Skiën over het zand
van de Sahara...
Joegoslavië:
goedkoop en (nog) rustig
Wintersport in Frankrijk is eon Franse zaak.
Overal in Europa wint de skisport aan populari
teit en in veel landen wordt druk gewerkt aan
het bouwen van meer skiliften, het ontsluiten
van meer skigebieden en het vergroten van de
overnachtingscapaciteit. Ook in Frankrijk. Of
beter, vooral in Frankrijk.
Terwijl de wintersportplaatsen in Oostenrijk,
Zwitserland en Italië hun faam al hebben van
vóór de oorlog zijn in Frankrijk de meeste win
tersportplaatsen ontstaan in het begin van de
jaren vijftig en zijn ze pas de laatste tien jaar tot
grote ontwikkeling gekomen.
Daarom zijn de Franse skidorpen uniek. Men
probeerde niet de bestaande plaats te verbin
den met het skigebied, maar men zocht eerst
het skigebied en bouwde aan de rand daarvan
het bijbehorende skidorp. Zo ontstonden in het
Franse Alpengebied een aantal uitnemende ski
oorden, die vrijwel uitsluitend bezocht worden
door Fransen. En dat zal wel vreemd klinken in
de oren van het Nederlandse volk, dat in de zo
mermaanden zó massaal naar het land van Ma
rianne trekt dat het de Fransen zelf te veel
.wordt. Wie in Frankrijk zijn vakantie echt tussen
de Fransen wil doorbrengen moet maar in de
winter gaan. In de Dauphiné, de streek rond
Grenoble, zijn de wintersporters nog welkom.
BOERENDORPEN EN HAUTE COUTURE KENMERKEN
WINTERSPORT IN DE DAUPHINE
Het is maandagochtend en nog vrij vroeg
als we ons met onze ski's melden bij de
radiopost van de pistedienst. Op de ski
hellingen is het nog leeg. Er hangt een
lichte nevel die wel zal verdwijnen als de
zon wat feller gaat schijnen. We verheu
gen ons op een prachtige skidag. In een
fel geel jack gekleed komt een „pisteur"
op ons af. Een korte handdruk; hij weet
ervan, die dag zullen we met hem mees-
kiën en hij zal ons het skigebied van
Chamrousse laten zien. Voor hem is het
een gewone werkdag. Hij gespt zijn radio
om, zijn ski's onder en weg is hij al naar
de eerste skilift. Als we even later naar
beneden skiën om een tweede lift te be
reiken die ons wat hoger tegen de helling
op zal slepen, stopt hij plotseling en wijst
ons op donkere banen die de sneeuw
een zebra-effect geven. „Wat is het?",
vragen we. Het blijkt zand te zijn. Zand
van de Sahara.
Verbaasd skiën we verder. Onze pisteur
zal het ons later uitleggen. Chamrousse
ligt in het gebied van de Dauphiné op de
grens van twee klimaten, het warme kli
maat van de Middellandse Zee en het
bergklimaat van de Alpen. Juist op die
grens komt in de hogere luchtlagen een
sterke wind tot rust die het zand vanuit
de Sahara heeft meegevoerd. Vandaar
het zand en vandaar ook dat Chamrous
se profiteert van het goede van beide kli
maten: de zon van het zuiden en de
sneeuw van de bergen.
We zijn onze tocht begonnen in het ge
deelte van Chamrousse dat Roche Be-
ranger heet en op anderhalve kilometer
ligt van het oudste deel van Chamrousse:
Recoin. De dorpjes zijn verbonden door
de skipistes en door een weg waarover
elk kwartier een busje pendelt. De ge
makkelijkste skihellingen liggen in Roche
Bé, waar op een hoogte van 1750 meter
twee stoeltjesliften en tien sleepliften een
waar paradijs voor de beginnende en
minder gevorderde skiër ontsluiten.
Naarmate we dichter bij Recoin komen,
worden de skipistes moeilijker.
Onze pisteur doet zijn werk. Met grote
nauwgezetheid controleert hij alle plek
ken op de skipiste die gevaarlijk kunnen
zijn. Waar de sneeuwlaag te dun wordt of
waar stenen en rotspunten door* de
sneeuw komen markeert hij de plek zo
dat de skiër er omheen moet. Afrasterin
gen worden gecontroleerd en hij kijkt of
mogelijk de onderhoudsdienst met zware
tractorachtige machines de sneeuwlaag
moet verbeteren of repareren.
Hij kent elke meter van de 65 kilometer
skipiste van Chamrousse en het duurt
niet lang of hij brengt ons naar de mooi
ste afdalingen voor gevorderden. Met de
kabinebaan vanuit Recoin naar de top
van de Croix de Chamrousse op 2253
meter. Van daaruit terug naar Recoin.
Skipistes met de namen Olympique
Hommes en Olympique Dames herinne
ren eraan dat in 1968 Jean Claude Kilty
en Mariëlle Goitschel hier vrijwel al het
olympische skigoud voor Frankrijk bin
nenhaalden. Deze skipistes met een leng
te van ongeveer twee kilometer en een
gemiddelde helling van dertig procent
worden niet veel gebruikt. De moeilijk
heidsgraad zwart zal wel afschrikken.
Gevorderde skiërs die niet bang zijn voor
een steile helling kunnen er tot de grens
van hun skikunnen gaan.
Vanaf de top van de Croix de Chamrous
se is het ook mogelijk om richting Roche
Bé te gaan en dat is een gemakkelijke af
daling. Zo is er ook een gemakkelijke
helling voor Roche Bé naar Recoin zodat
het hele skigebied voor iedereen bereik
baar wordt. In Recoin zijn behalve de ka
binebaan nog vier stoeltjesliften en vier
sleepliften die vooral wat moeilijker pis
tes bedienen.
Het karakter van de skihellingen is terug
te vinden in de beide dorpen. Recoin Is
het dorp met een sportief karakter. Ge
centreerd rond het dalstation van de ka
binebaan vindt men er een groot aantal
kleine en grote gebouwen die winkels,
hotels, restaurants en appartementen
herbergen. Er is ook een discotheek. Ro
che Beranger is wat gemoedelijker. Cen
traal in het dorp staat een langgerekte
overdekte winkelpromenade met erom
heen een aantal vrijstaande gebouwen
waarin appartementen, een hotel, een
overdekt zwembad en een enkel café te
vinden zijn. Er is een discotheek die zoals
overal in Frankrijk, pas na elf uur redelijk
bezocht wordt.
Over het algemeen is het karakter van
Chamrousse sportief. De bezoekers ko
men om te skiën en gaan vroeg htin bed
in. Voor gezinnen is het een Ideale
Villard de Lans
Eenzelfde familiare sfeer als in Cham
rousse treffen we ook aan In het dorp Vil
lard de Lans. Het ligt aan de andere kant
van Grenoble in het kalkachtige gebergte
van Vercors. De grotten zijn in de winter
niet toegankelijk. In plaats daarvan biedt
In Autrans
vindt da ski-
wandelaar vele
kilometers
goed geprepa
reerde skipiste
op een hoog
gelegen pla
teau in het na
tuurgebied
de Vercors uitstekende wintersportmoge
lijkheden. Villard de Lans is het centrum
van het gebied en in tegenstelling tot de
'meeste wintersportplaatsen in Frankrijk
niet van recente datum. Al in de 17e
eeuw wordt van Villard de Lans gespro
ken als centrum van bosbouw en vee
teelt. Het dorp heeft geen moderne ge
bouwen en maakt daarom in de winter
een schilderachtige indruk. Een dorps
pleintje met cafè's en terrassen. Een
kerkje. Statige hotels in parkachtige tui
nen, waarin de sfeer van de vooroorlogse
kuuroorden nog aanwezig Is. Het dorp
kan zo sfeervol blijven omdat het eigen
lijke winterse gebeuren zich afspeelt in
het drie kilometer verder gelegen Balcon
de Villard.
Hier slepen twintig liften de skilustigen
omhoog naar de hellingen van de 2284
meter hoge Grande Mocherolle. De laat
ste 284 meter zijn echter voorbehouden
aan de skiërs die het avontuur van de
diepe sneeuw zoeken en te voet omhoog
klauteren. Voor de pisteskiërs gaan de
liften tot 2000 meter waarvandaan mid
delzware afdalingen de skiër terugvoeren
naar het Balcon de Villard. Vooral het
eerste deel van de afdalingen is mooi.
Het onderste deel is echt gemakkelijk en
goed geschikt voor beginners. Er is een
skischool in Villard met zeventig leraren,
van wie enkelen ook les geven In een an
dere taal dan Frans. Voor kinderen van
twee maanden tot zes jaar zijn er een
paar chèches.
Het uitgaansleven In Villard is niet bui
tengewoon opwindend. Ook In Villard ko
men de wintersporters om te skiën en
dat gaat niet samen met een Intensief
nachtleven. Voor de niet-skiënde winter-
gast heeft Villard de Lans een heel net
van wandelpaden. Ze worden er melkweg
genoemd, omdat het de wegen zijn die
sneeuwvrij worden gehouden om de melk
van veraf gelegen boerderijen te kunnen
vervoeren.
Autrans
De echte kilometervreters op de vlakke
piste, zoeken voor hun ski de fond-pres
taties het nabijgelegen dorp Autrans op.
Een uitgegroeid boerendorp op een
Gebied rond Grenoble in
de winter gemakkelijk
te bereiken
De wintersportplaatsen in de Dauphiné,
het gebied rond Grenoble zijn op ver
schillende manleren eenvoudig te berei
ken:
Per auto: Vanaf Parijs de autoroute A6
tot aan Lyon, vandaar de autoroutes A43
en A48 naar Grenoble. Het is ook moge
lijk over Genève te gaan, vandaar over
Annecy en Chambéry de autoroute A41
naar Grenoble. De afstand Utrecht-Gre
noble is ongeveer 1150 kilometer.
Per vliegtuig: Er zijn directe verbindingen
van Air France tussen Lyon en Amster
dam. Vanaf de luchthaven Lyon-Satolas
zijn er busverbindingen met de belang
rijkste wintersportplaatsen. De bus
brengt de reiziger in vijf kwartier naar
Villard de Lans en in bijna drie uur naar
Deux Alpes, de andere plaatsen liggen
daartussen. Er is ook een kleine vliegon
derneming. Air Alpes die rechtstreeks
vliegt vanaf Parijs naar Alpe d'Huez.
Per trein: Er zijn rechtstreekse treinen
van Brussel naar Chambéry, waar u kunt
overstappen op de trein naar Grenoble.
In de trein zijn couchettes tweede klas.
Vertrek uit Amsterdam ongeveer half zes
's avonds, aankomst Grenoble de vol
gende ochtend rond negen uur.
Per touroperator: Niet veel reisbureaus
hebben de Dauphiné in hun programma
opgenomen. Het grootste aanbod vindt u
bij de FTS, die treinreizen organiseert
naar Alpe d'Huez, Deux Alpes en Villard
de Lans. De FTS heeft de eigen Franse
Alpes Expres met couchettes en slaaprij-
tuigen. De Nederlandse Reis Vereniging
heeft in haar programma reizen met ei
gen auto naar Villard de Lans. Die plaats
komt ook voor in het programma van
Astrea-reizen. Eveneens per eigen auto.
Alpe d'Huez: mondain dorp met een groots skigebied. Op de
achtergrond de Signal, een berg waar de skihellingen voor be
ginners te vinden zijn.
Villard de Lans. In het skigebied Cote 2000 zijn de meeste hel
lingen voor beginners en gevorderden goed te beskiën.
hooggelegen plateau in de Vercors. Hier
vindt men naast een springschans en en
kele minder beduidende alpine-hellingen
een prachtig centrum voor de ski de
fond. Terecht kan men dit dorp de Fran
se hoofdstad van het skiwandelen noe
men. Pistes van dertig kilometer en meer
zijn hier heel normaal en ze voeren door
een prachtig natuurgebied.
Alpe d'Huez
•Heel anders is dat In de ,twee absolute
toppers in het winterse landschap van de
Dauphiné: Alpe d'Huez en Deuz Alpes.
Ongeveer zestig tot zeventig kilometer
oostelijk van Grenoble liggen beide gi
ganten van de wintersport aan de rand
van sneeuwvlakten met eindeloze skimo
gelijkheden.
Om Alpe d'Huez te bereiken moet men
vanuit het dal van de Romanche bij
Bourg d'Oiseau omhoog. Een weg be
kend en gehaat uit de wielersport. Haar
speldbocht na haarspeldbocht slingert
de weg zich omhoog naar het oude dorp
je Huez en het wintersportdorp Alpe
d'Huez op 1860 meter. Onder de top van
de Pic Blanc die 3350 meter hoog is, ont~
vouwt zich een skigebied met geweldige
mogelijkheden voor iedere skiër. De al
lerbeste skiërs zullen zich kunnen meteri
op de afdaling Le Tunnel. Vanaf de top
voert deze tocht door een skitunnel,
waarna een helling volgt van 86 procent.
Alle afdalingen van de top vallen In de
moeilijkheidsgraad zwart en hebben alle
een hellingspercentage boven de 75. De
mindere waaghals stapt uit bij het twee
de tussenstation van de gondelbaan en
heeft dan nog altijd dertig skipistes van
gemakkelijk tot middelzwaar om in het
dorp terug te komen.
Alpe d'Huez wordt niet alleen bezocht
om zijn skigebied. Het is een mondain
dorpswaar veel van de Parijse chic zich
graag laat zien in exclusieve restaurants
waar kelners gekleed gaan in ontwerpen
van Yves Saint Laurent. Het is een dorp
waar de laatste mode zich presenteert
langs de 1800 vierkante meter grote ijs
baan of op de terrassen waar de zon 365
dagen per jaar een bruinend gezicht laat
zien en het is het dorp waar 's winters in
het 28 graden warme openluchtzwembad
al de strandmode voor de volgende zo
mer gedragen wordt. Alpe d'Huez telt
voor de kleine uurtjes een aantal nacht
restaurants en een zestal nachtclubs. De
bezoeker dient er wel rekening mee te
Deux Alpes
Eenzelfde scala van mogelijkheden is te
vinden in een wintersportplaats die heel
hoog op de Franse lijst van favoriete ski
oorden prijkt. Het is Deux Alpes. Niet
eens zo ver weg van Alpe d'Huez ligt de
plaats in een hooggelegen dal op onge
veer 1660 meter. Aan de ene kant van
het langgerekte dorp staat een zware Al-
Pénkolos met de naam Pied Moutet 2339
meter hoog te zijn en de andere kant van
het dal wordt beheerst door de reusach
tige Meije van 3980 meter. Tegen beide
bergen zijn in het twee kilometer lange
dorp liften gebouwd en zo dat men over
al in het dorp een lift kan nemen om ver
binding te krijgen met alle skipistes aan
die kant van het dal.
Anders dan in Alpe d'Huez zijn rond de
top van de berg niet de moeilijkste afda
lingen te vinden. Integendeel, het zijn de
gemakkelijkste. Dat is voor de beginnen
de en weinig gevorderde skiër een voor
deel. Op grote hoogte kan hij hier genie
ten van de goede sneeuw, vaak poeder,
en de felle zon, die anders alleen voor de
ski-besten zijn gereserveerd. Een nadeel
Is wel dat de beginner met de gondel-
baan terug moet naar het dorp.
In totaal biedt Deux Alpes de skiër 48
skiliften, van gondelbaan tot babylift, met
een gezamenlijke lengte van 54 kilome
ter.
Hoewel alle ingrediënten voor een chic,
mondain centrum aanwezig zijn, maakt
het dorp toch vooral een sportieve In
druk. Je ziet er veel jonge mensen. De
disco's worden er druk bezocht, hoewel
ze ook hier prijzig zijn. Het merendeel
van de gasten woont In appartementen.
De hotelaccommodatie is er overigens
prima. Deux Alpes heeft een aantal at
tracties die het bij jonge mensen goed
doen.
Het enige nadeel van Deux Alpes is het
ingewikkelde systeem van liftkaarten. Er
zijn kaarten voor 14 liften, voor 30 liften
en voor alle liften, inclusief ijsbaan en
zwembad. Er zijn kaarten voor een och
tend, een middag, een dag, twee dagen,
drie dagen enzovoort. Er zijn kortings
kaarten voor hotelgasten. Hussel dat
dooreen en je weet nauwelijks meer wel
ke kaart voor jou het voordeligst is. Maar
dat is het enige nadeel. Deux Alpes is
een Franse topper op de grens van Italië.
Een wintersportland dat de ko
mende jaren ongetwijfeld in
toenemende mate in de
belangstelling komt te staan is
Joegoslavië. In dit Balkanland
worden namelijk in 1984 de
Olympische Winterspelen ge
houden; een gebeuren, dat
zich zal afspelen in en om Se-
rajevo, de hoofdstad van de
deelstaat Bosnië.
De accommodatie daar is
thans nog niet zo op massa
toerisme van buitenaf inge
steld, maar de Joegslavische
regering heeft wel investerin
gen op stapel staan die er niet
om liegen. Plannen overigens,
die (mede als gevolg van de
economische recessie die ook
dit land parten speelt) ten kos
te gaan van de ontwikkelingen
in een ander wintersportgebied
in Joegoslavië, dat nu al aan
bevolen kan worden: Gorenjs-
ka in het noordwesten van Slo
venië, een waar wintersportpa
radijs dat weliswaar nauw aan
sluit op de ski- en langlaufhel-
lingen van Oostenrijk en Italië,
maar tot nu toe eigenlijk voor
namelijk wordt bezocht door
de Joegoslaven zelf. Die ko
men er overigens al tientallen
jaren. In Planci bijvoorbeeld,
aan de voet van de Ponse, ligt
de bakermat van het ski-sprin
gen. Al voor de laatste wereld
oorlog werden er mammoet-
ski-springschansen gebouwd,
waar voor het eerst in de ge
schiedenis sprongen van meer
dan 100 meter werden ge
maakt.
De wintersporter die gewend is
per auto naar de sneeuwgebie-
den in Oostenrijk te reizen
hoeft maar een paar uur door
te rijden om in Bled, Bohinj of
Kranjska Gora, om een paar
van de bekendste Joegoslavi
sche wintersportplaatsen te
noemen, een sneeuwzekere
stek te vinden. De hotelaccom
modatie is er weliswaar nog
niet zo uitgebreid als in Oos
tenrijk, maar daarnaast zijn er
genoeg pensions, herbergen,
en boerderijen, waar men ka
mers kan huren, die doorgaans
aanmerkelijk goedkoper zijn
dan in Zwitserland, Frankrijk
en zelfs Oostenrijk. Zeker als
men niet Is gebonden aan het
hoogseizoen, de periode
vlak voor Kerstmis tot 1 febru
ari. Daarna hebben de Joegos
laven de pistes massaal ge
ruimd en heeft de Westeuro
peaan ruim baan op de veelal
zonovergoten hellingen, die te
gen een zeer redelijke prijs per
lift of gondel bereikbaar zijn.
Voor meer informatie kan men
terecht bij het Nationaal Joe-
goslavisch Verkeersbureau,
Leidsestraat 74, 1017 HK Am
sterdam, telefoon 020-220483.
