Aantal
schakels
in
toomketen
onbreekt
nog
Wat is geweldloos... Met woorden leg je Dodewaard
toch niet stil?
Het Duitse elektriciteits
bedrijf RWE kon do af
gelopen maand op het
nippertje een contract
afsluiten met het Engel
se opwerkingsconcern
BNFL in Windscale voor
de opwerking van 54 ton
„uitgebrande" splijtstof
elementen. Ze zijn af
komstig uit de grote
kernreactor Biblis-A die
door dit contract weer
even vooruit kan. Een
maand eerder namelijk
had de rechter in Kassei
verboden dat RWE nog
meer splijtstofelemen
ten in het onderwater
bassin bij de centrale
(Kompaktlager) zou op
bergen. Doordat RWE
thans 20 reactorstaven
naar Engeland kan stu
ren, kan de kernlading
van Biblis-A weer ge
deeltelijk worden „ver
verst", waardoor de
elektriciteitscentrale
weer stroom kan leve
ren.
Het geval-Biblis heeft
betrekkelijk weinig aan
dacht gekregen, hoewel
het in zijn consequen
ties een unieke zaak had
kunnen worden. Een en
ander vindt zijn oorzaak
in de omstandigheid dat
een aantal schakels in
de atoomketen nog
steeds niet voorhanden
is, dan wel niet goed
functioneert. In het ge
val-Biblis gaat het niet
alleen om gebrek aan
opwerkingscapaciteit
van „uitgebrande" reac
torelementen (90 pro
cent van het materiaal
kan namelijk weer ge
bruikt worden in „nor
male", dan wel nucleaire
kweekreactoren) maar
ook om het ontbreken
van opslagfaciliteiten,
permanent dan wel lij
delijk. Vandaar dat er bij
de centrales „Kompakt-
lagers" ontstaan, onder
water-bassins waarin de
staven - van elkaar ge
scheiden door platen
baronstaal om „over
springen" van neutro
nen te voorkomen - zo
dicht mogelijk opeen
worden opgeslagen. Ze
koelen dan al en de ra
dio-activiteit neemt af.
De kerncentrale in Bors-
sele (geëxploiteerd door
PZEM) heeft onlangs
vergunning gekregen
voor een dergelijke
kompaktopslag, waarbij
de opslagcapaciteit is
uitgebreid van 218 tot
560 elementen. Daar
naast zijn er altijd 121
lege posties voorhan
den, waarin in geval van
opperste nood de com
plete kern van de reac
tor kan worden ge
plaatst. Met deze nieu
we vergunning kan de
PZEM acht bedrijfsjaren
vooruit.
Anders is de situatie in
Dodewaard. Minister
Van Aardenne van eco
nomische zaken heeft
weliswaar in allerijl ver
gunning gegeven voor
een vergrote opslag (tot
248 staven), maar er
staan reeds zoveel ele
menten in de rekken dat
de complete kern (164
staven) in geval van
nood niet meer in het
onderwater-bassin kan
worden opgeborgen. Dit
is een van de redenen
waarom de tegenstan
ders van kernenergie
proberen de nucleaire
centrale aan de Waal te
sluiten. De bedrijfslei
ding stelt daar echter
tegenover dat Dode
waard nog mogelijkhe
den heeft tot opvoering
van de opslagcapaciteit
tot 700 a 800 elementen.
Daarvoor is evenwel een
nieuwe vergunning van
de minister vereist.
Ondanks de mogelijkhe
den om via onder ande
re „Kompaktlagerung"
„uitgebrande" splijtstof
elementen bij de centra
les op te slaan, willen de
centrales graag zo snel
mogelijk van de staven
af. Dat wil zeggen, ze
naar de opwerkingscen-
tra sturen, omdat ze dan
ook van het gevaarlijke
kernsplijtingsafval af
zijn. Uit uitgelekte con
tracten met opwerkings
fabrieken blijkt evenwel,
dat de klant behalve op
gewerkte splijtstof ook
het afval terugkrijgt.
Weliswaar niet onmid
dellijk, maar nadat het
daar zo'n tien jaar heeft
gelegen. Eveneens moe
ten de klanten meebeta
len aan de bouw van
nieuwe opwerkingsfa
brieken, waarbij het
gaat om tientallen mil
joenen guldens.'
Uit deze clausules blijkt
dat het smeden van de
laatste schakels In de
atoomketen niet alleen
uiterst kostbaar is en
nauwelijks meer een
zaak van één land alleen
kan zijn, maar ook dat
die landen, die over op-
werkingecapaciteit be
schikken, per sd niet het
vuilnisvat van de kernin
dustrie willen worden.
Vooral niet omdat de af-
valproblematiek nog
steeds een onderwerp
van studie is dat nog
lang niet is opgelost.
Vandaar dat onder an
dere de Nederlandse an
ti-kernenergiebeweging
stelt, dat de produktie
van nog meer radio
actief afval uit kern
centrales gestopt moet
worden. Hetgeen bete
kent, dat die centrales
stil gelegd moeten wor
den. Om te beginnen
met Dodewaard.
installeren, waardoor de opslagcapaciteit
vergroot wordt tot 700 800 staven, zon
der dat we daar bouwtechnische voorzie
ningen voor hoeven te treffen", zegt hij.
Deze .Kompaktlagerung" wordt op dit
ogenblik op tamelijk grote schaal toege
past in West-Duitsland, waar de elektrici
teitsbedrijven evenmin uit de voeten kun
nen met de splijtstofelementen uit de
kernreactoren. Er heerst all over the world
een chronisch gebrek aan opwerkingsca
paciteit, mede omdat in de Verenigde Sta
ten op dit ogenblik niet wordt opgewerkt,
teneinde de alom gevreesde plutonium-
economie te voorkomen. Bovendien kam
pen de Franse en Engelse fabrieken ener
zijds met technische problemen, ander
zijds bezitten zij een veel te geringe capa
citeit om (nieuwe) buitenlandse klanten te
bedienen. Teneinde deze kringloop te
doorbreken en de hoeveelheid radio-actief
afval uit kerncentrales in ons land niet gro
ter te maken, ook al omdat er nog geen
afdoende opslagmethodiek voor bestaat,
vinden tegenstanders van kernenergie dat
Dodewaard dicht moet. Daarnaast wil men
duidelijkheid over de afgesloten opwer-
kingscontracten, die alvorens ze geëffec
tueerd kunnen worden nog de goedkeu
ring van het parlement nodig hebben.
Waarbij Van de Woestijne opmerkt, weinig
of geen vertrouwen te hebben in dit soort
parlementaire democratie. „Het parlement
hobbelt vaak achter de feiten aan. Boven
dien rolt er, om bijvoorbeeld partij-politie
ke redenen of om een bepaald kabinet in
het zadel te houden, toch vaak een andere
beslissing uit dan die, welke men krach
tens een eerdere opstelling van de betref
fende politici zou mogen verwachten".
Ook kabinet-Den Uyl
Ten aanzien van de geheime contracten
met de opwerklngsconcerns blijft de kri
tiek van Van de Woestijne niet beperkt tot
het huidige kabinet of tot minister Van
Aardenne, maar kapittelt hij ook het kabi
net-Den Uyl dat weinig of geen informatie
over kernenergie en nucleaire installaties
doorspeelde naar de Nederlandse bevol
king. „Op welke signalen uit de samenle
ving wacht een parlement in hemelsnaam
nog?", vragen Stomphorst en Van de
Woestijne, terwijl ze wijzen op de grote
UC-demonstratie enkele jaren geleden in
Almelo, die 40.000 mensen op de been
bracht. „De Partij van de Arbeid bijvoor
beeld is al twee congressen lang tegen
kernenergie, maar meneer Den Uyl moet
zo nodig weer zeggen dat we maar moe
ten wachten. Wij zijn van mening dat het
merendeel van de Nederlandse bevolking
tegen kernenergie is. Daarom moet Dode
waard dicht!".
Dergelijke uitspraken van woordvoerders
van de actiegroep „Dodewaard gaat
dicht", maken geen enkele indruk op de
werknemers in de centrale zelf. Deze zeg
gen (In een open brief) dat „de centrale
conform de verleende vergunningen en
onder controle van de bevoegde autoritei
ten zoals de Kernfysische Dienst van het
ministerie van sociale zaken, de sector
Straling van het ministerie van volksge
zondheid en milieuhygiëne, de Dienst voor
het Stoomwezen en de Arbeidsinspectie
van het district Arnhem door ons met zeer
goed resultaat wordt bedreven". Derhalve
hebben zij gevraagd om bescherming ten
einde hun werk ongestoord te kunnen uit
oefenen. De blokkade van de centrale op
27 mei jl. door 120 actievoerders ligt hen
nog vers in het geheugen. Op die dag was
de centrale van 6 uur 's morgens tot 4 uur
's middags niet toegankelijk. „Weliswaar
zijn er op die dag geen problemen ge
weest, maar na acht uur werken begint je
aandacht te verslappen en dat kun je niet
hebben", zegt een van de personeelsver-
tegenwoordigers. „Volgens ons berust alle
oppositie tegen kernenergie op een stuk
maatschappelijke onvrede, waarbij kerne
nergie er wordt uitgepikt. Wij, die werken
in de centrale zijn nooit bang voor onze
veiligheid. We hebben een goed Inzicht in
de veiligheidsstudies en analyses. Dat
iEWAARD Wordt de kerncentrale
j Dodewaard medio oktober inzet van
massale confrontatie tussen tegen-
Jers van kernenergie en de Neder-
ïe regering? In de weekeinden van 28
ember en 4 oktober zullen actievoer-
uit heel Nederland zich beraden over
rraag of het inderdaad mogelijk zal zijn
'een blokkade c.q. terreinbezetting de
^Megawatt grote centrale aan de Waal
"te leggen.
Jnar we zullen niet zo dom zijn om met
koppen tegen een kordon van de
g, Diele Eenheid in te gaan", aldus Rob
mhorst van de actiegroep „Dodewaard
dicht". „Het zal in principe een ge-
lloze actie worden, waarbij van onze
de nadruk zal worden gelegd op mas-
eit gedurende een aantal dagen (vier
Qzes of zeven), omdat je anders hele-
^l niets bereikt".
i en ander heeft tot gevolg gehad dat
kleine centrale in de Betuwe op dit
iblik wordt getransformeerd in een
vesting, compleet met afschrikwek-
le prikkeldraadversperringen en elek-
liscb beveiligde hekwerken. Uitsluitend
iisen die zich goed kunnen legitimeren
gen het terrein van de centrale op, dat
lendien „gescreened" wordt door tele-
pcamera's, waarvan de beelden door
jrakingspersoneel, 's nachts uitgerust
honden, worden opgevangen. Het in
:entrale werkzame personeel, eert klei-
ionderd man, slaat dit alles met nauw
iolen ongenoegen gade. „Treurig dat
|zo moet", aldus ir. S.H. Wolderingh,
Ier van de kerncentrale, terwijl hij zijn
laat gaan over de kleine haven waaro-
rmen beschikt en die eveneens bevei-
I wordt tegen indringers. „Het is in elk
(al goed voor de werkgelegenheid",
rkt een ander op, wijzend op de werk-
imheden aan de toegangsbrug, die van
I nieuw, stevig wegdek wordt voorzien.
tepannen
swel de aankondiging van minister Van
•denne van economische zaken in geen
geval een blokkade dan wel bezetting van
de Dodewaard-centrale te zullen toleren,
verheugde gezichten onder het personeel
heeft opgeleverd („Eindelijk duidelijkheid")
is er toch sprake van een zekere gespan
nenheid. Vier personeelsvertegenwoordi-
gers zeggen te hopen dat de 18e oktober
voorbij zal gaan als elke andere dag en
dat de actievoerders zullen wegblijven.
„We hopen het wel, maar verwachten het
niet", aldus stralingsdeskundige Schuur-
mans. „Je went weliswaar aan acties als
deze, maar je staat desondanks toch
voortdurend onder druk"
„En wat Is geweldloos?", zo vraagt hij zich
met anderen af. „Met woorden leg je de
centrale niet stil. De actievoerders roepen
geweld op. alleen al door voor de centrale
te gaan zitten".
Ook bewoners van de Waalbanddijk in
Dodewaard, waaraan de kerncentrale ligt,
zijn niet geheel gerust op de dingen die
gaan gebeuren. „We hebben meer angst
voor de actie dan voor de centrale", aldus
mevrouw Bunt. „Het is jammer voor ons
heerlijke dorp dat er nu weer moeilijkhe
den dreigen". Ook mevrouw Rietveld
spreekt zich in soortgelijke bewoordingen
uit, al wil ze zeker niet gezegd hebben dat
heel Dodewaard ongerust zou zijn in ver
band met de komende actie.
„Je merkt er over het algemeen weinig
van", zo meent de beheerster van het
plaatselijke dorpshuis, die in haar uitspra
ken gemeentesecretaris Spaan aan haar
zijde vindt. Hoewel deze een voorbehoud
maakt, „omdat je natuurlijk nooit weet wat
er onder de oppervlakte bij de bevolking
leeft".
Daadstellen
In Nijmegen zeggen Bob Stomphorst en
Johan van de Woestijne namens de actie
groep „Dodewaard gaat dicht" dat de ac
tievoerders de komende tijd de plaatselij
ke bevolking van Dodewaard en omgeving
zullen gaan informeren over het hoe en
waarom van de actie. Beiden laten duide
lijk uitkomen dat de tijd gekomen is een
daad te stellen. „Verkiezingsprogramma's
van politieke partijen wijzen of kernenergie
af of maken zeer grote voorbehouden, ter
wijl de praktijk leert dat de bestaande
twee centrales (Dodewaard en Borssele)
rustig blijven doordraaien, als gevolg
waarvan de hoeveelheid radio-actief afval
in ons land alsmaar groter wordt. Van Aar
denne heeft zelfs al de plaats genoemd
voor twee nieuwe nucleaire centrales".
Verder wijzen ze op het groeiende aantal
„uitgebrande" splijtstofelementen in de
opslagbassins bij de centrales, omdat ze
al twee jaar niet kunnen worden opge
werkt, noch bij Cogéma in het Franse La
Haque, noch bij BNFL in het Britse Winds
cale. Zowel Stomphorst als Van de Woes
tijne hekelen het feit dat de contracten,
die zowel Dodewaard als Borssele met de
opwerkingsfabrieken hebben gesloten, ge
heim zijn. „Hoewel Dodewaard maar een
klein pestdingetje is, moeten wij gaan
meebetalen aan de nieuwe opwerkingsfa
briek in Engeland, die de staven uit de
centrale moet gaan opwerken. Bovendien
weten we helemaal niet hoe die contracten
er uit zien".
Verrassingen
Inderdaad blijken de contracten die elek
triciteitsbedrijven met de twee Europese
opwerkingsconcerns afsluiten, steeds
meer verrassingen te bevatten. Ook ir.
Wolderingh geeft toe dat ook Dodewaard
zal moeten meebetalen aan de bouw van
de nieuwe opwerkingsfabriek in Windsca
le, die pas aan het einde van de tachtiger
jaren operationeel zal zijn. Dat betekent
dat de kerncentrale in Dodewaard tot dat
tijdstip haar „uitgebrande" splijtstofele
menten niet kwijt kan en ze dus zelf zal
moeten opslaan. Bij het huidige concept
betekent dat, dat rond 1983 het bestaan
de bassin vol zal zijn. Overigens tilt ir.
Wolderingh daar niet zo zwaar- aan. „We
kunnen in dat geval extra kompaktrekken
actievoerders zijn van plan Dodewaard te slui-
i. De regering, inclusief de belangrijkste politieke
rtijen, heeft intussen laten weten dat zulks niet
tolereerd kan en zal worden. De vraag is dan ook,
of het er even vreedzaam aan toe zal gaan als bij de
opruiming van de eerdere blokkade in mei van dit
jaar, waarvan hier een beeld.
hebben veel van die actievoerders niet.
Die weten vaak nauwelijks waar ze over
praten. Zo ook bijvoorbeeld over de om
standigheid dat wij in Dodewaard niet
meer alle 164 brandstofstaven uit de kern
zouden kunnen opslaan in het onderwater
bassin. Nou, als er één plaats is waar die
kern veilig is, dan is het in het reactorvat.
Daar is alle koeling voorhanden, de af
scherming en noem maar op...".
Nooit geïnformeerd
In Nijmegen lachen Johan van de Woestij
ne en Rob Stomphorst op hun beurt om
dergelijke uitspraken. „We hebben aan
Harrisburg gezien hoe veilig zo iets is".
„De bevolking is wel degelijk ongerust
over die groter wordende aantallen splijt
stofelementen die bij de centrale worden
opgeslagen. De bewoners zijn nooit geïn
formeerd over dat aspect van de centra
le".
Zijn woorden worden bevestigd door op
merkingen van F. Popma, bedrijfsleider
van een plaatselijke conservenindustrie,
de buurman van de kerncentrale aan de
Waalbanddijk. „Er bestaat zeker wel agi
tatie tegen die opslag en ongerustheid
over de snelle wijze waarop de minister
vergunning heeft verleend om meer staven
te mogen opslaan", zegt Popma. Daar
naast is er toch ook sprake van een ze
kere ongerustheid onder de bevolking
over de komende actie, waarvan gezegd
wordt dat er duizend harde actievoerders
uit Duitsland naar Dodewaard zullen ko
men. Wat mij betreft mogen ze dat ding
hier op de dijk dan ook sluiten".
De situatie overziend is het niet moeilijk te
concluderen dat er geen sprake van is dat
de kerncentrales Dodewaard en Borssele
binnen afzienbare tijd op initiatief van de
overheid gesloten zullen worden. Er is nog
zoiets als een brede maatschappelijke dis
cussie over (kernjenergie, die zeker twee
Jaar zal duren, alvorens er verstrekkende
besluiten over de toekomstige energie
voorziening in Nederland (door het parle
ment) zouden kunnen worden genomen.
Weliswaar vindt een kamerlid als de libe
raal Ploeg een dergelijke discussie „verlo
ren tijd", en gezien zijn (voortijdige) aan-
wijziging van de locaties van twee nieuwe
kerncentrales denkt minister Van Aarden
ne er wellicht ook zo over, een groot deel
van het parlement lijkt zich aan die twee
jaar vast te klampen als aan een laatste
strohalm. Om te voorkomen dat men nu
reeds zou moeten kiezen.
Nieuw type splijtstofelement
Het bedrijf Gemeenschappelijke Kernener
giecentrale Nederland (GKN), dat de cen
trale in Dodewaard beheert en exploiteert,
wijst op het belang van de 54-MW nucleai
re vermogen dat aan de Waal opgesteld
staat, vooral met het oog op toekomstige
ontwikkelingen. Niet alleen maakt het jaar
verslag over 1979 melding van onderzoe
kingen in Dodewaard, waardoor een nieuw
type splijtstofelement kon worden ontwik
keld, ook wijst men op het (hoge) beschik
baarheidspercentage van de centrale (en
reactor), waardoor deze zeer hoog scoren
in de wereld van de nucleaire elektriciteits
opwekking.
Argumenten die de actievoerders onaan
gedaan naast zich neerleggen. Zij hebben
enkel belang bij de vraag of zij op de 18e
oktober metterdaad een effectieve blokka
de kunnen realiseren. Wanneer het te ver
wachten ME-cordon hen op enkele kilo
meters van de centrale zou houden, zal
van een reële blokkade nauwelijks sprake
zijn. Het bedieningspersoneel zal de cen
trale dan immers ongestoord in en uit kun
nen lopen.
„Wat ons betreft mogen ze er wel uit,
maar er niet weer in, tenzij om de centrale
af te schakelen", aldus Van de Woestijne
en Stomphorst.
„Van onze kant rekenen wij er op normaal
te worden afgelost", zegt het personeel
van de centrale. „De overheid moet daar
voor zorgen. Als men wil protesteren moet
men in Den Haag zijn, niet bij ons".
Inmiddels heeft „Den Haag" gesproken en
wacht iedereen in spanning af wat er in de
tussenliggende periode zal gebeuren.
KLAAS GOÏNGA
Rond de kerncentrale worden reeds met het oog op de komende acties
de nodige, vaak ingrijpende voorzieningen getroffen.
