Hussein doet gooi
naar leiderschap
Perzische Golf
Olieraffinaderijen Abadan
door Irak in brand geschoten
Poolse rechtbank wijst
inschrijving eerste
vrije vakbond af
BBC-afluisterdienst volgt
strijd Irak-Iran op de voet
buitenland'
Onzekerheid over
olieaanvoer door
Straat van Hormuz
IRAK RUKT VERDER IRAN BINNEN
Gromyko tot VN:
[oorlogsgevaar moet
rerminderd worden
LEIDSE COURANT.
WOENSDAG 24 SEPTEMBER 1980 PAGINA 15.
BEIROET Hoever
zal Irak gaan? Dat is
nu de grote vraag.
Want vanaf het mo
ment dat er schermut
selingen uitbraken in
het omstreden grensge
bied is duidelijk ge
weest dat Irak, en niet
Iran, de aanvallende
partij is.
Dat Irak eens tot een
eenzijdige opzegging
van het Pact van Al
giers (1975) zou over
gaan en de soevereini
teit zou opeisen over de
riviermonding Shatt al
Arab lag voor de hand.
De regerende Ba'ath-
partij in Irak wil kost
wat kost verandering
brengen in het voldon
gen feit waarvoor de
sjah hen in 1969 heeft
gesteld en dat officieel
in Algiers werd be
krachtigd.
De motieven van Irak zijn
duidelijk. President Saddam
Hoessein wil de wereld be
wijzen dat zijn land een
macht is vergelijkbaar met
het rijk van de sjah in zijn
glansperiode. Hij wil de we
reld laten zien dat hij het is
die de lakens uitdeelt in de
Perzische Golf en dat de ga
rantie vormt voor stabiliteit
in dit zeer vitale, olierijke ge
bied. Zijn vice-premier Tariq
Aziz zit nu in Moskou, maar
in feite wil Irak juist de Ver
enigde Staten imponeren.
President Hoessein doet een
gooi naar het leiderschap in
het Arabisch gebied op een
moment dat andere kandida
ten, zoals Egypte, Syrië en
Saoedi-Arabië het om ver
schillende redenen moeten
laten afweten. Hierbij speelt
Hoessein handig in op de al
lang levende anti-Perzische
gevoelens onder de Iraakse
bevolking. De vijand is de
"Perzische racist".
Wat zijn eigen onderdanen
betreft vertrouwt president
Hoessein op de diepgewortel
de vijandschap tussen de
Sunnitische en Shi'itische
Moslims. Hoewel hij weinig
geliefd is, rekent hij erop dat
de Soennitische minderheid
zich achter hem zal scharen,
nu de Sjiïten, aangemoedigd
door Iran en Syrië, een ge
vaarlijke bedreiging vormen
niet alleen voor hemzelf,
maar ook voor de traditione
le dominante rol van de
Soennieten.
Op papier staat hij zeker
sterk. Het is maar de vraag
of hij ooit nog eens zoveel
kans zal hebben om zijn
machtige buurland te verne
deren. Maar toen hij vorige
week het Pact van Algiers
opzei, verloor hij de voor
zichtigheid niet uit het oog
en zei hij dat „Irak goede be
trekkingen wilde onderhou
den met alle buurlanden, in
clusief Iran. We willen hele
maal geen oorlog met Iran
beginnen". En dat ondanks
de gevechten die klare taal
spreken over het eigenlijk
beleid van Irak.
President Hoessein heeft
hoog ingezet. Hij wil een
nieuw Pact van Algiers,
maar deze keer wil hij de
voorwaarden dicteren.
DAVID HIRST THE GU
ARDIAN
VOLGENS
IRAK:
Iraanse stad
ingenomen
BAGDAD
Het Iraakse le
ger heeft de
Iraanse grens
stad Kar-e-Sji-
rin ingenomen.
Dit is vanmor
gen in een com
muniqué van
het opperbevel
in Bagdad mee
gedeeld.
Bij de Iraakse
oliehaven
woedt sinds
vanmorgen een
zeeslag waarbij
vijf Iraanse pa-
trouillevaartui-
igen tot zinken
zijn gebracht.
De slag had
plaats nadat
een Iraanse ma
rine-eenheid ge
probeerd zou
hebben Basra
aan te vallen.
Hel conflict lussen Iran en Irak, dat hel toch al zo kwetsbare
olietransport grondig kan verstoren, heeft ook de goudmarkt
niet onberoerd gelaten. In Hongkong beleefden de handelaren
gisteren op de goudmarkt een even opwindende als spannen
de dag, terwijl de prijs van het goud omhoog vloog.
WASHINGTON/LONDEN Oliemaatschappijen en re
derijen verkeren nog steeds in grote onzekerheid over
het feit of het olietransport vanuit het noorden van de
Perzische Golf door de strategisch zo belangrijke Straat
van Hormuz mogelijk is of niet. Nadat gisteren eerst
was verklaard dat alle scheepvaartverkeer door de
straat stil was komen te liggen, hebben het Pentagon en
Lloyds in Londen laten weten, dat de doorgang door de
Straat van Hormuz alleen door Iran geblokkeerd is
voor schepen met bestemming Irak. Het verkeer naar de
havens van Saoedi-Arabië, Koeweit, Quatar en de Vere
nigde Arabische Emiraten zou wel vrij zijn. De rede
rijen van de supertankers lijken echter het zekere voor
het onzekere te nemen en laten hun schepen voor de in
gang van de Straat van Hormuz voor anker gaan.
Navraag bij Nederlandse rederijen en oliemaatschappijen
heeft uitgewezen, dat momenteel slechts één Nederlandse
tanker in de Perzische Golf aanwezig is. Dat is de „Maasrix"
van rederij Nievelt Goudriaan in Rotterdam, die overigens
niet verwacht dat het vertrek uit de Golf problemen zal op
leveren. Van Chevron vaart momenteel een tanker in de
buurt van Dubai, met als eindbestemming Koeweit. Volgens
een woordvoerder van de maatschappij zal nog worden be-
kenen of het schip een andere route zal moeten varen.
Esso en Shell hebben momenteel helemaal geen schepen in
de omgeving van de Perzische Golf. Verder is er genoeg tijd,
aldus woordvoerders, om te bezien wat met de tankers moet
gebeuren die naar de Golf onderweg zijn, zoals de Esso-Ne-
derland, die momenteel ter hoogte van Kaapstad vaart. De
onafhankelijke tankerreders Nedlloyd Bulk en Van Omme
ren hebben geen tonnage in of nabij de Perzische Golf.
In Londen wordt rekening gehouden met de mogelijheid dat
de verzekeringspremie voor tankers in of nabij het Midden-
Oosten de komende dagen sterk zal worden verhoogd. Mo
menteel wordt voor alle verschepingen door de Golf, ten
noorden van Oman, een oorlogsrisico-premie geheven van
zes procent, die aanzienlijk kan worden verhoogd.
TEHERAN BAGDAD De oor
log tussen Iran en Irak heeft zich
gisteren op de derde dag van de ge
vechten verder verscherpt. Irak
viel 's ochtends tien kilometer diep
Iran binnen in de richting van de
oliecentra Chorramsjar en Abadan.
De Britse BBC meldde gisteravond
dat de olietanks van Abadan, het
grootste raffinagecomplex ter we
reld, in brand stonden. De installa
tie zou in brand zijn geschoten door
de artillerie van de Iraakse troe
pen. De aanval werd gadegeslagen
door een bemanningslid van een
Brits koopvaardijschip, dat vier
mijl voor de kust bij Abadan voor
anker was gegaan. Volgens Iraakse
bronnen zouden de Iraakse troepen
niet alleen Abadan, maar ook de
Iraanse oliehaven Chorramsjar
hebben omsingeld. De man op het
Britse schip had ook zware explo
sies in Chorramsjar gehoord. Het
Iraanse ministerie van oliezaken
deelde gisteren laat via radio-Tehe-
ran mee, dat tot het stilleggen van
de installaties was besloten vanwe
ge „het risisco van een Iraakse aan
val op de raffinaderij". Het minste-
rie adviseerde de Iraniërs zuinig
aan te doen met de olie en geen
brandstof op te slaan.
Irak viel volgens het Iraakse opperbe
vel gisteren Iran binnen nadat Iran
had verklaard de Straat van Hormuz
te controleren om de scheepvaart op
Irak en daarmee tevens de olieuit-
voer uit dit land onmogelijk te ma
ken. Dit werd, aldus het Iraakse op
perbevel als een oorlogsverklaring be
schouwd en Irak zou alle noodzakelij
ke maatregelen nemen om de scheep
vaart in deze internationale waterweg
te waarborgen. Iran sloeg intussen
met luchtaanvallen in Irak, waaron
der de hoofdstad Bagdad terug. Als
gevolg van deze aanvallen, waaronder
op de Iraakse havenstad Basra in het
zuiden van het land, zijn gisteren vol-
gfens Londense diplomatieke kringen
zeker acht buitenlanders omgekomen,
van wie vier Britten en vier Ameri
kanen. De dood van de Britten werd
bevestigd door het Britse ministerie
van buitenlandse zaken.
Als antwoord op de opzegging van het
grensverdrag door Irak vorige week
(het zogenoemde Pact van Algiers dat
de grens tussen Irak en Iran door
middel van de rivier de Sjatt—el-Arab
regelt) heeft Iran gisteren in de loop
van de middag de voor de olievoorzie
ning van het westen tot verboden ge
bied verklaard. Alle schepen moesten
deze wateren volgens de Iraanse radio
direct verlaten.
Radio Bagdad noemde gisteren drie
voorwaarden voor de beëindiging van
het conflict, te weten de eerbiediging
van de Iraakse soevereiniteit over zijn
gebieden grenzend aan Iran (1), de er
kenning en de eerbiediging van de
Sjatt-el-Arab-rivier (2) en terubren-
ging door Iran onder Arabische sou-
vereiniteit van de drie eilandjes bij de
Straat van Hormuz (3). Deze eilanden,
oorspronkelijk in het bezit van de
Verenigde Arabische Emiraten, wer
den in 1971 door de sjah bezet.
Radio Teheran heeft gisteren meege
deeld dat het Iraanse parlement van
wege de grensoorlog met Irak de be
handeling van de kwestie van de
Amerikaanse gijzelaars voor onbe
paalde tijd heeft uitgesteld. Eerder op
de dag had radio Bagdad de vrijlating
gemeld van de 49 Amerikanen. Dit
zou bewijzen dat Iran aan de kant van
de Amerikanen staat, aldus radio Bag
dad. Het bericht werd overal met gro
te scepsis ontvangen en door radio Te-
geran als een nieuw staaltje van psy
chologische oorlogvoering beschouwd.
Volgens de voorzitter van het Iraanse
parlement, Rafsanjani, heeft de oorlog
tussen Iran en Irak de positie van de
gijzelaars nadelig beïnvloed. De isla
mitische studenten kondigden giste
ren aan dat ze de Amerikanen op
nieuw verplaatst hebben. In het be
richt zeiden ze dat de steden Qom, Is
fahan, Tabriz niet langer gijzelaars
herbergen. Waar zij nu verblijven,
werd niet gezegd.
(Van onze correspondent
Roger Simons)
LONDEN Een van de beste bron
nen voor berichten afkomstig uit
het Midden-Oosten, met name Irak
en Iran, is de BBC. De gerenom
meerde Britse omroep beschikt na
melijk over een speciale dienst, die
dag en nacht de rest van de wereld
afluistert. Deze afdeling van de
BBC is ondergebracht in een groot
landhuis te Caversham, 64 kilome
ter ten westen van Londen. De oor
log tussen Irak en Iran is er de oor
zaak van, dat de afluisterdienst het
druk heeft. Gisteren werd een zeer
sterke toename van Iraakse en
Iraanse radiouitzendingen waarge
nomen. Wat het aantal betreft was
Iran aan de winnende hand. In Ca
versham had men al 34 oorlogscom-
muniqué's vanuit Teheran ontvan
gen, vanuit Irak slechts zeven.
De speciale luisterdienst van de BBC
bestaat in november 41 jaar. Hij werd
opgericht in 1939, kort voor het begin
van de Tweede Wereldoorlog. Zijn
permanente staf telt tegenwoordig zo
wat 400 mensen. Samen met een
soortgelijke Amerikaanse dienst be
luisteren zij radiouitzendingen van
120 landen, in 50 talen. De BBC no
teert, zonder commentaar, wat de
luistervinken van Caversham ge
hoord hebben. Alle teksten worden
doorgegeven aan de Amerikanen, die
hun eigen materiaal ook doorspelen
aan de BBC. Deze laatste heeft boven
dien een soortgelijke overeenkomst
met de Westduitse radio.
Het speciale ontvangststation, vlakbij
Caversham, is uitgerust met ingewik
kelde antennes en dure ontvangers,
die haarscherp afgestemd kunnen
worden. Caversham maakt ook ge
bruik van apparatuur die elders opge
steld is en van op afstand bediend
wordt. Verder zijn er drie buitenland
se afluistersposten. De grootste hier
van bevindt zich in het Nairobi (Ke
nia), vanwaar geregeld een samenvat
ting van het opgevangen nieuws naar
Caversham wordt verzonden.
De meest dramatische dag in het be
staan van de afluisterdienst van Ca
versham was 28 oktober 1962. Het ge
schil over de Russische raketten op
Cuba had de Verenigde Staten en de
Sovjet Unie op de rand van een ker
noorlog gebracht. Die dag kondigde
de Russische leider Kroetsjev in een
boodschap tot president Kennedy aan,
dat de raketten zouden worden weg
gehaald. Caversham het bericht on
middellijk per telex door aan de Ame
rikanen, die onverwijld de president
op de hoogte brachten. Naar later
bleek had het Amerikaanse staats
hoofd geen diplomatieke boodschap
afgewacht, maar koesterde hij een
blind vertrouwen in de BBC.
De afluisterdienst van de Britse om
roep was destijds ook de eerste om te
vernemen, dat in China een Culturele
Revolutie begonnen was. En tegen
woordig schenkt Caversham uiteraard
bijzonder veel aandacht aan uitzen
dingen afkomstig van de oliestaten.
De BBC maakt elke dag een samen
vatting van wat men in Caversham
opgevangen heeft. Dit resumé wordt
naar ministeries, bibliotheken, kran
ten, tijdschriften, universiteiten en
sommige grote firma's gestuurd. Op
deze dure dienst kan iedereen zich
abonneren, zowel in als buiten Groot-
Brittannië.
EW YORK De Sovjet-Unie heeft gisteren in de algeme-
ie vergadering van de VN enige „dringende maatregelen
it vermindering van het oorlogsgevaar" voorgesteld. Vol-
ins Moskou moeten de bestaande blokken niet worden uit-
„jbreid en de strijdkrachten van alle staten en hun conven
tionele bewapening moeten worden bevroren op het peil
van 1 januari 1981.
In zijn rede tot de algemene vergadering stelde de Sovjetrussi-
sehe minister van buitenlandse zaken, Andrej Gromyko een op
schorting van alle kernproeven gedurende een jaar voor. Hij
verzekerde, dat de Sovjet-Unie nooit kernwapens zal gebruiken
tegen landen, die zich ertoe verbonden hebben dergelijke wa
pens niet te verwerven of te produceren, dan wel op hun grond
gebied toe te laten.
Hij beschuldigde de VS en „sommige NAVOlanden" ervan dat
7-ij door hun politiek de toestand in de wereld ingewikkelder
hebben gemaakt. Volgens hem proberen de leiders van de
NAVO het strategische evenwicht van de krachten in de wereld
ten gunste van hun blok te wijzigen.
Gromyko verzekerde dat zijn land bereid is het met de VS ge
sloten tweede akkoord tot beperking van de strategische bewa
pening (SALT II) te ratificeren en strikt na te komen en ook zou
medewerken aan de onderhandelingen over een verdere beper
king van de strategische bewapening onder strikte inachtne
ming van het beginsel van evenwicht en even grote veiligheid. Andrei Gromyko
Olieproducenten
slaan goud in
eigen land op
BERN - Uit gegevens die d«
Zwitserse douane-autoriteiter
deze week hebben bekendge
maakt, blijkt dat Arabische
olieproducenten tot dusver dil
jaar behoorlijke hoeveelheden
goud hebben geïmporteerd
Vooral Irak heeft in dit op
zicht van zich laten horen; hei
heeft in de eerste zeven maan
den van dit jaar voor 2,5 mil
jard dollar (ongeveer 4,85 mil
jard gulden) 74,5 ton goud in
staven op de goudmarkt in
Zturich gekocht. Dat komt
neer op - een vijfde van de
393,25 ton goud in staven die
Zwitserland in die periode ex
porteerde.
Verder werd naar Koeweit
32,45 ton geëxporteerd, naar
de Verenigde Arabische Emi
raten 21,25 ton en naar Iran
17,69 ton. In het laatste geval
ging het niet zozeer om nieu
we aankopen als wel om de
wens van de Iraanse autoritei
ten het bezit aan goud in eigen
land op te slaan. Overigens
werd in Zwitserse bankkrin-
gen opgemerkt dat de groei
van de export wellicht samen
hangt met .het besluit van de
Zwitserse autoriteiten om per
1 januari van dit jaar een hef
fing van 5,6 procent op in
Zwitserland opgeslagen goud
te leggen. Andere landen ne
men het zekere voor het onze
kere en laten hun goud in
Zwitserse bankkluizen ligger-
Zo bedroeg de export van gou
den staven naar Saoedi-Arabië
in de periode van januari tot
en met juli slechts negen ton.
IMF niet toegelaten
als waarnemer bij
IMF-jaarvergadering
WASHINGTON De uitvoe-
rende raad van het Internatio
naal Monetair Fonds heeft gis
teren besloten dat de Palestijn
se bevrijdingsorganisatie
(PLO) niet als waarnemer
aanwezig mag zijn op de geza
menlijke jaarvergadering van
IMF en Wereldbank in Was
hington, die volgende week
dinsdag begint. Twee leden
van de uitvoerende raad, Sa
oedi-Arabië en Libië, wilden
de PLO toelaten. De VS en
andere westerse landen waren
tegen. Bij een stemming werd
het westerse standpunt met
een kleine meerderheid aan
genomen.
Bokassa wil
terug naar zijn
land
WARSCHAU De recht-
bank in Warschau heeft de
eerste aanvrage om inschrij
ving van een onafhankelijke
vakbond in Polen afgewezen
op grond van bezwaren te
gen de statuten, tegen de
vormen van lidmaatschap
en tegen de financiering. De
aanvrage om erkenning was
verleden week ingediend
door een organisatiecomité
in de Silezische industrie
stad Katowice.
Het comité kan tegen de rech
terlijke beslissing in beroep
gaan. Volgens een zegsman in
Katowice is de vakbondslei
ding in beraad met een rege
ringsdelegatie onder leiding
van de minister voor de staal
industrie, Franciszek Kaim.
De Poolse televisie heeft giste
ren voor de tweede maal in
een week tijds een scherpe
aanval gedaan op de Poolse
dissidentenbeweging. Volgens
de Poolse televisie zou Jacek
Kuron voor de Deense televi
sie hebben gepleit voor de val
van het communisme, het ver
branden van communistische
gebouwen en het ophangen
van marxisten.
Een woordvoerder van het co
mité voor sociale zelfverdedi
ging (KOR) zei evenwel, dat
Kurons uitlatingen uit hun
verband waren gerukt in een
poging van de autoriteiten om
de dissidenten zwart te maken
en om een wig te drijven tus
sen hen en de Poolse arbei
ders. In werkelijkheid zou Ku
ron gezegd hebben, dat als de
regering tegen de stakende ar
beiders geweld zou gebruiken,
het gevaar bestond, dat de ge
meenschap zou reageren met
het ophangen van communis
ten en het platbranden van
partijgebouwen.
PARIJS De voormalige kei
zer van wat nu de Centraala-
frikaanse Republiek is, Jean-
Bedel Bokassa, is bereid naar
zijn land terug te keren en te
aanvaarden dat een internatio
nale onderzoekscommissie zich
buigt over zijn aandeel in de
moord op 200 schoolkinderen
verleden jaar. Dit heeft het
Franse satirische weekblad
„Le Canard Enchainé" ge
meld.
Problemen rond
Israëlische
geloofsbrieven
BELGRADO De conferen
tie van de Unesco (V.N.-orga-
nisatie voor onderwijs, weten
schap en cultuur) is in Belgra
do begonnen met een geschil
over de geloofsbrieven van Is
raël.
De Arabische staten, gesteund
door enkele Afrikaanse, Azia
tische en communistische lan
den, wilden de geloofsbrieven
van de Israëlische delegatie
niet aanvaarden, omdat deze
getekend waren in Jeruzalem.
„De aanvaarding van deze do
cumenten", zo betoogden zij,
„zou gelijk staan met het er
kennen van de annexatie door
Israël van het Arabische deel
van Jeruzalem en van het uit
roepen door Israël van een on
deelbaar Jeruzalem tot hoofd
stad."
De Israëlische delegatieleider,
Zwi Werblowski, zei tot de
conferentie dat ook voor eer
dere Unesco-bijeenkomsten de
geloofsbrieven van de Israëli
sche delegatie in Jeruzalem
ondertekend waren, dit heeft
nooit problemen opgeleverd.
Eis levenslang
tegen RAF-lid
Wagner
WINTERTHUR Een Zwit
serse openbare aanklager
heeft levenslange gevangenis
straf geëist tegen de 35-jarige
Rolf Clemens Wagner uit
West-Duitsland wegens moord
en gewapende overvallen.
Wagner, die lid was van de
Rote Armee Fraktion, was vo
rig jaar na een roofoverval in
Zürich gearresteerd. Bij de
schietpartij die aan zijn arres
tatie voorafging werd een
voorbijganger doodgeschoten
en raakten drie personen ge
wond.
