklaringen en zijn wil
om „Amerika op het eerste plan terug te bren
gen" en in weerwil van de suggesties van
Jimmy Carter als zou hij een gevaar zijn voor
de vrede, heeft Reagan het beeld in stand we
ten te houden van een vader die rustig is in po
litieke zaken. Hij houdt van lange tochten te
f»aard op zijn boerderij in Santa Barbara (in Ca-
ifornië), en brengt de avond graag bij de t.v.
door aan de zijde van zijn tweede vrouw
Nancy, een oud-actrice die geldt als zijn in
vloedrijkste raadgeefster.
In de loop van zijn campagne, die in een matig
tempo verliep, heeft Reagan zich er in hoofd
zaak toe beperkt zijn toehoorders een bood
schap voor te houden die de grondslag zal zijn
van zijn presidentschap: het „expansionisme
van de Sovjet-Unie" overal in de wereld be
dwingen, en zoveel mogelijk de bemoeienis van
de fecferale overheid reduceren om het particu
liere initiatief en de wetten van de vrije-mark-
teconomie ten volle tot hun recht te laten ko
men.
In een Amerika dat vernederd is door de sle
pende gijzelingszaak in Teheran en gefrusteerd
is door de inflatie en de werkloosheid, heeft
Reagan met succes kunnen betogen dat de
„Amerikaanse droom" niet dood was, al vinden
veel van zijn critici dat de nieuwe man in het.
Witte Huis simpele dromen heeft waarin het
verleden een overheersende rol speelt.
Reagan stevig in het zadel
De beslissing van de Amerikaanse kiezers laat niets aan
duidelijkheid te wensen over: Ronald Reagan mag na zijn
beëdiging op 20 januari volgend jaar als veertigste president
van de Verenigde Staten zijn intrek nemen in het Witte
Huis. De nederlaag van president Carter kwam, nadat gister
avond al bleek dat Reagan snel een aantal zuidelijke radi-
tioneel Democratisch stemmende staten achter zich kreeg,
niet meer als een verrasing. Maar de wijze waarop Carter
door Reagan is verpletterd, had niemand verwacht.
De vraag is nog steeds waarin de overweldigende steun
voor Reagan zijn oorsprong vindt. De verklaring dat hij als
geen andere kandidaat appelleerde aan de nostalgische, con
servatieve gevoelens die nu eenmaal onder een groot deel
van de Amerikaanse bevolking leven, is op zich juist maar
niet afdoende. Een deel van de kiezers heeft onomwonden te
kennen gegeven dat Jimmy Carter het naar zijn mening de
afgelopen jSren gewoon slecht heeft gedaan: de economie be
vindt zich in een diep dal, het grote Amerika van weleer
wordt in de rest van de wereld niet meer gerespecteerd en
de gijzelaars zitten nog steeds vast in Iran.
VOOR de Amerikaanse Democratische partij vormt de uit
slag van de verkiezingen het begin van een waarschijnlijk
langdurige en moeilijke periode, waarin het ernstig geschon
den imago grondig moet worden hersteld. Want niet alleen
het Witte Huis ging verloren; ook bij de tegelijkertijd gehou
den verkiezingen voor senatoren en gouverneurs boekten de
Republikeinen grote winst. Vooraanstaande Democraten als
Frank Church en George McGovern raakten hun zetel kwijt
in de Senaat, waar de Republikeinen mogelijke voor het
eerst sinds jaren een meerderheid krijgen. Als leiders van de
„liberals", de linkervleugel van de Democratische partij, blij
ken zij voor velen een tè progressieve koers te hebben geva
ren. Het is een ontwikkeling die weinig twijfels laat bestaan
over de richting, die de Amerikaanse politiek gisteren heeft
ingeslagen.
HET blijft voorlopig gissen naar de gevolgen van de verkie
zing van Reagan op met name het Amerikaanse buitenlandse
beleid. Zeker is dat zijn eerste optreden als president met ar
gusogen in West-Europa, het Kremlin en bij tal van Arabi
sche landen zal worden gevolgd. Komt hij zijn beloftes na
over een herstel van het Amerikaanse leiderschap in de we
reld, een verhoging van de defensie-inspanningen en een
nimmer aflatende steun aan Israël, of zal de pratijk anders
uitwijzen? Van grote invloed hierop zal ongetwijfeld zijn,
welke mensen president Reagan rond zich in het Witte Huis
zal verzamelen en of hij meer dan Jimmy Carter de
zaken zal kunnen delegeren aan ter zake kundige medewer
kers. Het blijft wat dit betreft afwachten tot na 20 januari.
)rge Bush, de nieuwe vice-president.
B5HINGTON George Herbert Walker Bush wordt ach-
iresident Ronald Reagan de tweede man van de Vere-
e Staten. De 56-jarige voormalige directeur van de Ame-
anse inlichtingdienst CAI is eigenlijk de tweede keus
Reagan, die liever de vroegere president Gerard Ford
m te I vice-president had, maar deze bedankte,
oveml
werd op 12 juni 1924 in Milton, in de staat Massachutsetts,
tentocoren. Zijn vader, Prescott C. Bush, was van 1952 tot 1963 se-
:elaar or.
instenJens de Tweede Wereldoorlog was George Busch met 18 jaar
iet Pr< van de jongste piloten in de strijdkrachten. Hij werd neerge-
novepten en later onderscheiden. Na zijn studie economie aan de
litho's e universiteit ging hij naar Texas, waarhij in de olie-indsu-
se. een vermogend man werd.
Verwl^ slaagde hij er bij de verkiezingen niet in om in de senaat
Jomen, maar in 1966 en 1968 werd hij wel in het Huis van Af-
ïeeh vaar<f»gden gekozen. In 1970 stond hij daarvoor weer kan-
c (18?*' maar baalde hij het niet. In dat jaar benoemde president
or lalon ^em tot ambassadeur bij de Verenigde Naties. Dat bleef
iksacac daarna, na een tussenliggende periode van twee jaar
L hoofd van het nationale comité van de republikeinse partij.'
J? hij naar China. Van januari 1976 tot februari 1977 was hij
ïcteur van het CIA. In 1945 trad Bush in het huwelijk met
Jbara Pierce. Ze hebben vijf kinderen: George (33), John (26),
naril (24), Marcin (22) en Dorothy (20).
heet
:ien.
n, Oi
it -var
Tiber
den
nder
D
te E
loveml
dens
Schi
servat
Bêet
lont o
iiths-1
sn
Dliste
s Prél
aun c
louit
egel c
arte.n
[baar.
N HAAG De buiten-
dspecialisten van de vier
otste fracties in de Twee-
Kamer hebben in een eer
reactie in nogal veron-
ste bewoordingen gerea-
rd op de verrassend over-
^ende verkiezing van Ro
il Reagan. Die zorg be-
't met name de door pre-
mt Carter tot nu toe ge-
rde ontspanningspoli-
c. Volgens PvdA-
tenlandspecialist Van
Stoel zijn met de verkie-
r van Reagan alle kansen
speeld voor ratificatie
het zogenaamde SALT-
4verdrag. VVIVer Van der
teg zei daarover iets min-
pessimistisch te zijn,
en moet wat dit betreft
al teveel afgaan op ver-
zingsuitspraken van een
sidentskandidaat".
Volgens CDA-er Frinking zijn
de mogelijkheden voor ont
spanning in Europa minder
geworden. D'66-er Brinkhorst
vreest dat de het weer een tijd
zal duren voor men terug is op
het spoor dat door Carter was
uitgezet. PvdA, CDA en D'66
verwachten dat een hardere
lijn ook consequenties zal heb
ben voor beheersing van de
nucleaire bewapening.
Volgens Brinkhorst moet de
verkiezing van Reagan meer
gezien worden als een verzet
tegen de politiek van Carter
en een heimwee van de Ame
rikanen naar vroegere (betere)
tijden: „De verrassend grote
overwinning is niet zozeer het
gevolg van een pro-Reagan-
sfeer, maar meer het uitspre-'
ken van het faillissement over
de politiek van Jimmy Car
ter".
ï9)
WASHINGTON Teleur
gesteld over zijn verlies,
toonde Jimmy Carter zich
in de toespraak waarmee
hij zijn nederlaag toegaf
toch ook heel dankbaar
voor de afgelopen vier jaar.
„God is goed voor mij ge
weest", zo maakte hij de ba
lans op. „en God is goed
voor dit land geweest, en ik
ben daar waarachtig dank
baar voor. Ik ben er dank
baar voor dat ik u als presi
dent heb mogen dienen,
dankbaar voor de successen
die we hebben gehad, dank
baar dat u tot het einde bij
me bent gebleven in alle
goede dingen die ik ge
tracht heb te doen".
Ook Carters vice-president
Walter Mondale was dank
baar. In de speech waarmee
hij Reagans overwinning er
kende, richtte hij zich tot zijn
baas met de woorden: „In het
bijzonder wil ik president
Carter en Rosalynn bedanken
voor hun vriendschap jegens
mij en Joan en ons gezin. Dit
goede mens, deze president
heeft het mij vergund nauwer
met hem samen te werken
dan enige vice-president ooit
eerder in de geschiedenis
heeft gedaan".
Carter begon zijn redevoering
tot de Amerikaanse natie met
de woorden: „Vier jaar gele
den heb ik u beloofd dat ik
nooit tegen u zou liegen, dus
kan ik hier niet staan en zeg
gen dat het geen pijn doet.
Het volk van de Verenigde
Staten heeft zijn keuze ge
maakt, en ik aanvaard die be
slissing uiteraard, maar ik
moet toegeven dat ik dat niet
met hetzelfde enthousiasme
doe als vier jaar geleden".
Carter las het telegram voor
dat hij aan Ronald Reagan
had gestuurd en dat eindigde
met: „Ik wens u en uw gezin
het allerbeste bij het op u ne^
men van de verantwoorde
lijkheden die nu voor u lig
gen".
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG Ronald Rea
gans massale overwinning
in de Amerikaanse presi
dentsverkiezingen houdt on
getwijfeld een verstrakking
in van Amerika's buiten
landse politiek die niet al
leen vraagtekens op zal roe
pen bij de Sovjet-Unie, maar
vooral ook bij Amerika's
Westeuropese bondgenoten.
Door het optreden van Rea
gan, die vrijwel geen diploma
tieke noch buitenlandse erva
ring heeft, zal de spanning tus
sen Oost en West vrijwel zeker
toenemen. Zo zal Reagan niet
langer de bekrachtiging voor
staan van het SALT-II-ver-
drag ter beperking van de
centrale nucleaire wapensyste
men door de Amerikaanse
senaat. Reagan vindt dat dit
verdrag, dat immers in zijn
ogen in nucleair opzicht het
einde van de Amerikaanse su
perioriteit bezegelt, „fatale on
volkomenheden" bevat. In
plaats daarvan zal hij nieuwe
en zwaardere voorwaarden
willen bedingen in een zoge
naamd SALT-III-akkoord die
de Amerikaanse superioriteit
op nucleair gebied voorlopig
onverlet laat, maar waarvan
de contouren nog helemaal
moeten worden geschetst tij
dens het wapenoverleg dat
momenteel in Genève gaande
is. In het Westen trekt men
echter in twijfel of Moskou
over SALT-II in discussie wil
treden en vreest men dat de
toch al beschadigde detente
nog meer schade zal lijden. Als
gevolg van Reagans opstelling
verwacht men ook in de
NAVO onenigheid over de te
volgen strategie.
Reagan heeft immers gezegd
dat hij zal streven naar ver
sterking van de Amerikaanse
militaire macht. Daarbij zal
hij, wanneer hij daarvoor
steun zoekt in Europa, kunnen
stuiten op verzet in landen als
Groot-Brittannië, West-Duits-
land, België en ook Nederland,
die al moeite hebben om de af
gesproken verhoging van hun
NAVO-bijdrage van drie pro
cent per jaar bij te houden.
Kissinger
Niettemin is het niet uitgeslo
ten dat Reagans verkiezings-
rethoriek in pragmatischer ba
nen zal worden geleid, wan
neer hij zijn ambt heeft aan
vaard. Dit zal in grote mate
ook afhangen van de adviezen
die hij zal krijgen uit zijn di
recte omgeving. In vele Euro
pese kringen neemt men voor
alsnog om diezelfde reden een
afwachtende houding aan, om
dat men eerst wil weten welke
medewerkers Reagan zal aan
trekken voor zijn staf. Het
staat vast dat vele regeringen
in het Westen een hart onder
de riem gestoken zou worden
als oud-minister Henry Kissin
ger opnieuw een rol krijgt toe
gewezen in de besluitvorming
rond de buitenlandse politiek.
In heel het westerse bondge
nootschap was steeds meer be
zorgdheid ontstaan over over
wat door veel Europeanen
werd gezien als gebrek aan lei
ding en een onzekere politiek
van de kant van president
Carters regering. De hoop
werd uitgesproken dat als Car
ter zou worden herkozen, dit'
een krachtiger leiding zou be
tekenen. Met Reagan zal er
ongetwijfeld meer tijd nodig
zijn alvorens de Verenigde
Staten hun leiding kunnen
waarmaken.
Wat de Sovjet-Unie betreft,
deze heeft zowel Carter als
Reagan gebrandmerkt als be
zeten van het militarisme en
van anti-Russische gezindheid.
Maar tijdens de campagne
hebben de Russen ook laten
doorschemeren dat zij normale
betrekkingen en een voort
gaande dialoog met het Witte
Huis willen hebben, ongeacht
wie de bewoner er van is.
Nancy Reagan, evenals Ronald Reagan afkomstig uit de film
wereld, wordt de nieuwe „first lady". Ofschoon over een
eventuele politieke invloed van mevrouw Reagan op haar man
niet veel bekend is en zij zich steeds op de achtergrond heeft
gehouden tijdens de campagnes van haar man. verwacht
men in het Witte Huis aanzienlijke veranderingen. Nancy Rea
gan is overigens de tweede echtgenote van de nieuwe Ameri
kaanse president.
DEN HAAG „De Ameri
kaanse presidentsverkiezin
gen zijn een binnenlandse
aangelegenheid van de Vere
nigde Staten en het resultaat
maakt geen verschil voor
ons", aldus een woordvoer
der van de Iraanse premier
Radjai op de overwinning
van Ronald Reagan. Hij ge
loofde niet dat diens over
winning van invloed zou
zijn op de gijzelaarsaffaire.
Het Russische persbureau
WASHINGTON De Democratische
partij behoud de meerderheid in het
Congres. Dit bleek vanmorgen nadat
ongeveer 80 procent van de uitgebrach
te stemmen voor de verkiezingen van
leden van het Huis van Afgevaardig
den en de Senaat waren geteld. In de
Senaat hebben de Republikeinen een
kleine meerderheid opgebouwd, in het
Huis van Afgevaardigden blijft de De
mocratische voorsprong, zij het veel
kleiner dan voorheen, overeind.
ten (momenteel nog 276 tegen 159 Repu
blikeinen), zullen volgens de laatste uitsla
gen zo'n 240 van de 435 zetels aan de De
mocraten toevallen. De Republikeinse
partij zal naar verwachting uitkomen op
een totaal van bijna 200 zetels.
In de Senaat is het verdwijnen van een
aantal als progressief bekend staande se
natoren het opvallendst. Mensen als
Frank Church en George McGovern
moesten het veld ruimen voor een aan
zienlijk behoudender denkende Republi
keinse tegenkandidaat. De winst van de
Republikeinen in de Senaat wordt op 10
zetels geschat, waarmee zij hun totaal van
41 op 51 brengen en dus net de meerder
heid halen in dit 100 leden tellende li
chaam van de Amerikaanse volksverte
genwoordiging. De opvallendste Republi
kein die zijn zetel in de Senaat aan een
Democraat heeft moeten afstaan is Barry
Goldwater, die in 1964 kandidaat voor zijn
partij was bij de presidentsverkiezingen.
Hij werd toen ironisch genoeg van
wege zijn door de latere gouverneur van
Californië, Ronald Reagan, ondersteunde
extreem-conservatieve opvattingen, bij de
presidentsverkiezingen verslagen door de
Democratische kandidaat, Lynden B.
Johnson.
Tass meldde slechts dat Car
ter had verloren, niet dat
Reagan had gewonnen. Com
mentaar werd verder niet
gegeven. Franse politici heb
ben met gemengde gevoe
lens gereageerd.
China heeft op de uitslag ge
reageerd door impliciet een
beroep op Reagan te doen de
betrekkingen van Washington
met Taiwan geen officieel ka
rakter te geven. Zoals te ver
wachten was, werd er in Na
tionalistisch China (Taiwan)
met vreugde op Reagans ver
kiezing gereageerd. In Japan
werd de verwachting uitge
sproken dat de banden met de
VS onder Reagan nauwer zou
den worden aangehaald. In
Zuid-Korea reageerde men
eveneens positief.
Vanuit Saoedi-Arabië wordt
gemeld dat men het er niet
veel vindt toe doen wie presi
dent is geworden, omdat de
trouw aan Israël toch voorop
blijft staan.
In Latijns-Amerika tenslotte
wordt verwacht dat de over
winning van de conservatieve
Republikein verstrekkende
gevolgen zal hebben. Progres
sieve en revolutionaire bewe
gingen verwachten een on
gunstige wind uit Washington.
Militaire regeringen en con
servatieve groeperingen heb
ben gunstig gerageerd op de
komst van Reagan.
Democraat
Jackson in
Reagan-team
LOS ANGELOS De demo
cratische senator Henry
Jackson, voorstander van
een harde lijn ten opzichte
van de Sow jet-Unie, is toege
laten tot het team dat het be
stuur van Ronald Reagan
zal voorbereiden.
De 68-jarige Jackson is al ge
noemd als mogelijke minister
van defensie in de regering
Reagan. Hij is tegenstander
van het Salt II verdrag.
Veel klachten
over fraude
CHICAGO In Chicago
zijn gisteren honderden
klachten over stemmenfrau-
de binnengekomen. Beschul
digingen hieromtrent leid
den tot drie arrestaties.
Veel klachten hielden in dat
op de stemmachines al stem
men geregistreerd stonden,
nog voordat de kiezers binnen,
mochten komen. In verband
hiermee werd één man aange
houden. Twee andere zouden
zich schuldig hebben gemaakt
aan het op niet toegestane wij
ze werven van stemmen.
Alsnog stemmen
op verliezer
SEATTLE Terwijl presi
dent Carter gisteravond zijn
verkiezingsnederlaag al had
toegegeven, stonden kiezers in
Seattle nog in de rij om hun
stem uit te brengen.
Velen zeiden dat ze zich be
drogen voelden, dat de win
naar was aangekondigd, voor
iedereen de mogelijkheid had
gekregen om te stemmen. Ook
in San Francisco werd nog ge
stemd op een moment dat de
kiezers de uitslag allang wis
ten.
CARTERS MOEDER:
„Jimmy kan nou
mooi de tuin
aanharken
WASHINGTON „Laat
Jimmy gewoon weer naar
Plains, in Georgia terugko
men. Hij kan nou mooi het
fras maaien en de tuin aan-
arken", aldus het commen
taar van Miss Lillian, de moe
der van Jimmy Carter op de
nederlaag van haar zoon.
I
