CeldócSouomit
De besneeuwde
tellingen
okken weer...
Dngelukken kan men
:elf voorkomen
Medaille van wintersport heeft soms gipsen keerzijde
SEPTEMBER 1980
Aan de samenstelling
van deze wintersport-
bijlage werkten mee:
Koos Bloemsma,
Henk Engelenburg,
Tiny Francis, Herman
Jansen, Dick Kiers,
Milan Konvalinka.Jan
Leune, Frits Pensoon
en Simon E. Smit.
Eindredactie: Wim
Hugens. De vormge
ving was in handen
van Hans Schneider.
Onbetaalbare rust
Oostenrijk is al jaren het
favoriete skiland van de
Nederlander. Toch zijn er
nog ettelijke dorpen te vin
den die niet door het mas
satoerisme zijn ontdekt.
Wij namen voor u een kijk
je in Werlenwengen in het
Salzburgerland en in Bad
Kleinkirchheim, een als op
maat gemaakt winterspor
toord in Karintië. Voor een
indruk van een onbetaalba
re rust zie pagina i
Franse skidorpen
In de Dauphiné, de streek
rond Grenoble, liggen uit
nemende ski-oorden, die
echter tot nu toe vrijwel
uitsluitend door Franse
wintersporters worden be
zocht. Absolute toppers
zijn Alpe d'Huez en Deux
Al pes.
Joegoslavië spreekt op
wintersportgebied ook zijn
woordje mee.
Zie pagina 6
Papieren lawine
Bij bergen kwamen ze
weer over ons heen, de fol
ders, brochures, boekjes
en krantjes met allerhande
informatie over winter
sportvakanties. De ANWB
nam een grote hap van de
koek, maar ook de ver
keersbureaus van de be
kende wintersportlanden
bleven niet achter.
Zie voor adressen pagina 7
Skiën en gokken
Oslo is met recht de hoofdstad van de skiwereld. Wat je
in andere hoofdsteden niet ziet, zie je daar: ski's, enorm
veel ski's, op stations, op straat, in de ondergrondse, in
hotels. De wintersporter heeft er dan ook ongekende mo
gelijkheden, vooral in het prachtige natuurgebied Nord-
marka, ten noorden van de stad.
Voor wie het iets verder van huis wil zoeken: op de top
tien-lijst van de Amerikaanse skiparade neemt het di
strict van Lake Tahoe een schitterende en eervolle plaats
in. En wilt u in uw vakantie niet uitsluitend van sneeuw
leven, ga dan eens naar het twee-staten-stadje South
Lake Tahoe. Het heeft niet alleen als wintersportplaats,
maar ook als uitgaanscentrum allure. In de gokpaleizen
rolt de dollar er dag en nacht; Zie pagina 9
j de zomerse zonneschijn heeft plaats
>maakt voor herfstige regenbuien, be
nt het hart van menige wintersporter
ht sneller te kloppen. De besneeuwde
lllingen, de zonneterrassen op de berg-
ppen, de après-ski met de onvermijde-
ke Jëgertee; alles komt terug in de her
nering en de onvermijdelijke vraag
fingt zich op: waarheen deze winter?
Bt antwoord op deze vraag zoekt me-
geen in de gidsen van de Nederlandse
uroperators. Die bieden echter maar
>n beperkte keus. Slechts een fractie
in alle wintersportplaatsen wordt in de
dsen genoemd. Beter kan men daarom
Ivens de brochures van de buitenlandse
jrkeersbureaus raadplegen. Zeker de-^
men die met de auto gaan, vorig jaar
iaar liefst 60 procent van de naar schat-
ng 600.000 wintersportgangers.
b reiswereld heeft overigens alle reden
jn zijn hart vast te houden. Zeker na de
ich al tamelijk rampzalig verlopen zo-
ler waarin de omzetten angstwekkend
aaiden. Er zijn aanwijzigingen dat de te-
iglopende vraag naar relatief dure vlieg-
Hzen doorzet, ongetwijfeld onder in-
oed van de gestegen prijzen en de ho-
Bre kosten van levensonderhoud. De
Blangstelling voor busreizen daarente-
Bn schijnt toe. te nemen. De touropera-
>rs hebben hun aanbod hier in elk geval
I op afgestemd.
oewel nu nog niet meer zekerheid kan
orden vastgesteld welke bestemmingen
ivoriet zijn in het komende seizoen, zijn»
r toch al wel enkele trends waar te ne
ten: Italië en Zwitserland. Oostenrijk en
an met name Tirol blijft evenwel dé fa-
j>riete bestemming. Men rekent daar
eer op ruim 400.000 Nederlanders.
Drie kampioenen
Joop Zoetemelk, de alom
bejubelde winnaar van de
Tour de France 1980, kan
ook op de ski's goed uit de
voeten.
Een interview met
hem, met ski-kampioene
Katusha Esser en met lan-
glaufkampioen Harald Her
zog op pagina 4
De „gipsvluchten" van de ANWB trekken jaarlijks de aandacht van alle kranten. Een
beetje overdreven aandacht, want het aantal wintersporters dat op deze wijze naar
Nederland terugkomt is uiterst gering.
het voor minder ervaren skiërs belangrijk
veiliger om in een skiklas onder goede
leiding te skiën".
Ook beginnende skiërs doen er goed aan
zich lichamelijk voor te bereiden op hun
eerste wintersportvakantie. Op de skipis
te heb je als beginner geen grote snel
heid, daarentegen val je als beginner va
ker; met vallen en opstaan word je extra
vermoeid en loop je weer grotere kans
op letsel. Dus ook voor deze groep geldt,
evenals voor langlaufers: een goede
voorbereiding verlaagt het risico. Begin
ners kunnen ook een cursus volgen op
een kunstskibaan in Nederland.
Ondanks de goede voorbereiding zullen
er toch ongelukken blijven voorkomen,
maar maakt dat de skisport gevaarlijk?
„Nee," zegt dr. Lopes Cardozo, „ik vind
het overdreven om dat zo te stellen. Het
is een sport die niet zonder risico's is,
maar ik vind het niet gevaarlijker dan bij
voorbeeld voetballen of schaatsen. De
opgelopen letsels zijn over het algemeen
snel te genezen. Sneller bijvoorbeeld dan
letsel opgedaan bij een auto-ongeluk. Er
is vaak geen sprake vap kneuzing van de
huid en spieren en er is bijna nooit spra
ke van vervuiling van de wond. De srtfel-
heid van herstel hangt echter van vele
andere factoren af, met name van snelle
en effectieve eerste hulp en een juiste
eerste behandeling. De meeste beschadi
gingen in de skisport zijn specifiek voor
deze tak van sport; het letsel is een di
rect voortvloeisel van de bijzonderheden
In deze sport, zoals de betrekkelijk vaste
fixatie van de voet op de ski, waarbij de
ski als hefboom werkt. Kenmerkend zijn
dan ook de draai- en buigietsels. Het re
sultaat: verrekte of gescheurde knie- of
enkelbanden, breuken van de enkel of
van het onderbeen. Verder komen voor
beschadigingen van het duimgewricht en
breuken van de hand, omdat deze met
een lus verbonden zijn aan de skistok".
„Daarnaast kennen we nog een groot
aantal niet voor skiën specifieke letsels,
zoals beschadigingen die optreden door
een val op harde bodem, snijwonden
door scherpe rotspunten".
„Een nogal speciaal letsel is de snijwond
aan het hoofd door de rondvliegende ski
achter de vallende skiër. Maar dit letsel
komt met het vervangen van vangriemp-
jes door skitoppers steeds minder voor.
De kneuzingen van het onderbeen en let
sel aan de kniebanden komen het mees
te voor. Een fractuur van het onderbeen
omvat niet meer dan zeven procent van
alle gevallen van ernstig letsel. Skiletsel
komt, volgens een Amerikaans onder
zoek, ongeveer één maal per tweehon
derd dagen dat iemand skiet voor. Rela
tief is de kans op een gebroken been dus
erg gering en zeker niet zo dat de skis
port het predikaat levensgevaarlijk past".
Verontrustend is wel dat er veel ski-on
gelukken gebeuren met kinderen. Kinde
ren vallen niet zo soepel als men wel ver
onderstelt. Een groot deel van de schuld
ligt vaak heel direct bij de ouders. Omdat
kinderen er snel uitgroeien wordt nogal
eens bezuinigd op de ski-uitrusting.
Dokter Lopes Cardozo: „Daarbij komt
dat het kinderbot, hoewel het zeer elas
tisch is, gemakkelijker breekt dan bij vol
wassenen. Ook kun je de bindingen van
kinderski's moeilijk afstellen. Kinderen
hebben onvoldoende massa, zodat voor
al bij een val in dikke sneeuw onvoldoen
de krachten aanwezig zijn om de binding
open te laten springen. Het gevolg is dat
de typische skiblessure, een draaibreuk
van onder- of bovenbeen, bij kinderen
vier maal zo vaak voorkomt als bij vol
wassenen".
Een andere groep die kwetsbaarder is,
zijn de wat oudere skiërs en mensen met
hart- of longaandoeningen. Een sport
keuring voor iemand boven de 45 jaar
die actief wil gaan skiën of ski-gymna-
stiek wil doen is geen overbodige luxe.
Mensen met hart- of longaandoeningen
moeten altijd hun arts raadplegen voor
dat ze op reis gaan.
De ijlere lucht bevat minder zuurstof, ter
wijl we door het bedrijven van Intensieve
sport meer zuurstof nodig hebben. Het
aantal rode bloedlichaampjes, dat zorgt
voor het zuurstoftransport in het lichaam,
moet groter worden en dat vraagt aan
passing van het lichaam gedurende de
eerste dagen van het verblijf in de ber
gen. Slecht slapen en het gebruiken van
veel energie kunnen dan leiden tot grote
vermoeidheidsproblemen op de derde of
vierde skidag. Een ander probleem kan
zijn het verstoren van de vocht/voedings
balans. De drogere lucht en het intensief
bedrijven van sport maken dat men in de
bergen meer vocht verliest dan normaal.
Er moet meer gedronken worden om uit
drogen te voorkomen. Maar geen alco
holhoudende dranken. Alcohol verhoogt
het skirisico omdat het direct na con
sumptie het reactievermogen vermindert
en omdat het later de spierstofwisseling
verhindert voldoende energiereserves op
te bouwen, hetgeen leidt tot een snellere
vermoeibaarheid van de spier. De laatste
afdaling van de dag na een borrel in de
skihut is voldoende berucht.
Dan zijn er nog de problemen die zich
kunnen voordoen door de sterke straling
van de zon en de sterke refiectie.door de
sneeuw. Sneeuwblindheid treedt niet al
leen op als de zon schijnt, ook bij bedek
te hemel kan de llchtinwerking sterk zijn.
Zorg voor een goede sneeuw- of zonne
bril. Daarnaast dient ook de huid goed
beschermd te worden, enerzijds tegen de
sterke zonnestraling (crème met een
hoge beschermingsfactor) en anderzijds
tegen de droogte (vette crème, geen
vochthoudende preparaten). Voor de lip
pen zijn er speciale stiften en mensen
met een grote gevoeligheid van de huid
kunnen de huisarts raadplegen. Er zijn
speciale huidzalven met een grote be
scherming.
Tenslotte Is er het grote temperatuurver
schil in de bergen. Als de zon verdwenen
is koelt de lucht snel af. Het is goed
daartegen gewapend te zijn. Ook op de
skiliften is er grote kans op sterke afkoe
ling die kan lelden tot gevaarlijk stijve
spieren. Laat u niet verleiden door de
warme zon in het dal om te dun gekleed
naar boven te gaan.
Het lijkt er op, dat de fabri
kanten van ski-kleding re
kening houden met het feit
dat het geld duur is gewor
den. Veel garderobestuk
ken voor de wintersport
zijn namelijk ook thuis met
plezier te dragen.
Zie pagina 3
Skimode
kiën is een niet ongevaarlijke sport. Dat weel
aast iedere Nederlander en in de winterse maan-
en staat in elk geïllustreerd tijdschrift wel eer
irtoon waaruit blijkt dat de medaille van de win-
!rsport zijn gipsen keerzijde heeft. Maar is dat wel
Zijn al die ongevallen wel ski-ongevallen?
eopt een wandelaar in de Alpenlanden niet net zo
gemakkelijk een beenbreuk of ander letsel op? En
als er dan een ongeval is, hoe ernstig zijn dan de
gevolgen? Ofwel: is skiën een gevaarlijke sport?
Om daarop een antwoord te krijgen zijn we gaan
praten met een van de weinige Nederlandse artsen
die zich in het probleem van wintersportongevallen
hebben verdiept.
IKIEN NIET ZONDER RISICO'S
hoog bewegingstempo. De vermoeidheid
die dan optreedt is van invloed op de
spiercoördinatie en op je concentratie.
Naarmate je lichamelijke voorbereiding
beter is, zul je daar minder snel proble
men mee hebben. Je ziet dat ook terug
in de statistieken. De meeste ski-onge
lukken vinden plaats in de middaguren
tussen twee en vier, zestig procent. Tus
sen elf en één uur is dat dertig procent
en de rest, tien procent, op andere tij
den. Ik vind die cijfers nogal sprekend".
oorbereiding
r. Lopes Cardozo: „Een puntensysteem
)eft eigenlijk al aan dat je zelf een groot
sel van dat risico op de skipiste kunt
Bpalen. Hoe beter je voorbereiding is,
iia materiaal, maar vooral lichamelijk,
&s te kleiner maak je het risico van een
hgeluk".
Dnder lichamelijke voorbereiding versta
dan vooral een training als ski-gymna-
iek. Daarmee worden niet alleen de In het ziekenhuis van Kitzbühel Is men zeer gespecialiseerd in het helpen genezen van
lieren die je nodig hebt qua spierkracht typisch skiletsel. Op de foto toont dr. Berger röntgenfoto's van beenfracturen.
Ie zou eigenlijk een soort puntensys-
em moeten maken voor het skiën. Zo-
ra je iets gedaan hebt aan de veiligheid
in het materiaal of aan je conditie als
ïorbereiding op de wintersport, krijg je
in aantal punten. Hoe meer punten je
jrzamelt, des te kleiner is het risico om
dens een wintersportvakantie letsel op
i lopen".
an het woord is de chirurg dr. M. Lopes
ardozo, werkzaam in het ziekenhuis De
'eezenlanden in Zwolle. Als gastdocent
in de opleiding voor Nederlandse skile-
iren en als actief wintersporter is hij
prk betrokken bij de problematiek en
)oral de preventie van ski-ongevallen.
9n medisch wintersportspecialist?
tah", zegt hij er zelf over, „eigenlijk
et. Je krjjgt in Nederland niet voldoen-
i te maken met de belangrijkste proble-
en van ski-ongevallen, de eerste medi-
:he zorg. Wel veel met de nazorg. Een
ihte specialist word je pas na enkele ja-
n praktijk in een van de medische cen-
a in de Alpenlanden".
>ch weet dr. Lopes Cardozo te vertellen
>e het zit met het gevaar in de skisport:
pr komt de laatste tijd steeds meer ge-
Jsmatige informatie over de gevaren
jn het skiën. In alle grote skicentra van
wereld wordt uitvoerig onderzoek ge-
lan. Die cijfers vertellen wel iets over
it risico dat een wintersporter loopt".
geooefend, het traint ook de coördinatie
tussen de spieren die nodig is om de
soms ingewikkeld samengestelde bewe
gingen gemakkelijk uit te voeren".
„De statistieken leren ons dat van de
honderd ongelukken er vijfenzeventig
voorkomen bij mensen die zich niet op
de wintersport hadden voorbereid, twin
tig bij mensen die zich een beetje, had
den voorbereid en maar vijf bij mensen
die zich actief hadden voorbereid op hun
ski-vakantie".
Maar wat is goed voorbereid? Hoe lang
moet je aan ski-gymnastiek doen?
„Ik zou zeggen minstens drie maanden
en dan elke week zeker één, liefst twee
uur, intensief. Eigenlijk is dat niet ge
noeg, zeker niet als je er geen andere
sport naast doet. Skiën is een erg ver
moeiende sport. Je bent in vrij ijle lucht
dagelijks vier tot zes uur bezig in een
Conditie
Het geeft een andere kijk op de skisport
dan men op sport in het algemeen beeft.
Bij de alpine-skisport is het niet zo dat je
ongetraind naar de bergen kunt gaan en
dan door het skiën een stukje conditie
opbouwt. Om aan het skiën te beginnen
moet die conditie al aanwezig zijn.
Ook de ervarenheid is van invloed op het
skirisico. Een ervaren skiër, en dat is ie
mand die zeker vier vijf jaar heeft ge
skied, krijgt een bepaald gevoel voor het
terrein; hij overziet de piste beter en
weet eerder waar zich problemen kunnen
voordoen. Ook dat is naar de mening van
dokter Lopes Cardozo van belangrijke
Invloed op het voorkomen van ski-onge
vallen. „Minder ervaren skiërs raken
sneller in problemen, zeker als de helling
wat steil wordt, ze gaan geforceerd skiën
en raken zo hun controle kwijt. Hierom is
