Het IKV, morele verontwaardiging en de prijs van de vrijheid
NÉÉ^.
NAVO-oefening Teamwork
onderstreept
strategisch belang van
Noorse fjorden
JP
BINNENLAND
IEIDSE COURANT
ZATERDAG 20 SEPTEMBER 1980 PAGIM
AL
Voor de vierde achtereen
volgende maal gaat het In
terkerkelijk Vredesberaad
(IKV) volgende week in
het kader van de vredes-
week proberen kerkelijk
meelevende Nederlanders
in beweging te brengen
voor de problematiek van
de kernwapens. Het stand
punt dat het IKV ter zake
inneemt mag als bekend
worden verondersteld: help
de kernwapens de wereld
uit, te beginnen uit Neder
land. Dit jaar heeft de vre-
desweek, zoals uit het ver
volg zal blijken meer nog
dan voorgaande jaren, een
toegespitste politieke in
houd.
Voor wie de IKV-bedrijvig-
heid van de afgelopen drie
jaar in perspectief overziet
een logische ontwikkeling,
maar nog verrassender is het
feit dat deze actie waarvan de
initiatiefnemers hadden ge
dacht dat zij zich over een
lange reeks van jaren zou uit
strekken tot opmerkelijk snel
le resultaten heeft geleid. Na
tuurlijk, de kernwapens zijn
Nederland nog niet uit, maar
de aanwezigheid of de beper
king daarvan is wel een punt
van discussie voor de belang
rijkste politieke partijen:
Pvda, CDA en D'66, die af
hankelijk van de partij een of
meer of biina alle Nederland
se atoomtaken willen afstoten.
Op het eerste gezicht zou het
erop kunnen lijken dat de te
genstanders van kernwapens
de slag rond de modernisering
van de kernwapens verloren
Het thema van de Vredesweek (Help de kernwapens de
wereld uit, te beginnen uit Nederland) roept tegenstrijdige
reacties op. Een van onze redacteuren gaat in onderstaan
de beschouwing nader in op deze omstreden stelling van
bet Interkerkelijk Vredesberaad, die volgende week op
nieuw centraal in allerlei discussies zal staan.
principe-besluit waarmee het
kabinet-Van Agt in december
1979 instemde, is echter nog
geen plaatsingsbesluit. Dat
valt pas over een jaar, onder
een regering waarvan de sa
menstelling hoogstwaarschijn
lijk anders is dan de huidige.
De actie van het IKV richt
zich op dit moment dan ook
geheel overeenkomstig de
leus voor alles op de ver
hindering van de plaatsing
van deze raketten. In de Vre-
deskrant, waarvan het gods
dienstig etiket een school
voorbeeld van versluiering
mag worden genoemd wor
den met het oog daarop de
programma's van de politieke
partijen met elkaar vergele
ken.
Lezing van die partijprogram
ma's leert het IKV, dat ook
al onderschrijven de politieke
partijen naar buiten toe veel
van wat het IKV beoogt
grote verschillen over de
kernstrategie bestaan. Deze
onduidelijkheden wenst het
IKV zo helder mogelijk te
presenteren. Vervolgens komt
de vraag aan de orde hoe
daarin verandering moet wor
den aangebracht. De IKV-
krant zegt er dit over: „Het is
een illusie te menen dat een
idee, hoe goed ook, het win
nen kan van (institutionele)
machten. Dat is dan ook wat
het IKV binnen en buiten Ne
derland aan het idee probeert
toe te voegen: de inzet van
veel toegewijde groepen men
sen en instanties." Óf anders
gezegd voor de goede ver
staander, kerkgangers wilt U
ons maar volgen? De vredes-
krant is immers in de eerste
plaats voor hen bedoeld.
Middengroeperingen
Is een belangrijk deel van de
middengroeperingen die ver
tegenwoordigd zijn in de ker
ken gewonnen, dan hebben
de partijen zich daar maar
naar te schikken.
De snel wisselende opstelling
van veel politieke partijen
weerspiegelt deze invloed. De
PvdA had in 1977 nog totaal
geen oren naar de leus van
het IKV. Het standpunt van
partijleider Den Uyl en de
fensiewoordvoerder Van der
Stoel liet daarover geen twij
fel bestaan. Het zou te ver
voeren de inconsistentie van
het huidige PvdA-ontwerp-
f>rogram op dit punt onder de
oep te nemen, feit is echter
dat zij nu de leus onder
schrijft. Voor het CDA gaat
grotendeels hetzelfde op. De
politiek leider van het CDA,
Lubbers, meende op grond
van de deze week aangekon
digde Amerikaans-Russische
onderhandelingen dat er sa
men met de Belgen, die ook
hun aarzelingen nebben over
de nieuwe euro-raketten, ge
probeerd moet worden het
plaatsingsbesluit te verdagen.
Ook D'66 vindt blijkens woor
den van voorzitter Zeevalking
van deze week het nodig dat
zijn partij opschuift in de
richting van het IKV-stand-
punt. Vorig najaar noemde
defensiewoordvoerder Brink
horst de aanpak van het IKV
in de moderniseringszaak
„demagogisch".
Strategie
Juist de grote invloed die de
IK V-campagne verworven
blijkt te hebben wettigt dan
ook de vraag naar de argu
menten die het IKV hanteert
om de kernwapens uit Neder
land te verwijderen. Argu
menten zijn evenwel nauwe
lijks voorhanden. Wat het
IKV in de eerste plaats drijft
is een grote morele bewogen
heid. Deze is omgekeerd
evenredig aan de argumenten
die het Vredesberaad han
teert. Bijna dertig jaar praten
hebben, aldus het Interkerke
lijk Vredesberaad, weinig of
niets opgeleverd, de bewape
ning is door gegaan. Het IKV
heeft daarom al haar kaarten
gezet op een strategie die
zoals zij het zelf uitdrukt niet
aan „kleingelovigen" is be
steed (pagina 5, van de Vre-
deskrant). Het IKV gelóóft
dat de partijen in oost en west
met een vijandbeeld van el
kaar zijn opgescheept, waar
door het zicht op de ware ver
houdingen vertroebeld wordt.
Zij gelóóft - en dat is de kern
van haar strategie - dat wan
neer Nederland een stukje
van haar bewapening opgeeft,
dit leidt - of kan leiden - tot
het inleveren van een stukje
bewapening door het oost-
blok. Door „eenzijdige stap
pen" van Nederland en ande
re westerse landen, gelóóft
het IKV de wapenwedloop
om te kunnen zetten in een
wapen verminderingsspiraal.
Geloof kan bergen verzetten.
De actie van het IKV en
vooral het succes dat zij heeft
verworven van het IKV be
wijst dat.
De feiten spreken evenwel
een andere taal. Het jongste
rapport van het internationaal
onafhankelijke en gerespec
teerde Instituut voor Strategi
sche Studies in Londen, dat
deze week openbaar werd ge
maakt, maakt andermaal ge
wag van het feit dat de voor
sprong die de Sovjet-Unie en
de andere Oostbloklanden op
de Verenigde Staten en zijn
bondgenoten hebben is toege
nomen. Betrof dat vorige ja
ren voornamelijk een voor
sprong in de „gewone" bewa
pening, het geldt de laatste
twee jaar in het bijzonder
voor de nucleaire bewape
ning. Terwijl sinds vorig
najaar het westers antwoord
in de vorm van kruisraketten
en Pershing II - raketten op
de Russisch SS-20 raket door
spekt is met mede door het
IKV gevoede aarzelingen,
bouwt de Sovjet-Unie voort
aan de SS-20 raket waarvan
er volgens het IISS- rapport
nu reeds 160 operationeel zijn.
Dat is nog niet alles: de Sov
jet-Unie is ook druk doende
een nieuwe generatie raket
ten voor de korte afstand te
ontwikkelen: de SS-22 en de
SS-23.
Het behoeft geen betoog dat
het militair-industriële com
plex in de westerse landen
evenmin stilzit. Dat is echter
vooralsnog niet aan de orde.
Wat vooral telt is de juiste
strategie die met een onont
koombaar gegeven als het be
staan van kernwapens wordt
bedreven. Het de ogen sluiten
voor de kernwapens zelf is
niet voldoende, want die wa
pens zijn er en met het oog
daarop dient men dan ook te
(onder)handelen.
Geweten
Wat de discussie over de zaak
vertroebelt, vooral in Neder
land, is de rol die aan het ge
weten wordt toegekend. Wie
het ontzagwekkende kernwa
penarsenaal in de wereld be
ziet en beoordeelt buiten de
politieke context waarin zij
momenteel functioneren,
heeft inderdaad geen enkele
rustige nacht meer. Het more
le appel dat met het oog op dit
vernietigingsmateriaal kan
worden uitgeoefend is dan
ook groot. De CDA-politici
die eind vorig jaar bij het mo-
derniseringsbesluit niet uit
sluitend wensten af te gaan op
hun geweten, werden ogen
blikkelijk verketterd. Men
denke daarbij onder meer aan
de frontale aanval van profes
sor Berkhof van de Neder
landse Raad van Kerken op
de CDA-politici, die op grond
van zakelijke overwegingen
weigerden aan zijn appel ge
hoor te geven. Zij wensten de
aandacht te vestigen op iets
anders en het was uiteraad
niet voor de eerste maal dat
daar op gewezen werd: de wa
penfeiten in de wereld dienen
in de eerste plaats als politie
ke feiten te worden beoor
deeld.
De geschiedenis van Europa
waar de meeste kernwapens
staan opgesteld sinds de
Tweede Wereld Oorlog is er
om die stelling te bewijzen. In
Europa hebben zich tussen de
machtsblokken in de afgelo
pen vijfendertig jaar geen
conflicten meer voorgedaan.
Aanleidingen daarvoor waren
er evenwel genoeg: Hongarije
1956, Tsjechoslowakije 1968
om nog maar te zwijgen van
de opstanden in Oost-Duits-
land en Polen. Het Westen
greep niet in: de kans dat in
terventie zou uitlopen op een
massale vernietigingsoorlog
bleek daarvoor te groot. Men
besefte daarbii wel degelijk
dat men terwille van de eigen
veiligheid de vrijheidsaspira
ties van Oosteuropese volke
ren op het spel zette.
Terecht is het IKV verweten
dat zij geen boodschap heeft
aan de gevolgen van haar
campagne. Nu het steeds dui
delijker wordt dat bij gebrek
aan instemming van de kleine
landen het niet tot een nieuw
gemeenschappelijk beleid zal
komen, ziet men de voor
naamste Europese landen ver
der werken aan hun eigen
kerndefensiestrategie. De En
gelsen hebben besloten tot de
aanschaf van nieuwe kernra
ketten op hun schepen, de
Fransen gaan over tot de aan
schaf van de neutronenbom.
Alleen de Westduitsers willen
zich baseren op een gemeen
schappelijke NAVO-strategie,
mits de kleinere Europese
landen daar hun aandeel in
leveren. Dat streven lijkt
zoals de feiten er nu voor
staan aan een zijden draad te
hangen. De Belgen zullen uit
geldgebrek de beslissing om
tot modernisering van de
kernwapens over te gaan voor
zich uit schuiven en dit na;
buiten toe presenteren als
liieke bezwaren. De Nedei
landse politici draaien massai
teneinde zich aan hun veranj
woordelijkheid te onttrekki
en om gehoor te geven aan
spraakmakende achterbai
Ondertussen trekken de gi
tere Europese landen hun ei
gen plan.
De Nederlandse politici n«
men in naam van de vet
schrikkingen van de kernwa
pens een verantwoordelijk
heid op zich waarvan het el
fect hoogst twijfelachtig is. D
standpunt kost financiet
noch moreel iets. De politic
ontwikkelen evenmin initia
tieven om met andere lande
tot een anti-kernwapenbelei
te komen. Wel ontlaadt he
geweten zich van een last.
Meer dan veertig jaar na
échec van München, waari
de Europese politici de Euro
pese vrede wisten te „redden
en na het „ga maar slapei
van Colijn" zetten wakker
politici van vooruitstrevend
snit Nederland op een zijspoo
en koersen naar dromenland
Weg kernproblemen, die eet
smet op ons geweten zijn. D
vrijheid is ons genoeg, maa
kennen we 35 jaar na de
log daarvan nog wel de prijs
PAUL VAN VELTHOVEI
LEIDEN:
M. Lodewijk za. 10.00 u. en 19.00 u.. zo. 8.30 u..
10.00 u. hoogmis. 11.30 u.. 18.00 u.. 19.00 u. Lof;
H. Middelares za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis,
11.30 u.; O.L. Vr. Onbevl. Ontv. za. 19.00 u„ zo.
9.30 u., 10.45 u. hoogmis, 12.15 u.; St. Antonius
van Padua za. 19.00 u. euch. met muzikale omlijs
ting. zo. 9.30 u., 11.00 u. euch. met koor; H. Leo-
nardus za. 19.00 u., zo. 9.00 u., 10.45 u. hoogmis
Uv; H. Petrus za. 19.00 u„ zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoog
mis, 12.00 u.; O.L. Vr. Hemelvaart zat. 19.00 u.. zo.
8.30 u., 9.30 u., 11.00 u. euch., mmv. Oames en He
renkoor; Oud Kath. Kerk zo. 10.00 u. hoogmis.
AARLANDERVEEN:
za. 19.00 u., zo. 7.30 u.. 10.30 u. hoogmis; dep. Ter
Aar zo. 9.00 u. hoogmis, 12.00 u.
ALPHEN A/D RIJN:
De H. Geest za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.; 11.30 u. hoog
mis. mmv. Bronzangertjes; H. Bonifatius za. 19.00
u.. zo. 9.45 u. hoogmis. 11.30 u.; H. Plus za. 19.00
u., zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoogmis
BOSKOOP:
za. 17.30 u. in De Stek, 19.00 u. in parochiekerk, zo.
9.30 u. en 11.00 u. par. kerk.
HAZERSWOUDE-DORP:
H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u. met orgel. zo.
8.00 u., 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
HAZERSWOUDE-RIJNDIJK:
zo. 10.00 u. euch. H. Bernardus; Het Anker za.
19.00 u. euch., zo. 8.45 u. en 11.15 u. euch.
HOOGMADE:
za. 19.00 u„ zo. 10.00 u.
KAAG-ABBENES:
za. 19.00 u.. zo. 8.00 u. hoogmis.
KATWIJK A/D RIJN:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.15 u.; Kerkge
meenschap Rijnsburg za. 19.00 u., zo. 10.30 u.
LANGERAAR:
za. 19.00 u.. zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
LEIDERDORP:
Menswording: za. 19.00 u.; zo. 9.00 u., 10.30 u.,
12.00 u.
LEIMUIDEN:
za. 19.00 u.. zo. 7.30 u.. 9.30 u. hoogmis, 11.15 u.
LISSE:
Agathakerk, za. 19.00 u., zo. 10.00 u., 11.30 u.; dep.
Poelpolder za. 19.00 u„ zo. 9.00 u. en 11.30 u.; Ma-
riakerk, za. 19.00 u. (eerste zaterdag v.d. maand
jongerenviering), zo. 8 30 u., 10.00 u. hoogmis,
11.45 u.; H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u., eerste
zondag v.d. maand: 8.00 u., 9.30 u., 11.00 u. hoog
mis, 17.45 u.; overige zondagen: 3.00 u., 9.30 u.
hoogmis, 11.00 u. en 17.45 u.
NIEUWKOOP:
za. 19.30 u.. zo. 9.00 u. hoogmis, 10.45 u.
NIEUWVEEN:
za. 19.00 u.. zo. 9.00 u. en 11.00 u.
NIEUW VENNEP:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.00 u. euch.
NOORDWIJK AAN ZEE:
(Maria ter Zee) za. 19.00 u. euch. met samenzang,
zo. 9.30 u. hoogmis lat. zang, 11.00 u. euch. met sa
menzang.
NOORDWIJK-BINNEN:
za. 19.00 u-, zo. 8.00 u., 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
NOORDWIJKERHOUT:
St. Jozef za. 19.00 u. euch. met zang, zo. 8.30 u.
euch met zang, 10.00 u. euch. met koor; St. Victor
za. 19.00 u. euch met afwisselend dames- of heren
koor, zo. 9.30 u. hoogmis met dameskoor, 11.00 u.
euch. met samenzang
OEGSTGEEST:
St. Willibrord za. 19.00 u., zo. 9.00 u., 11.00 u.
hoogmis.
Bonaventura Mariënpolstr. za. 18.30 u. euch. ned.,
zo. 9.00 u. euch. ned, 11.00 u. euch. latijn.; Psychia
trisch ziekenhuis Edegeest zo. 9.30 u. gezamenlijke
OUD ADE:
za. 19.00 u.. zo. 8.30 u. hoogmis. 10.30 u. gemeen
schapsmis.
OUDE WETERING:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.30 u.
ROELOFARENDSVEEN:
Maria Presentatie: za. 19 00 u., zo. 8.00 u.. 9.30 u.
hoogmis. 11.00 u.; H. Petrusbanden za. 19.00 u.,
zo. 9.30 u. hoogmis, 11.30 u.
RIJPWETERING:
za. 19.00 u., zo. 7.30 u.. 9.00 u. hoogmis met heren
koor, 10.30 u.
SASSENHEIM:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.00 u.
STOMPWIJK:
za. 19.30 u„ zo. 9.30 u. hoogmis. 11.00 u.. 18.00 u.
VOORHOUT:
za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis, 10.30 u., 11.45 u.
VOORSCHOTEN:
St. Laurentius: za. 19.00 u., zo. 10.00 u. euch.
en volkszang), 11.30 u. (euch. met zang); aui
Hofland: za. geen dienst, zo. 11.00 u. (euch.
zang)
WARMOND:
za. 19.00 u., zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis, 11.5
WOUBRUGGE:
za. 19.00 u.. zo. 10.00 u. hoogmis.
ZEVENHOVEN:
za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis, 10.45 u.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK:
Meerburgparochie za. 19.00 u. met wisselende
ren; zo. 9.30 u. hoogmis met wisselende ko
11.00 u. met volkszang.
ZOETERWOUDE:
St. Jan Zuidb. weg za. geen dienst, zo. 9.3t
hoogmis, 11.00 u.; Chr. Dienaarkerk za. 19.
met zang, zo. 10.00 u. hoogmis.
DE ZILK:
H. Hartparochie za. 19.00 u.; zo. 10.00
Prot. Kerkdiensten Zondag 21 sep-
Leiden: Hervormde Gemeente: Hoog
landse Kerk 10 ds. Pannekoek, 11.45
Oecum. Studentendienst, 17 Cantate
dienst; Marekerk: 10 ds. Meyers, 17
ds. Talsma: Maranalhakerk: 10 ds.
van Achterberg; Merenwijk: 9.30 ds.
Hortensius. 11.15 idem en past. van
Well; Bethlehemkerk: 10 ds. Lamping;
Bevrijdingskerk: 9 ds. Wagenvoorde;
Vredeskerk: 10 ds. de Mey-Meulen-
dijk; Eglise Wallone: 10.30 pasteur
Ribs; Acad. Ziekenhuis: 10.15 Mw.
Lindenburg; Diaconessenhuis: 10.30
ds. de Gelder: Jeugdkapef Vredes
kerk: 10.30; De Goede Herder 10.30.
Gereformeerde en andere kerken:
Zuiderkerk: 10 ds. Sytsma, cantate
dienst; Petrakerk: 10 dr. Vlijm; Oude
Vestkerk: 10 ds. Ootjers, 17 dienst;
Maranathakerk: 10 herv. pred.; Be
vrijdingskerk: 10 ds. van Houten;
Groenhoven: 10 ds. Verdoorn; Jeugd-
havendiensten: De Mirt: 10 uur; Het
Mierennest 10 uur; Merenwijk aula
Valkenpad: 9.30 en 11 eucharistie-
/avondmaal; Geref. Gemeente: 10 en
16.30 ds. Boogaard; Chr. Geref. Kerk:
10 en 17 ds. Gootjes; Geref. Gem.
Nederland: 11.30 en 17.30 leesdien-
sten; Doopsgezinde en Rem. Kerk: 10
ds. Meyering; Baptistengemeente: 10
ds. Bosveld; Evang.-Lulh. Kerk: 10.15
volledige hoofddienst ds. Happee;
Nieuw Apostolische Kerk: 9.30 en 16
diensten; Evang. Chr. Gemeenschap.
10 dhr. Dikkes; Leger des Heils: 10 en
19.30 samenkomsten; Zevende Dags
Adventisten: 11 ds. Bouwer; Evang.
Centrum Zijlsingel 2a: 10 dhr. Zijlstra;
Zendingswerk Middern. Groep Jeruel:
18 samenkomst.
Aarlanderveen: Herv. Gem.: 10 ds.
Westera-Franken, 19 ds. van Mals-
sen; Geref. Kerk: 10 ds. Modderaar,
18.30 dienst; Chr. Geref. Kerk: 9.30
Dienst des Woords, 15 ds. van Am-
stel.
Ter Aar Herv. Gem.: 9.30 ds. Hane-
maaijer, 18.30 ds. Stelwagen, Bos
koop; Geref. Kerk: diensten 9.30 en
18.30.
Abbenea: Herv. Gem.: kand. van Har
ten, Alphen a.d. Rijn.
Alphen a.d. Rijn: Herv. Gem.: Op-
standingskerk: 9.30 ds. v.d. Meiden.
18.30 ds. Bogers; Adventskerk: 9.30
ds. Bogers, 18.30 ds. de Jonge;
Kruiskerk: 9.30 ds. de Jonge; Geref.
Kerk.: Salvatorkerk: 9.30 ds. Stolk,
18.30 drs. Vree; Maranathakerk: 9.30
drs. Vree, 18.30 ds. Modderaar; Bap
tistengemeente: 10 en 18.30 ds.
Koekkoek; Marthastichting: 20 inter
kerkelijke dienst; Leger des Heils: 10
en 19.30 samenkomsten; Volle Ev.
Gemeente: 10 samenkomst.
Alphen Noord (Oudshoorn-Ridder-
veld): Herv. Geref. diensten: Goede
Herder: 9 ds. Mulder, 10.30 ds. Moll,
18.30 ds. Mulder; De Bron: 9.00 dw.
Moll, 10 ds. v.d. Ree. 10.30 ds. Mil
der. 18.30 ds. v.d. Ree; Ashram-Coll.:
9.30 ds. Oosthoek.
Alphen-Noord: Sionskerk: 9.30 ds.
van Dalen, Polsbroek, 18.30 ds. Ou-
wendijk, Oudshoornseweg 10.00 ds.
Oort.
Bodegraven: Herv. Gem.: Dorpskerk
9.30 ds. Verboom, 18.30 ds. v.d. Vel
den, Woerden; Salvatorkerk: 9.30 ds.
Richter H. Av„ 18.30 idem; Bethle
hemkerk: 9.30 en 18.30 ds. de
Vreugd. H. Av.; Geref. Kerk: 9.30 ds.
Elderman, 18.30 ds. v.d. Berg.
Boskoop: Herv. Gem.: Dorpskerk
9.30 ds. Heymans, 18.30 ds. Haitsma;
De Stek: 9.30 ds. Dijkstra; Geref.
Kerk: 9.30 en 17.00 ds. Omta; Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 17.00 ds. van
Langevelde.
Hazerawoude: Herv. Gem.: 9.30 dhr.
Goedhart, 18.30 ds. Govers, Leiden;
Geref. Kerk: 9.30 en 17 ds. v.d. Hout.
Hoogmada: Herv. Gem.: 10.00 ds.
v.d. Hoek, bevestiging en intrede.
Da Kaag: Herv. Gem.: 10.00 ds. Kolk-
Katwijk a.d. Rijn: Herv. Gem.: Dorps
kerk 10.00 ds. Aarents, 18.00 ds. van
Niel; Ontmoetingskerk: 10.00 ds. Ge
braad, 18.10 ds. Aarents; Geref.
Kerk: 9.30 ds. Vrolijk, 17.00 ds.
Kersten.
Katwijk aan Zee: Herv. Gem.: Nieuwe
Kerk 10.00 ds. Vink, 18.00 ds. de
Jong; Oude kerk: 10.00 ds. Vroegin-
dewey. 18.00 ds. Schuurman; Ichtus-
kerk: 10.00 ds.. Visser, 17.00 ds. van
Achterberg, Leiden; Pnielkerk: 9.30
ds. Schuurman, 18.00 ds Vroeginde-
wey; School: 10.00 ds. de Jong; Ge
ref. Kerk: Triomfatorkerk: 9.00 ds.
Kersten, 10.30 dhr. Brouwer, 17.00
ds. Vrolijk; Chr. Geref. Kerk Diensten
10 en 17; Volle Ev. Gem. Rijnland:
9.45 ds. Bulthuis, Soefiebeweging 16
Eredienst.
Koudekerk a.d. Rijn: Herv. Gem.:
10.00 dhr. Bor, Alphen, 17.00 dr.
Vlijm, opendeurdienst In Herv. Kerk;
Geref. Kerk Diensten 9.30 en 19.00
Leiderdorp: Herv. Geref. Kerken:
Dorpskerk: 10.00 ds. Knorth, 18.30
ds. v. Loenen; Hoofdstraatkerk: 10.00
ds. van Doesburg; Scheppingskerk:
9.00 en 10.30 ds. v. Loenen.
Leimuidan: Herv. Gem.: 9.30 dienst;
Geref. Kerk: 9.30 ds. Los; 17.00
jeugddienst ds. Los en ds. Schalk.
Liase: Herv. Gem.: Dorp 10.00 ds.
,Pettinga, 19.00 ds. 't Hooft, Paulusk.
10.00 ds. 't Hooft; Geref. Kerk: 10.00
en 19.00 ds. Drost. Santpoort; Chr.
Geref. Kerk: 10.00 en 16.30 ds. van
Dijken; Geref. Gemeente 1.00 en
16.00 ds. Hakkenberg; Geref. Kerk:
Vr. Pr.str. 10.00 Leesdienst, 14.30 ds.
Luiten; Geref. Kerk: Vr. BV Salv. ds.
Muil, 16.00 Dienst.
Nieuwkoop: Herv. Gem.: 9.30 ds.
Moolenaar, 18.30 ds. Cnossen; Geref.
Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 18.30
drs. Schelten; Chr. Geref. Kerk: 9.30
Dienst, 14.15 ds. Hamstra, Alphen.
Nieuwveen: Herv. Gem.: 9.30 ds.
Moolenaar, 18.30 ds. Dee.
Nieuw Vennep: Herv. Gem.: 9.30 ds.
Goverts, jeugddienst, 19.00 dhr
Christ, Leiden; Geref. Kerk: 9.30 ds.
Rang, 18.30 ds. Wijngaarden; Chr.
Geref Kerk: 9.30 en 15.00 ds. Visser.
Noorwijk: Herv. Gem., Voorstr.: 10.00
ds. Elgersma, 17.00 ds. Keuning,
Hoofdstr.: 10.00 ds. Keuning. H.D.,
17.00 dr. Jansen (G.K.), De Rank:
10.00 ds. Arkeraats, 17.00 ds. Visser;
Geref. Kerk: Hoofdstr.: 10.00 ds.
Warnink, 17.00 dr. Jansen; Vinkelaan:
17.00 ds. Keuning.
Noordwijkerhout: Herv. Gem.: 10.00
ds. Huisman, Overveen.
Oegstgeest: Herv. Gem.: Groene-
kerkje: geen dienst; Pauluskerk:
10,00 ds. Cramer; Gem. centrum:
10.30 ds. Mulder, Hillegersberg,
19.00 ds. Brokerhof; Endegeest: 9.30
past. Boshouwers en ds. Friederich
H.Av.; Diaconessenhuis: 10.30 ds. De
Gelder; Van Wijckersloot: 16.00 ds.
Hemmes, H.Av.; Geref. Kerk: 10.00
en 19.00 dr. Bakker; Geref. Kerk Vr.
BV: 8.45 ds. Moggré, 16.00 ds De
Lange; Volle Ev. Broederschap Gem.
Centrum: 16.00 samenkomst.
Oude Wetering: Hevr. Gem.: 9.30 ds.
Lalleman; Geref. Kerk: 9.30 ds. Ver
hoog, Franeker, 18.30 idem.
Rijn8aterwoude: Herv. Gem.: 9.30 ds.
De Kruijf, 19.00 ds. Samsom; Chr.
Geref. Kerk: 9.30 Dienst des Woords.
14.15 ds. Bouw.
Rijnsburg: Herv. Gem. Grote Kerk:
10.00 ds. v. Niel; Bethelkerk: 9.00 en
10.15 ds. Damsma, 17.00 dr. v. Oeve-
ren; Immanuelkerk: 9.00 en 10.30 ds.
v. Egmond, 17.00 ds. Damsma; Mara
nathakerk: 9.30 ds. v. Egmond, 17.00
ds. Damsma; Chr. Geref. Kerk: 9.30
en 17.00 ds. De Joode.
Sassenheim: Herv. Gem.: 9.00 ds.
Hemmes, 10.30 ds. v. Hoegee, 19.00
ds. v.d. Meer, jeugddienst; Geref.
Kerk: 9.30 ds. Zwart, Voorschoten.
19.00 ds. Baas; Chr. Geref. Kerk:
10.00 en 17.00 ds. Buys, Indonesië;
Ned. Prot. Bond: geen dienst; V.E.
Gem.: 19.00 samenkomst in kerk
NPB.
Valkenburg: Herv. Gem.: 10.00 ds.
Vermeulen, 18.30 dienst; Geref. Kerk:
9.30 ds. v.d. Klauw,
18.30 idem.
Voorhout: Herv. Gem.: 10.00 ds.[
Brokerhof.
Voorschoten: Herv. Gem.: 10.0
MacKaay, 19.00 ds. De Zwart,
dijk, 10.00 ds. Oost; Geref. K
9.30 ds. De Zeeuw, 19.00 ds.l
Zwart (Herv. Kerk), aula: 9.30K
Baas.
Warmond: Herv. Gem.: 10.00 ds.||
Tonkelaar.
Wassenaar: Herv. Gem. Dorp:
ds. Steenstra, 16.30 ds. v.d. LinI
19.00 ds. Steenstra; Kievit: 10.001
v. Bruggen; Messias: 10.00 ds. f
'Haag; NPB: 10.30 drs. Wery; GJ
Kerk Dorp: 10.00 en 19.00 ds.|
Meulen. Zuid: 10.00 drs. v.d. Kaïr
Woubrugge: Herv. Gem.: 9.30 ds]
Napel. 18.30 ds. v. Doorn;
Kerk: 9.30 ds. v.d. Meulen,
idem; NPB: geen dienst.
Zevenhoven: Herv. Gem die
9 30 en 19.00; Geref. Kerk: 9.301
Mulder, 19.00 ds. Jaspers FocksJ
Zwammerdam: Herv. Gem.: 10.0F
Boer, 18.30 kand. Pettinga;
Kerk: 9.30 en 18.30 ds. Den Bral
KRISTIANSUND - Het is
niet toevallig dat de NAVO-
strijdkrachten met de najaars
manoeuvre „Teamwork *80"
hun slagkracht uittesten op
juist de Noorse kust. „De
Noorse regering - en niet al
leen deze - maakt zich in toe
nemende mate zorgen over de
ontwikkelingen in het boven
ste puntje van dit land, waar
de Sowjet-Unie in het Kola
Peninsula-gebied haar groot
ste en belangrijkste militaire
basis heeft gevestigd, waar bo
vendien het leeuwendeel van
de met kernraketten bewapen
de nucleaire Sowjet-onderzee-
vloot is gestationeerd.
Dat is dan nog maar een on
derdeel van de gehele noorde
lijke vloot die de Sowjet-Unie
daar gereed houdt. Het Noorse
ministerie van defensie wijst
erop dat de Kolafjord en het
gebied rond Moermansk de
enige ijsvrije havenfaciliteiten
in het Europese gebied van de
Sowjet-Unie vormen. Door dc
ontwikkeling van strategische
wapens aan boord van onder-
zeeschepen is het bovenste
deel van Noorwegen de laatste
jaren aanzienlijk in strategisch
belang toegenomen. De Noorse
overheid beschouwt deze con
centratie van militaire macht
langs de noordelijke grenzen
als een aantasting van de bin
nenlandse veiligheid, zo blijkt
uit een officieel document dat
het ministerie van defensie
van Noorwegen tijdens
„Teamwork 80" onder de in
ternationale pers verspreidde.
Ondanks deze bezorgdheid
houdt de regering in Oslo vast
aan het principe dat geen en
kele vreemde mogendheid,
dus ook geen geallieerde bond
genoten, toestemming krijgt
om een permanente basis in
dit land te vestigen. Toen
bleek dat Noorwegen na de
Tweede Wereldoorlog tot de
navo wilde toetreden kreeg de
regering vanuit Moskou een
duidelijke waarschuwing dat
dit niet op prijs werd gesteld.
Om de Sowjet-Unie niet al te
zeer tegen de haren in te strij
ken gaf de Noorse regering
aan het begin van de vijftiger
jaren de verzekering dat zo
lang het land niet werd aange
vallen. of werd bedreigd met
een aanval, geen enkele
vreemde mogendheid er een
basis mocht vestigen.
Daar werd echter wel meteen
bijgezegd dat deze opstelling
niet kan verhinderen dat
Noorwegen haar militaire or
ganisatie zo inricht dat het te
allen tijde gereed staat om ge
wapende geallieerde strijd
machten te ontvangen als de
veiligheid van het land dit
vereist. Om duidelijk te ma
ken dat dit geen loze kreet
was werden gedurende de zes
tiger en zeventiger jaren regel
matig zowel in het noorden als
in het zuiden samen met
NAVO-strijdmachten oefenin
gen op touw gezet. Gemiddeld
eens in de vier jaar vinden de
„Teamwork" manoeuvres
plaats.
Volgens het scenario, waarmee
de NAVO-strategen serieus re
kening houden, zal de Sowjet-
Unie, als dit land een uitval
naar Noorwegen doet, trach
ten de dunbevolkte bovenste
helft van het land in bezit te
krijgen, waarmee ze zichzelf
verzekeren van het militair-
strategisch gezien uiterst aan
trekkelijke fjordengebied in
het noorden. Hét ongeveer 500
kilometer lange gebied, met
een grillige kustlijn en diepe
inhammen zou zo voor de Rus
sische noordelijke vloot een
ideale uitvalsbasis vormen
naar de aanvoerroutes van de
Verenigde Staten, aldus de
NAVO.
Al in de Tweede Wereldoorlog
werd dit feilloos ingezien en
menig Duits oorlogsschip
maakte dan ook dankbaar ge
bruik van de natuurlijke dek
king die de Noorsé fjorden bie
den.
Bij „Teamwork 80" is men er
van uitgegaan dat Noorwegen
al Voor de helft door een
vreemde mogendheid onder
de voet is gelopen. Trondheim
viel op 15 september in han
den van de „vijandelijke" of
oranje troepen, welke rol hét
Noorse leger welwillend op
zijn schouders heeft genomen.
Bttf. "X-
Nederlandse mariniers tijdens een landing op de Noorse kust bij de oefening Tearn
work '80. De Nederlanders, die deel uitmaken van een Brits-Nederlandse gevechts
groep, verlaten hier een Britse helikopter. 650 Nederlandse mariniers nemen aan
landingen op de Noorse kust deel.
De NAVO-landen hebben
daarop een „blauwe" zeestrijd
macht ontwikkeld die bestaat
uit 170 schepen, die luchtsteun
krijgen van 4Ö0 vliegtuigen en
helikopters en welke 63.000
man troepen vervoert. Hoogte
punt van de oefening was „D-
Day", gisteren, op welke dag
ruim 10.000 NAVO-mariniers,
onder wie 650 Nederlanders,
in de buurt van Kristiansund
(onder Trondheim) zijn geland
om vervolgens de binnenlan
den in te trekken waar tot 24
september strijd wordt gele
vérd met de ..oranje" vijand.
Aan de manoeuvres op zee, die
aan de landing vooraf gingen,
nam onder meer de Ameri
kaanse tweede vloot deel.
Deze vloot, onder commando
van vice-adiniraal J. Bigley, is
verantwoordelijk voor de vei
ligheid in het gehele Atlanti
sche Oceaangebied. Verder
kwam de NAVO Striking
Fleet Atlantic, met twee
manente NAVO-vlooteenh!|
den. Nederland leverde in tl
taal 18 schepen. De 650 man
niers horen thuis in de geinlj
greerde Nederlands-Engelj
amfibische gevechtsgroep és
en bij de Whisky-compagnieJ
De oefeningen op zee hadde|
overigens grote belangstelliij
van Russische zijde, die vanj
het water en vanuit de lucl
de bewegingen nauwkeuri
volgden.
