Peter Ellenshaw
werd achter zijn
schildersezel
weggerukt voor
Walt Disney's
duurste SF-film
TERDAM Een aantal aardse eter--
gen zwervend in het heelal op zoek
een verdwenen geniale professor
;ijn ruimteschip. Een professor bij
de stoppen van zijn genialiteit blij-
Ie zijn doorgeslagen en die gevon-
wordt op zijn king size ruimtevaar
waar hij de veelkoppige bemanning
laten uithongeren tot vegeterende
loden. En dat om zijn kansen ef te
rl vkten om een zwart gat in de ruimte
sn te dringen, dat er na het verdwij-
t ran een ster als een enorm zuigende
Ikolk in het luchtledige ligt als de
jmgspoort tot een mogelijke eeuwig-
Dat alles tot in alle hoeken en ga-
ipgevuld met robots, van goedhartig
en Ie meest verderfelijke kwaadaardig-
is in het kort het verhaal van „The
ori hole'', een project waaraan de film-
'o's van wijlen Walt Disney zich in
rika waagden voor een bedrag van
ntien miljoen dollar, Disney's duurste
lm. Een film die op het ogenblik in de
srlandse bioscopen draait, straks in
Hand uitkomt en waarvoor de Disney-
»en een Amerikaanse Engelsman van
tjeiar uit de stilte van zijn pensionnering
iten halen om dat allemaal op overtui-
le wijze in beeld te brengen. Peter El-
law heet die Disney-magiër. Een man
3en 45-jarige carrière als „matte-ar-
achter de rug heeft. Een „matglas-ar-
Simpel gezegd een filmkunstenaar
>,r via geschilderde, niet reflecterende
srgronden voor zorgt dat de acteurs
gaan in de stoutste dromen
filmmakers. Ellenshaw zorgde o.a-
Esg- spectaculaire klassieke achtergron-
bij films als „Spartacus", Jules Ver-
n „20.000 mijlen onder zee" en liet Ju-
:o'n tndrews als Mary Poppins tegen de
lok.srgrond van Edwardiaans Londen
par vliegen.
aste36-jarige Peter Ellenshaw zit wat mis-
endist in de met boeken gestoffeerde bi-
,n9'heek-bar van het Amsterdamse Mar-
^gfhotel. Een verdwaalde professor. Be
bebrild en besnord zonder dat er
Hollywood aan hem te beken
Hij lijkt er eerder aanwezig om een
igen lezing te geven over de geschie-
van de beeldende kunst dan om op
!541^atie van de firma Disney „zijn" film te
i 3n propageren. Ellenshaw heeft het er
-"-pok een tikkie moeilijk mee: „Dit is de
üHe keer dat Disney besloten heeft re-
e te maken met hoé de film tot stand
^Emen is. De techniek dus als reclame-
ct. Ik heb voor „The black hole" de
rvisie gehad over de effecten en de
ïtuursets. Want bij Disney is het in,
nstelling tot andere studio's, gebrui-
c dat niet de techniek uitmaakt wat er
^et doek komt, maar dat er een artiest
m de uiteindelijke beslissingen te ne-
Uiteraard heb ik niet alles zelf ge-
j. Een man als John Marbridge, de art
Itor, is enorm belangrijk geweest. Tot
kort een goeie vriend van me. Maar
nijn naam in de publiciteit alsmaar
voren komt, heeft die vriendschap
Dpduvel gekregen. En het zal me nóg
3en paar vrienden kosten."
nputers
^.van de meest spectaculaire scènes in
black hole" is het uiteindelijke ver
ten van het ruimteschip in de draai-
van het „zwarte gat" in de ruimte.
scène die je makkelijker neerschrijft
verfilmt. Ellenshaw: „De scène met de
ste technische problemen. We zijn
——jaar aan de voorbereidingen van „The
"k hole" bezig geweest, en paé twee
weken voor we met "het geheel klaar waren
was de oplossing voor die scène er. Eerst
was er een computer-firma die zei dat ef
fect wel voor elkaar te kunnen krijgen.
Maar uiteindelijk bleef te zien dat het com-
puterwerk was. Vijf weken werk én geld
voor niets. Daarna kwamen er andere spe
cialisten bij, maar ook daarvan moesten
we het niet hebben. De oplossing kwam
tenslotte toch uit eigen koker. We moes
ten één doorgaande beweging hebben als
of dat ruimteschip in een tunnel in die
ruimte verdwijnt. Een zwart gat in een
zwarte achtergrond dus. We hebben vijftig
zwarte schijven van zo'n vijftig centimeter
doorsnee achter elkaar gezet. Bekleed
met glanzend plastic. Daar is een rails
voor de camera ingebouwd. Een speciaal
ontworpen camera met een kleine lens
aan een soort snorkel, en computerge
stuurd. Om de beweging vloeiend te ma
ken en het oneindigheidseffect te suggere
ren werd dat beeld voor beeld opgeno
men, werden stuk voor stuk die schijven
weggehaald en weer aan het eind van de
rij gezet, terwijl er speciaal licht werd ont
worpen dat indirect om die schijven heen
cirkelde, om het wervelende van die kolk
weer te geven."
Starwars
Wanneer je Peter Ellenshaw voorlegt dat
die effecten het sterkste deel van „The
black.hole" vormen, maar dat het verhaal
toch dik in de cliché's zit die je van het
genre verwachten kan, is hij nauwelijks ge
schokt. „Ik geloof dat er briljant werk is
gedaan met de miniatuursets en de effec
ten. Het is een knap realistisch beeld ge
worden van hoe het er in die ruimte zou
kunnen uitzien. Daarbij vergeleken is
„Starwars" wat jongensachtig amateuris
tisch. Daar zit je steeds naar effecten te
kijken, en voor mij zijn effecten pas goed
als je ze niet opmerkt. Maar ik denk dat
„The black hole" een betere film was ge
worden als we een sterker verhaal hadden
gehad". En hij verzucht: „Hèdden we maar
dat jongensboekachtige van „Starwars"
gehad". Zelf ben ik helemaal niet zo'n
ruimtefreak. Ik ben vlieger geweest In de
Tweede Wereldoorlog. Instructeur bij de
RAF. Nachtvlieger. Dus die affiniteit met
het heelal heb ik wel. En ik lag ook graag
op m'n rug in het gras naar de hemel te
kijken. Zoals iedere jongen. Toen ik m'n
eerste baantje had in een garage, dat ik
hartgrondig haatte, kwam ik binnen met:
„Moet je kijken hoe prachtig die wolken
zijn". Niet zo zwammen, aan je werk, was
het antwoord dan". Peter Ellenshaw krijgt
het nog te kwaad als hij aan dat baantje
denkt. „Mijn vader stierf op m'n vierde. Ik
was eigenlijk nergens goed in, dus ik wilde
artiest worden. Maar geld voor eer. '-"nst-
De acteur Ernest Borgnine bij een goedaardige robot in Walt Disney's duurste scien
cefictionfilm „The black hole"
opleiding was er absoluut niet. Ik begon
reprodukties van oude meesters over te
schilderen met behulp van lijntjes. Toen
leerde ik „Pop" Day kennen. Ik was toen
21, vond mezelf al ontzettend oud en
dacht dat ik nooit schilderen zou leren.
„Pop" Day was toen een grote naam in de
filmwereld. Hij maakte schilderijen op glas.
De film met de acteurs en de rekwisieten
erop werd geprojecteerd op heldere delen
van het glas en hij schilderde op een gla
zen scherm een kasteel boven de heuvel
die geprojecteerd werd. Die twee werden
opnieuw samen op film opgenomen. De
kunst was je schilderijen zo weinig moge
lijk statisch te maken om zo de camera te
bedriegen. Bij hem heb Ik het vak geleerd.
En hij is bovendien later mijn stiefvader
geworden."
Stuifmeel
Ellenshaw begon als assistent-„matte-ar-
tlst" voor Alexander Korda voor films als
„An ideal husband" en „Things to come".
Hij herinnert zich van die dagen: „We gin
gen naar Parijs om een gebouw te filmen
waarvan het dak niet zichtbaar mocht zijn.
Dan zette je een masker op je camera dat
precies gelijk liep met de naad van het
dak. Dan kon er later iets boven gechil-
derd worden. Maar dan merkte je thuisge
komen dat de Franse Eglair-camera nog
niet op één punt vastgezet kon worden
zoals de Britse Bell Howard. En dat je dan
weer wél, dan weer niet het dak zag. Toch
gebeurden er toen al vooruitstrevende
dingen op trucage-gebied. Kijk terug naar
een film als Fritz Langs „Metropolis" en
dan zie je toch nog steeds bijzondere ef
fecten." Na een lange loopbaan in Enge
land kreeg hij het verzoek van Walt Disney
aan diens „20.000 mijlen onder zee"te ko
men werken: „Walt was een geweldige sti
mulator. Maar hij was ook keihard. De stu
dio was alles, en hij begreep niet als er
opeens gestaakt werd of als mensen niet
gemotiveerd waren. Maar hij was wel de
bij die het stuifmeel doorgaf. Toen hij
stierf, hing boven zijn bed In het zieken
huis een schilderij dat ik voor hem ge
maakt had."
Ierland
Toen de studio die Disney achterliet El
lenshaw in I974 belde voor een praatje
over een komend project „The black hole"
was Ellenshaw aan het schilderen in Ier
land. „Ik ben teruggekomen omdat ze een
artiest nodig hadden. In Hollywood en in
de film wordt alles overgenomen door de
computers. Prachtig, maar ook jammer
omdat al die computer-effecten op elkaar
lijken. En je hebt toch het menselijk oog
nodig om het resultaat te beoordelen.
Films met veel effecten maken, betekent
tegenwoordig een voortdurende strijd tus
sen de artistieke mensen en de techniek.
Ik denk niet dat ik nog naar Hollywood te
rug zal gaan voor een film. Mijn zoon Ri
chard doet er inmiddels hetzelfde als ik
deed. Hij werkte aan „Starwars" en het
vervolg „The empire strikes back" en
maakte de „mattes" voor „The black
hole". Ik schilder liever. Landschappen en
:eegezichten. Daar verdien ik mijn boter
ham met beleg mee. Ierland bijvoorbeeld.
Om de ruigheid van z'n natuur. Ik heb er
gewoond maar dat werd me te koud. Ik
ben weer terug naar Californië gegaan. Elk
'aar heb ik een grote schilderijenshow. Of
n New York, of in Los Angeles. In Enge-
and heb ik een expositie gehad maar daar
vonden ze mijn werk te duur. Ik vraag voor
een doek van 50 bij 40 twaalfduizend dol
lar. Niet te gek. Ik heb mijn schilderijen uit
Londen weggehaald. Maar nu begint er
opeens interesse te ontstaan."
Peter Ellenshaws schilderijen blijken tech
nisch perfect geschilderd, realistisch na
tuurwerk, waarin geen mens rondloopt.
,Men verwijt me wel eens dat het net fo
to's zijn die ik maak. Ik ga binnenkort een
foto opblazen en naast een schilderij han
gen om het verschil te laten zien. Hier in
Nederland ben ik onmiddellijk naar de mu
sea gerend. Geweldig, die Rembrandts en
die Vermeers. Dat lijken dooddoeners,
maar als je er voor staat is 't allemaal niet
zo vanzelfsprekend. Nee, laat mij maar
schilderen. Ik ben 66, maar ik heb nog een
lange weg te gaan. Ik geloof dat ik veran
der naar een soort superrealisme". Ellens
haw schrikt op uit zijn betoog en veront
schuldigt zich oprecht: „Pardon, ik vergeet
even waarvoor ik hier ben. Reclame ma
ken voor de film".
De Disney-magiër Ellenshaw heeft die film
al duidelijk in de kelder van zijn leven ge
zet. Misschien dat we van de schilder El
lenshaw nog iets horen.
BERT JANSMA
Peter Ellenshaw op het Leidseplein: een
bescheiden 66-jarige Disney-magiër die
de stoutste filmdromen waarmaakte en
die thans in Nederland is om „zijn" film
„The black title" te helpen propagerin.
