Lof trompet klinkt voor
Nederlandse industrie
van muziekinstrumenten
Raad van Kerken doet beroepop
regering inzake leegstandswet
Kritiek van
Vredescomité
op Sovjet-Unie
gehandhaafd
VIJF DAGEN BEURS IN UTRECHT
Lannoo voor Duitsland
Het leven zal geen
leven meer zijn als
er voor de natuur o
geen plaats overblijft
BOEK VAN DE MAAND: !B
NA TUUR ZIEN-INZIEN-ONTZIEN
Twee belangenverenigingen
voor pastoraal werkenden
VS wil
Trifa land
uitzetten
KUNST/ BINNENLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 4 SEPTEMBER 1980 PAGI
-§u
UTRECHT De beurs Muziek 80
die van 12 tot en met 16 september
het Utrechtse Jaarbeurscomplex zal
doen schallen, steekt, naast veel an
dere aktiviteiten, de loftrompet over
de Nederlandse industrie van muzie
kinstrumenten. Een kleine bedrijfs
tak weliswaar met zijn slechts 1500
werknemers, maar een solide, want
hij slaagt erin jaarlijks voor zo'n 63
miljoen gulden uit te voeren naar
het buitenland. De electronische or
gels voeren bij die export de boven
toon: meer dan 17.000 stuks. Het is
dan ook vertrouwd terrein; in de Ne
derlandse huiskamers klinken er
meer dan 300.000 veelzijdige ver
vangers van het alleen maar vrome
harmonium.
Des te opvallender mag de renaissance
van het klassieke orgel heten waarop
de organisatoren van Muziek 80 de
aandacht vestigen. De ontwikkeling
naar een meer fabrieksmatige bouw
van moderne orgels met electrische en
pneumatische bedieningssystemen die
in de vorige eeuw begon, is geheel stop
gezet en men heeft zich weer bekeerd
tot de oude methoden. Erg belangrijk
voor deze ommekeer zijn de verschil
lende restauratieprojecten geweest die,
dank zij overheidssteun, in Nederland
konden worden uitgevoerd. Men ging
daarbij uit van de gedachte dat de te
restaureren monumentale orgels weer
volledig hun oorspronkelijke vorm
dienden te herkrijgen. Dit heeft de
kennis van de historische orgelbouw
doen herleven en men is nu weer in
staat de sublieme klank van de be
roemde oude instrumenten te evena
ren. In Nederland zelf worden tegen
woordig dan ook vrijwel uitsluitend
nog mechanisch bediende orgels ver
kocht.
Evenals bij restauraties wordt ook bij
nieuwbouw nagenoeg alles volgens oud
recept met de hand gemaakt. Zo gieten
de belangrijke orgelbouwers zelf platen
uit tin of lood waaruit ze de pijpen vor
men, omdat gietstructuur en toevoeg-
stoffen invloed op de klankkleur heb
ben. In Nederland is men nu ook weer
pijporgels voor de huiskamer gaan bou
wen. Ze worden op dezelfde manier als
de grote kerk- en concertorgels met de
hand vervaardigd, maar de pijpen zijn
aangepast aan de grootte en de akoe
stiek van de huiskamer. Voor deze am
bachtelijk vervaardigde huiskameror
gels neemt de belangstelling snel toe,
melden de organisatoren van Muziek
80.
Eikenhouten piano
Nederland blijkt slechts één pianofabri
kant te tellen. Ook hij vervaardigt zijn
produkten ondanks het gestegen
aantal van 4500 stuks per jaar nog
grotendeels ambachtelijk, met voor elk
exemplaar een individuele behandeling
waar het de toonkwaliteit betreft. Of
schoon men in het verleden wel eens
proeven heeft genomen met industriële
produktiemethoden, zijn op het ogen
blik alleen die bewerkingen nog geme
chaniseerd die geen invloed hebben op
de toonkwaliteit. Ook de toegepaste
materialen en constructies zijn traditio
neel bepaald. Sinds kort wordt er weer
teerd. De gouden-eeuwse steden schaf
ten zich als in onderlinge wedijver
klokkenspelen aan. Merkwaardig ge
noeg ging de kunst van het klokken-
gieten vervolgens teloor, maar na de
tweede wereldoorlog is het oude am
bacht weer tot volle bloei gekomen en
hebben Nederlandse klokkengieters
een groot aantal opdrachten in binnen-
en buitenland uitgevoerd. Zo zijn de
170 carillons die op het ogenblik in de
Verenigde Staten en Canada beieren,
voornamelijk door Nederlandse klok
kengieters vervaardigd.
Eerbied waardig
Een ander eerbiedwaardig oud am
bacht dat in ons land nog door een stuk
of zes vaklieden uitgeoefend wordt, is
de vioolbouw. Ze kunnen de vraag bij
na niet aan, want elk instrument dat
uit hun handen komt, is een persoon
lijk werkstuk van glanzende kwaliteit.
Eén fabrikant van handgebouwde gita
ren is er ook nog en twee bedriiven
maken op min of meer ambachtelijke
wijze koperen blaasinstrumenten voor
de in ons land zo populaire fanfares,
harmonie-orkesten en braas-bands.
Muziek 80 zet het allemaal in het zon
netje.
Maar wat er in Utrecht toch hoofdzake
lijk blinkt en klinkt, dat zijn de electro-
nica met als topper een bijna 13.000
Elektronika, verwerkt in orgels en gitaren, voeren op Muziek '80 de bo- duur, door de importeur „een Ameri-
ventoon.
Nieuw is deze akkoordenvinder voor elk muziekinstrument een hulp
middel voor muzikale mensen die het notenschrift niet beheersen en
toch willem musiceren.
een model met een klassieke kast van
massief eikenhout in de handel ge
bracht, aansluitend bij de sterk toege
nomen verkoop van massief eiken
meubels in oude stijl.
Even vaderlands als de monumentale
kerkorgels zijn de klokkenspelen of
beiaards. Hoewel Aziatische landen er
in een grijs verleden de basis voor leg
den, kwamen ze als echt muziekinstru
ment pas tot volle ontplooiing in Ne
derland. Van de 14de eeuw af wist men
de toonzuiverheid van de klokken
sterk op te voeren en met name de ge
broeders Hemony bereikten in de 17de
eeuw zo'n hoog peil dat de beiaard als
volwaardig harmonisch klinkend mu
ziekinstrument kon worden geaccep-
kaans wonder" genoemd instrument.
„Dit kan nauwelijks een orgel meer he
ten, zodat wij de benaming muziekcom-
puter hanteren", aldus de aanprijzing.
„De mogelijkheden zijn ongekend en
nog belangrijker is dat nagenoeg ieder
een op het instrument kan spelen. Vals
spelen is haast onmogelijk geworden
omdat de computer-scanner de aange
slagen toetsen voortdurend controleert
en tegelijk ook de begeleidingen die
men heeft ingesteld. Met deze muziek-
computer heeft men de beschikking
over ontelbare accoorden met daarbij
weer verschillende begeleidingen, pe
daalmelodieën en arpeggio's".
Sprekend effekt
Nadrukkelijk aanwezig op Muziek 80',
zijn ook de zogenaamde vocoder-syste-
men die als de definitieve doorbraak
van „het sprekende muziekeffekt"
worden gedoodverfd. Ze bieden, heel
simpel gezegd, de mogelijkheid om
spraakklanken over te dragen op de
klank van een muziekinstrument en
om klankkleur of timbre van een ge
luidsbron te kleuren, bij voorbeeld via
met de mond gemaakte klanken. Zo
kan men met behulp van de vocoder
het aanzwellen of uitsterven van klan
ken eenvoudig besturen door harder of
zachter te zingen. Men kan ingrijpen,
corrigeren, wijzigen in een klankstruc
tuur. Men kan een klank schriller ma
ken of harder, ronder, zachter. Tot dus
ver was het gebruik van vocoders van
wege de prijs slechts voorbehouden aan
geluids- en filmstudio's, radiostations
en wetenschappelijke instituten, maar
nu raken ze ook voor het brede publiek
bereikbaar. Op Muziek 80 zullen er
voor het eerst in Nederland demonstra
ties mee gegeven worden.
PIET SNOEREN
illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Lannoo's Autoboek voor
Duitsland is een toeristische
bijbel (648 blz. 57,-) die wei
nig te wensen overlaat voor
wie de Bondsrepubliek tot in
alle hoeken en gaten wil door
kruisen. Het biedt met vele
honderden kleurenfoto's aller
eerst bij 82 deelkaarten, vanaf
Sylt en de andere Noordfriese
eilanden tot de Köningssee in
het zuidelijkste puntje aan de
Oostenrijkse grens, rijkelijk
informatie over aantrekkelijke
reisbestemmingen. Opgeno
men zijn ook gedetailleerde
kaarten van de Rijn tussen
Keulen en Mannheim en van
de Moezel en daarop volgen
meer dan tweehonderd pagi
na's kaarten, foto's en infor
matie over 48 steden van
Aken tot Wuppertal, inbegre
pen kleinere juweeltjes als Ro-
thenburg ob der Tauber en
Goslar. Er volgen nog over
zichten van gastvrije burchten,
natuurreservaten, toeristische
routes en zo verder, inb
pen een register op alle plf
namen.
Men kan van deze reisvi
uren genieten en komt
tenslotte nog maar een
euvel op het spoor: de s
kaarten bieden alleen hetl
trum en naaste omgeving
aansluitingen moet men 1
zoeken, maar worden wel
geduid.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIH^
De mens is de enige in de
natuur die toegerust is met
begripsvermogen, met be
wustzijn. Een groot voor
recht. Maar het schept ook
verplichtingen. Dat vermo
gen plaatst ons niet buiten
de rest van de schepping of
verheft ons niet erboven,
alsof wij alles beter weten
en beter doen dan de planten
en dieren.
De mens heeft vaak zo ge
dacht. Er naar gehandeld. De
natuur gebruikt en misbruikt,
vaak louter en alleen tot ver
meerdering van stoffelijk be
zit. Bewust of onbewust? On
wetendheid zal niet zelden een
rol hebben gespeeld. Gebrek
aan inzicht in wat de natuur,
de schepping nu feitelijk in
houdt.
Gelukkig groeit het aantal
mensen dat voor het wer
kelijk te laat is belangstel
ling krijgt voor het milieu en
voor onze flora en fauna. Het
inzicht breekt door, dat het le
ven geen leven meer zal zijn
als er voor de natuur geen
plaats overblijft.
In de noodzakelijke strijd te
gen de onwetendheid heeft
Bert Garthoff een effectief
wapen gelanceerd: zijn boek
„Natuur zien-inzien-ontzien",
waarvan de eerste oplage
(139.000 exemplaren) onder
auspiciën van de Collectieve
Propaganda van het Neder
landse Boek wordt uitgegeven
als Boek van de Maand (sep
tember).
Bert Garthoff, alom bekend
door zijn radiowerk en als
commentator bij tv-films die
de natuur tot onderwerp heb
ben, toont zich ook in dit boek
een geboren, meeslepend ver
teller (je hoort hem praten),
die aan de hand van alledaag
se voorbeelden en in voor de
leek begrijpelijke taal, de lezer
wegwijs maakt in een wirwar
van feiten en gebeurtenissen,
zoals het ontstaan van de aar
de en van ons land, het ont
staan. van leven en wat dat
precies is, en voortleven. Een
inleidend boek dus.
Bert Garthoff gaat er vanuit,
dat je nooit de belangstelling
van mensen voor hun omge
ving kunt wekken door hen te
overladen met feitenkennis.
Het; leren kijken, het zien,
komt bij hem op de eerste
plaats. De vraag van het waar
om van wat men ziet, leidt dan
vanzelf tot begrip, van wat er
gebeurt in de natuur, tot in
zien. Heeft de mens eenmaal
ontdekt dat hij geen toeschou
wer is van de natuur, maar er
actief aan deelneemt, er na
drukkelijk deel van uitmaakt,
dan komt hij automatisch tot
de vereiste zorgvuldigheid, tot
het ontzien.
Van alle kanten
Ontzien. Daar gaat het bij
Garthoff om. Letterlijk bete
kent het tegen-zien. Oftewel:
niet alleen zien dat het er is,
maar het ook van een andere
kant bekijken. Van alle kan
ten. Het ten volle laten mee
tellen met al zijn waarden en
functies voor het geheel. Je in
de vervulling van die functies
indenken. Je in het wezen van
die plant, van dat dier, van dat
landschap verdiepen.
In beginsel, zegt Garthoff,
dient het ontzien uitgangspunt
van alle handelen te zijn, in
die zin dat er niets „zomaar"
gebeurt. Dat we zelfs als het
faat om het vellen van maar
én boom, tewerk gaan naar
wat Albert Schweitzer bedoel
de met „eerbied voor alle le
ven".
Garthoff maakt in zijn boek
duidelijk dat de driestap zien
inzien-ontzien geen vriLggj
vend hupsje voor de graLjg
voor de gezelligheid is,
een onverbiddelijke vjjn
waarde voor de vervullinglgn
datgene wat de natuur
veel nadrukkelijker met
voor heeft dan onze oudeL^,
opvoeders: ons eigen best\^ j
Zelfbehoud t w
Verplichte lectuur dus,^
nieuwe boek van de maL j.
opdat het inzicht algerL,
wordt, dat natuurbenouu Lj'
behoud is, dat alle 1^.
slechts kan bestaan in saan
hang met andere levenite,
men. De mens nadrukkLjgj
inbegrepen.
Het boek is rijkelijk
streerd met foto's van
kende natuurfotograaf
van den Kam, met aquar(
van Bert Boüman en mi
structieve tekeningen in
van Bab Siljée, waarde
tekst en wat moeilijker
als voedselketen, kringli
de verwantschap van de
met zijn natuurlijke omgei
duidelijker zichtbaar won
Zoals gezegd is dit een
dend boek. De eenmaal
Garthoff enthousiast gei
lezer treft achterin een
breide lijst van aanbe'
lectuur aan (die ongetwi
alle Garthoff's boekenkast!16*
len sieren en waarbij hij^
ook te rade is gegaan vooi
boek) waarin de lezer,
maal op het spoor gezet,
in de behandelde onder
pen verder kan verdiep1
Opdat <inzien zal leiden tot!61
zien van de natuur. |et
HAN HEET
Bert Garthoff: Natuur
inzien-ontzien. Ui t£
Ploegsma Amsterdam,
t/m 4 oktober 22,50,
na 32,50).
M
De Raad van Kerken in Ne
derland heeft de regering
en de Tweede-Kamerfractie
van de Partij van de Arbeid
verzocht om alsnog te ko
men tot een gezamenlijk
wetsontwerp ter bestrijding
van de leegstand. Aldus
blijkt uit een uitvoerig com
mentaar dat de Raad van
Kerken aan de Tweede Ka
mer heeft aangeboden als
ractie op de onlangs herzie
ne afzonderlijke ontwerp-
leegstandswetten van de
Partij van de Arbeid en van
de regering.
De Raad van Kerken is te
leurgesteld dat in het nieuwe
regeringsontwerp vrijwel
geen rekening is gehouden
met de vele voorstellen die de
raad vorig jaar heeft gedaan
ter verbetering van het aan
vankelijke ontwerp. Daaren
tegen is het nieuwe ontwerp
van de Partij van de Arbeid
veel meer omgebogen in de
richting die de Raad van Ker
ken voorstaat. De raad vree«t
dat als de Tweede Kamer bin
nenkort tussen beide ontwer
pen moet kiezen, onvoldoende
geprofiteerd zal worden van
de nuttige voorstellen die in
beide ontwerpen zijn te vin
den.
Mede onder invloed van het
rapport 'Kraken in Neder
land' dat de Raad van Kerken
in 1978 publiceerde heeft de
regering zich voor de zomer
bereid verklaard de anti-
kraakwet in te trekken. Naar
nu blijkt deze voor woningen
vrijwel onverxort in het nieu
we leegstandsontwerp van de
regering te zijn opgenomen.
Aldus de reactie van de Raad
van Kerken.
Samen met de door oe rege
ring voorgestelde mogelijk
heid tot anonieme dagvaar
ding in civiele procedures
wordt daarmee een water
dichte bestrijding van net
kraken mogelijk zonder dat
de wet garanties bevat dat
deze in dienst staat van de be
strijding van woningnood en
leegstand. De Raad van Ker
ken pleit ervoor dat in de wet
een mogelijkheid wordt opge
nomen om de belangen van
eigenaren en krakers af te
wegen. Zoals de ontwerp-
leegstandswet van de regering
er nu uitziet zal hij vooral de
leegstand doen toenemen,
stelt de Raad van Kerken.
Omdat in feite een overgangs
regeling voor zittende krakers
ontbr,eekt zullen bovendien
de vele ontruimingen die er
van net gevolg zullen zijn er
toe leiden dat de ernstige en
door de raad in alle opzichten
oetreuröe escalatie op kraak-
gebied van de laatste tijd nog
erger zal worden
De Raad van Kerken verwei-
komt oe verbeterde mogelijk
heden tot vordering van leeg
staande woonruimte in beide
wetsontwerpen. Hij bepleit
dat in de beroepsprocedure
voor eigenaren de mogelijk
heden tot vertraging zo gering
mogelijk zijn. Op dit moment
vindt de raad het regerings
ontwerp beter dan dat van de
Partij van de Arbeid. Daaren
tegen geeft het regeringsvoor
stel ten onrechte geen be
roepsmogelijkheid aan wo
ningzoekenden, wanneer een
gemeente weigert om een
leegstaande ruimte te vorde
ren. Ook bepleit de raad om
alle lege woonruimte in een
leegstandsregister in te schrij
ven. De PvdA heeft dit voor
stel overgenomen. De rege
ring niet. De raad heeft voor
het geval het niet mogelijk
blijkt om de twee wetsont
werpen alsnog in elkaar te
schuiven, twintig voorstellen
aan de Tweede Kamer gedaan
ter verbetering van het nieu
we regeringsontwerp en zes
er verbetering van het nieu
we PvdA-ontwerp.
Op 15 september wordt de
vereniging voor pastoraal
werkenden in het bisdom
Groningen officieel opge
richt en op 19 september de
vereniging voor pastoraal
werkenden in het bisdom
Rotterdam. De verenigin
gen willen uiting geven aan
de solidairiteit tussen pries
ters en pastorale werkers
en werksters en optreden
als belangenverenigingen.
De verenigingen willen de le
den vertegenwoordigen bij
personen en instellingen, als
hun belangen dit eisen en ze
willen komen tot geregeld
overleg met benoemende en
werkgevende instanties om
structurele regelingen te be
reiken aangaande de rechts
positie van de leden.
Het is ook de bedoeling dat de
verenigingen voor pastoraal
werkenden stem gaan geven
aan de mening van de pasto
raal werkenden om bij te dra
gen aan de ontwikkeling van
het beroep en de uitoefening
daarvan.
In februari van dit jaar werd
in het bisdom Utrecht een
vereniging voor pastoraal
werkenden officieel opge
richt. Een paar maanden gele
den kreeg de officiële oprich
ting van de vereniging in het
bisdom Haarlem haar beslag.
In de andere bisdommen zijn
gelijke verenigingen in op
richting. De activiteiten, die
tot nu toe vooral een voorbe
reidend karakter droegen,
worden gecoördineerd door
een landelijk beraad.
Het Amerikaanse ministe
rie van justitie gaat een de
portatieprocedure beginnen
tegen de Roemeens-ortho
doxe aartsbisschop Vale
rian Trifa. Trifa, hoofd van
de Roemeens-orthodoxe
kerk in de Verenigde Sta
ten, is beschuldigd van me
deplichtigheid aan massa
moord tijdens de Tweede
Wereldoorlog.
Een Amerikaanse rechtbank
ontnam Trifa gisteren het
Amerikaans staatsburger
schap, omdat hij het land 30
jaar geleden illegaal binnen is
gekomen. Bij zijn naturalisa
tie-aanvrage in 1957 had hij
verhuld dat hij actief is ge
weest in de anti-semitische
IJzeren Garde in Roemenië.
Trifa heeft bekend dat hij lid
is geweest van deze fascisti-
sche beweging, maar oescnul-
digingen dat hij in 1941 heeft
aangezet tot een massamoord
op honderden joden en chris
tenen heeft hij steeds tegenge
sproken. Ontzetting uit het
staatsburgerschap is de eerste
stap in de uitwijzingsprocedu
re, die overigens nog wel ja
ren in beslag kan nemen.
De beschuldigingen tegen Tri
fa zijn onder meer afkomstig
van de 83-jarige Charles Kre-
mer, voorzitter van een orga
nisatie van Romeense Joden
in de Verenigde Staten.
Priesters
verlaten
Guatemala na
bedreigingen
Meer dan 100 katholieke
priesters hebben in de laat
ste maanden Guatemala
verlaten, nadat paramilitai
re terreurgroepen hen met
de dood gedreigd hadden.
De laatste drie weken is de
verhouding tussen kerk en
staat ernstig verslechterd door
de aanslagen op mensen van
de katholieke kerk in Guate
mala, temeer daar het ver
moeden bestaat dat de plegers
ervan de steun genieten van
de militaire regering.
Vooral de geestelijken in de
noordelijke provincie El Qui
che hebben het zwaar te ver
duren. Er werd een bomaan
slag gepleegd op het klooster
in het gehucht Uspantan,
waar de bisschop van El Qui
che (Juan Gerardi) juist her
stellende was van de gevolgen
van een moordaanslag.
De bisschoppenconferentie
van Guatemala heeft op
grond van een uitgebreid on
derzoek de regering ervan be
schuldigd, de veroorzaakster
van dè gebeurtenissen te zijn.
De militaire regering van Gu
atemala beticht op haar beurt
de geestelijken ervan, „com
munistische agenten" te zijn.
De pogingen om de kritiek
binnen het christelijk Vre
descomité op het Russisch
optreden in Afganistan bij
te leggen, zijn mislukt Dit
blijkt uit het communiqué,
dat gisteren is gepubliceerd
en dat verslag doet van de
besprekingen, die op 25 en
26 augustus in Boedapest
zijn gehouden.
Op uitnodiging van de Hon
gaarse protestantse bisschop
Karoly Toth, voorzitter van
het Vredescomité, waren ver
tegenwoordigers van regiona
le vredescomités naar Boeda
pest gekomen, die kritiek
hadden uitgeoeiend op het
Russische optreden in Axga-
nistan en op de verklaring,
die het bestuur van het Vre
descomité daarover had uitge
geven. Met name werd het
bestuur van het Vredescomi
té, verweten, dat het geen
duidelijke veroordeling over
de Russische inval in Afganis
tan had uitgesproken.
In Boedapest waren vertegen-
Lanka, de Verenigde Statch
Frankrijk en Groot-Britt
nië, alsmede Ninan Koshy
waarnemer van de Werel
raad van Kerken en ver<
metropoliet Filaret en Lu
mir Mirejovsky, voorzit
respectievelijk secretaris-
neraal voor het Vredescom
Het thans uitgegeven comn
niqué rept van een „open 11
vrije discussie". Het vermen
dat de deelnemers hun vil;
schillende meningen over
Russische optreden hade is
uitgesproken. Het zegt on<iu
meer „Geconstateerd we ti
dat deze gebeurtenissen r o
geïsoleerd stonden, maar fi
menhangen met andere v !a
desbedreigende ontwikkel e
gen en in verderliggende p x
spectieven verstaan moei
worden". Het communit )e
merkt tenslotte op, dat io
openlijke gedachtenwissei rc
de gemeenschap der lec it
van het Vredescomité,
versterkt
