Mag het coupéraampje open
Staking van 1.5 miljoen
Italiaanse metaalarbeiders
Problemen
dreigen voor
plezierjachten
in Frankrijk
ENé VAN NIE MAAKT FILM OVER DEMOCRATIE IN NEDERLAND
Giftige
modder als
mest op
Duitse
akkers
Noord-
Korea wil
gesprek met
Zuiden
afbreken
Kleine reisbureaus:
ANVR voldoet niet
Jovjet-bannelingen klagen
..ver „Radio-Liberty"
D'66 twijfelt
nog over
kernwapens
GENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 26 SEPTEMBER 1980 PAGINA 13
N HAAG Een treincoupé. Het
aarszonnetje komt af en toe achter
wolken vandaan en geeft de langs
raam glijdende weilanden een
endelijk groene teint. Nederland op
best. „Pffff", zucht één der passa-
rs. Hij staat op en draait het raampje
;n. Enkele reizigers halen verlicht
;m, anderen echter kijken verstoord
en laten een protesterend geluid ho-
Nog geen minuut later is het
>epje passagiers verwikkeld in een
rige discussie: moet het raampje
;n of dicht? Zelfs de langskomende
ïducteur wordt in het conflict be
kken. Heeft hij het laatste woord of
het gewoon een kwestie van „de
■este stemmen gelden?"
0 afloop van het verhaal zal in deze kolommen niet
rden verklapt. Honderdduizenden Nederlanders
len het trouwens volgend jaar met eigen ogen kun-
I zien. De discusie in de treincoupé vormt namelijk
"•beginscène van een driedelige film die de cineast
rHé van Nie (bekend van o.m. „De Doodzonde" en
_}nd van de zon") in oktober in opdracht van de
irksvoorlichtingsdienst gaat maken. Het wordt een
e!n over democratie, bestemd voor scholen, moeder-
'VlVO's, vakbonden, vormingscentra, buurthuizen en
jprhande verenigingen.
in Nederland", luidt de voorlopige titel van
drieluik. Een jaar geleden publiceerde een dagblad
®ri cartoon, waarop je CDA-fractieleider Lubbers ach-
stuur van een auto zag zitten. Naast hem zat
1 'D-fractieleider Rietkerk. Hij keek gespannen door
en riep heel hard „wroemmm wroemmmm
pemmm". Ook dat is besturen in Nederland, maar
gaat de film niet over. Politieke verhoudingen
hen er niet aan te pas. Het filmproject van René
Nie laat op heel herkenbare, soms amusante wijze
hoe het bestuur in ons land in elkaar zit en hoe
nsen invloed op dat bestuur kunnen uitoefenen,
democratie werkt in vele lagen van de maatschap-
I in de treincoupé, in een jongensclubje op straat, in
-jbuurtvereniging, de gemeenteraad, Provinciale Sta-
op het Binnenhof, waar een groep demonstranten
t at en natuurlijk in de Tweede Kamer. Van klein
groot, van simpel naar complex. Maar het demo-
utisch proces is in principe overal hetzelfde.
bedroevend
pdt idee voor het maken van de film komt uit het
efein van oud-journalist Dick Houwaart, hoofd voor-
ttiting van het ministerie van binnenlandse zaken.
Déegelmatig merkte ik, hoe bedroevend weinig er op
t tolen aan staatsinrichting wordt gedaan. Trouwens,
algemeen blijkt de kennis van Nederlanders
ncr de manier waarop de democratie functioneert erg
te zijn. Uit die beperkte kennis komt dan vaak
houding voort van „kan mij 't schelen" of „ze doen
Dat is levensgevaarlijk voor de democratie", al-
s Houwaart. „Ik dacht: als we nou eens een goeie
hadden, die overal vertoond kan
Arden. Geen droge les staatsinrichting, maar een film
iaet heel concrete situaties. We moeten het zover zien
e krijgen, dat mensen tot de ontdekking komen: „Ver
rek, ik kan ook m'n stem laten horen", of dat kinderen
zeggen: „Ik kan ook burgemeester worden als ik dat
wil
Enfin, ik ben eens gaan neuzen, wat er in het buiten
land op dat gebied bestaat. Verschrikkelijk. Allemaal
ontzettend nationalistische en politiek getinte films.
Dat is niks voor ons. Ik ben toen eens gaan praten met
een aantal collega-voorlichters van andere ministeries
en met de Rijksvoorlichtingsdienst en langzamerhand
kregen we een idee, hoe we het hier moesten aanpak
ken. Iedereen was. enthousiast. Het liep allemaal zo
lekker, dat de RVD voor het hele project een half mil-
ioen gulden uittrok. Inmiddels hadden we natuurlijk al
laten onderzoeken hoe groot de behoefte aan zo'n
voorlichtingsfilm was. Nou, die bleek enorm te zijn.
We weten nu, dat we minstens kunnen rekenen op een
„doelgroep", zoals dat heet, van bijna 2 miljoen men
sen".
Boekwerk
Voor de realisering van „Besturen in Nederland" gin
gen de gedachten aanvankelijk uit naar het Werkthea
ter, dat pas nog de inmiddels meervoudig bekroonde
film „Opname had gemaakt. De mensen van het
Werktheater vonden het weliswaar een aantrekkelijk
project, maar deinsden er toch voor terug, de eigen
Eroduktie een tijd stil te zetten. Na enig zoeken viel de
eus van de RVE) en Dick Houwaart uiteindelijk op de
cineast René van Nie en tekstschrijver Jan van Lies
hout, free-lance medewerker van het Amsterdamse re
clamebureau PRAD.
Van Lieshout ging als eerste aan het werk. Hij schreef
een boek, waarin op simpele wijze het bestuurlijke ra
derwerk van Nederland wordt ontleed, te beginnen bij
de al eerder genoemde treincoupé en uitmondend bij
de volksvertegenwoordiging: de Tweede Kamer. Dit
boekwerk, dat als begeleidend materiaal en als hand
vat voor verdere discussie bij de films zal worden ge
voegd, vormde voor René van Nie de basis voor het
schrijven van het script van zijn drieluik.
Jan van Lieshout (42), een gezellige prater, kogelrond
bebrild gelaat, donkere krullen en dito snor, heeft zijn
sporen ris tekstschrijver al verdiend. Hij werkte onder
meer mee aan de VAR A-programma's „En een zoen
van de juffrouw" en „Hoe bestaat het", schreef de tek
sten voor de indertijd geruchtmakende t.v.-serie „Open
en Bloot" en was betrokken bij de opzet van verschil
lende Teleac-cursussen. Bovendien heeft hij elke zater
dag in De Volkskrant een eigen column.
René van Nie (41), op het eerste gezicht een kruising
tussen Henk van Hoorn en Jan Wolkers, begon zijn
carrière in 1956 als televisie-cameraman en maakte in
1967 als schrijver-regisseur zijn eerste eigen rolprent:
„Ooghoogte", een film van 20 minuten over het leven
van gehandicapte kinderen. Naast enkele andere korte
films, waarvan er enkele bekroond werden, maakte hij
in de zeventiger jaren onder meer de speelfilms „De
vijf van de vierdaagse", „Kind van de zon" en „Een
stille liefde". Hij werkt momenteel aan een speelfilm,
die de voorlopige titel „Sabine" heeft meegekregen.
Warmte
In het huis van René van Nie, een royaal Amsterdams
grachtenpand dat van binnen in een ingrijpende staat
van verbouwing verkeert, vertellen filmer en tekst
schrijver wat hen in het project zo aanspreekt. René,
die zojuist eigenhandig een muur heeft gesloopt en zich
uitput in verontschuldigingen over zijn stoffige uiter
lijk: „De eerste keer dat Jan van Lieshout mij over de
opzet vertelde, was ik direct enthousiast. Ik zag gelijk
al helemaal voor me, hoe het zou moeten worden. We
Een wat vermoeide Renè van Nie tijdens de op
namen van „De Doodzonde".
besloten drie films te maken van ongeveer een kwar
tier, die als het ware trapsgewijs steeds hogere vormen
van bestuur behandelen. De films geven allemaal heel
herkenbare situaties te zien. In het boek dat erbij
hoort, wordt alles dan nog eens tot in details uitgelegd.
De films kunnen eigenlijk niet zonder het boek wor
den vertoond, maar omgekeerd kan het boek wel zon
der de films gebruikt worden.
Elke film kan afzonderlijk vertoond worden, maar er
zit in alle drie wel een rode draad: het begrip „warm
te". Van het eenvoudige vraagstuk: coupéraampje,
open, coupéraampje dicht, tot het probleem van de
kernenergie. Maar daar tussendoor zitten ook scènes
die niets met wamte te maken hebben. Bijvoorbeeld
over een kinderclubje, dat een huttendorp heeft
gebouwd. Er komt een nieuw jongetje aan, dat ook lid
van de club wil worden, maar dat mag niet. Totdat het
nieuwe jongetje pesterig zegt: „Ik weet toevallig dat
het huttendorp gauw moet worden afgebroken". Hij
weet dat inderdaad, want zijn vader is Gedeputeerde
en die heeft hem verteld dat er op de plaats van het
huttendorp een gebouw moet worden neergezet. Het
jongetje wordt toegelaten tot de club en probeert dan
via zijn vader te versieren dat het gebouw een stukje
naar links wordt neergezet, zodat de hutten kunnen
blijven staan".
Geen betutteling
Jan van Lieshout: „Het is de bedoeling dat het begrip
democratie gaat léven. De mensen moeten zodanig
geïnteresseerd worden in de democratische besluitvor
ming om hen heen, dat ze wat meer de krant gaan le
zen en bewust hun stem gaan uitbrengen als er verkie
zingen zijn. We hebben er bij de opzet van dit project
trouwens erg voor moeten waken, niet betuttelend te
werk te gaan, zo van: we zullen jou, stomme burger,
eens eventjes bijbrengen hoe de democratie in elkaar
zit. Het mocht ook beslist geen droog lesje staatsinrich
ting worden. Dat stoot allemaal af, daar bereik je juist
een averechts effect mee".
„Toen ik nog niks op papier had, zat ik met een aantal
collega's van het reclamebureau te praten over de
vraag hoe ik dit project nou moest aanpakken. Eén van
die collega's noemt zichzelf altijd een verwoed anar
chist. „Je moet er niet aan beginnen", zei-die tegen me.
„Besturen? Democratie? Belachelijk, daar komt toch
nooit iets van terecht". Maar even later zei hij opeens:
„Ik vind het hier koud, mensen. Zullen we de kachel
aan doen?". „Aha!", riep ik tegen 'm. „Hier is een de
mocratisch besluit voor nodig. Je vraagt er zelf om!"
En zo ontstond het idee voor het begin van ons project.
Het warmteprobleem, heel dicht bij huis".
A-politiek
René van Nie vult aan: „Een punt was trouwens ook,
dat we de films helemaal a-politiek moesten maken.
Niks in de trant van: het CDA wil dit en de PvdA wil
dat. Daar gaat het ook helemaal niet om. Het gaat om
de manier waarop besluiten tot stand komen. De films
moeten evengoed aanspreekbaar zijn voor een CPN-fa-
brieksarbeider in Winschoten als voor een non in
Zuid-Limburg. Een opname van ministers of Kamerle
den zul je in de serie ook niet aantreffen. Die mensen
zijn toch allemaal veel te veel verbonden met een par
tij of een bepaalde regeringscombinatie? Bovendien zit
ten er over een poosje weer andere mensen. Dan zou
de film al verouderd zijn, voor hij goed en wel draait.
Ik heb ook expres gezocht naar niet al te bekende ac
teurs en actrices. We hebben zoveel mogelijk „neutra
le" mensen nodig, want het gaat immers om de bood
schap en niet om de personen!".
Op 16 oktober hoopt René van Nie met de opnamen te
beginnen. Jan van Lieshout woont alle opnamen bij als
adviseur. De meeste plaatjes zullen worden geschoten
in Weesp, volgens René een ideaal voorbeeld van een
gemiddeld Hollands stadje. En de treinscène? René:
„Prachtig wordt dat. We krijgen een eigen wagon, die
wordt aangehaakt achter een gewone Intercity, die
tussen Maastricht en Amsterdam rijdt. Dat wordt een
schitterende rit". Plotseling wendt hij zich lachend tot
Jan van Lieshout: „Weet je wat, Jan? Jij gaat gewoon
als figurant in die coupé zitten. Dan film ik jou ook
nog even mee".
DICK VAN RIETSCHOTEN
DUSSELDORF In de gehe
le Duitse deelstaat Noordrijn-
Westfalen is op akkers giftige
modder uit zuiveringsinstalla
ties als kunstmest gebruikt
Uit een grootscheepse controle
is gebleken, dat de met zware
metalen verziekte modder af
komstig is uit de bassins van
56 zuiveringsinstallaties.
Op instigatie van de minister
van landbouw van Noordrijn-
Westfalen, Hans-Otto Böumer,
zijn 200 bassins, waarvan de
modder geheel,of gedeeltelijk
bij de landbouw terechtkwam,
aan een onderzoek onderwor
pen. Gisteren deelde het mi
nisterie van landbouw van de
deelstaat mee, dat in de mod
der van elf installaties een te
hoog cadmiumgehalte was ge
vonden. In de 47 andere geval
len betrof het hoge genaltes
aan andere metalen, zoals nik
kel en lood. BSumer deelde
mee dat gebruik van modder
voor de landbouw uit de be
treffende installaties was ver
boden.
TOKIO De Noordkoreaan-
se leider Kim II Soeng wil de
gesprekken met Zuid-Korea
wegens de jongste politiek*
ontwikkelingen in dat land
afbreken.
Het Japanse dagblad „Asahi
Shimboen" meldde dit gisteren
vanuit Tokio. De uitgever van
deze grote Japanse krant heeft
afgelopen week een onder
houd gehad met de Noordko-
reaanse president in Pyongy
ang, waarbij Kim verklaarde
dat voortzetting van de in fe
bruari begonnen gesprekken
een erkenning inhoudt van
het nieuwe regime van gene
raal Chun Doo-Hwan. Ook de
door Amerika voorgestelde ge
sprekken waaraan Washing
ton zou deelnemen, komen
volgens Kim niet in aanmer
king omdat het Noordkoreaan-
se staatshoofd vindt dat de
nieuwe machthebber in Seoel
de Zuidkoreanen onderdrukt.
Glaas als
tWieder gut-
hachung"
"por Helmut
*ïohl
el
:toi
effiNN Een merk-
lardige „Wiedergutma-
"Ung" kreeg de Duitse
*kijkers gisteravond te
in toen een Nederlands
asmeisje CDU-voorzit-
f Helmut Kohl een
as aanbood om zich,
mens Nederland, te
rontschuldigen voor de
mier waarop Kohl
rieden jaar in Den
lag door Nederlanders
ondervraagd. In een-
jjlfde programma als
egjterenavond, bij gele-
venheid van de Europese
irkiezingen, ontstond
n enorme politieke
n- rel in de Bondsrepu-
omdat de Duitsers
verontwaardigd
ï".aren over de manier
chiarop de CDU-voorzit-
in de live-uitzending
Den Haag werd
'"•(dervraagd. De initia-
n" fnemer voor de „Wie-
is niet
lakend.
TURIJN In geheel Italië hebben gis
teren ongeveer anderhalf miljoen ar
beiders in de metaalindustrie acht uur
gestaakt uit protest tegen plannen van
het Fiat-concern om 24.000 werknemers
te ontslaan. In Turijn, waar de hoofd
vestiging van Fiat is, hielden 70.000 ar
beiders demonstraties.
In het Noorditaliaanse gewest Lombardije
bleven gisteren als gevolg van een alge
mene staking alle openbare bureau's, de
grote winkels en scholen vier uur dicht,
terwijl het openbaar vervoer ook stillag.
De vakbonden, onder aanvoering van de
communistische partijleider Enrico Ber-
linguer, ageren tegen de weigering van de
Fiat-direktie om een compromisvoorstel
van de minister van arbeid, Franco Fo-
schi, te aanvaarden. Volgens dit compro
mis zou Fiat afzien van massale ontslagen
in ruil voor een pakket met ondermeer
vervroegde pensionering en het over
plaatsen van ontslagen arbeiders binnen
en buiten het concern, dat de grootste par
ticuliere onderneming van Italië is.
Van gewelddadige incidenten maakte de
politie geen melding. Wel zetten vak
bondsleiders de demonstranten aan tot di-
rekte akties, zoals het bezetten van Fiat-
bedrijven.
De communistische partij en de met haar
verbonden vakbonden grijpen de proble
men bij Fiat aan om te proberen de zes
maanden oude coalitieregering van de
christen-democraat Francesco Cossïga ten
val te brengen.
De volgende grote stap die de vakbonden
van plan zijn, is een algemene staking van
vier uur op 2 oktober.
Enkele van de 70.000 boze Italiaanse metaalarbeiders in Turijn.
LEIDEN Ongeveer 25
reisbureauhouders en klei
nere reisorganisaties hebben
besloten een eigen belangen
vereniging in net leven te
roepen, als alternatief voor
de ANVR, de Algemene Ne
derlandse Vereniging van
Reisbureaus.
Directe aanleiding tot de op
richting van de VOER, Vere
niging van Onafhankelijke Er
kende Reisbureaus, is het fail
lissement van de reisorganisa
tie Christoffel. De kleinere
reisorganisaties weigeren niet
alleen voor de kosten van dit
faillissement op te draaien,
maar willen ook niet meer in
een club zitten waarin produ
centen en distributeurs samen
werken.
„Bovendien bepaalt de ANVR
met wie we wel en geen zaken
mogen doen, terwijl we dat
zelf willen uitmaken. Vele or
ganisaties is het niet of met
veel moeite gelukt lid te wor
den van de ANVR, omdat ze
te licht werden bevonden", al
dus de zegsman.
De heer Couvreur, voorzitter
van de ANVR, noemde het
Elan „een stukje frustratie van
leine reisbureaus, die mis
schien wel lid van de ANVR
willen worden, maar niet aan
de voorwaarden kunnen vol
doen, zoals een goede naam en
ruime financiële middelen",
aldus de heer Couvreur.
tn RIJS Enkele bekeerde Sovjet-banne-
[en hebben gisteren in een epen brief aan
Witte Huis geklaagd over de kwaliteit
1 „Radio Liberty". In de afgelopen jaren
if- Sen verscheidene spionnen uit de Sovjet-
in [e en Oost-Europa in de organisatie bin-
u- gedrongen rijn en sou de leiding van bet
:r- iostation, dat uitzendingen verzorgt voor
is Socialistische/communistische landen in
10- Opa, in handen zijn van een eud-ambas-
ïneur, die de Sovjet-Unie „ergens tussen
i). toe* en Ivoorkust" lokaliseert
if- rijvers van de brief zijn de bioloog Vladimir
n- kovski, die in 1976 naar het westen kwam
n- ruil voor de Chileense communistenleider
n- s Corvalan, de schrijver Edvard Koeznetsov
u- Vladimir Maksimov, die ooit voorzitter was
i de Schrijversbond van de Sovjet-Unie.
Ze zeggen dat de gezaghebbende vertegenwoor
digers van de Soviet-beweging voor de rechten
van de mens, zoals Alexander Solzjenitsyn en
Josef Brodsky geweigerd hebben mee te wer
ken aan het station omdat de leiding te zwak is.
Boekovski en de anderen wijzen er op, dat de
meerderheid van de Amerikaanse medewer
kers aan het station bestaat uit mensen die de
buitenlandse dienst niet gehaald hebben of die
mislukt zijn in de binnenlandse politiek. Als
ontoelaatbare censuur hekelen zij het verbod
om de Baltische staten te omschrijven als door
de Sovjet-Unie bezette gebieden.
De schrijvers roepen president Carter ertoe op
„Radio Liberty" te laten functioneren overeen
komstig zijn vaak verbaal beleden beleid van
de mensenrechten..
DEN HAAG Het hoofdbe
stuur van D'66 heeft gistera
vond nog geen beslissing ge
nomen over de voorwaarden
voor plaatsing van de kruis
raket op Nederlands grond
gebied.
In kringen rond het hoofdbe
stuur werd bevestigd dat een
alternatieve versie van de
kernwapenparagraaf voor het
beleidsprogramma klaarligt.
Verwacht wordt dat aan het
congres van D'66 een „harde"
en een „afgezwakte" versie
van de kernwapenparagraaf
zullen worden voorgelegd.
Rudi Carrell kreeg gisteren in Amsterdam het eerste exem
plaar uitgereikt van zijn autobiografische boek „Mijn fiets
terug", dat een jaar geleden al in Duitsland verscheen. Hier
poseert hij met zijn zoon Alexander, Rijk de Gooyer en de
inmiddels teruggekregen fiets. Deze werd in 1944 door een
Duitse kolonelin beslag genomen, toen Rudi's vader ermee
op hongertocht was. Rudi heeft al die jaren naar die kolonel
fjezocht en hem tenslotte gevonden. Overigens maakt Rudi
n zijn boek rijkelijk gebruik van de grappen van anderen.
Johnnie Kraaykamp heeft al laten weten ook een boek te
gaan schrijven, dat om Rudi op de hak te nemen zal gaan
heten: „Geef mij mijn Witz terug".
DEN HAAG Met Ingang van volgend Jaar krij
gen Nederlanders, die met bun plezierjacht op
Franse wateren willen varen, moeilijkbeden. Vanaf
dat moment namelijk moeten zij In het bedt zijn
van een geldig nationalitettsbewijs ofwel van een
door de Nederlandse overheid verstrekt vlaggencer-
tificaat. Hebben zij dergelijke papieren niet, dan
kunnen ze rekenen op een boete.
Volgens de ANWB is deze eis van de Franse autoriteiten erg
verontrustend, omdat Nederlandse eigenaren van plezierjachten
er onmogelijk aan kunnen voldoen. Nederland kent namelijk
geen registratieplicht van dit soort jachten. Wel beschikken de
schippers over een (in vrijwel heel Europa geldend) „internatio
naal certificaat pleziervaartuigen", maar dit papier wordt door
Frankrijk niet erkend.
Deze zomer al hadden leden van de ANWB en het Watersport
Verbond problemen aan de grens. Echte maatregelen echter zul
len worden genomen met ingang van het nieuwe seizoen. Van
daar dat de ANWB er bij de staatssecretaris van verkeer en wa
terstaat aandringt op maatregelen. Op het ministerie zal men
zich naar aanleiding van het verzoek van de ANWB over moge
lijke maatregelen beraden.
