We moeten
'ekening
ïouden met
allerergste'
WAARNEMEND BURGEMEESTER
.H.BERGHVANDODEWAARD:
Begrijpelijk
De heer Bergh vindt het weliswaar niet terecht, maar wel
begrijpelijk dat de actievoerders niet massaal naar Den
Haag maar naar Dodewaard zijn gekomen. „Alle partijen,
ook de actievoerders, zijn er van doordrongen dat dit
weekeinde niet wordt overgegaan tot sluiting van de
kerncentrale. Tot sluiting kan het pas komen, wanneer
het parlement daartoe de beslissing neemt. Wil je die be
slissing versnellen, dan moet je de aandacht van de Ka
merleden trekken. Wel, normaliter gebeurt dat door in
Den Haag te demonstreren. Maar omdat daar zo vaak
gedemonstreerd wordt, dat deze actie er nauwelijks nog
op zal vallen, kan Ik er begrip voor hebben dat in Dode
waard wordt gedemonstreerd. Aandacht trekt die actie
hier zeker. En Ik geloof dat we ook wel begrip mogen op
brengen voor het feit op zich dat er actie wordt gevoerd
tegen de kerncentrales. Als overheid moeten we er spijt
van hebben dat de brede maatschappelijke discussie
over noodzaak en nut van kernenergie niet veel eerder is
gehouden. Die discussie had vele jaren eerder op gang
moeten zijn gebracht. Trouwens, zelfs als we kijken naar
het regeringsschema dan lopen we ook nu flink achter.
Volgens de Kamerstukken had de discussie al halverwege
moeten zijn, terwijl ze in werkelijkheid nog moet begin
nen. Dat is een grote fout van de overheid, waarvan ze nu
de nare gevolgen moet slikken".
Vraagtekens
De vraag dringt zich op, hoe de heer Bergh dan wel per
soonlijk tegenover de beweerde noodzaak van kernener
gie staat, hoewel het voor hem dit weekeinde uiteraard
veel rr\eer om de openbare orde in „zijn" gemeente gaat.
„Voor mezelf plaats ik toch wel grote vraagtekens bij dè
kernenergie", bekent hij. „Naar mijn smaak is in een te
vroeg stadium begonnen met de toepassing ervan. Nu we
er al een hele tijd mee werken en sommige landen er niet
meer buiten kunnen is het afvalprobleem nog steeds niet
opgelost. Dat had opgelost mceten worden voordat men
op grote schaal kernenergiecentrales ging bouwen".
RINK DROST
Bezetting
onmogelijk
n in wel duidelijk geworden, dat zo'n bezetting tot
mmogelijkheden moet worden gerekend. Niet alleen
at de regering heeft laten weten dat de centrale pas
)ten wordt wanneer het parlement daartoe beslist,
r ook omdat de gemeentelijke overheid in samenwer-
met Justitie, politie en de directie van de kerncentra-
iaatregelen heeft getroffen om de voorgenomen be
ng te voorkomen. Rond het complex is een groot
al lichtmasten geplaatst, waar in de nachtelijke uur
een meetbaar percentage van de stroomproduktie
de GKN naar toe lijkt te gaan. De politie houdt
rp toezicht dat in dit gebied volstrekt niemand bin-
Iringt. Ze wordt daarbij geholpen door een muur van
srold prikkeldraad, een barricade die in vakkringen
looie naam concertinaring heeft gekregen. Naast die
bare grimmigheid hebben politie, Justitie en ge-
itelijke overheid nog een aantal minder zichtbare
Iregelen getroffen, die moeten voorkomen dat actie-
ders ook maar in de buurt komen van het object
rtegen ze ten strijde willen trekken.
ging er veel waarde aan hechten de hele actie zonder
geweld te laten verlopen. En anderzijds zullen wij natuur
lijk heel goed opletten dat een eventuele ingreep van de
politie bij een ordeverstoring niet veel grotere ordever
storingen tot gevolg heeft. Maar laten we nuchter blijven
en kijken naar voorbeelden van demonstraties die elders
in het land hebben plaats gehad".
Rellenschoppers
„Kijk eens naar Amsterdam, waar de krakers In eerste in
stantie wel degelijk de sympathie hadden van grotendelen
van de bevolking en van de overheden. Toen ze 'acties
gingen voeren, kwamen daar echter allerlei elementen op
af die met de kraakbeweging niets te maken hadden en
die de demonstraties lieten ontaarden in ernstige rellen.
Ook in Dodewaard moeten we er rekening mee houden
dat de goedbedoelde acties van goedwillende mensen
anderen kunnen aantrekken die het helemaal niet is be
gonnen om sluiting van de kerncentrale, maar om de rel
die er valt te schoppen. Vandaar al die maatregelen die
op het eerste gezicht wat overtrokken lijken. Als achteraf
blijkt dat we niets van al die middelen nodig zouden heb
ben gehad, is dat de kroon op de inspanning van alle be
trokkenen".
Onder alle betrokkenen wil de heer Bergh nadrukkelijk
ook de bevolking van Dodewaard betrekken. „Die. men
sen brengen terwille van deze acties echt wel een offer
tje", meent hij. „U mag gerust weten dat er zowel mon
deling als schriftelijk reacties uit de bevolking zijn geko
men waaruit blijkt dat men de hele heisa met zeer ge
mengde gevoelens aanziet. Voor hen wordt door een
blokkade een stuk democratie tijdelijk buiten werking ge
steld. Zij hebben geen vrijheid te gaan en te staan waar
ze willen. Ze worden ernstig belemmerd in hun vrijheid
van handelen. Ze kunnen niet op visite gaan bij familie of
kennissen in de afgesloten gebieden. Ze kunnen niet de
inkopen doen die ze wensen. Ze kunnen in bepaalde ge
vallen niet eens weg als ze daar zin in hebben. Ik heb de
oorlog meegemaakt en weet wat het betekent wanneer Je
in je vrijheden wordt" beperkt. Zo'n aanslag op de demo-
cratlscne rechten mag niet te lang duren. Wanneer die
vrijheidsbeknotting naar ons oordeel onaanvaardbaar
lang duurt, zal de politie de actievoerders verzoeken de
blokkade op te heffen en de openbare orde te herstellen.
Wanneer aan zo'n verzoek geen gehoor wordt gegeven,
begraven de actievoerders op hetzelfde moment hun
vaandel van geweldloosheid. Door te blijven zitten, ple
gen ze in feite geweld".
een blokkade heet officlëel een aantasting van de open
bare orde. En aangezien de politie het apparaat is dat de
openbare orde moet handhaven, mag het geen verwon
dering wekken wanneer de politie uiteindelijk zelfs zware
middelen zal aangrijpen om een blokkade te breken.
Voor de handhaving van de openbare orde in een ge
meente is de burgemeester verantwoordelijk. En uitgere
kend in het zicht van de acties dit weekeinde kwam Do
dewaard zonder burgemeester te zitten, omdat burge
meester Patijn een aantrekkelijker functie elders heeft
aanvaard. Bij ontstentenis van een burgemester neemt in
de regel de loco-burgemeester diens functies waar. Maar
in een kleine gemeente als Dodewaard zijn de wethou
ders, die voor het loco-burgemeesterschap in aanmer
king komen, hard werkende burgers die in hun vrije tijd
ook nog even de gemeente moeten besturen. En zo
kwam het, dat de Commissaris der Koningin in Gelder
land, mr W.J. Geertsema, aan de pas gepensioneerde
eerste burger van Epe, J.H. Bergh, verzocht in de roerige
dagen voor, tijdens en na de grote anti-Dodewaard-de-
monstratie als full-time manager het gemeentelijke roer in
handen te nemen.
Hoe anders?
Aan hem, als verantwoordelijke man voor de openbare
orde, de vraag of de door gemeentebestuur, politie en
Justitie getrofen maatregelen niet een provocerend en
escalerend effect kunnen hebben op het karakter van de
actie van dit weekeinde. Dit temeer na de weliswaar
wat moeilijk hard te maken aankondiging van de zijde
van de actievoerders, dat de stellige opzet van geweld
loosheid in alle acties voorop staat. „Natuurlijk werken
prikkeldraad en aangekondigde verkeersmaatregelen en
het te verwachten machtsvertoon van de politie escale
rend op het gedrag van de demonstranten", zegt waarne
mend-burgemeester Bergh, „en ik betreur dat ook in
hoge mate. Ik hoop werkelijk dat de betogers van de
anti-kernbeweging zich daardoor niet in de verleiding la
ten brengen toch tot geweld over te gaan. Maar ik zou
beslist niet weten op welke andere manier we maatrege
len vooraf hadden moeten nemen. Als overheid mèg en
kun je de ogen en oren niet sluiten voor de berichten en
geluiden die van buitenaf komen over de te verwachten
actie. Dan moet je je maatregelen afstemmen op het al
lerergste dat er eventueel kan gebeuren. Mij zou terecht
nalatigneia woraen verweten ais er wel ernstige dingen
gebeuren waar we niet op hadden gerekend. Ik wil direct
aannemen dat de actievoerders van de anti-kernbewe-
Blokkade
ien bezettingsactie wel kan worden vergeten, hebben
tetievoerders aangekondigd, dat ze zullen overgaan
ten blokkade van de wegen die naar de GKN leiden.
t ook met zo'n blokkade komen ze principieel in bot-
Imet wat in ons democratische bestel wel en niet is
Bestaan. Een demonstratie is een geoorloofd middel
Pte proberen de publieke opinie te beïnvloeden en het
"ment een bepaalde oesiissing te laten nemen. Maar
Ervaring
opdoen
met
kernenergie
De Gemeenschappelijke
Kernenergiecentrale Ne
derland, waartegen zich
dit weekeinde de massale
protesten richten van dui
zenden in Dodewaard sa
mengestroomde tegen
standers van kernenergie,
is een van de twee kern
centrales in ons land die
elektriciteit leveren aan
het openbare net. Andere
kernreactoren, in Petten
en in Delft, hebben een
zuiver experimenteel ka
rakter.
Anders dan de kerncen
trale van de Zeeuwse
Elektriciteits Maatschap
pij in Borssele, is de kern
centrale in Dodewaard
niet uitsluitend gebouwd
om elektriciteit voor het
openbare net op te wek
ken. Het belangrijkste
doel is de elektriciteits
maatschappijen in ons
land via deze centrale er
varing op te laten doen
met het verschijnsel
kernenergie, met de mo
gelijkheden en problemen
ervan.
De elektriciteitsproduktie
van Dodewaard stelt niet
veel voor. De capaciteit
bedraagt 54 Megawatt.
Ter vergelijking moge
dienen het capaciteitscij-
fer van de in aanbouw
zijnde kolencentrale in
het vlak bij Dodewaard
gelegen Nijmegen: 600
Megawatt.
Aangezien alle centrales
in ons land zijn aangeslo
ten op een koppelnet, zal
uitvallen van de produktie
in Dodewaard voor de o-
penbare stroomvoorzie
ning geen gevolgen heb
ben. De andere centrales
hebben namelijk samen
een redelijke overcapaci
teit. Dat de centrale in
Dodewaard tegen de druk
van actievoerders in blijft
draaien, gebeurt om twee
redenen: de al genoemde
ervaring die de eigenaren
(de gezamenlijke elektri
citeitsbedrijven in ons
land) er mee willen op
doen en het terugwinnen
van de investering die in
deze centrale is gestoken.
Tot de bouw van Dode
waard werd in het begin
van de jaren '60 besloten.
In 1968 leverde de centra
le voor het eerst stroom
aan het openbare net. In
maart 1969 verrichtte ko
ningin Juliana met feeste
lijk vertoon de officiële o-
pening. Van een beveili
ging was toen nog nau
welijks sprake, want
weerzin en weerstand te
gen kernenergie waren
destijds zeldzaam. De
eerste acties tegen Dode
waard werden halverwege
de jaren 70 genoteerd.
Sindsdien zijn ze zowel in
aantai ais in grimmigheid
sterk toegenomen.
)DEWAARD Niet meer dan ongeveer 4.000
/oners telt de hele gemeente Dodewaard, ver-
eld over de dorpen Dodewaard en Wely en en-
Ie buurtschappen. In die dorpen en buurtschap-
(i gebeurt eigenlijk zelden iets dat uitsteekt bo
de gebeurtenissen van een gemiddelde Be-
zse gemeente langs de Waal. Er is ook nauwe-
s aanleiding toe. Goed, in de hoofdplaats Do-
waard staat de kerk niet helemaal in het mid-
maar het winkelgebied doet dat wel en de
voorname voorwaarden Qm het dagelijk-
zijn gewone gangetje te laten gaan. De
willen in grote meerderheid niets
an met rust gelaten worden.
«daag en morgen en misschien.ook nog enkele volgen-
Hagen, komt er van die rust volstrekt niets terecht. De
piking van Dodewaard zal die dagen mogelijk vervijf-
■igd zijn. Op zo'n invasie zijn de voorzieningen in Do-
ftard natuurlijk op geen stukken na berekend. En dan
ook nog vast, dat al die mensen beslist niet naar
iewaard komen om er gezellig te winkelen en van het
iiwse landschap in de omgeving te genieten. Nee, hun
leden zal. hoe goed bedoeld en hoe goed bewaakt
ft, de Dodewaarders nadrukkelijk hinderen in hun ge-
ikelijke bewegingsvrijheid. De bakker en de melkboer
en het moeilijk krijgen hun ronde te doen. En de Do-
raarders kunnen maar beter niet naar het centrum
n om er snel even hun gebruikelijke weekendinkopen
Joen.
aanleiding voor al die drukte is niet eens te vinden in
vreedzame dorpje Dodewaard zelf, maar op luttele ki-
ieters afstand daarvan aan de Waaloever. Het is de
N, ofwel de Gemeenschappelijke Kernenergiecentrale
Ierland.
centrale moet gesloten worden, vinden de actievoer-
s uit binnen- en buitenland, die vandaag in zo grote
itallen naar Dodewaard zijn gekomen. Ze gaan hun
langen niet alleen bekrachtigèn met woorden, maar
met daden, zo hebben ze aangekondigd. Het liefst
en ze overgegaan tot een bezetting van het centrale
nplex, om meteen maar even hun wens tot sluiting te
wezenlijken.
