mMMi
weekpuzzel door dr. Pluïzer
postzegels
WETENSCHAPPEN
DENKSPORTEN/HOBBY
oplossing vorige puzzel
NR 37 RUITENPUZZEL
r
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 13 SEPTEMBER 1980 PAGINA 2
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Vijftien gulden:
J.L. van Heesch, Rosmolen 42. 2317 PL Lelden.
Mevr. v.d. Meer-Hogenboom, v.d. Bijlstraat 21, 2371 VN
Roelofaarendsveen.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Rond de genummerde vakjes dienen woorden van 4 letters van navol
gende betekenis te worden Ingevuld. Al deze antwoorden lezen In de
richting van de wijzers van de klok. De beginletter van het eerste ant
woord komt In het vakje boven het cijfer 1; het vakje waarin de beginlet
ter van elk van de overige antwoorden komt. dient door combinatie met
de letters van de omringende antwoorden te worden vastgesteld.
Bij juiste oplossing vormen de gezamenlijke letters op de buitenrand
te beginnen met de letter boven het cijfer 1 en rechts verder gaande
een spreekwoord.
1 signaal; 2 schoorsteenzwart; 3
klein werpanker; 4 onvergetelijk; 5
reclamelicht; 6 derde zoon van Ja
kob en Lea; 7 staat in de V.S.; 8
langwerpige bak; 9 ontstekings-
koord; 10 inkomen v.e. rivier; 11
kostbaar pelswerk; 12 Europeaan;
13 soort revolver; 14 bijbelse
naam; 15 altijd groene heester; 16
slaginstrument; 17 ruwe steenmas
sa; 18 bouwloods; 19 landbouwer;
20 vereniging; 21 zin, animo; 22
gegraven diepte; 23 salaris; 24
stand, houding; 25 laddersport; 26
omwenteling; 27 verbond; 28 zo
merverblijf; 29 eerste grondslag; 30
vrouwelijk vierhandig dier; 31 tele
grafisch koersbericht onder beurs-
tijd; 32 toespraak; 33 hoop, stapel;
34 leidsman; 35 Europeaan; 36 vo
gel; 37 boom; 38 plotseling; 39
steekvlieg; 40 tweede letter v.h.
Griekse alfabet; 41 bewaarplaats
voor geld enz; 42 rivier in Rusland;
43 klierachtig orgaan; 44 vreemde
munt; 45 insnijding; 46 stadium; 47
dierenverblijf; 48 meerstemmig
muziekstuk; 49 niet wijd; 50 deel
v.e. kolenkachel; 51 staatsiekle-
ding; 52 hoofddeel v.e. toneelstuk:
53 beproeving; 54 kasteel; 55 taaie
lekkernij; 56 zonderling; 57 appel
soort; 58 loon voor schepelingen;
59 winters voertuig; 60 kegelvor
mig; 61 ringvormig koraaleiland; 62
overzetvaartuig; 63 graansoort; 64
verbreding v.h. hoofdeind v.e. ledi
kant; 65 gerecht van gepelde gerst;
66 tak van sport; 67 groot, rond
zitkussen; 68 steekwapen; 69 klein
ste vinger; 70 werktuig der gras
maaiers.
door
C. J. de Feijter
Nogmaals computerschaak
Op het computervraagstuk uit
de rubriek van 8 augustus j.l.
kreeg ik in totaal vier antwoor
den. Twee ervan zonden de
door hen zelf gevonden oplos
singen, en de twee anderen
(computerfans) waren ietwat
kwaad op mij. Géén van de
computers vond de juiste op
lossing, omdat zij niet waren
geprogrammeert voor retro
grade analyse. De ene kwade
was dat. omdat hij het onbe
staanbaar achtte dat ik in tien
sekonden de oplossing vond -
,,dat kón niet". Welnu, ik heb
een zeer goede getuige dat dat
wél kan in de persoon van mr.
Feviez in Deventer. Deze heeft
me, wellicht al een paar jaren
geleden, eens opgebeld over
een heel aardig vraagstuk en
daarom gaf hij me dat telefo
nisch door. Het betrof een stel
ling met vrij weinig stukken,
die hij opnoemde. Toen ik hem
stante pede de oplossing gaf
(en dat betrof óók een en pas
sant slag), was hij perplex. Nu
moet men niet vergeten, dat
dergelijke opgaven mij vaker
onder de ogen komen. Boven
dien herinner ik er aan dat in
deze kolommen bij herhaling
een zodanige oplossing heeft
geparadeert. De andere kwade
kon niet begrijpen dat ik zo'n
stuk kon opnemen in onze
schaakrubriek en wil graag dat
ik van de dwalingen mijns
weegs afkeer. Als hij de ru
briek goed had gelezen dan
had hij kunnen zien dat ik hier
de mening van de heer Kok
weergaf. Als probleemcompo
nist vindt hij het „verderfelijk"
dat, door het feit dat compu
ters twee en zelfs drie zetten
oplossen, daardoor een tak
van de schaakboom is afge
zaagd. En die tak is dan het
houden van probleemoplos
singswedstrijden. Het gaat dan
ook niet aan om problemen te
gen prijzen te laten oplossen,
als een (klein) deel van de op
lossers alleen maar een stek
ker in het stopkontakt behoeft
te steken om te kunnen deel
nemen. Als er dus in de toe-
Diagram 1.
komst wat uit te loven is zullen
het zodanige opgaven moeten
zijn, waar de computer geen
vat op heeft.
En dan hier de oplossing van
de tweezet van de heer Kok: 1.
c5xb6en passant. 1,..,e7-
e6(5) 2. Da3-f8,... mat. Mis
schien wil de heer Kok nog
eens de bewijsvoering aange
ven dat: 0...,a6xb5 onmogelijk
is? Ik wacht nog even met vast
te stellen, dat met dit vraag
stuk het menselijk brein met
40 van de computer heeft
gewonnen, want ALS de zet:
0...,a6xb5 mogelijk is geweest,
ja dan....!
En dan over tot het laatste
nieuws van het moment uit de
wedstrijden omtrent de kandi
daat-uitdager voor het wereld
kampioenschap tegen Karpov.
Doordat Kortsjnoj de twaalfde
partij tegen Poloegajevsky
heeft verloren, staan de par
tijen weer op gelijke voet en is
de uitslag weer totaal open.
Weliswaar is het nog steeds
zó, dat als de resterende vier
partijen in remise eindigen dat
dan Kortsjnoj tot winnaar
wordt verklaard, omdat hij
tweemaal met zwart heeft ge
wonnen, tegen Poloe tweemaal
met wit. Maar, als één van bei
den een partij wint en de drie
anderen remise houdt, dan is
die de winnaar.
De stand na het afbreken van
de twaalfde partij zag er als
volgt uit:
Diagram 2.
Zwart: Kortsjnoj.
(Zie diagram nr. 1.)
Wit: Poloegajevsky.
Wit: Kg1,Df6; pionnen: a2, f4,
g5. h2.
Zwart: Kd7,Te2; pionnen: a7,
b6, c5, c4.
De afgegeven zet van wit luid
de: 42. h2-h4en nu volgen
er eerst een reeks schaakzet-
ten van wit. 42. ...b6-b5 43.
Df6-f5+, Kd7-d6 44. Df5-f8+,
Kd6-c6 45. Df8-c8+, Kc6-d6
46. Dc8-d8, Kd6-c6 47. Dc8-
a8+, Kc6-d6 48. Dd8-f8+,
Kd6-c6 49. a2-a3. Die schaak-
jes waren vermoede lijk alleen
bedoeld orn voor een moeilij
ker deel wat tijdwinst te fok
ken. Wit past er voor om zwar
te pionnen te veroveren voor al
was het maar een van zijn ster
ke en vergevorderde drietal op
de koningsvleugel. 49. Te2-
e3 50. h4-h5, c4-c3 51. Df8-
f6+, Ld5-e6 52. Kg1-f2, c3-c2
53. Df6-b2, Te3-h3 54. Kf2-g2,
Le6-f5 55. Db2-f6+, Kc6-c7
56. Df6xf5, C2-C1D 57. Df5-
e5+, Kc7-b6 58. Kg2xh3, b5-
b4 59. a3xb4, c5xb4 60. h5-h6,
Dc1-h1+ 61. Kh3-g4, Dh1-d1
62. Ke5-f5, Dd1-c2+ 63. Kf5-
f6. b4-b3 64. h6-h7, Dc2xh7
65. De5-e3+, Kb6-c6 66.
De3xb3, Dh7-h8+ 67. Kf6-e7,
Dh8-h4 68. Db3-c4+, Kc6-b6
69. Dc4-b4+, Kb6-c6 70. Db4-
e4 Kc6-b5 71. Ke7-f7, a7-a5
72. g5-g6, Dh4-g4 73. De4-
e5+,... en zwart gaf op. Hoog
ste tijd, na het afbreken was
het vechten tegen de bierka.
En nu mag men zich terecht af
vragen of Kortsjnoj nog de
kracht heeft om de overwin
ning uit het vuur te slepen.
En dan nog hier de afgebroken
partij uit de wedstrijd Portisch
tegen Hübner. Ondanks de ze
ven voorafgaande remises,
waarin Portisch enkele malen
het beste van het spel had,
kon Portisch met wit spelende,
niet in zijn beste spel komen.
In de afgebroken stand staat
Hübner dan ook een pion voor.
Maar die meerpion behoeft
dekking en over de vooruit
zichten heeft nog geen repor
ter zich uit durven laten. Het is
dan ook een lastige stand,
waarin het nog best op remise
kan uitlopen.
Een vorige stand die ik u liet
zien om er wat mee te spelen
werd tegen de algemene ver
wachting in toch ook snel re
mise.
Wit: Portisch.
Zwart: Hübner.
1. d2-d4, Pg8-f6; 2. c2-c4, e7-
e6; 3. Pb1-c3, Lf8-b4; 4. e2-e3,
0-0; 5. Lf1-d3, d7-d5; 6. Pg1-
f3, b7-b6; 7. 0-0, Lc8-b7; 8.
a2-a3, Lb4-d6; 9. b2-b4,
d5xc4; 10. Ld3xc4, Pb8-d7; 11.
Lc1-b2, a7-a5; 12. b4-b5, e6-
e5; 13. Tf1-e1, e5-e4; 14. Pf3-
d2, Dd8-e7; 15. Lc4-e2, Ta8-
d8; 16. f2-f4, Pf6-d5; 17.
Pc3xd5, Lb7xd5; 18. Pd2-c4,
f7-f5; 19. Pc4-e5, De7-e6; 20.
Kg1-h1, h7-h6; 21. Te1-g1.
Pd7xe5; 22. d4xe5, Ld6-c5; 23.
Dd1-c1, Kg8-h7; 24. g2-g4, g7-
g6; 25. Tg1-g3, Ld5-b7; 26.
g4xf5, g6xf5; 27. Le2-c4, Lb7-
d5; 28. Lc4xd5, Td8xd5; 29.
Dc1-c2, Tf8-g8; 30. Tg3xg8,
Kh7xg8; 31. Ta1-g1+, Kg8-h7;
32. Dc2-g2, Td5-d7; 33. Dg2-
g3, Lc5-f8; 34. Tg1-c1,"De6-b3;
35. Lb2-d4, Lf8xa3; 36. Tc1-
a1, La3-f8; 37. Dg3-h3, Db3-
e6; 38. Dh3-f1, Td7-d5; 39.
Df1-c4, Lf8-c5; 40. Ta1-g1,
Lc5xd4; 41. e3xd4, afgebro
ken.
En de afgebroken stand is
daarmede als volgt:
(Zie diagram nr. II)
Op 5 augustus j.l. heeft de Is
raëlische PTT een serie be
staande uit drie zegels en ver
der twee afzonderlijke zegels
in omloop gebracht. Bij gele
genheid van de joodse jaarwis
seling, die dezer dagen feeste
lijk gevierd wordt, verscheen
een uit drie zegels bestaande
bijzondere serie in de waarden
van IL 4.30, IL 20.- en IL 30.-
en met als motief sabbatlam
pen. In een gelovig joods gezin
wordt een dergelijke lamp op
vrijdagavond vóór zonsonder
gang ontstoken ter gelegen
heid van de sabbat. De foto's
van de afgebeelde lampen
werden gemaakt door D. Har-
ris en het ontwerp kwam van
de hand van A. Vanooijen. Al
de hier besproken zegels wer
den gedrukt door de Govern
ment Printers. Voor 28 sep
tember a.s. staat een souvenir
blokje uit twee zegels op de
agenda. Dit blokje zal worden
uitgegeven ter gelegenheid van
de Nationale Postzegelten
toonstelling Haifa 80".
Eén van de afzonderlijke ze
gels toont het portret van Yi-
zhak Gruenbaum, in 1879 in
Polen geboren. Na zijn studie
aan de. hogeschool te War
schau was hij als jurist zeer ac
tief in de zionistische bewe
ging. Zijn geschriften in het
Pools, Russisch, Hebreeuws en
jiddisch wezen de overal in
verdrukking levende joden op
hun bestaansrecht. Het
spreekt haast vanzelf dat hij op
den duur Israël als zijn tweede
vaderland koos, waar hij in
1970 overleed. De door M.
Krup ontworpen zegel heeft
een waarde van IL 32.-
De tweede zegel heeft een
waarde van IL 19.- en Is gewijd
Israëlische zegels met sabbatlampen
-TE-
-==
F0ROYAR
FORO
F0ROYARS
F 0 R O Y A R
aan Gush Etzion. De joodse
nederzetting Gush Etzion
stamt uit het jaar 1927. Sinds
dien is deze nederzetting het
midddelpunt geweest van her
haalde aanvallen uit vijandige
kringen. Daar het er nu naar
uit ziet dat Gush Etzion een
blijvend deel van Israël uit
maakt, verscheen deze bijzon
dere zegel. Het motief bestaat
uit een fleurig landschap,
waarover een davidsster
straalt. Het ontwerp voor deze
zegel werd vervaardigd door
D. Ben Hador.
Ook de Faröer Eilanden heb
ben een uit twee zegels be
staande Europa-Cept-serie in
omloop gebracht. Deze zegels
kwamen op 9 juni j.l. in de ver
koop en hebben een waarde
van 150 en 200 ore. Ook hier
dragen de zegels afbeeldingen
van personen die in de ge
schiedenis van de Faröer Ei
landen een belangrijke rol heb
ben gespeeld. Zo toont de ze
gel in de waarde van 150 ore
het portret van dr. Jakob Ja-
kobsen (1864-1918) die te
Torshavn geboren werd. Hij
was een een vermaard taalge
leerde en folklorist. Her en der
vergaarde hij fragmenten van
de oude Noorse taal, het zoge
naamde „Norn" en droeg in
belangrijke mate bij tot de na
vorsingen op het gebied van
de Faröese omgangstaal.
Op de tweede zegel, die een
waarde heeft van 200 ore, ziet
men het portret van Vensel Ul-
rich Hammershaimb (1819-
1909), theoloog, taalgeleerde
en folklorist. In 1846 legde hij
de grondslag van de moderne
Faröese schrijftaal. Het ont
werp voor de zegels werd ver
vaardigd door Czeslaw Slania
en het drukken was in handen
van de Finse nationale bank
papierdrukkerij.
Voor 6 oktober a.s. heeft men
op de Faröer Eilanden een bij
zondere serie op de agenda
staan, bestaande uit vier ze
gels. Deze zegels kregen als
thema „De Krikjuböur kerke-
banken". Op elk der vier ze
gels ziet men dan ook frag
menten van het fraaie houtsnij
werk waarmee deze banken
versierd zijn.
Oplossingen onder
vermelding van
Puzzel 37 dienen
uiterlijk
woensdagmiddag
in bezit te zijn van:
Leidse Courant,
Postbus 11, 2300
AA Leiden.
Eigen
postcodenummer
s.v.p. leesbaar
vermelden.
Signalen
Het belang van nauwkeurig
signaleren bij het bepalen van
het tegenspel wordt algemeen
erkend, maar de vraag hoe dat
dan moet gebeuren is vaak
minder eenvoudig te beant
woorden.
Zowel de distributie als de ge
wenste kleur zou men graag
willen aangeven, maar daar is
dan weer voor nodig dat hier
over geen misverstanden kun
nen onstaan. Helge Vinje geeft
in het IBPA Bulletin naar aan
leiding van een lastig tegenspel
een interessante theorie.
HVB9
B86
o AH V 104
2
A 108432 #65
1054 N 9 A H V7
085 W O o B 96 2
107 Z B 5 3
♦7
*>932
073
AHV9864
Noord gever, niemand kwetsbaar. Het bieden:
Noord Oost
1 ruiten 1 harten
2 schoppen pas
West kwam uit met harten 5
(MUD) om zijn aantal hartens
aan te geven en oost incas
seerde drie hoge hartens, ge
volgd door een vierde harten,
Zuid
2 klaveren
3 klaveren
West
pas
einde
om te proberen een troefpro-
motie te krijgen. Die kwam er
ook, maar ten koste van een
schoppenslag, omdat zuid zijn
verliezer kon afgooien. Dat was
een goede score, want de
meeste paren waren in 4 kla
veren of 3 SA gesneuveld.
West stelde dat oost. na de
hartendistributie te hebben ge
zien, schoppen had moeten
spelen, waarna hij met de der
de harten weer aan slag kon
worden gebracht en pas dan
zijn vierde harten spelen. Oost
argumenteerde dat west best
klaver A 9 of H 9 kon hebben
in plaats van schoppenaas. En
zelfs met schoppenaas zou het
nog maar de vraag geweest
zijn of west harten zou hebben
teruggespeeld, omdat de kans
groot is dat oost vijf hartens
heeft.
Vinjes conclusie is dan ook te
recht, dat alleen zeer nauw
keurig tegenspel en goede af
spraken over de betekenis van
signalen tot het beste tegen
spel kan leiden. Zijn sugge
sties: west komt uit met harten
4 (de standaard uitkomst), die
oost met de vrouw neemt.
Hierna geeft hartenaas een
even en hartenheer een on-
'even aantal hartens aan. Als
zuid bekent, weet west de har
tensituatie en is het zijn beurl
om duidelijkheid te verschaf
fen. Het bijspelen van de 10
(laag-hoog) wijst op een drie-
kaart en vraagt tevens om
schoppen. Hierna is het tegen
spel duidelijk: schoppen naar
het aas, harten terug en de
vierde harten voor de troefpro-
motie.
had hij driemaal harten moeten
spelen alvorens met schoppen
te vervolgen. Een ingetroefde
schoppen doet dan de rest.
Het lijkt misschien allemaal
wat ingewikkeld, maar het zit
logisch in eikaar en het loont
de moeite een en ander met
uw partner te bespreken, ten
einde optimale resultaten te
kunnen boeken.
Interland
Nederland heeft de jaarlijkse
interland tegen de Belgen met
de nipte cijfers 11-9 gewon
nen. Nu is het al jaren gebrui
kelijk dat Nederland niet met
zijn sterkste tiental de strijd
aanbindt met de Zuiderburen,
maar zelfs voor een jeugdig
Nederland-C is twee punten
maar een kleine marge. Er gin
gen zelfs twee partijen verlo
ren, en wel door toedoen van
de oude rotten Grègoire en
Oscar Verpoest.
De in mei gespeelde 26e inter
land kende de volgende gede
tailleerde uitslag: H. Verpoest-
R. Morsink 0-2, Grégoire-Vro-
lijk 2-0,0. Verpoest-Buurke 2-
0, D. Verschueren-De Groot 0-
2, Lemmens-Geurtsen 1-1,
Claessens-Faber 1-1, Willems-
Van Bakel 1-1, Casaril-Bosker
1-1, F. Verschueren-Lenie
Toonen-Geurts 0-2, Wen-
drickx—Barbara Graas 1-1, to
taal 9-11.
Hans Vrolijk liet zich tegen
Grègoire lelijk verrassen. Zijn
laatste zet, 27. 43-38? leidde
D. VERSCHUEREN
m m m 9 m
y JU Hl JU
mm JI n
R 1 1 1
S 1 i
1= m
m 9
m
s e s
n o
3. 33 33 11
A 33 33 L. H
M
O 3 ,v
B O 8 m
n n n n n
VROLIJK
tot de stand van het eerste
diagram. De Belg sloeg onmid
dellijk toe; 27. 22-28 28.
33x24 17-21 29. 29x18 21x43
30. 49x38 20x49 en Vrolijk gaf
zich gewonnen. Van Dam op
bezet veld noemen de proble-
misten.dit.
Siep Buurke liet zich tegen Os
car Verpoest volledig wegdruk
ken. Na Buurke's 25. 9-14 is
de volgende cijferstand be
reikt: zwart: 2, 3. 5/7, 13/16,
DE GROOT
20. 26; wit: 24, 29, 32, 33. 37,
38, 42, 43, 47, 48, 50. Na 25
zetten is de zwarte al een puin
hoop. De Belg gaat zonder te
genspel voor Buurke op winst
af. 26. 33-28 7-12 27. 28-23" 16-
21 28. 32-28 3-8 29. 37-31
26x37 30. 42x31 13-19 31.
24x13 8x19 32. 31-27 21x32 33.
38x27 2-8 34. 27-22 19-24 35.
47-42 24x33 36. 28x39 12-19 37.
22x11 6x17 38. 39-22 17-22 39.
43-38 22-27 Zo lijkt de zwarte
stand nog wat, maar de ach
tergebleven schijf op 5 doet a
niet meer mee. 40. 42-37 8-13
41. 37-32 27-31 42. 48-42 20-2'
43. 42-37 31x42 44. 38x47 15-2t
45. 32-27 14-19 46. 23x14 20x1
47. 33-28 25-30 48. 28-22 30-34
49. 50-44 9-13 50. 27-21 5-1(
51. 21-18 10-14 52. 16-11 mei
winst. Op 12-17 wint 17-11-1
onmiddellijk, op 13-19 11-6 19]
24 is 6-1 verhinderd door de
plakker 34-40, maar is 22-17
12x21 6-1 wel toereikend.
NOAD-speler De Groot deed
iets terug. Hij verraste Danny
Verschueren met een lichte
combinatie. Na De Groots 32.
43-38 is de stand van het
tweede diagram op het bord
verschenen. De Groot moest
door het voorafgaande 11-17
even rekening houden met 17-
21 en 27-31. Maar het mes
snijdt aan twee kanten: hij
dreigt nu zelf met 38-32 27x47
33-28 47x24 30x10. Vandaar:
32. 4-10, waarna er al snel
een beslissing kwam: 33. 37-32
17-21 34. 42-37 20-25 35. 44-40
25x34 36. 29-24 34-39 37. 33x44
9-13 38. 44-39 14-20? 39. 39-34
20x18 40. 38-33 27x29 41. 34x1
Dansen begint al in de baarmoeder
Dansen is een diep menselijk
gebeuren. Dat is de rode
draad die door het boek van
dr. Judith L. Hanna, anthropo-
loge en danseres, loopt. De ti
tel is „To dance is human" en,
naar het oordeel van deskundi
gen, is het boek waarschijnlijk
wel het beste wetenschappelij
ke werk, dat over dansen is
verschenen. Dr. Hanna heeft
het dansen zelf in Afrika, in
Mexico, in het Caraïbisch ge
bied en in de VS onderzocht.
Volgens haar is dansen „li
chaamstaal", een gedrag dat
doelgericht en mooi is. Een
dans dient niet zelden als com
municatiemiddel. Dans is niet
slechts beweging, maar kan
ook verband houden met ge
loofszaken. liefde en oorlog.
Mogelijk heeft de dans zelfs
een rol gespeeld in de evolutie
van de mens. Aldus Bio-bulle-
tin.
Het dansen wordt niet alleen
als ervaring van generatie op
generatie overgedragen, maar
ligt mogelijk ook als biologi
sche eigenschap in de mens
verankerd. „Misschien",
schrijft dr. Hanna, „zijn dans-
achtige bewegingen ook te vin
den bij kleine kinderen en die
ren". Deze opvatting loopt ge
heel parallel aan een onder
zoek dat de Amerikanen Con
don en Sander in 1974 gepu
bliceerd hebben. Zij ontdek
ten, dat pasgeboren babies al
op hun eerste levensdag in
staat zijn met allerlei lichaams
bewegingen en gelaatstrekken
op gesproken taal te reageren.
Die lichaamsbewegingen ble
ken na onderzoek met slow-
motion-filmopnamen precies
gelijktijdig te verlopen met het
spraakritme van volwassenen.
Om het even wélke taal ge
bruikt werd. Eén dag oude
Amerikaantjes reageerden zo
wel op gesproken Chinees als
op gesproken Engels. Dit zou
dan kunnen betekenen dat
ieder kind, voor het zelf gaat
spreken, al een indruk van taal
opbouwt. Later ontdekte men
hetzelfde verschijnsel ook bij
spelende kinderen en volwas
senen. Men meent aanwijzin
gen te hebben, dat deze
„dans" al in de baarmoeder
begint.
Ook mensapen dansen. Rond
1915 meldden Duitse onder
zoekers dit voor het eerst van
chimpansees in gevangen
schap. Later is de „regen-
dans" beroemd geworden, die
Jane Goodall bij chimpansees
in de natuur heeft waargeno
men. De ritmische borstklop
perij en het gestamp van de
gorilla is een ander voorbeeld
van „wilde dans" en men kan
rustig de balts van sommige
vogels en de bijendans aan dit
rijtje toevoegen.
In het algemeen vindt men het
aannemelijk dat de dans in de
evolutie van de mens uiterst
belangrijk is geweest. Wellicht
heeft de evolutie bepaalde
dansgedragingen ontwikkeld
om met succes een levenspart
ner te „versieren". Oorlogs
dansers zijn beslist in het voor
deel, omdat zij na zo'n dans,
een vertoon van macht en zelf
bevestiging, met meer succes
gezamenlijk ten strijde kunnen
trekken. Met deze soort evolu
tiespeculaties houdt ook dr.
Hanna zich bezig.
Typisch menselijk zijn wel an
dere kenmerken van de dans:
het vermogen bijvoorbeeld om
het „bovennatuurlijke" in de
dans gestalte te geven en
daarmee hemelse gunsten te
verwerven, zoals aangetroffen
is in diverse Afrikaanse cultu
ren. Ook in de politieke theorie
en praktijk kan de dans een rol
spelen, al is dit voor kenners
van de Nederlandse politiek
wat moeilijk voorstelbaar.
Maar toch zijn er voorbeelden
van. Bij de zogeheten
vrouwenoorlog van de Nkwas-
tam in Oost-Nigeria In 1929,
versterkten de Nkwavrouwen
hun onderlinge solidariteit mei
dansspel toen zij tegen de En
gelse kolonisten in opstand
kwamen.
Volgens dr. Hanna is het mis
schien wel typerend voor d«
Westerse samenleving, dal
juist daarin het professional
dansen kon ontstaan, dat nu
een miljoenenbedrijf is gewor
den.
