-Stemming in YS nog kalm over
onflict in Midden-Oosten
Oeidóa<2owa/nt
Veringa: CDA moet
partij zijn
van de solidariteit
Veelomstreden VAD brengt
80 gulden per werknemer op
Contract over
kernmateriaal
toch openbaar
)ORLOG KAN GROTE INVLOED HEBBEN OP VERKIEZINGEN
Een draaierige horzel
^erk mag vrouwen
niet afstoten
Scheepsbouw krijgt
5 miljoen extra
Waarschuwing tegen
nieuwe stakingen in Polen
Chauffeur verongelukt
- IINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 4 OKTOBER 1980 PAGINA 7
TEHERAN President Bani-Sadr van Iran heeft gis
teravond verklaard dat zijn land geen reden ziet tot
een staakt-het-vuren, dat Irak vanaf morgen zou wil
len laten ingaan. „Het is belachelijk als een land eerst
daden van agressie pleegt, bommen laat vallen op on
schuldige mensen en doodt, en dan als het slecht gaat,
om een bestand vraagt, aldus Bani-Sadr in een uitzen
ding van radio Teheran. De strijd lijkt zich nog altijd
te concentreren rond de Iraanse oliehaven Chorrams-
jar waarvan zowel Iran als Irak beweren dat zij in on
der hun controle staat. Iraanse vliegtuigen gooien bo
ven Iraakse steden pamfletten uit waarin Khomeiny
zijn sji'itische geloofsgenoten oproept in opstand te ko
men tegen het „goddeloze" bewind in Bagdad. Hoe op
de oorlog in de Verenigde Staten wordt gereageerd be
licht onze correspondent.
i onze correspondent Dick
Toet)
Washington - Ondanks de
[weldige belangen, die op het
iel staan wordt in de Vere-
S jigde Staten tot nu toe opmer-
jelijk rustig gereageerd op de
orlog tussen Irak en Iran.
k i enige paniek is tot nu toe
n sprake. De berichten van
{et front in de media zijn tal-
uitvoerig, maar de toon
commentaren, analyses en
litlatingen van politici is bijna
pnder uitzondering kalm en
Jematigd. De meest opgewon-
reactie kwam tot op dit
(loment van Ronald Reagan,
direkt verband legde
lissen het uitbreken van de
prlog en het feit, dat presi-
ent Carter de sjah zou hebben
kten vallen. De strijd om het
[residentschap is vrijwel van
voorpagina's verdwenen,
ar dat heeft waarschijnlijk
jet zoveel te maken met de
lerichten uit het Midden-Oos-
i als met het feit dat de ver
kiezingsstrijd in ieder geval
foorlopig een dood punt heeft
[ereikt.
Sinds het ook al weinig opwin
ding veroorzakende televisie
debat tussen Ronald Reagan
John Anderson is er weinig
gebeurd, dat een nieuw licht
op een van de kandidaten
heeft geworpen. Merkwaardig
genoeg is Anderson na het de
bat, waarin hij een uitstekende
indruk maakte, aanzienlijk ge
daald in de opiniepeilingen.
Het verlies van Anderson lijkt
grotendeels te zijn gegaan naar
Ronald Reagan. Het Carter-
-kamp is er echter van over
tuigd, dat het verlies uiteinde
lijk ten goede zal komen aan
de president.
Tot de verkiezingsdag (4 no
vember) staan er niet veel op
zienbarende gebeurtenissen
die invloed op de verkiezingen
kunnen hebben, op het pro
gramma. Een tv-debat zit er
niet meer in, nu Reagan een
duel met Carter (zonder An
derson) heeft geweigerd. Het
einde van de „world-series",
de strijd om het Amerikaanse
honkbalkampioenschap, dat zo
ongeveer 20 oktober zal plaats
vinden, per traditie een da
tum, waarop de meeste Ameri
kanen serieuze aandacht aan
de verkiezingen gaan beste
den; de bekendmaking van de
prijsindex over september op
24 oktober en een laatste s
zijn op dit moment de enige
vaststaande data van belang.
Toch kan ook de oorlog tussen
Iran en Irak een belangrijke
rol in de verkiezingsstrijd gaan
spelen. Een crisissituatie als
die in het Midden-Oosten is in
het verleden steeds gunstig ge
bleken voor de zittende presi
dent. Er blijkt weinig animo
bij de Amerikaanse kiezer te
bestaan om in zo'n situatie
voor een aflossing van de
wacht te zorgen. En het geeft
de president doorgaans de ge
legenheid om wat hier ge
noemd wordt „presidentieel"
te handelen. De situatie rond
de Perzische Golf is echter nog
te onzeker om nu al een gun
stig effect voor president Car
ter te voorspellen.
De hoop op een kort conflict is
inmiddels al de bodem ingesla
gen. De meeste Amerikaanse
experts houden er nu rekening
mee dat het een lange oorlog
van beperkte omvang zal wor
den, waarbij een flinke schade
aan de wereldeconomie vrij
wel onafwendbaar zal zijn.
Carter-doctrine
Hoewel in de Verenigde Sta
ten de kans op een groter
conflict zeer klein wordt
geacht, blijft zolang de vijan
delijkheden tussen Iran en
Irak voortduren het gevaar
van een uitbreiding van het
conflict bestaan. Nog in janua
ri van dit jaat ontvouwde pre
sident Carter in zijn State of
Arbeiders van de olieraffinaderij in het Iraanse Abadan zwaaien vertwijfeld met geweren om het
door Iraakse vliegtuigen in brand gestoken oliecomplex alsnog te beschermen.
binnen het kader van de doc
trine vallen. Deskundigen
voorspellen, dat een blokkade
van enige duur de olieprijs zou
opvoeren van ruim 30 tot mo
gelijk meer dan 200 dollar per
the Union wat werd aange- Een fout, die hem
onafhankelijk kandidaat opiniepeilingen op 2 november
duid als de „Carter-doctrine",
namelijk de mededeling dat de
vitale belangen van de Vere
nigde Staten in de Perzische
Golf zonodig met militair
geweld zouden worden verde
digd. Een blokkade van de
Straat van Hormuz zou zeker
het
recente verleden (Afghanistan,
Iran) ernstig is kwalijk geno
men, heeft president Carter
inmiddels vermeden. Hij heeft
onmiddelijk de bondgenoten
geconsulteerd over mogelijk te
nemen maatregelen om de
Straat van Hormuz open te
houden. Maar voor de rest is
Carter vooralsnog genoodzaakt
tot een neutrale houding aan
de zijlijn. De door Iran geuite
intentie de Straat niet te zul-,
len blokkeren en de tot nu toe
hier als „geloofwaardig" be
stempelde Russische neutrali
teit worden als de voorlopig
belangrijktse positieve feiten
beschouwd. De verrassend
sterke weerstand van het als
ongeorganiseerd beschouwde
Iraanse leger is zeker het
meest verrassende aspect.
In een gunstig effekt op de si
tuatie van de Amerikaanse gij
zelaars in Iran wordt-hier nau
welijks nog geloofd. Een nieu
we Amerikaanse poging om de
gijzelaars via een militaire ac
tie te bevrijden, waarover met
name in West-Europa geruch
ten de ronde doen wordt hier
volledig uitgesloten geacht. De
vrijwel algemene opinie is, dat
op 4 november, de verkie
zingsdag en de eerste verjaar
dag van het gijzelingsdrama
zullen samenvallen.
De AR-voorman Goudswaard blijft aarzelen. Nadat hij in
één en hetzelfde jaar eerst zijn werk in de CDA-programma-
commissie opschortte, daarna weer aan de slag ging, vervol
gens uit die commissie stapte en aankondigde van het CDA-
lidmaatschap af te zien, heeft hij nu laten weten onder voor
waarden weer wél lid van dat CDA te willen worden. Door
de dreiging die ervan uitgaat zal dat gedraai wel gerang
schikt moeten worden onder wat men de „horzelfunctie""
noemt. Maar dan gaat het kennelijk om een horzel waar men
alleen maar draaierig van wordt.
De geloofwaardigheid van Goudzwaard gaat er hiermee
niet op vooruit. Evenmin gebeurt dat door zijn uitspraak dat
de zogenaamde dissidenten in de CDA-fractie zich zouden
moeten uitspreken vóór een manifest van de werkgroep
„Niet bij Brood Alleen", dat in november zal worden gepu
bliceerd. Dat is een onaanvaardbare wens: een kamerlid kan
niet'functioneren op basis van twee programma's, het eigen
partijprogram en het komende manifest. Het is weinig fraai
dat Goudzwaard zijn eigen gebrek aan besluitvaardigheid
poogt af te schuiven op een groepje CDA-kamerleden. Die
laatsten kunnen dat, willen ook zij geloofwaardig blijven,
niet accepteren.
GOUDZWAARD zou de politiek een dienst bewijzen als hij
voor de verandering eens een keuze zou maken. Als hij zou
besluiten om óf een eigen partij op te richten, óf in het CDA
te blijven/komen om te trachten van binnen uit die partij in
zijn richting bij te buigen. Zolang echter Goudzwaard en de
zijnen de oprichting van een eigen partij niet aandurven,
moeten zij de verantwoordelijkheid voor hun aarzeling niet
op anderen afschuiven.
OVERIGENS zou het voor de politiek én Goudzwaard het
beste zijn indien hij voor het CDA zou kiezen. Ook zijn in
breng kan, zoals is gebleken uit het vorige verkiezingspro
gramma van zijn hand, de uiteindelijke prof iel vorming van
het CDA zeer ten goede komen.
Zwitserland levert
Rolf Wagner uit
LAUSANNE De vermoede
lijke Westduitse terrorist Rolf
Clemens Wagner, die op 26
september in het Zwitserse
Winterthur is veroordeeld tot
levenslange gevangenisstraf,
wegens bankroof, moord en
andere delikten, zal worden
uitgeleverd aan West-Duits-
land.
Dit is besloten door het ge^
rechtshof in Lausanne, het
hoogste rechterlijke college in
Zwitserland. Over de datum
van uitlevering is geen uit
spraak gedaan. Wagner wordt
onder meer verdacht van me
deplichtigheid aan de ontvoe
ring van en moord op de
Westduitse werkgeversvoorzit
ter, Hans Martin Schleyer.
BELGISCHE PRELAAT:
VATICAANSTAD Het
iprlies aan geloofwaardig-
pid van de katholieke kerk
'rouwen zou ernstige
evolgen met zich meebren-
Het geruisloos heen
van jonge vrouwen en
onge moeders uit de Kerk
au misschien de gevaarlijk-
aderlating kunnen zijn
lit de gehele kerkgeschiede-
Dit stelde de Belgische
artsbisschop mgr. G. Dan-
heels gisteren op de bis-
ichoppensynode over het ge
in in Vaticaanstad. Volgens
^VEFjle Belgische aartsbisschop
poet de Kérk meer luisteren
Jiaar wat de vrouwen over
jichzelf vertellen. Mgr. Dan-
peels bepleitte ook meer
aandacht voor de ver-
*cheurdheid binnen de kerk-
emeenschap ten aanzien
an de encycliek Humanae
Vitae, die onder meer het ge
bruik van de anti-conceptie
pil afwijst.
uit dpe Thaise bisschop Samanchit
pepleitte meer aandacht van
de Kerk voor abnormale ge
zinsomstandigheden, zoals
icheidingen en slechte huwe-
Jijken. Samanchit is bang dat
synode niet verder komt
i herhaling van kerke
lijke principes en idealen die
^edereen al kent. Hij vroeg om
realisme, daarbij verwij
zend naar de moeilijkheden
van die katholieken die tot
aan hun dood een mislukt hu
welijk moeten verdragen.
Terwijl in Vaticaanstad de sy
node werd gehouden, werd in
een hotel in Rome een alterna
tieve synode over hetzelfde
onderwerp begonnen. Enkele
tientallen katholieke mannen
en vrouwen uit negentien lan
den willen tot en met 10 okto
ber praten vanuit een andere
belevingswereld dan die van
de (celibatair levende) bis
schoppen over huwelijk en ge
zin praten. De bijeenkomst is
georganiseerd door de interna
tionale beweging Vrouwen en
Mannen in de Kerk (Femmes
et Hommes dans L'Eglise). Uit
Nederland neemt aan de bij
eenkomst deel mevrouw L.M.
Staelo van het katholiek bu
reau voor voorlichting en be
geleiding bij sexualiteit en re
latievorming in Utrecht. Vol
gens mevrouw Staelo' hebben
veel samenwonenden een
groot gevoel van verantwoor
delijkheid voor elkaar. Zij
vindt dat de katholieke kerk
de ^relaties moet respecteren
van mensen die blij zijn met
die relaties. Mevrouw Staelo
meent verder dat vrouwen nu
zelf wel eens willen zeggen
wie ze zijn. Op de alternatieve
synode krijgen ze daarvoor
ruimschoots de gelegenheid.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het kabinet heeft 75 miljoen gulden extra uitge
trokken voor steun aan de scheepsbouw. Het bedrag komt bo
venop de 173 miljoen die de regering al voor dit jaar had be
stemd in het kader van een nieuwe, meer algemene steunrege-
ing aan de werven. Deze regeling, waarvoor nu in totaal 248,4
niljoen beschikbaar is, komt in de plaats van het tot nu toe gel
dende systeem waarbij werven individueel steun kregen van de
overheid. Dit systeem, waaraan sinds 1977 ongeveer 1 miljard
gulden is besteed, werkt echter niet. De doelstelling om de
icheepsbouw.daardoor weer op eigen benen te laten staan is niet
feehaald, zo schrijft minister Van Aardenne (Economische Za
ken) in een brief over de nieuwe regeling aan de Kamer. Het
75]kabinet noemt de nieuwe regeling zelf experimenteel. Er zijn
'jdan ook nog geen bedragen voor de komende jaren beschikbaar
{gesteld. Naar verwachting zal de scheepsbouw rond 1982 weer
Veer aantrekken en enkele jaren later het peil van voor de cri-
i de scheepsbouw (rond 1975) weer hebben gehaald.
GENERAAL VIOLA NIEUWE
'RESIDENT ARGENTINIË
ÖUENOS AIRES Generaal Roberto Viola, voormalig opper
bevelhebber van het leger, zal in maart volgend jaar generaal
pidela opvolgen als president van Argentinië. Dit is gisteren
rnomen uit een bron dichtbij de militaire junta.
benoeming van Viola (56) tot opvolger van Videla had maan-
lag moeten plaatsvinden maar binnen de junta was naar het
ïek onenigheid ontstaan over de bevoegdheden van de nieuwe
[bresident en de verdeling van de ministersposten in het nieuwe
abinet. Met name de marine zou zich tegen de benoeming van
t als gematigd omschreven Viola hebben verzet.
Ook het openbaar vervoer in Warschau was buiten bedrijf in verband met de waarschuwingssta
king
WARSCHAU Aan de
„waarschuwingsstaking" van
een uur in heel Polen is giste
ren deelgenomen door hon
derdduizenden werknemers
uit alle mogelijke bedrijven
en diensten. De zorgvuldig
voorbereide manifestatie was
bedoeld om de autoriteiten te
tonen dat de jonge, onafhan
kelijke vakbeweging serieus
genomen wenst te worden.
De actie van vrijdag had ten
doel de autoriteiten te dwin
gen de afspraken na te komen
waarbij via een rechtbank te
Warschau onafhankelijke bon
den konden worden inge
schreven en dan meteen „offi
cieel" zijn. Maar in Warschau
was verleden week tegen een
aantal voorwaarden bezwaar
gemaakt. Een regeringswoord
voerder uitte gisteravond in
een uitzending van de Poolse
televisie een bedekte waar
schuwing tegen verdere soort
gelijke stakingen. Hij maakte
een onderscheid tussen de
spontane stakingen van de af
gelopen zomer, waarbij de re
gering ervan afzag geweld te
gebruiken, en de zorgvuldig
voorbereidde „demonstratie-
poging" van gisteren. De laat
ste categorie was volgens hem
ingevolge de akkoorden van
Gdansk verboden. Hij voegde
hieraan toe dat de staking zo
wel de stakers zelf als de rege
ring schade had berokkend.
„Zij treft de volledige econo
mie, verzwakt de produktieca-
paciteit en vertraagt op die
wijze de realisering
KVP BEZEGELT OVERGANG NAAR CDA
s-HERTOGENBOSCH
Met algemene stemmen
heeft de partijraad van de
KVP gisteravond ingestemd
met de overgang op 11 okto
ber naar het CDA. Tijdens
de laatste bijeenkomst van
de KVP riep oud-onderwijs
minister dr. G.H. Veringa,
thans lid van de Raad van
State, het Christen Democra
tisch Appel op de partij van
het solidarisme te laten zijn.
Onze evangelisch geïnspi
reerde zorg voor de mede
mens moet tot uiting komen
in de zorg voor de wereld,
aldus dr. Veringa. Het CDA
moet de partij zijn, „die niet
afstoot maar die uitnodigt
om elkaar bij de hand te ne
men bij het zoeken naar op
lossingen voor grote proble
men". Volgens dr. Veringa
staat de maatschappij aan
het einde van het tijdperk
van de steeds groter worden
de welvaart. De bundeling
van christelijk gefundeerde,
constructieve politieke
krachten in „een wereld vol
conflict, onrecht, georgani
seerde haat, materialisme en
pragmatisme" is naar zijn
mening onmisbaar.
Voordat de KVP-raad gisteren
unaniem het besluit nam de
KVP te ontbinden, haalde
KVP-voorzitter P. van Zeil
nog even kritisch uit naar de
„loyalisten" in de CDA-Twee-
de-Kamerfractie. „Het loyalis
me heeft niet goed kunnen
functioneren en als gevolg
daarvan heeft ook de fractie
niet goed kunnen functione
ren", aldus Van Zeil.
De KVP-voorzitter drong er
verder bij de regering op aan
nog vóór volgend voorjaar te
zorgen voor de afhandeling
van de abortusproblematiek
en de wetten op het gebied
van de grondpolitiek.
De partijraad meende verder
dat het CDA over een „voor
treffelijke" kandidaat beschikt
voor het Nederlands lidmaat
schap van de Europese Com
missie, het dagelijks bestuur
van de Europese Gemeen
schap, namelijk oud-minister
F. Andriessen van Financiën.
Premier Van Agt sloot gistera
vond evenwel niet uit dat de
Nederlandse kandidaat een lid
zal zijn van het huidige kabi-
(Van onze sociaal-economische redactie)
DEN HAAG - De regering verwacht
dat het bedrijfsleven volgend jaar in
totaal 300 a 320 miljoen gulden zal af
dragen voor de vermogensaanwasde-
ling (VAD). Alle vier miljoen werkne
mers (inclusief het overheidsperso
neel) zullen hierin meedelen, zodat er
gemiddeld rechten ontstaan van circa
tachtig gulden per werknemer in één
jaar. Deze rechten kunnen pas na een
groot aantal jaren worden verzilverd.
Gelet op de economische toestand zul
len afdrachten en rechten niet veel ho
ger zijn.
Dit blijkt uit een nota van het kabinet aan
de Tweede Kamer over, de veelomstreden
en herhaaldelijk, ook nu weer, gewijzigde
VAD. Het is nu de bedoeling de VAD te
laten ingaan op 1 januari 1980 als de wet
nog vóór 1 april in het staatsblad komt,
anders wordt het 1 januari 1981. In het
thans gepubliceerde wetsontwerp, dat vo
rige twee wetsontwerpen samenvoegt, zijn
de wijzigingen aangebracht, die eerder dit
jaar reeds werden aangekondigd.
In grote lijnen wordt, als het parlement
ermee instemt, de regeling, dat onderne
mingen, die onder de vennootschapsbelas
ting vallen en een hogere winst maken
dan 125.000 gulden, VAD-plichtig zijn. Ze
moeten 24 procent van de overwinst (dat
is ruwweg de bruto-winst min het divi
dend voor de aandeelhouders) afdragen.
De helft gaat naar een landelijk fonds dat
elke werknemer laat meedelen. De ande
re helft is bestemd voor de werknemers in
eigen onderneming. De tegoeden bij het
landelijke fonds kunnen pas na tien jaar
in contanten worden omgezet, die in eigen
onderneming na zeven jaar, uitzonde
ringssituaties daargelaten. De VAD-uitke-
ring in eigen onderneming mag niet meer
dan circa 1850 gulden per persoon bedra
gen; is de afdracht uit de overwinst groter
dan gaat het meerdere naar het landelijke
fonds. De ondernemer mag zijn reeds be
staande winstdelingsregeling inpassen in
de VAD-regeling, mits die winstdelingsre
geling reeds vóór april 1978 werd inge
voerd. In het nieuwe wetsontwerp is
voorts bepaald, dat Er zullen naar schat
ting 3000 ondernemingen VAD-plichtig
zijn. Het Verbond van Nederlandse On
dernemingen (VNO) vindt dat het kabinet
geen slechter moment had kunnen uitkie
zen voor een nieuw VAD-wetsontwerp.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Kamerleden kunnen het contract dat de be
heerder van de kerncentrale Borssele, de Provinciale
Zeeuwse Electriciteitsmaatschppij (PZEM) heeft met de
Franse firma Cogema over de opwerking van uitgewerkte
splijtstofstaven helemaal lezen. Wel 'moeten zij daarvoor
vooraf een verklaring afleggen waarin zij verklaren geen
copie van het contract te maken en zich verbinden ook mon
deling niets te zullen loslaten. Dit blijkt uit een brief van
minister Van Aardenne (Economnische Zaken) aan de Ka
mer. Tot nu toe beschikten de Kamerleden alleen over enke
le uittreksels uit het contract
Vragen van Kamerleden het hele contract in te zien had Van
Aardenne tot nu toe afgedaan met de mededeling dat het hier
om privaatrechtelijke contracten ging waarover hij geen zeggen
schap had. Bovendien zou Cogema op geheimhouding staan om
dat uit het contract geheime produktiegegevens te halen zouden
zijn. Cogema is nu in overleg met de PZEM tot andere gedach
ten te zijn gekomen.
Over de contracten is de laatste tijd veel te doen geweest Zo zou
de PZEM een boete moeten gaan betalen als zij het bij de opwer
king vrijkomend radioactief afval niet zou terugnemen. Ook zou
de hoeveelheid afval veel meer zijn dan tot nu toe werd aange
nomen. In ons land is geen opslagplaats voor dit zwaar radioac
tieve afval. Overigens heeft een woordvoerder van de PZEM al
eerder beide vermoedens weersproken.
ROTTERDAM In de buurt van het Klein Polderplein nabij
Rotterdam is gisteravond op Rijksweg 20 (Maassluis Utrecht)
een vrachtwagencombinatie door nog onbekende oorzaak geslipt
en gedeeltelijk over de vangrail geschoten. De 32-iarige uit Rot
terdam afkómstige bestuurder kwam daarbij om het leven. De
rijbaan was als gevolg van het ongeluk geruime tijd gestremd. In
het Gelderse Lienden zijn gisteravond drie mensen om het le
ven gekomen bij een frontale botsing tussen een motorrijder en
een personenauto.
