Luchtkastelen als woningen ofwel: het vermaarde goochelduo BB &B Vakbeweging moet nu kiezen: monddood of medeverantwoordelijk E^NNENLANC uitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnen )uitenste3innenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnen: IN HOLLAND STAAT EEN HUIS LEIDSE COURANT ZATERDAG 20 SEPTEMBER 1980 PAGINA WLLENBAK 1 isdag 16 september, nsjesdag. De gangen tiet gebouw van de eede Kamer maken id kwart voor één 3r i onwezenlijk stille 19 'ruk. Het lijkt wel ig can tie. Vrijwel alle jierleden bevinden jj in de Ridderzaal, m t' ach ting van de en- p van Beatrix die, ge- fd in een azuurblau- robe de troonrede voorlezen. (Jawel, I robe; een journalist een keer over de rk" van de koningin ireef inplaats van fr haar robe, kreeg I zijn hoofdredacteur r fikse uitbrander. kijken wel uit). en kamerlid te be nnen dus. De wan- Igangen zijn verlaten het kamerpersoneel (dringt zich, tezamen If uitgenodigde fami- Ieden, voor de ramen om het kleurrijke schouwspel op het Bin- oenhof gade te slaan. Parlementaire journa- 'jsten nuttigen op de 'weede verdieping, ont- ;pannen in een stoel hangend, een verfris sing (de miljoenennota ?n alle afzonderlijke be grotingen lagen in het weekeinde al op de re facties, zodat de Grote Klus al geklaard was) erwijl enkele meege brachte kinderen, han dend uit de ramen van le perskamers, adem- oos de komst van de louden Koets afwach- en. Alles in het gebouw ijkt pais en vree. )an opeens wordt op de egane grond de deur an de hoofdingang pengeworpen. Drie po- itie-agenten rennen in plop het kamergebouw linnen. De middelste (raagt een metalen prullenbak met gestrek- t armen voor zich uit. let zorgelijke gezichten stormen zij langs de verbouwereerde por tiers aan de balie en draven door de stille gang regelrecht naar de achteringang van het gebouw, waar twee be veiligingsbeambten snel de deur voor hen ope nen. Wat is er aan de hand? Wat zit er in die prullenbakEen rook bom, een tijdbom, een spuitbus met gif, ontfut seld aan de handen van een met kwade bedoe lingen behepte toe schouwer op het Bin nenhof? Nog vreemder wordt het schouwspel, als het wakkere trio van de Haagse Hermandad na twintig seconden la chend het gebouw weer betreedt. „Niks aan de hand", gebaart één van hen opgelucht. Dat blijkt wel, ja. Maar waar was al die drukte nou voor nodig? Een diepgaand onderzoek leerde ons enige tijd la ter het volgende. PRULLENBAK 2 De prullenbak bevatte een kartonnen doos met suikerklontjes. Doodge wone suikerklontjes. De zoetwaren dienden ter versterking van de Grenadiers, die rond het Binnenhof een deel van de erewacht vorm den. De commandant had de suikerklontjes mee laten brengen om zijn manschappen gedu rende het urenlange staan zo nu en dan een kleine oppepper te ge ven. De prullenbak, ge leend uit het Tweede Kamergebouw, werd gebruikt als geïmprovi seerde opbergplaats voor de klontjes. Het voorwerp stond daar onopvallend tegen de muur van de Tweede Kamer en niemand had er oog voor. Inmiddels was het al te gen enen. De Grena diers stonden stram in het gelid en schonken geen aandacht meer aan hun versnaperin gen. Op dat moment kreeg een argeloze toe schouwer uit de achter de ruggen der militai ren opgestelde menigte de prullenbak in de ga ten. Hij keek erin, zag de kartonnen doos en dacht: „O, jee. Dit is niet pluis. Da 's vast een bom. Je weet nooit. Misschien kan ik het Binnenhof wel redden van een rampzalige ge beurtenis!". Hij waar schuwde onverwijld een agent, die vervolgens één van zijn meerderen van de vondst op de hoogte stelde. Wat het ook mag zijn, weg met dat ding en gauw een beetje!", besliste de meerdere. De activitei ten die kort daarna werden ontplooid, zijn inmiddels bekend. Achter het gebouw van de Tweede Kamer ligt, als gevolg van enkele verbou wingswerkzaam - heden, een hoopje zand. Toen de drie agenten met hun geheimzinnige prullenbak aan kwa men rennen, kregen ze een lumineus idee: we ledigen de bak in het zand! Zo gezegd zo ge daan. De doos viel uit de bak en scheurde open, waardoor de tien tallen klontjes zich met het zand vermengden. De opluchting was groot. Suikerklontjes! Wie had dat gedacht? De spanning maakte plaats voor hilariteit. Het slot van het liedje. Vlak voor de afmars der Grenadiers kwam één van hen zoekend het Kamergebouw bin nen. „Heeft u een prul lenbak met suikerklon tjes gezien? Hij stond net nog buiten tegen de muur", sprak hij veron trust tot de balie beambten. Het ant woord was duidelijk, maar riep bij de militair tal van vraagtekens op. aan de achterkant van het gebouw? Daar lig gen de klontjes in. Het knarst een beetje, maar ze zijn nog goed te eten BALLENGOOIEN Dezelfde Prinsjesdag. Rond een uur of drie circuleert in het kamer gebouw een brief die velen doet schateren van de lach. Het keurig getypte epistel, dat in de postvakjes van alle Tweede Kamerleden was gestopt, had de vol gende aanhef: „Brief van Bart Lubbers, Ma- rius Brinkhorst en Wouter Verkerk. Aan de dames en heren poli tici". Vreemd. Sinds wanneer heet CDA-fractieleider Lubbers geen Ruud meer? Waarom tooit Laurens-Jan Brinkhorst van D'66 zich opeens met de naam Marius en hoe komt de VVD-ster Erica Verkerk-Terpstra plotseling aan een man nelijke voornaam? Bij nadere beschouwing blijkt de brief echter geschreven te zijn door drie mannelijke telgen van voornoemde ka merleden, respectieve lijk 13, 14 en 12 jaar oud. Wat willen ze? Zie hier de letterlijke tekst. „Aanstaande zaterdag bemannen wij, Bart Lubbers, Marius Brink horst en Wouter Ver kerk een marktkraam op het Binnenhof ten bate van het Kinder fonds van de 'Unicef. Onze bedoeling is er een „ballengooi-tent" van te maken, waar mensen tegen betaling kunnen proberen con servenblikken om te gooien, die beplakt zijn met foto's van politici. De Rijksvoorlichtings dienst maakte ons erop attent, dat het beter zou zijn, alleen die foto's te gebruiken van politici, die daar geen bezwaar tegen hebben. Hoewel wij ons niet kunnen voorstellen dat u er be zwaar tegen heeft als we eventueel ook uw foto voor het goede doel gebruiken, willen wij het zekere voor het on zekere nemen en u vra gen, uiterlijk donderdag dit briefje ingevuld en ondertekend in het postvakje van Erica Verkerk-Terpstra te re tourneren. Hartelijk dank voor uw mede werking. Met vriende lijke groeten, Bart, Ma rius en Wouter". Waarna een invul- strookje volgt met de woorden: Ondergete kende, puntje puntje puntje puntje, heeft er wel/geen bezwaar te gen dat haar/zijn foto wordt gebruikt voor de ballengooitent Handte kening. Wie zou er nou aarzelen bij zo'n vriendelijk ver zoek? Voor de zeker heid donderdagavond toch maar even gebeld met Wouter Verkerk. „Ik weet niet hoeveel reacties er al binnen zijn, want ik heb m'n moeder nog niet gespro ken vandaag. Ze is nog niet thuis. Kun je mor gen terugbellen?" Vrijdagmorgen. Erica Verkerk„Je houdt het niet voor mogelijk, maar er zijn inderdaad mensen die bezwaar hebben gemaakt. Meer dan ik ooit had gedacht zelfs. Nee, laat ik maar niet zeggen wie het zijn. Maar we hebben ook leuke reacties gekregen, hoor. Sommige kamer leden schreven op het an t woordbriefje zelfs dat ze het op hoge prijs zouden stellen als hun hoofd met een bal om ver zou worden ge gooid. Al met al hebben de jongens keus ge noeg". (Door Rik in 't Hol) DEN HAAG In Hcland staat een huis. En i dat huis daar woont een man. En die man die kies een vrouw..., klonk het in le ja ren vijftig. Kennelljl was het toen nog vanzelspre- kend dat een burge een thuis had, vanwaar hi zich naar buiten waagde n de maatschappij. Of betr ge zegd: algemeen vond men dat het zo diende te z)n en de overheid deed zijl best in razend tempo wonngen uit de grond te stampn. Nu staan we aan hetbegin van de jaren tachtig e blij ken de omstandighedenin zo verre niet veranderd at er nog steeds grote wonii?nood is. De laagste schattinge ver melden een tekort var hon derdtienduizend. Daar komt nog bij dat de bouwnijvrheid dit jaar een ernstige nergang vertoont, met als gevolj ruim vijftigduizend wekloze bouwvakkers deze wintr. De houding van de overbid is echter wel veranderd. Want waar de woningnood ertijds tot volksvijand nummr één werd verklaard, heft di rege ring nu de armen maclteloos ten hemel. We willei wel, maar we kunnen niei lijkt het motto van ministe Bee- laerts van Blokland q zijn staatssecretaris Brokx. men. Zo lieten zij koningin Beatrix vanuit de Ridderzaal plechtig verkondigen, dat „ook voor het komende jaar het programma woningwet woningen met bijna tiendui zend (zou worden) opge voerd". Maar dat vermocht alleen de leek te imponeren. Het is namelijk geen verho ging ten opzichte van vorig jaar, zoals gesuggereerd werd, maar ten opzichte van zoiets vaags als de meerjarenramin gen (opgesteld in 1977 als richtlijn). Nog zo'n staaltje demagogie vertoonden de bewindslieden door in het persbei on t werp-begroting huisvesting en Ruimtelijke Ordening te zeggen dat er in 1981 voor maar liefst 96.000 gesubsidieerde woningen geld zou worden uitgetrokken. Dit suggereerde dat er van dit soort woningen zestiendui zend extra zouden worden gebouwd. Maar wat is de waarheid? Het programma voor volgend jaar ziet er vrij wel hetzelfde uit als dat voor dit jaar: tachtigduizend sociale woningen en twintigduizend woningen in de vrije sector. Appels bij peren De „truc" van het duo van Volkshuisvesting en Ruimte lijke Ordening was dat het bij die tachtigduizend gesubsi dieerde woningen voor 1981 zestienduizend „wooneenhe den" had opgeteld. In vorige jaren deed men dit niet, om de eenvoudige reden dat het geen zin heeft appels bij pe ren te tellen. Wooneenheden zijn immers geen echte wo ningen, maar kleine behui- zinkjes voor alleenstaanden of huishoudens van twee perso nen. Een echte vergelijking met dit jaar is dus alleen mo gelijk door op het huidige programma sociale woningen (ook tachtigduizend) dezelfde goocheltoer toe te passen en er dus eveneens de voor dit jaar geplande (twaalfduizend) wooneenheden bij op te tel len. Dat levert een totaal op van 92.000, zodat de reële verho ging slechts vierduizend ge subsidieerde behuizingen is, in plaats van zestienduizend. Ziedaar het resultaat van de „grote zorg", die de regering zich maakt „zowel uit een oogpunt van volkshuisvesting als van werkgelegenheid" (al dus de troonrede). Optimisme? Nog somberder wordt men behalve die media als het NOS-joumaal, dat zich zand in de ogen liet strooien bij het lezen van de commenta ren op de concept-begroting. Beelaerts en Brokx „bouwen geen huizen, maar luchtkaste len", constateerden de vak bonden. De Nederlandse Ver eniging van Bouwonderne mers noemde het woning- bouwprogramma „een illusie men, in plaats van de tweeëntwintigduizend, die Brokx in het vooruitzicht had gesteld. Ook is er geen kijk op dat het aantal geprogram meerde premiehuurwoningen (vierentwintigduizend) ge haald zal worden. Dit als ge volg van de het bewust laag houden van de huurprijzen, waardoor het voor grote be leggers, pensioenfondsen en verzekeraars, onaantrekkelijk wordt te investeren in wonin gen. Bezweringen Al probeerde Brokx het te verbergen, achter een gordijn van bezwerende formules, het staat vrijwel vast dat er dit jaar niet meer dan tachtigdui zend woningen in aanbouw worden genomen, ofwel ze sentwintigduizend minder dan de bedoeling was. Bij het ontbreken, van bijsturende maatregelen is er geen reden te veronderstellen dat het vol gend jaar veel anders zal zijn. Gevolg: de wachtlijsten bij de gemeentelijke huisvestingbu reaus zullen nog langer wor den, evenals waarschijnlijk de gezichten, zowel voor als ach ter het loket. Het zou overi gens niet eerlijk zijn de staats secretaris alle schuld te geven. „Wij kunnen hem toch dwin gen maatregelen te nemen," wierp de socialist Marcel van Dam zijn CDA-opponent Stef Dijkman in de Kamer voor de voeten. En gelijk had hij. Het beleid van BB B is mede mogelijk, doordat de rege ringsfracties dat toelaten. Waardering Naast alle kritiek op de Bra bantse bewindsman Brokx tenslotte ook een woord van waardering. Hij heeft de moed opgebracht veranderin gen voor te stellen met be trekking tot de achtergeble ven huren. Een ieder weet dat er honderdduizenden huizen voor relatief een habbekrats bewoond worden, als gevolg van wettelijke bepalingen. Wat de vooroorlogse wonin gen betreft is dat alleen jam mer voor de eigenaars - hoe wel het ook de volkshuisves ting schaadt, doordat elke huisbaas van elke gelegenheid gebruik maakt om een derge lijke woning te verkopen en dus te onttrekken aan het di stributiebestand. Maar in het geval van vele naoorlogse wo ningen is ook het rijk de dupe. De huur van die wonin gen, gebouwd door gemeenten en corporaties, kan alleen maar zo laag zijn, omdat de overheid het ontbrekende deel aanvult met enorme (ob- ject)subsidies. Brokx wil nu dat alle achter gebleven huren in versneld tempo worden „geharmoni seerd" tot het peil van die in de nieuwbouw. Daarmee wordt het voor een huizenbe zitter weer wat aantrekkelij ker te verhuren (en kan hij ook het nodige onderhoud la ten verrichten) en houdt de regering geld over, omdat zij minder behoeft te subsidiëren. De logische aanvullende maatregel op een versnelde harmonisatie is het optrekken van de normen, waaraan men moet voldoen om in aanmer king te komen voor individu ele huursubsidie. Anders zou het merendeel van de huur verhoging weer worden ver haald op de schatkist. Jammer alleen dat de be windslieden, in hun streven de aanspraken op de huursub- sidiepot te- verkleinen, de sug gestie doen aan de gemeenten, woningen bij voorkeur toe te wijzen aan mensen, die geen of nauwelijks financiële s"eun nodig hebben. Alsof iemand met een laag in komen minder recht zou heb ben op een dak boven zijn hoofd en weer een staaltje van onge fundeerd optimisme". Deze kritiek snijdt hout, omdat zij de lijn van dit jaar doortrekt naar 1981. Nu is het maken van dergelijke extrapolaties niet zonder gevaar, maar in dit geval lijkt het geoorloofd, aangezien de bewindslieden niet bereid zijn een ander be leid te gaan voeren en het er naar uitziet dat de koopkracht nog verder zal dalen. Het aanhalen van de broek riem heeft dit jaar al funeste gevolgen gehad voor de bouw van de (wat) duurdere wonin gen. Brokx moest het deze week in de Tweede Kamer zelf toegeven. De verkoop van de premie-B-woningen blijft aanzienlijk achter bij de verwachtingen en datzelfde geldt voor de premiehuurwo ningen en de huizen in de vrije sector. Wat die laatste categorie betreft schatten de aannemers dat er in 1980 niet meer dan negenduizend in aanbouw zullen worden geno- J)EN HAAG Stort vloeien van kri- lek spoelen sinds dinsdagover het ka- c >inet-Van Agt. Het lijkt eop alsof er log maar 28 Nederlanderseijn die vol- edig achter miljoenennot en begro- ing staan: de 16 ministers^ 12 staats secretarissen uit het kabiiet zelf. En .kelfs die volledige steun noet nog in twijfel worden getrokken. J|Nu hebben die 28 dames a heren be windslieden het er natuurljk ook wel naar gemaakt. Een nieuwe mjesteit maar meteen gebruiken voor het verlezen van de troonrede als een soort eclamebood- Bchap (die bovendien nog erder tot de veertien miljoen inwoners \»n dit land lan tot de 225 leden der Statn Generaal was gericht), verdient noch ui staatsrech telijke noch uit beleefdheidsofcrwegingen een schoonheidsprijs. De inhud van het op Prinsjesdag ontvouwde bleid even- mm. Dez« ze regering is, na zowat demoeilijkste kabinetsformatie uit onze palementaire geschiedenis, niet ontstaan on maar een halve miljoenennota te preseneren en de rest aan het vrije spel der maaschappelij- ke krachten over te laten, hoe iberaal dit op zichzelf ook mag zijn. Bovedien houdt het kabinet zich niet aan zijr eigen af spraken. Hoe vaak werd er ut de hoek van het ministerie van financin niet ge roepen dat het gat van Nedexand dras tisch moest worden verkleind.Alleen al daarvoor waren ombuigingen er grootte van minstens drie miljard nodg. Bij het aftreden van minister Andriessin hadden de achterblijvers dat duidelijk onderling afgesproken. Dan lag er nog en erfenis van uitgavenoverschrijdingen van nog eens enkele miljarden. Zo ging het kabinet in juli om de tafel zit ten met de gedachte: we moeter, zes mil jard bezuinigen. Vervolgens rolè er eind juli een bezuinigingspost van 4,5 miljard uit de bus omdat er een aardgasmeevaller van 1,5 miljard was ontdekt. En wat staat er nu in de begroting: 3,6 miljard ombui gen, waarvan 3 miljard een erfenis uit het verleden is. Met andere woorden: alle am bitieuze ombuigingsplannen die zo brood nodig waren voor het herstel van de Ne derlandse economie zijn geslonken tot een magere 0,6 miljard. En deze 600 miljoen werd meteen weer1 besteed aan nieuwe projecten. De Raad van State had niet eens alle begrotingen nodig om op dit punt een vernietigend oordeel te vellen over het beleid van het kabinet. Oud-mi nister Andriessen kreeg alweer gelijk Ongenuanceerd Lang niet alle kritiek is zo terecht als die van dit hoogste adviescollege. In tal van commentaren worden de doelstellingen van Bestek '81 (daterend uit 1978) naast de cijfertjes van de harde werkelijkheid van vandaag gezet. Dan blijkt de werkloosheid in plaats van verminderd tot 150.000 te worden verdubbeld tot 300.000, de econo mische groei gedaald van drie naar nul procent, de investeringen 2,5 procent ge daald, de bedrijfswinsten verminderd met zes procent tot bijna niets meer. Cijfers die kloppen, maar wel voorbij gaan aan de grote boosdoener die van buiten komt: de olieprijsstijging met economische terug gang over de hele wereld, niet in de laat ste plaats in Amerika. Ongenuanceerde kritiek dus. Terecht wordt in de commentaren opge merkt dat het kabinet wel wat meer maatregelen had mogen aankondigen om wat aan de geschetste economische malai se te doen en het tij te keren. Eigenlijk heeft het de ellende alleen nog maar ver groot door via een lastenverzwaring (pre mie- en belastingverhoging) de bedrijfs winsten nog verder onder druk te zetten, waardoor de werkloosheid voorlopig ver der zal stijgen. Erg energiek en stimulerend komen de bewindslieden bepaald niet over. Inder daad zou er best eens wat meer aandacht besteed kunnen worden aan de verouder de en eenzijdig gerichte industriële struc tuur van ons land. Maar naast de overheid hebben hier uiteraard de ondernemers zelf een belangrijke taak. Als zij nu om het hardst staan te roepen dat de regering zo weinig doet, mogen zij eerst wel eens de hand in eigen boezem steken en op houden op hun lauweren te rusten. Een soortgelijk verwijt kan hen gemaakt wor den als het gaat om het uitstoten van werknemers naar de WAO. Terecht wij zen de werkgevers erop dat het leger „in- actieven" niet verder mag groeien. Maar dan mogen ze zelf ook wel eens ophouden die groei te stimuleren. Loonmaatregel Ook de kritiek van de vakbeweging is maar zeer ten dele gerechtvaardigd. „De regering regeert niet, zij ontloopt haar verantwoordelijkheid" en meer van der gelijke commentaren klinken uit deze hoek. Welnu, inderdaad heeft de regering met haar onderhandelingssmeekbede de Zwarte Piet bij de sociale partners, en dan met name de vakbeweging, gelegd. Maar laten we er nu eens vanuit gaan dat de regering dan wel had geregeerd en ge heel op eigen houtje het inkomensbeleid zou hebben bepaald. Darv zou zij gedaan hebben wat 15 van de 16 ministers al me dio juli wilden (en waar zij thans in beslo tenheid verder aan werken voor het geval de vrijwillige matiging niet lukt). Dan was op Prinsjesdag een nieuwe loonmaatregel aangekondigd. Dan was het al zeer, twij felachtig geweest of het kabinet die beslis sing zou hebben overleefd, omdat minister Albeda dan beslist was afgetreden. Maar goed, gesteld dat het kabinet ook die crisis te boven zou zijn gekomen, dan zouden we nu al weten waar we aan tóe waren: een halve vakantietoeslag en een afgetop te en drastisch geschoonde prijscompensa tie. Dan zouden met spandoeken bewa pende FNV-ers het Binnenhof weer mas saal bevolkt hebben voorzien van stickers en buttons met „Ik pik 't niet". Dan zou immers de vakbeweging weer „mond dood" ziin gemaakt en haar onderhande lingsvrijheid hebben verloren Dat de vakbeweging nu in feite vraagt om datge ne waartegen zij de afgelopen winter zo te hoop liep is bepaald opmerkelijk. Kans der armen Een vakbeweging die zichzelf serieus neemt zou blij moeten ziin met de troeven die het kabinet nu uit handen geeft. Zij krijgt de kans der kansen. Minister Albe- da zei bij de presentatie van het intussen zo gehekelde inkomensplaatje (allemaal anderhalf procent terug) er meteen bij dat dit voor hem niet aanvaardbaar was. Hij schetste tegelijk een ander, veel accepta beler doel: de laagste inkomens min 1,25 en de hoogtse min 3,5 procent. De minis ter voegde daar meteen aan toe: „Een ka binet dat een dergelijk normatief plaatje in haar begroting opneemt, komt natuur lijk niet door de begrotingsbehandeling Als de vakbeweging daar nu eens aan meewerkt en aan die medewerking met een eisen koppelt over het meepraten over investeringen (waar Albeda en Van der Stee best over willen praten), een raamwet inkomensvorming, zodat nie mand in Nederland de matigingsdans ont springt, een strak prijsbeleid, zowel voor de consumptiegoederen als voor beoefe- naars van vrije beroepen, beperking van de hypotheekrente-aftrek en noem maar op. Dan zou die vakbeweging allerminst monddood zijn en haar verantwoordelijk heden en verder geboden mogelijkheden volledig kunnen uitbuiten. Dan zou zij zelf het flankerend beleid kunnen af dwingen wat het kabinet zo stelselmatig weigert te voeren. Kritiek leveren en wachten tot het kabi net uiteindelijk een botte loonmaatregel neemt, waarop dan weer flink gescholden kan worden, maakt het fiasco van het door de vakbeweging zo gebraakte Be- stek-beleid ongetwijfeld compleet, maar voert onze samenleving verder naar de afgrond. En dan zullen de zwaksten uit die samenleving pas echt het kind van de rekening worden. ARJEN BROEKHUIZEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1980 | | pagina 9