Socialistische i
havenbaron gaat ook i
zelf korter werken l
niet als de belangrijkste
oorzaak mogen worden
gezien. Het almaar duffer
worden van het werk.
vrees voor verdere afkal
ving van de werkgelegen
heid en een gevoel van
machteloosheid tegenover
de krachten die het ar
beidsproces in de haven
bepalen, zijn veel belang
rijker factoren, zo stellen
zij. „Werken in de Rotter
damse haven", heet de pu
blicatie die W. Buitelaar,
G. Evers, H. Peer en B.
Westerveld (allen verbon
den aan de universiteit van
Amsterdam) hebben opge
steld naar aanleiding van
de havenstaking vorig jaar.
Ter illustratie van de duf
heid een passage uit het
rapport waarin een stuk-
goed-arbeider in de bana
nen wordt aangehaald:
„Wanneer je in zo'n bana-
nenloods staat en daar
staan drie loopbanden en
overal auto's die met de
hand geladen worden... En
je ziet de loopband hon
derd meter lang en de
mensen staan eraan en
dan zie je de hele dag voor
je gezicht bananen Dat
vind ik verschrikkelijk wan
neer ik naar de bananen-
haven moet. De produktie
moet lopen, dat is ver
plicht, misschien 18.000 ot
20.000 dozen per bana
moeten gedaan worden. Je
wordt werkelijk helemaai
gek, alleen maar de hele
dag dozen, dozen en nog
eens dozen. Nou, alles is
banaan in mij.
Eentoniger
Stukgoedoverslag is de
oudste techniek die bij het
laden en lossen van sche
pen wordt gehanteerd. Be
halve fruit worden bijvoor
beeld ook machine-onder
delen, tractoren en vlees
als stukgoed verscheept.
Van oudsher is werken in
deze havensector een
kwestie van teamwork,
waarvoor onbetwist een
zeker inzicht en enige er
varing vereist zijn. Een
schip moet worden ge
stuwd in een bepaalde vol
gorde en ritme van wer
ken. Nieuwe technische
vindingen als de lopende
band hebben er geleidelijk
aan voor gezorgd dat de
ploegen kleiner zijn gewor
den en het werk eentoni
ger.
Rond de eeuwwisseling
ontstond de machinaal-
massagoed-overslag. De
sector machinaal behelst
arbeid die veel meer ma
chine-gebonden is en min
der variatie kent. Het werk
in de „put" (het scheeps
ruim) heeft hier plaats ge
maakt voor werken aan
„de veter" (elevatorpijp).
Overgeslagen worden bij
voorbeeld granen, olie,
peulvruchten, kolen en ert
sen.
De invoering in de jaren
zestig van de gigantische
stalen dozen die contai
ners heten, bracht nieuwe
verpakkingstechnieken
voor stukgoederen als
bier, chemische produk-
ten, elektronica enzovoort.
Werken met containers
doe je op basis van com
puterinstructies. Voor de
verplaatsing van contai
ners wordt gebruikt ge
maakt van hoge vierwielige
voertuigen, van-carriers of
kangaroes genoemd, die
de 20 tons bakken als het
ware onder hun buik han
gend verplaatsen. Een
kangaroe-chauffeur over
zijn werk:
„Je zit in de van-carrier,
dan gaat het door de por
tofoon zo van:Moeder 20
5 Anton". Is dat jouw
dode, dan ga je er op af.
Meteen daarna gaat het
door de portofoon van:
„Moeder 20 5 Barend",
dat is dan bijvoorbeeld
voor je collega. En zo heb
je Moeder, Hendrik, Si
mon, Ferdinand, Ronald,
Gerard, Xerxes, Dirk, Edu-
ard en dat zijn allemaal na
men voor vakken. Verder
heb je nog straten: 1 tot
20. Alles bij elkaar een
hele familie dus"
Van oorsprong, stellen de
sociologen vast, is haven
arbeid zwaar en vuil
werk, maar vooral ook een
vak. Machines en compu
ters hebben dit vak uitge
hold. Het werk is er lichter
door geworden maar ook
eentoniger. Veelal is de ar
beider aan zijn arbeid on
dergeschikt geworden; hij
heeft nauwelijks nog greep
op het arbeidsproces. Dat
geldt voor de technologi
sche ontwikkelingsgang
van stukgoed via machi
naal/massagoed naar con
tainers, maar gaat ook op
voor elk van deze sectoren
afzonderlijk.
Efficiënter
Wat die technologische
evolutie betreft is de
grootste zorg van dit mo
ment de verschuiving van
de traditionele stukgoed
overslag naar de veel effi
ciëntere overslag per con
tainer. Steeds meer pro-
dukten die vroeger per
krat, kist of vat werden
verscheept gaan nu mas
saal de container in. Die
verandering brengt niet al
leen een verschuiving naar
eenzamer en eentoniger
werk teweeg, maar vermin
dert ook de benodigd^
mankracht.
In totaal werken er in de
Rotterdamse haven mo
menteel 13.000 mensen.
Te wéten 1.500 in de sec
tor containers, 3.500 in het
machinaal/massagoed en
maar liefst 8.000 in het
stukgoed. Algemeen wordt
aangenomen dat van deze
laatsten er in de komende
jaren duizenden overbodig
worden. Of ze elders in de
haven nieuw werk kunnen
vinden, is voor de meesten
een bange vraag.
Werkgeversvoorzitter Pie-
ters: „Ten onrechte. Onze
stellige verwachting is dat
het aantal arbeidsplaatsen
in de haven zeker tot 1990
gelijk zal blijven. Wel zal
de aard van het werk ver
anderen. Dat het aantal ar
beidsplaatsen in het stuk
goed belangrijk zal terug
lopen. staat buiten kijf.
Daartegenover staat ech
ter een toename van ba
nen in de containerover
slag, terwijl ook de verwer
king van massagoederen
als voedergranen en ert
sen nog steeds groei te
zien geeft. Vlak ook de
toekomstige kolenterminal
niet uit. Voorwaarde om
aan het werk te blijven zal
voor een groot aantal
mensen wel zijn: de be
reidheid tot bij- of om
scholing. Aan die bereid
heid schort het nogal eens.
ledereen wil nou eenmaal
graag blijven zitten waar ie
zit. Ook al betekent om
scholing meestal dat men
doorschuift naar een hoge
re functie met een nave
nant hoger salaris".
Dat het havenwerk minder
leuk wordt, kan mr. Pieters
in een aantal opzichten wel
onderschrijven. „Door de
verschuiving van stukgoed
naar containers wordt het
werk individueler, het con
tact met je ploegmaten
verdwijnt. Aan de lopende
band staan in een bana-
nenloods, lijkt me geen
pretje. Maar de positieve
kanten van de industriali
sering mag je evenmin uit
het oog verliezen. Het
sjouwen en tillen is groten
deels verdwenen terwijl de
kostbare apparatuur van
tegenwoordig de haven
werkers een veel grotere
verantwoordelijkheid dan
vroeger geeft".
Ondoorzichtiger
Een ander voornaam punt
dat volgens de Amster
damse sociologen het ar-
beidsgenoegen yan de ha
venwerkers vergalt is het
almaar ondoorzichtiger
worden van de bedrijfs
structuren. Overnames, fu
sies en samenwerkingsver
banden hebben concerns
doen ontstaan met talloze,
vaak ook internationale
vertakkingen, die soms el
kaar beconcurreren. Neem
een bedrijf als Internatio-
Müller, dat bestaat uit 150
verschillende onderneming-
Werkgevers en werknemers in het havenbedrijf
hebben deze week de onderhandelingen hervat
over een nieuwe cao, die „over de loonmaatregel
heen" van kracht moet worden tot 31 december
1981. Met de hete adem van links-radicale actie-
comtiés in de nek, hebben de vervoersbonden FNV
het eisenpakket van begin dit jaar weer op tafel ge
legd. Een pakket dat nou niet direct spoort met de
door de regering voorgestane matiging. Als de
werkgevers aan alle eisen voldoen, wat uitgesloten
is, krijgen de 13.000 Rotterdamse en 2.000 Amster
damse havenarbeiders én reële loonsverbetering,
én arbeidstijdverkorting, én verlaging van de vut-
leeftijd. Een van onze verslaggevers sprak met
voorzitter mr. L. Pieters van de Scheepvaart Vereni
ging Zuid over de achtergronden van de onvrede in
de Rotterdamse haven, die vorig jaar ook al tot een
wekenlange staking escaleerde.
ROTTERDAM „Een illu
sie", bevestigt mr. Ludo
Pieters, voorzitter van de
werkgevers in de Rotter
damse haven. „Meer
winst leidt niet tot nieuwe
arbeidsplaatsen. Dat is te
zeggen hier en daar
misschien, maar in zijn
algemeenheid gaat dat
verhaal voor het Neder
landse bedrijfsleven niet
op. Winst wordt juist
geïnvesteerd in nieuwe
technieken die arbeid be
sparen. Hier bij ons, in de
haven, is dat al helemaal
duidelijk. Ik ben er dan
ook erg tegen om de
mensen lekker te maken
met dat „meer winst
wordt meer werk"-ver-
haal. Je schept verwach
tingen die je niet kunt
waar maken".
Zo mag Flip Schults het
horen. Schults, CPN-er en
FNV-kaderlid, is aanvoer
der van de voorhoede
binnen de Rotterdamse
havenarbeiders. „Omdat
wij arbeiders dus geen
cent wijzer worden van
nieuwe investeringen, is
er geen enkele reden om
onze gerechtvaardigde ei
sen te matigen. Loonsver
hoging, vervroegde uittre
ding, arbeidstijdverkor
ting met behoud van het
volledige inkomen: daar
mee houden we de werk
gelegenheid juist in
stand".
„Nou nee", repliceert Pie
ters. „Die gevolgtrekking
kan de Rotterdamse ha
ven nu juist noodlottig
worden. Meer winst leidt
weliswaar niet tot meer
werk, maar minder winst
leidt wel tot minder werk.
Als de Rotterdamse ha
venbedrijven -niet de fi
nanciële ruimte hebben
om technisch bij te blij
ven en duurder worden
dan de Belgische en Duit
se havens, dan vertrek
ken onze klanten. Dan
krimpen de bedrijven in
of gaan op de fles. En
gaat er wel degelijk werk
gelegenheid verloren. Als
je dat niet wilt, is mati
ging onontkoombaar. Na
tuurlijk is het moeilijk te
achterhalen hoe hoog de
lonen in Hamburg of Bre
men liggen ook daar
werken ze met vreselijk
ingewikkelde tarieven en
toeslagen maar zeker
is dat Rotterdam niet veel
meer kan hebben. Ver
geet niet dat de Rotter
damse havenarbeider op
dit moment al minimaal
44.000 gulden per jaar
verdient".
In een recent rapport van
vier arbeidssociologen
over de havenproblema-
tiek wordt sterk benadrukt
dat hoge looneisen een
spectaculair gevolg zijn
van de onvrede in de ha
ven, maar dat geldzorgen
en die actief zijn in han
del, industrie en havenwer
ken. een van de dochter
ondernemingen is Müller-
Thomsen, een stukgoed-
bedrijf, dat door de con
currentie van containerbe-
drijven zodanig in moeilijk
heden is geraakt, dat er al
geruime tijd voor 250 man
ontslag dreigt. Rotterdams
(en Europa's) grootste
containerbedrijf is Europe
Container Terminus. Hierin
nu heeft het moederbedrijf
Internatio-Müller net zo
goed belangen. Dat de
merendeels oudere werk
nemers die bij Müller-
Thomsen wellicht de laan
uitmoeten, zich slachtoffer
voelen van een volstrekt
ongrijpbaar krachtenspel,
lijkt begrijpelijk.
„Die toegenomen ingewik
keldheid is niet iets waar
mee alleen de Rotterdam
se haven kampt", consta
teert mr. Pieters. „Dat er
geïnvesteerd wordt in die
activiteiten die het hoogste
rendement bieden is voor
het behoud van een ge
zonde economie pure
noodzaak. En nogmaals:
wie bereid is zich om te
scholen en ander werk in
de haven te accepteren,
hoeft voor werkloosheid
niet bang te zijn. Anders
dan bijvoorbeeld de
scheepsbouw of de textiel,
kan je de haven niet tot de
zwakke bedrijfstakken re
kenen. Maar om gezond te
blijven, moeten de onder
nemers voldoende finan
ciële ruimte houden om in
technologische vernieuwing)
en te kunnen investeren".
Spelen met vuur
CPN-er Flip Schults,
woordvoerder van het Ge
zamenlijk Aktie-comité van
Rotterdamse Havenarbei
ders, blijft volhouden dat
die investeringen alleen
aanvaardbaar zijn, wan
neer ze gepaard gaan met
belangrijke tegemoetko
mingen in zowel het loon
zakje, als de arbeidstijd en
de vut-leeftijd. Zo niet.^Jan
moet de haven weer plat,
net als vorig jaar.
„Spelen met vuur", noemt
mr. Pieters het dreigen
met een nieuwe staking.
„Men realiseert zich de
schade niet die een sta
king teweeg brengt. Re
ders sturen hun schepen
naar een betrouwbare ha
ven. Dat blijkt heel moeilijk
duidelijk te maken. Toch is
het niet te loochenen dat
we door de staking van vo
rig jaar juist in de zo ge
voelige stukgoed-sector
belangrijke ladingpaketten
zijn kwijt geraakt. Het on-
m
n
geluk hier in Rotterdam igg>
natuurlijk ook de enorrrftr
verzwakte positie van de 1
vakbonden. Die hebbeëk
zoveel vertrouwen verlorerpi
bij hun leden, dat links-ra-tr
dicale elementen vrij baant*
hebben. Een frustrerendën
zaak. Je ziet en hoort diéa
activisten overal hun valsëli
informatie rondstrooien en
je kunt er niets tegen on^
dernemen. Zolang ze hurfk
dagtaak naar behoren ver-k*
vullen, kan je ze onmoge-it*
lijk de haven uitzetten". e<
WILLEM SCHEEflai
f
ROTTERDAM Na acht jaar voorzitterschap van de i
Scheepvaart Vereniging Zuid heeft mr. Ludo Pieters (59V
zichzelf ook maar arbeidstijdverkorting toegekend. Eind$
van dit jaar neemt hij definitief afscheid van de Rotter-d
damse havenwerkgevers. Hij wil meer tijd krijgen vooM
zijn artistieke interesses en zal zijn inkomen voortaart
aanvullen door adviezen te verstrekken aan noodlijdenddel
bedrijven. De SVZ verliest er twee onophoudelijk glinste-1
rende pretoogjes mee die altijd speuren naar de ander#
kant van de medaille. c
„Tja", neemt hij zijn pijp in de hand, „zeker in het begin
vonden de werkgevers mijn lidmaatschap van de PvdAti
nogal merkwaardig. Mijn politieke geestverwanten varfl
hun kant konden zo'n uit de boot gevallen havenbarorl
weer moeilijk plaatsen. Ik heb altijd als mijn taak gezienh!
de wederzijdse vooroordelen zo vee! mogelijk te bestrijd
den. De Nederlandse ondernemers identificeren de PvdA
nog ai te dikwijls met een revolutionaire beweging, di&*
hun het leven zo zuur mogelijk wil maken en uiteindelijk
alle bedrijven wil nationaliseren. Wat de PvdA in werke^r
lijkheid beoogt is natuurlijk niet meer dan de „vermaat
schappelijking" van de onderneming. Ondernemer^''
moeten hun verantwoordelijkheid voor het reilen en zei1
len van de samenleving waar maken. Anderzijds kijkene
mijn politieke vrienden nog al te vaak tegen onderne-™
mers aan als dikbuikige sigarenrokers die louter op e/'-di
gen winstbejag uit zijn. Een volkomen achterhaald idee&
Al heel tang is binnen een groot bedrijf ook de onderne
mer een werknemer. De directeuren van Quick Dispatch—
Kroonvlag, Seaport om maar een paar grott stuwa-
doorsbedrijven te noemen staan net zo goed op de
loonlijst als de vorktruckrijders en de kraanmachinis
ten"
iDreigement
Ludo Pieters is de achterkleinzoon van de oprichtei
van Hudig Pieters, cargadoors van 1856 tot 1967, he
jaar van de overname door Dammers Van der Heiden
Ludo zelf specialiseerde zich aan de Leidse universiteit ir
het volkenrecht om aldus de basis te leggen voor eer
carrière in de diplomatie. „Maar in 1947 deelde lan, mijt
enige broer, mede dat ie beeldhouwer zou worden
Waarop vader dreigde met opheffing van het familiebe
drijf als ook ik bleef weigeren in de zaak te komen. II
ben gezwicht en heb me nooit meer los kunnen maker
van de haven. Nadat onze zaak in Dammers Van dei
Heiden was opgegaan, ben ik in '69 bij Müller gekomen
dat op zijn beurt weer fuseerde tot Internatio-Müller"
Creativiteit wordt zijn stopwoord wanneer Pieters ingaa
op het wezen" van de ondernemer. „Helaas heb je ei
ook hele slechte rondlopen, maar als het goed Is, dan li
een ondernemer een bij uitstek creatief mensenkind. Eet
kunstenaar, iemand die behoeften opspoort binnen dt
samenleving en de voorwaarden schept waaronder dit
behoeften vervuld kunnen worden. Daarbij is winst dt
graadmeter waaraan hij kan aflezen of hij in zijn opze
slaagt. Net als andere kunstenaars hebben ondernemer
vrijheid nodig. Geen onbeperkte vrijheid. Een onderne
mer moet ter verantwoording kunnen worden geroeper
door de andere werknemers in zijn bedrijf en door de sa
menleving. Maar hij kan niet zonder speelruimte".
Zalige tijd
Vriend van Gerard Reve, publiceerde Pieters kort na dt
oorlog twee dichtbundels. Een ander kunstwerk van hei
is een rederij van zogeheten supply-vessels, die later t
Engelse handen is gekomen en thans voortleeft onder dt
naam International Off Shore Services. „De behoefte aai
die fourageringsschepen ontstond in de jaren zestig me
de komst van de boor-eilanden. Ik werkte nog in ons fa
miliebedrijf en heb die rederij opgezet samen met Engel
sen en Noren. Je kreeg te maken met uiterst ingewikkel
de juridische en fiscale problemen. We hebben ze stuk
voor stuk opgelost en binnen drie jaar hadden we 27 vat
die bootjes varen. Een zalige tijd, waarin ik echt creatie
bezig was".
WERKGEVERS
VOORZITTER
MR.L. PIETERS:
„WE MOETEN
NATUURLIJK
NIET DOEN
ALSOF MEER
WINST 00K
TOT MEER
WERK LEIDT"
Flip Schults: „Meer werk, meer poen, meer staken".
Ludo Pieters: „Een ondernemer is een kunstenaar
een ondernemer is ook een werknemer".
