1
Z
De natuur van
Arthur Stam bij galerie
Denise Stephan
De
mystiek
van
Fred
Hansen
LEIDSE BIOSCOPEN
Drie Leidse
kunstenaars in
„De. Lakenhal"
Modeprenten
tentoongesteld in
Voorschoten
'Pussycat'
En verder
Japanse bloemsierkunst
in Lissese 'HuysOever'
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 10 OKTOBER 1980 PAGINA 9
VOORSCHOTEN Mo
deprenten zijn genoeg
zaam bekend. Vooral de
Franse ingekleurde gravu
res en litho's van elegante
dames die de laatste mo
desnufjes tonen uit de 18e-
of 19e eeuw komt men nog
overal tegen. Minder be
kend zijn de etsen van de
17e eeuwse tekenaar en et-
ser Wenceslaus Hollar. In
zijn tijd was Wensel Hol-
lar de enige grafische kun-
stenaar die dameskleding
nauwkeurig in etsen weer
gaf. Waarschijnlijk niet
•met hetzelfde doel als de
modeprenten van twee
eeuwen later, maar voor
ons zijn ze 'een schitteren
de documentatie over de
gangbare mode in Hollars
tijd.
Omstreeks 1640 maakte hij
een serie etsen van 26 stuks
onder de titel Ornatus Mu-
Uebris-Weibliche Trachten
in ganzen Figuren. Plus de
serie Aula Veneris; honderd
etsen van klederdrachten uit
"heel Europa. Het formaat
van de etsen is ongeveer 13
bij 7 cm. en 9 bij 6 cm. Men
veronderstelt dat Hollar op
zo kleine formaten tekende
en etste, omdat hij maar met
één oog kon zien. Verder
verscheen een serie van vier
seizoenen, gezichten op Lon
den met op de voorgrond da
mes in kleding passend bij
het seizoen. Deze serie is ook
in bezit van de Engelse ko
ningin. Het meest opzienba-
l^rend was wel een serie van
zes bladen met mofjes. Een
merkwaardig onderwerp
voor prenten, maar voor de
liefhebber van grafische
kunst stuk voor stuk juweel
tjes.
Verfijnd
De etsen van Hollar zijn van
een ingetogen genialiteit;
pure etsen maar uitgevoerd
met een nauwkeurigheid en
een zorgvuldige afwerking,
die kenmerkend is voor een
gravure. Toch zijn de Hollar
etsen zeer verfijnd en vooral
de landschappen hebben
vaak een sprookjesachtige
sfeer. De nauwkeurigheid
komt vooral tot uiting in de
modeprentjes. Op de mofje-
setsen zijn de bonthaartjes
bijna te tellen, terwijl de
kostuumprenten zo fijntjes
zijn uitgewerkt dat men de
soort stof waarvan de kle
ding is gemaakt, onmiddel
lijk herkent. Bovendien was
Wenzel Hollar een zeer ijve
rig man; hij maakte meer
dan 2500 platen.
Beschermer
Wie was die Wenzel Hollar?
Volgens de overleveringen
een zeer beséheiden, stille
jongeman toen hij op 29-jari-
ge leeftijd de Engelse gezant
Graaf Arundel ontmoette.
Hollar was op 13 juli 1606 in
I?raag geboren en was in
1636 in Frankfurt leerling
van de grote graveur Matt
hias Merian. Graaf Arundel
zou zijn leven drastisch ver
anderen. Deze kunstlieven
de en zeer rijke heer zag wei
wat in het talent van Hollar
en bood hem aan hem op
zijn vele reizen te vergezel
len om tekeningen en etsen
te maken van de steden die
zij bezochten. Zo ontstonden
o.a. gezichten van Praag,
Wenen, Nurnberg, enz. In
1637 vertrok de graaf weer
naar Engeland en nam Hol
lar mee. In zijn huis richtte
hij een atelier in en vroeg
Hollar een aantal etsen te
maken van zijn verzameling
schelpen, slakken, vlinders
en libellen. Hollar kreeg
veel erkenning in Engeland.
Hij werd zelfs benoemd als
tekenleraar van de Prins
van Wales.
In die tijd ontstonden ook de
kostuumprenten en de serie
seizoenen. Toen door politie
ke omwentelingen in Enge
land graaf Arundel niet lan
ger voor Hollar kon zorgen,
vertrok Wenzel naar Ant
werpen, waar hij in het jaar
1644 in het Gilde trad. In
1652 keerde hij weer naar
Engeland terug. Daar wacht
te echter geen rijke bescher-
mer meer, zodat hij de kost
verdiende met etsen in op
dracht van boek- en kunst
handelaren. Deze eisten ech
ter zo'n grote produktie van
hem, dat dat duidelijk ten
koste ging van de kwaliteit.
In 1673 vertrok hij naar het
Noorden van Engeland,
waar hij een aantal stadsge
dichten maakte. Het geluk
had zich echter van Hollar
afgewend en in het jaar 1677
stierf hij te Ldnden onder
zeer kommervolle omstan
digheden.
Nu in onze tijd wordt het
werk van Hollar zeer ge
waardeerd. Zijn vakman
schap als graficus komt niet
alleen tot uiting in zijn oor
spronkelijk werk, maar ook
in de vele etsen die hij.
maakte naar schilderijen en
tekeningen van o.a. Rubens,
Vranx, de Vadder, Gerard
Terborch. Een aantal van
Hollars modeprentjes zijn te
zien en te koop bij E. de
Keuning-Oude Prenten, Mo
lenlaan 2 te Voorschoten.
In Lido III draait deze week een oude comedie. Met Romy Schneider, een
jeugdige Raquel Welch, Peter Sellers en Woody Allen. Hier een scene uit de
film met Peter O' Toole en Romy Schneider.
LUXOR American Gigo
lo (16) Een naar het dames
bladen-genre overhellende
film over een Amerikaanse
gigolo, (derde week)
LIDO I Vrouwenstad
(16) Nieuwste werkstuk van
Fellini, waarin hij op geheel
eigen wijze zijn visie op de
emancipatiedrang ventileert
(tweede week)
LIDO II In de greep van
de zombies (16) Opnieuw
een bloederig verhaal over
de levende doden, waarbij
de plakken vlees dankzij een
snelle montage over het
doek vliegen, (tweede week).
LIDO III What's new
pussycat (12) Comedie met
Woody Allen, Peters Sellers
en vele andere gemaakt in
de jaren zestig. Maar nog
steeds aardig om te zien. (re
prise, eerste week)
STUDIO The black hole
(a.l.) Weinig orginele, maar
razend knap gemaakt scien
ce-fiction film die fascineert,
(vijfde week)
TRIANON Het teken
van het beest (16) Uitste
kende Nederlandser film
over het plattelandsleven
van. zo'n vijftig jaar geleden,
wanneer klompenmaker Ijl-
je vier veldwachters om het
leven brengt derde week).
REX Bad Penny (16).
Pornofilm.
CAMERA De peetvader
II (12) (reprise) Derde en
laatste week in de serie met
werk van regisseur Al Paci-
no.
EURQCINEMA I (Alöhen)
Het teken van het beest
(16) Zié Trianon.
EURQCINEMA II (Alphen)
The big red one (12)
Oorlogsfilm met de immer
robuuste Lee Marvin. vier
de week).
EUROCINEMA III (Alphen)
Zombie holocaust (16)
Film over de onsmakelijke
wezens, die mensen oppeu-
EURÓCINEMA IV (Alphen)
American gigolo (16) Zie
Luxor
GREENWAY (Voorschoten)
Monty Pythons life of
Brian (16).
afkomstige kunstenaar die zoals provisorisch in elkaar
tot en met 17 november ex- getimmerde kassen en plan-
poseert in galerie Denise tensteunwerkjes met het ge-
Stephan aan de Leidse reedschap vaak wat achte-
Bakkersteeg 18. loos eromheen verspreid.
Origineel zijn bijvoorbeeld
De schilderijen, tekeningen ook de twee afbeeldingen
en etseja van Stam beelden van beerputten, die de toe-
de natuur af op een realisti- schouwer een blik in het rij-
sche manier die vaak poë- kelijk van afval voorziene
tisch genoemd zou kunnen binnenwerk van de beerput
worden. Vaak is er sprake gunnen, een beeld dat hij
van invloed van de mens, vermoedelijk niet vaak voor
die mét met kassen en tuin- ogen krijgt. Erg poëtisch is
gereedschappen de natuur bijvoorbeeld ook de potsier-
naar zijn eigen behoefte pro- lijke vogelverschrikker, mis-
beert om te vormen. Arthur schien wel de meest geslaag-
Stam heeft een schitterend de integratie van de mens
kleurgebruik, dat niet altijd met de natuur,
echt realistisch is en het Naast de invloeden die de
werk vaak een extra dimen- mens op de natuur heeft
sie geeft. De 26-jarige kun- beeldt Arthur Stam ook de
stenaar heeft een bijzondere ongerepte natuur af, zoals de
gave voor dieptewerking, vogeltjes in hun nest en het
waardoor de toeschouwer troebele viswater,
vaak het idee krijgt dat de Tussen al het natuurschoon
afbeeldingen tastbaar zijn. valt de „Ufo van Jansen"
enigszins uit de toon. Dit
De door veelvuldig gebruik door mensen vervaardigde
verbogen tuinharkjes in de niet geïdentificeerde vlie-
kleurets „Juli" zouden bij gende voorwerp is door Art-
wijze van spreken net uit de hur Stam op klein formaat
tuin afkomstig kunnen zijn. vereeuwigd in tempera en
Het kleurgebruik in deze ets, olieverf,
een combinatie van rood- Galerie Denise Stephan is op
bruin en groen is niet realis- zaterdag en zondag van 14.00
tisch, maar toch bijzonder tot 18.00 uur geopend. Ver-
subtiel. In het werk van der is bezoek mogelijk na te-
Arthur Stam is vaak sprake lefonische afspraak, tel. 071-
van wat slordige situaties, 132319.
LEIDEN Het stedelijk museum „De Lakenhal"
houdt dit najaar een zogenaamde ateliertentoonstel
ling. Hiermee worden kunstenaars uit Leiden en omge
ving in de gelegenheid gesteld hun meest recente
kunstwerken te tonen. Het ligt in de bedoeling ieder
jaar een dergelijke tentoonstelling voor kunstenaars
uit de regio in te richten.
De eerste drie kunstenaars die op deze manier in de gele
genheid worden gesteld hjin werk te tonen zijn: Kees
Buurman, Pieter Geraedts en Van de Water. De tentoon
stelling wordt donderdag 16 oktober geopend. Erg veel
aandacht is besteed aan de documentatie over het werk
van de drie kunstenaars. Behalve een catalogus, waarvoor
de teksten zijn geschreven door Paul Hefting, Hans Sizoo
en Doris Wintgens, is er een videoregistratie over de kun
stenaars, hun werkwijze en hun werk, gemaakt door stu
denten van de Reinwardt-academie.
Het vroege werk van Kees Buurman wordt gekenmerkt
door het gebruik van cirkels, balken, blókken en vierkan
ten. Geleidelijk aan is de vorm Buurman minder gaan in
teresseren dan het materiaal. Vervolgens kreeg de hande
ling met het materiaal zijn voornaamste aandachten ten
slotte werd het concept voor de handeling met het,mate
riaal als essentiëler ervaren door hem. De resultaten van
dit laatste zijn te zien op de tentoonstelling: graf iettekenin
gen met vlakgom die het resultaat zijn van een door medi
tatie gevoed concept dat nauwkeurig aangeeft hoe de uit
voering moet geschieden. In Buurman's conceptuele teke
ningen zit ook een landschapservaring verwerkt, zij het
langs indirecte wijze. Niet toevallig zijn de grafietbanen
alle horizdntaal.
Het thema van de moderne beeldhouwkunst is vaak het
duidelijk maken van ruimte door middel van vormen
waarbij de vorm in vele gevallen niet zo van belang is
maar toch essentieel blijft. Pieter Geraedts heeft zich voor
al verdiept in de ruimte van de- kubus. De kubussen van
Geraedts bestaan uit touw. Hiermee geeft hij de omtrek
aan. Op de hoeken ontstaan knopen. Door het gebruik van
dit materiaal wordt het vaststaande kubusgegeven slap en
variabel. Je kunt hem op verschillende manieren neerleg
gen of ophangen. De ruimte is relatief aanwezig, zoniet in
werkelijkheid dan toch in de verbeelding.
Van de Water acht zichzelf een realistische kunstenaar, al
ziet zijn werk er totaal anders uit dan wat we normaal ge
sproken onder realistische schilder- en tekenkunst ver
staan. Dit komt voornamelijk doordat Van de Water de na
tuur op een andere manier benadert. Hij schildert niet
naar de natuur maar werkt in zijn tekeningen begrippen
uit die hij in de natuur aantreft, evenals vormveranderin
gen onder invloed van tijdelijke weersomstandigheden.
Zijn tekeningen verwijzen naar de realiteit zijn er een
reactie op maar vormen er nooit een gedetailleerde afspie
geling van.
LISSE In het kader van het 20-jarig bestaan van de
Nederlandse Ikebana Club wordt een tentoonstelling
gehouden in 't Huys Dever aan de Lissese Heereweg.
'Ikebana' is een Japanse, oorspronkelijk religieuze
vorm van bloemsierkunst die met het boeddhisme in
de zesde eeuw uit China naar Japan overwaaide.
Ikebana Is van altaarschikking uitgegroeid tot een moder
ne kunstvorm. Zonder de eerbeid voor en de band met de
natuur te verliezen is de Ikebanakunst met zijn tijd meege
groeid. Het meest kenmerkende van de bloemschikkunst is
de asymetrische opbouw. Hemel, mens en aarde staan cen
traal in de kunstuiting die niet beoogt ruimte te vullen,
maar ruimte te scheppen. De Nederlandse Ikebana Club
die in 1960 is opgericht, telt 600 leden. De tentoonstelling
in de gerestaureerde ridderhofstede van Lisse wordt don
derdag 16 oktober geopend en duurt tot en met zondag 26
oktober. Met uitzondering van maandag, is 't Huys Dever
dagelijks geopend van 14.00 tot 17.00 uur. Extra openings
tijden tijdens de expositie zijn; zaterdag vanaf 10.00 uur en
vrijdagavond van 19.00 tot 21.00 uur
'Juli', een kleurenets van Arthur Stam.
LEIDEN Schilder Fred Hansen wilde
vroeger multi-miljonair worden. Maar
de financiële rijkdom, die hij als zaken
man aan het vergaren was, maakte on
vermijdelijk plaats voor innerlijke,
geestelijke rijkdom. „Het lot heeft het
zo gewild," meent Hansen en hij is ui
terst tevreden met de situatie. Veel van
zijn schilderijen trekt de kunstenaar in
de sprookjessfeer en zijn religieus gela
den. De pure individualist en perfectio
nist, die Hansen is, heeft, zoals hij zegt
een 'aangeboren analytische tik'. Hij
heeft toegang tot de kanalen van het on
derbewuste...
Het ruime atelier van Hansen ademt mys
tiek en religieuze verdieping. Dat is dan
ook precies wat de kunstenaar bezig houdt.
Na zijn loopbaan als zakenman, dook Han
sen diep in de boeken om zodoende een
min of meer intellectuele basis te vormen.
Religieus-, antroposoflsh-, theologisch- en
filosofisch vocht zoog de leergierige als een
droge spons in zich op. Een spirituele we
reld ging voor hem open. Een levensgroot
beeld van de aardsengel Michaël symboli
seert de spirituele verbondenheid in het
werkvertrek van de kunstenaar. Een tem-
peldemoon uit Bali siert een enorm bureau.
Rekken met verf, uitpuilende potten ge
vuld met penselen en enkele schildersezels
beheersen eveneens het vertrek. De muren
zijn behangen met tientallen schilderijen.
Antieke voorwerpen, waarmee de kunste
naar verbondenheid voelt, liggen her en
der verspreid. Een pyramide staat onder de
tafel waarop de penselen staan en comple
teert de sfeer. „De pyramide heeft kracht
en is beladen. Het staat onder de penselen
om de krachten daarin over te laten
vloeien," aldus Hansen, die er een religieu
ze benaderingswijze op na houdt.
„Met welke bedoeling ik schilder...? In
zwakke momenten is het voor mij een
vorm van therapie. In stabiele momenten is
het een uitdrukkelijke liefdesuiting. In die
pere dimensie is het een vervanging van
sexualiteit. Het is een levenswijze. Ik kan
niet anders. Schilder ik niet, dan zit ik bin
nen drie weken in het gekkenhuis. De eni
ge manier om me te handhaven is door te
schilderen. Het schilderen is naar me toe
gekomen. Ik heb er niet om gevraagd. Het
is een lotsbestemming, dat weet ik zeker,"
verklaart Hansen met vuur.
Fred Hansen ziet de symboliek als een le
vende kracht. Deze kracht is immers in
LEIDEN De natuur
speejt een belangrijke rol
in het werk van Arthur
Stam, een uit Zoetermeer
staat mensen te beroeren. De kunstenaar
streeft ernaar om in zijn werk een bepaald
liefdebeeld te weerleggen. „Ik voel, dat ik
dat moet doen. Je kan de liefde afbreken
en je kan het dienen," meent Hansen. De
schilder is momenteel helemaal weg van
zijn meest recente werk in wording (foto):
„Ér zit 'power' in. Ik ben zo tevreden met
het schilderij, dat ik het aandurf om de
man, die geholpen wordt een briefje van
tien in zijn handen mee te geven. Het schil
derij is zo goed, dat ik dat kan doen. Dat is
humor die je niet in een slecht schilderij
kan brengen, want dan wordt het belache
lijk. Het is een manier om de harmonie van
het werk te accentueren. Oppervlakkig
komt het misschien als perversie over, op
enkele toeschouwers althans. Maar op een
gegeven moment krijgen die in de gaten,
dat het hun visie is, niet de mijne. De men
sen zelf verbinden een bepaalde gedachte
aan het tientje, terwijl ik het als niets meer
dan en grapje heb bedoeld. In feite staat het
los van het wezenlijke van het schilderij.
Wie dat in de gaten Krijgt, breekt het
schaamrood uit. Maar er zitten nog wel
meer grapjes in. De critische kijker kan dat
ontwaren. De kracht van het lijnenspel bij
voorbeeld. De figuur is krachtig en bijzon
der groot. Maar wie verder kijkt, ontdekt,
-dat dat in tegendeel het geval is: de figuren
staan op een paddestoel. De figuur, die zijn
eigen zwak noem het satan draagt, is
bijzonder harmonisch en innerlijk sterk.
Dat spreekt uit het schilderij. De figuur is
ontketent, hij kan opzichzelf staan. Zijn ge
slacht heb ik opzettelijk klein gehouden.
Daar gaat het bij hem niet meer om," ver
klaart Hansen, die in het schilderij min of
meer weergeeft, dat hij creativiteit als
transformatie van de sexualiteit beschouwt.
Het eigen toekomstbeeld staat Hansen dui
delijk voor ogen. Voor hem is niet voor ne
genennegentig procent zeker, dat het zo
gaat lopen, maar het staat vast. Voor de
volle honderd procent. „Ik wil niet, dat de
mensen denken 'daar heb je weer een gril
van Hansen', zo bedoel ik het niet. Ik heb
ook niet de behoefte om het iedereen aan
zijn neus te hangen. Je moet mensen in
hun waarde laten en niemand hoeft her-
senpijnigingen te doorstaan om mij te be
grijpen. Maar ik weet, dat ik eens ga beeld
houwen. De tijd daarvoor is nu nog niet
rijp. En ik word een Europees beroemd
kunstenaar. Beroemder nog als beeldhou
wer dan als schilder."
WIM BUNSCHOTEN
