Vijfde_film van van der
Meulen: „Bende van hiernaast
Major-General Pugh, het bescheiden brein
achter een fantastische operatie
Schoolkinderen
in figurantenrol
BEROEPEN
mm
DONDERDAG 2 OKTOBER 1980 PAGINA 9
Kortgeknipt voor een vlucht
regenwulpen
AMSTERDAM Je moet er wat voor over hebben om
in een echte speelfilm te mogen figureren. Dat hebben
zo'n veertigtal leerlingen van het Spinoza Lyceum in
Amsterdam deze week aan den lijve ondervonden,
toen zij zich meldden om aan de opnamen van Ate de
Jong's verfilming van Maarten 't Hart's „Een vlucht
regenwulpen" mee te doèn. Niet alleen moesten zij op
hun vrije zondag wéér naar school, maar omdat de be
treffende scène zich afspeelt in 1963 werden zij 's och
tends vroeg al bij de grimeur ontboden, die rigoureus
de schaar zette in zorgvuldig „gekweekte" te lange
kapsels.
Dat vonden sommigen helemaal niet leuk wordt ons toe
vertrouwd. Maar Ate de Jong zegt vergoelijkend „Die kort
geknipte koppies zien er best leuk uit. We hadden overi
gens wel meer liefhebbers om aan deze scène mee te doen,
maar we hadden geen kleren genoeg uit die tijd." Zodoen
de richt de camera zich met zorg op de half gevulde aula
van het lyceum, want op het scherm moet straks de indruk
worden gewekt dat de hele aula vol zit.
Op het podium zit Paulette Werner achter een grote con
certvleugel en doet net of zij Schubert speelt, terwijl de ge
luidinstallatie het „zware" werk verricht.
„Paulette is leerling van dit lyceum." vertelt Ate de Jong,
terwijl Hans Kemna als een vriendelijke schoolmeester de
leerlingen in de zaal verzoekt allemaal één plaatsje naar
voren op te schuiven om een betere verdeling van het
beeld te krijgen. „We moesten iemand hebben om een jon
ge Willeke van Ammelrooy te spelen en we hebben ten
slotte haar gekozen omdat ze zo'n beetje dezelfde uitstra
ling heeft. Natuurlijk verandert iemand wel in tien, vijf
tien jaar heel wat, maar je hebt toch hetzelfde type nodig.
Thijs Janssen, die de jonge Jeroen Krabbé speelt zit nu in
de zaal. Hem echter hebben we van een andere school „ge
plukt". Hij zit hier nu zo'n beetje als een vreemde eend in
de bijt tussen leerlingen van het Spinoza-lyceum."
„Een vlucht regenwulpen" is het verhaal van de 34-jarige
bioloog Maarten, die droomt dat hij nog maar zeven dagen
te leven heeft als hij niet binnen die week een vrouw
vindt. Door zijn streng-Gereformeerde opvoeding, de in
vloed van zijn moeder en een ongelukkige jeugdliefde
heeft hij alle belangstelling voor vrouwen verloren en
houdt zich als bioloog alleen nog maar bezig met „klonen",
het kweken van leven zonder bevruchting.
Op zoek naar een vrouw, geholpen door zijn alter-ego, die
hem dingen laat doen die hij nooit durfde, trekken allerlei
jeugdherinneringen aan hem voorbij.
„Dit is er één van zegt Ate de Jong. "In het boek nemen
zij ongeveer vijftig procent in beslag. Dat zou in een film
de handeling te veel ophouden en dus hebben we in over
leg met Maarten 't Hart ze wat gecomprimeerd. De jeugd
herinneringen zullen misschien nu twintig procent van de
film uitmaken. Tenslotte hebben Jeroen Krabbé en Wille
ke van Ammelrooy de hoofdrollen."
Waarmee Ate de Jong niets onaardigs wil zeggen over zijn
jonge medewerkers. „Ze doen het erg goed" en daarbij
wijst hij nog eens op de jongens en meisjes, die zo gehoor
zaam zijn aanwijzingen opvolgen, dat een échte onderwij
zer er jaloers op zou worden.
„We hebben natuurlijk ook het een en ander aan de roman
moeten veranderen. Zo hebben we de handeling meer naar
het heden moeten schuiven. De scène, die je nu ziet speelt
in 1963, niet in 1950." En dan „Best een leuke mode, leuker
eigenlijk dan al die spijkerbroeken."
„Een vlucht regenwulpen" gaat eind januari in première.
Maar voor het zover is wachten Ate de Jong nog opnamen
in Leiden op het Van de Werfplein en in de Hortus Botani
cus, in Westbroek bij Maarsen met Rijk de Gooyer, die een
onderwijzer speelt en dan nog een weekje in Zwitserland
in de omgeving van Bern. En dan natuurlijk nog de mon
tage. „We draaien half om half direct en nagesynchroni
seerd geluid. Aan het eerste geef in de voorkeur, het klinkt
toch altijd natuurlijker. Maar soms is dat helaas niet moge
lijk, bijvoorbeeld in de buurt van een snelweg. Die kan je
buiten het beeld houden, maar via de microfoon hoor je
hem altijd."
OTTO MILO
NEDERLANDSE HERVORM
DE KERK
Aangenomen naar Waddinx-
veen, toezegging, J. Maasland
te Barneveld (nadere beslis
sing), die bedankte voor Mid-
delharnis.
REMONSTRANTSE BROE
DERSCHAP
Aan het Remonstrants semina
rie is geslaagd voor het prop.
examen mevr. C. M. Vos-Wie-
gand, Kerkstraat 41 in Oude
Wetering.
Beroepen te Vlaardingen,
parttime en te Oude Wetering,
parttime, mevr. C.M. Vos-Wie-
gand, prop.-pastoraal mede
werker te Oude Wetering, die
deze beroeping heeft aangeno
men.
Heren van middelbare leeftijd brachten Duits spionagesehip tot zinken
DEN HAAG In 1943 heb
ben een achttiental keurige
Engelse heren van middel
bare leeftijd uit Calcutta
een Duits vrachtschip met
een spionagezender aan
boord, dat in de neutrale
Portugese haven van Goa
lag, tot zinken gebracht.
Deze op zijn zachtst uitge
drukt „ongelooflijke" ope
ratie is dertig jaar lang
strikt geheim gehouden,
maar nu dan toch aan de
openbaarheid prijs gege
ven. James Lcasor schreef
er een boek over, dat als
een soort „Kanonnen van
Navarone voor oudere he
ren" ook prompt werd ver
filmd met om de verge
lijking helemaal compleet
te maken Gregory Peck
en David Niven na 19
jaar weer samen in de
hoofdrollen.
Omdat de film „The sea wol
ves" op 16 oktober ook in di
verse Nederlandse bioscopen
in première gaat, was dezer
dagen Major-General Lewis
Pugh, het brein achter deze
gewaagde operatie, naar ons
land gekomen om eventueel
gerezen vragen te beant
woorden en nog eens te be
vestigen, dat het allemaal
echt gebeurd was.
Een vriendelijke, zeer be
scheiden maar ook zeer kras
se 72-jarige, op en top een
gentleman, achter wie je
meer een carrière op de En-
wordt getoond, tot het afhu
ren van de bordelen, om zo
veel mogelijk zeelieden aan
wal te houden tijdens de ope
ratie, toe. Sterker nog, we
hadden ze niet voor drie da
gen gratis opengesteld, nee,
voor liefst twee weken."
In 1943 hadden Engelse con-
vooien in de Indische oceaan
zwaar te lijden van de Duitse
duikboten, die over prima in
lichtingen bleken te beschik
ken. „Toen we er achter
kwamen dat die inlichtingen
afkomstig waren van het
Duitse vrachtschip de Ehren-
fels, dat in de neutrale haven
Goa lag, stond Engeland offi
ciéél machteloos om daarte
gen iets te ondernemen. Ik
kwam toen op het waanzin
nige idee om de Calcutta
Light Horse in te schakelen.
Dit regiment was ontstaan in
1759 toen ze de Nederlanders
uit India jaagden. Het was
een soort ongeregelde cavale
rie en ze waren het laatst ac
tief in de Boerenoorlog. The
Calcutta Light Horse bestond
in 1943 nog maar uit heren
rond de veertig en ouder, die
of een te belangrijke functie
voor de Engelse économie
hadden om ze aan het front
in te zetten, dan wel op me
dische gronden of hun leef
tijd niet meer voor de militai
re dienst geschikt waren. Met
veertien van hen en nog vier
leden van de Calcutta Scot
tish, hebben we ongetraind
Stoelendans op de set van „The sea wolves". Wie is wie
Want alle hoofdrolspelers hebben een stoel gekozen, die van
een ander is. Howard in de stoel van Moore, Niven in die van
Peck, Peck in Howard's stoel en Moore in die van Niven.
als we waren inderdaad de
Ehrenfels tot zinken ge
bracht, vermomd als Britse
toeristen, die een tochtje in
een oude opgelapte schuit
maakten. De motor heeft het
net als in de film vlak
na de overval even begeven,
maar dat gebeurde wel op
veiliger afstand dan in de
film gebeurt.
Ons was strikte geheimhou
ding over ons „uitstapje" op
gelegd. Niemand heeft er dan
ook na afloop over gesproken
en we hebben er dan ook la
ter nooit een onderscheiding
voor gehad.
Toen na jaren toch iets uit
lekte en een Amerikaanse
journalist via een lid van de
Calcutta Light Horse, die het
bij geruchte vernomen had,
de zaak ging onderzoeken,
was de wettelijk vastgestelde
termijn van dertig jaar al
verstreken."
Major-General Pugh is een
gezellige prater, maar als het
op zijn eigen aandeel in de
Tweede Wereldoorlog aan
komt, vervalt hij in „under
statements". O ja, hij heeft
ook nog eens een actie geleid
om vals Japans geld in om
loop te brengen en zo hun
economie te verstoren. En hij
was ook leider van de actie
oni 6000 Nederlanders uit ge
vangenkampen afkomstig uit
Soerabaja te helpen evacue
ren. Maar over dat alles praat
hij liever niet. Het was „All
in the line of duty" zoals de
Engelsman zegt.
OTTO MILO
7TKUNST LEIDSE COURANT
j iGemeentelijke
Bsubsidie voor
Utrechtse
popgroep
UTRECHT De in financiële
Eoeilijkheden verkerende
trechtse popgroep „Braak"
een eenmalige subsidie
van 4000 gulden. Burgemees-
en wethouders van Utrecht
agtiebben dit besloten omdat zij
ur.^nenen, dat commercie niet de
geldschieter voor de
mag zijn. „Door de
macht van disc-jockeys en
plantenindustrie zijn de zich
Voorturend aan de commercie
'"aanpassende groepen de enige.
waarvan het publiek kennis
p),kan nemen", stellen b. en w.
van Utrecht
In ruil voor de eenmalige sub-
Bbidie van 4000 gulden moet
■Braak een muziekstuk schrij-
iven met als onderwerp „De
vervreemding in de jaren
Dat werk moet min-
acht keer in Utrecht
ukvorden uitgevoerd. „Braak"
oi schat het tekort voor dit jaar
>p bijna 36.000 gulden. De
[roep zegt dat een optreden
eel meer kost dan er redelij-
.erwijs als vergoeding (900
lulden) voor kan worden ge
raagd.
d. doctoraalexamens:
ot Algemene taalwetenschap: mw. C.
iBrakel (Voorburg);
-li Geschiedenis: mw. E. C. Gulelj (Voor-
burg), H. A. Sanders (Leiden);
JNederlands: mej. W. de Graat (Kat-
Jvvijk).
r-|\JTRECHT Aan de Rijksuniversiteit
Utrecht zijn geslaagd voor de doc-
;.l Sociologie: J. F. Merkestein (Leiden);
Raad v.d. Kunst
wist niets van
verandering BKR
Den Haag De Raad voor de
Kunst is buiten het plan ge
houden om de beeldende kun
stenaarsregeling (BKR) te
veranderen. Niet alleen de mi
nister van Sociale Zaken, on
der wie de regeling ressor
teert, ook diens collega's van
CRM, Binnenlandse Zaken en
Financiën hadden de raad ad
vies moeten vragen.
De Raad heeft de bewindslie
den zijn verbolgenheid laten
blijken. Hij vreest voorts dat
de regeling door de wijziging
minder dan tot nu toe zal wor
den toegepast. Het ministeriële
plan komt ook op een uiterst
ongelukkig tijdstip, daar er
nog een onderzoek naar de
BKR loopt. Dit wordt verricht
in opdracht van de minister
van Sociale Zaken.
Sociale Zaken betaalt tot nu
toe driekwart van de bedragen
die beeldende kunstenaars
krachtens de regeling krijgen.
De gemeenten betalen de rest
plus de kosten van uitvoering
van de regeling. De gemeen
ten kunnen tachtig procent
van hun deel verhalen op het
ministerie van Binnenlandse
Zaken.
Deze declaratiemogelijkheid
vervalt nu, als het gewraakte
plan doorgaat. De gemeenten
krijgen daarentegen wel een
hogere uitkering uit het ge
meentefonds maar dit bete
kent voor tal van gemeenten
een abrupte daling van hun
inkomsten, aldus de Raad voor
de Kunst. De toepassing van
de BKR zal dan ook niet onge
moeid blijven: of de uitvoering
van de regeling wordt gestaakt
of de gemeente verhoogt de ei
sen tot toelating, veronderstelt
de Raad voor de Kunst.
else stock-market zou zoe-
en, dan dat je hem voor een
super-spion zou houden:
Met zijn droge typisch Britse
humor en afgaande op zijn
uiterlijk vraag je je af waar
om David Niven hem niet in
de film uitbeeldt. Pugh lacht
fijntjes. „Dat was ook de be
doeling. Maar toen kwam
Gregory Peck in de produc
tie en die wilde „mijn" rol
spelen. Niven maakte daar
geen moeilijkheden over en
nam genoegen met de rol van
Luitenant kolonel Bill Grice,
nadat men diens optreden in
de film met enkele scènes
bijna even belangrijk als die
van Peck had gemaakt.
Natuurlijk is het verhaal
voor zo'n dure film wat opge
blazen. Er zit weer een knap
pe spionne voor de Duitsers
in (net als in Navarone) en
een slaapkamerscène, maar
in grote lijnen is het allemaal
zo toegegaan als in de film
Gregory Peck in actie als Major-General Lewis Pugh. een rol
die aanvankelijk aan David Niven was beloofd in „The sea
wolves".
BAARN Het uiterlijk van de 31-jari
ge cineast/schrijver Karst van der
Meulen straalt gemoedelijkheid uit,
rust en een vreedzame blik op zijn me
demens. Van innerlijke woelingen
geen spoor; wel tekenen, dat de man
weet wat hij wil en niet zo zuinig. In
december gaat zijn vijfde bioscoopfilm
voor de jeugd in première: „De bende
van hiernaast", waarin enkele volwas
sen acteurs van naam en een groot
aantal kinderen een verhaal weerge
ven, dat niet alleen jongere kijkers
maar ook volwassenen moet kunnen
boeien. Karst: „Kinderen kunnen ge
rust hun ouders meenemen. Ik heb een
familiefilm willen maken, voor een
breder publiek dan de vier voorgaande
films trokken. Volwassenen spelen in
De bende van hiernaast een even grote
rol als de kinderen. Het thema vraagt
hierom".
Het thema is bedacht door Karst van der
Meulen, de dialogen werden geschreven door
Piet Geelhoed, met wie Karst eerder samen
werkte, onder meer voor de films Peter en de
vliegende autobus en Martijn en de magiër,
dat ook als boek verscheen. Het verhaal van
De bende van hiernaast zit ingewikkeld in el
kaar, maar wordt in de bioscoop rustig ont
ward. Karst: „Ik wilde duidelijk maken hoe
vreemd vooroordelen kunnen uitpakken en
dat iemand die er een vooroordeel opna
houdt, er zelf het slachtoffer van kan wor
den".
Het gegeven kan aldus worden samengevat:
in de onmiddellijke nabijheid van een flatge
bouw is een woonwagenkamp, waarvan de
bewoners in onmin leven met de flatbewo
ners. Wanneer een jongen uit de flat op een
geleende brommer doorrijdt na een ongeval,
krijgen de woonwagenbewoners de schuld.
De verdachtmakingen nemen sterk toe, wan
neer flatkinderen voorwerpen uit de flat ste
len, die zij voor de uitvoering van een musi
calwedstrijd nodig hebben.
Gerard Cox, Kitty Janssen en André v. d.
Heuvel. „Ik wil kinderen bewuster naar rela
ties laten kijken", aldus Karst. „Hoe schijn
heilig volwassenen kunnen zijn. Dat zwart
niet altijd zwart is en wit niet altijd wit".
Het werken met en voor kinderen, binnen
een wereld met volwassenen, is voor Karst
van der Meulen een consequent voortgezette
lijn, waarvan het beginpunt in zijn eigen kin
derjaren ontstond.
„Pas rond m'n vijftiende, zestiende hield ik
op met poppenkastspelen. Wat ik aan fantasie
bezat, zette ik om in spel, zoals schrijvers dat
doen met woorden. Ik had mijn poppen. In
1972, na m'n opleiding aan de filmacademie,
ik was toen 23, maakte ik de bioscoopfilm
Circus op stelten, geschreven door Leonie
Kooiker. Twee jaar later maakte ik in m'n
eentje Oom Ferdinand en de toverdrank, in
1976 Peter en de vliegende autobus, met Piet
Geelhoed en twee jaar geleden ook weer met
Piet Martijn en de magiër. Met de Bende van
hiernaast blijk ik elke twee jaar een bioscoop
film te kunnen maken. Het fijne met Piet is
overigens, dat we dezelfde affiniteit hebben
met mensen en onderwerpen.
Mijn eigen belangstelling komt voort uit mijn
jeugdjaren en niet alléén omdat ik vroeger zo
met poppenkast in de weer was. Later, toen
bij mij thuis de kinderen de deur uitgingen
en mijn ouders alleen achterbleven, namen
zij als adoptieouders pleegkinderen in huis;
van die kinderen die nergens goed terecht
kunnen. Daar heb ik veel van geleerd en
vanuit die hoek is mijn belangstelling ver
klaarbaar voor kinderen en hun omgeving.
Ze vragen me wel eens wanneer ik een echte
film ga maken en dan bedoelen ze een film
voor uitsluitend volwassenen. Dan denk ik,
man, je weet niet waar je het over hebt.
Voorlopig ben ik met dit werk bezig, het is
een vak apart dat ook gedaan moet worden
en goed. Ik zie niet in, waarom het voor kin
deren goedkoop moet of er zo'n beetje bij. Of
het nu een volslagen acteur is, een belichter
of een kind, iedere medewerker levert op het
moment van de opnamen het beste wat hij te
bieden heeft. Noem dat maar eens geen ge
bundeld vakwerk".
FRITS BROMBERG
Voor zijn nieuwe film liet Karst van der Meulen een trailer bouwen waarop caravans
opnieuw een flat vormden.
De kinderen weten van de misverstanden die
het leven van de volwassenen vertroebelen,
maar zij durven er niet tegen op te treden. De
zaken worden geheel omgedraaid, wanneer
de flatbewoners hun caravans op één trailer
plaatsen en aldus een rijdende flat formeren.
Op weg naar hun vakantiebestemming
strandt de trailer met caravans in de nabij
heid van een dorp. De flatbewoners worden
geplaatst in de situatie van de woonwagenbe
woners en krijgen op hun beurt de schuld, als
in het dorp voorwerpen worden vermist die
zijn ontvreemd door dorpskinderen die aan
hun musical werken.
Actie, frisse en onverbloemde dialogen geven
het verhaal spanning; karakters worden uit
gelicht en ontwikkeld. Wanneer de kinderen
uit het dorp en de flatkinderen, die elkaar
aanvankelijk naar de keel vlogen, allang tot
verbroedering besloten, kruisen de volwasse
nen nog steeds in bittere strijd de degens.
In het slot, waarin de verwarring onder de
volwassenen tot het hoogtepunt is gekomen,
komt alles toch goed. De flatbewoners kun
nen met hun caravans verder, de vrede is al-
lerwege getekend.
Karst van der Meulen: „Ook voor kin
deren vakwerk".
Situatie
Karst van der Meulen: „Natuurlijk duurt het
een paar dagen, voor de kinderen aan elkaar,
de lopende camera en de situatie gewend zijn.
Ik weiger ze te zien als acteurs. Als ze in een
film moeten huilen, zijn hun tranen echt. Dat
kan ik uitleggen". Karst, die de laatste mon
terende hand legt aan zijn „Bende van hier
naast", is zich ervan bewust, dat kinderen
uitmuntend acteren wanneer zij zichzelf kun
nen zijn. „En dat zijn ze, als ik ze het verhaal
stukje voor stukje vertel, niet meer dan ze oh
dat moment moeten spelen. Ze krijgen geen
script, geen uitgetikte teksten, niks. Ze krij
gen van mij alleen te horen wat hun volgen
de scène is. Dat onthouden ze toch niet letter
lijk, zodat ze hun eigen woorden gebruiken in
een situatie die voor hen nog onduidelijk is.
Dan krijg je spontane reacties".
Karst herinnert zich uit zijn vorige film
„Martijn en de magiër" de openingsscène,
waarin een jongen prompt in tranen uitbars
tte toen zijn filmvader hem nijdig en onrede
rijk behandelde. Karst: „Natuurlijk kan je
neptranen gebruiken. Maar dit was sponaan
en echt. Al moet ik met zo'n scène rekening
houden met de gevolgen. Je kan zo'n jongen,
die een geweldige emotie onderging, na af
loop niet zo maar naar huis sturen; je moet
een poosje bijpraten en hem in de realiteit
van de opnamen terugbrengen. Trouwens; ik
zit hier nu wel te monteren, voor mij gaat al
les gewoon door, maar voor de kinderen uit
de film ligt dat anders. Die werkten in de
grote vakantie een paar weken fantastisch en
ongelooflijk intensief samen en opeens is
voor hen een filmwereld afgelopen. Er
breekt iets. Ik ben me daarvan bewust en
zorg ervoor, dat die kinderen contact blijven
houden. Er zijn trouwens twee jongens die op
even grote afstand van Baarn wonen en op
de fiets hier naartoe komen. Van Baarn uit
maken ze fietstochten, ze zijn vrienden ge
worden".
Over de grote namen uit zijn nieuwste film
heeft Karst het niet, al zijn daaronder Lex
Goudsmit, Piet Römer, Leen Jongewaard,
