Kunst uit Turkije en Mexico
toont weer Westers karakter
Russisch-orthodoxen en Pax Christi
spraken over rechten van de mens
KRITIEK OP DOCUMENT SYNODE NIET
DIE VAN NEDERLANDSE BISSCHOPPEN
kerk
wereld
GEWEST
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1980 PAGINA$T
De Russisch-orthodoxe kerk en de
katholieke kerk moeten in toene
mende mate actief zijn bij het be
vorderen van de rechten van de
mens. Dit moet vooral de taak zijn
van de leden van de kerken, omdat,
zonder hun betrokkenheid, uitspra
ken van kerkelijke leiders weinig
zoden aan de dijk zetten.
Dit staat in een gemeenschappelijke
verklaring van afgevaardigden van
de Russisch-orthodoxe kerk en van
Pax Christi International aan het ein
de van een vijfdaagse studieconferen
tie deze week op het eiland Wight
Het thema van de studiebijeenkomst
was „Mensenrechten in de verschil
lende theologische tradities".
De verklaring zegt verder, dat de
kerk een profetische taak heeft bij het
bevorderen van de rechten van de
mens. Zij moet, als dat nodig is, bereid
zijn kritiek te leveren op bepaalde as
pecten van het politieke en sociaal-
economische systeem waarin zij zich
bevindt Daarbij biedt zij geen ideaal
politiek of anderssoortig systeem aan,
maar verschaft beginselen, waaraan
alle systemen kunnen worden ge
toetst
Men was het óver eens, aldus de ver
klaring, dat de betrokken kerken
moeten samenwerken bij de ontwik
keling van een theologie van de men
senrechten. Zolang die er niet is kan
een basis worden gevonden onder
meer in de bevrijdingstheologie. Ook
al zijn de rechten van de mens in de
eerste plaats bedoeld voor het indivi
du, zij mogen toch niet zodanig wor
den toegepast, dat zij de rechten van
de samenleving schenden. Aan de an
dere kant mag de samenleving zich
niet zo breed maken, dat zij het indi
vidu berooft van zijn basisrechten. Al
dus de verklaring.
Afgevaardigden van de Russisch-ort
hodoxe kerk en van Pax Christi In
ternational hebben al eerder dit jaar
een studieconferentie gehouden en
wel in Zagorsk in de Soviet-Unie.
Deze had als onderwerp „Theologie
en vrede" en vloeide voort uit de offi
ciële contacten die Pax Christi sinds
1972 heeft met de Russisch-orthodoxe
kerk. De basis voor deze contacten
werd gelegd door kardinaal Alfrink,
de toenmalige internationale presi
dent van Pax Christi en wijlen metro
poliet Nikodim.
Tot drie maal toe is er sindsdien een
breed overleg gevoerd en wel in We
nen, Leningrad en Londen. Op de bij
eenkomst in Londen is besloten tot
het houden van kleine studieconfe
renties van deskundigen uit beide or
ganisaties, zoals die in Zagorsk en die
van deze week op het eiland Wight.
De boven weergegeven verklaring,
die daar is opgesteld, zal ook naar de
verschillende kerkelijke organisaties
worden gestuurd. Dit najaar zal er in
Oostblok, ook juist als het klimaat tus
sen oost en west aan het verslechteren
is. Door deze dialoog in de geest
van de akkoorden van Helsinki wil
Pax Christi zich op de hoogte stellen
van de opvattingen, die in het Oost
blok leven over vrede, gerechtigheid
en de rechten van de mens. Aldus
probeert het een beter inzicht te krii-
gen in de ingewikkeldheid van de
vredesproblematiek en in de plaats en
mogelijkheden van bijvoorbeeld de
kerken in het Oostblok aangaande
ontspanning en samenwerking.
De kritiek van de studie
commissie op het werkdocu
ment voor de vijfde algeme
ne bisschoppensynode over
de taken van het christelijk
gezin, is niet de kritiek van
de Nederlandse bisschop
penconferentie. Deze heeft
besloten deze kritiek op het
Vaticaanse werkdocument
niet tot de hare te maken.
ook al had studiesecretaris
dr. A. Vermeulen van de
kerkprovincie de opdracht,
samen met specialisten op
het gebied van huwelijk en
bisschoppenconferentie.
Dit blijkt uit de reactie van de
bisschop van Rotterdam, mgr.
Simonis, op berichten, dat al
leen hij en de bisschop van
Roermond, mgr. Gijsen, het
niet eens zijn met het kritisch
commentaar op de Vaticaanse
„lineamenta" (discussiestuk).
Mgr. Simonis zei, dat de bis
schoppen het commentaar
van ae studiecommissie van
dr. Vermeulen naar het Vati-
caan hebben gestuurd met
een briefje erbij, waarin stond
dat dit de kritiek was van
„een bepaald aantal mensen"
in Nederland en niet van de
Nederlandse bisschoppen.
Volgens mgr. Simonis was er
geen tijd om een ander stuk te
laten vervaardigen dat wel als
reactie van de Nederlandse
bisschoppenconferentie kon
gelden.
De persdienst van het secreta
riaat van de kerkprovincie te
Utrecht weet niets van een
brief aan Rome, waarin de
bisschoppen zich van de kri
tiek van hun studiecommissie
zouden hebben gedistan-
cieerd.
Fans Johannes Paulus II
heeft de bisschoppen van
Bolivia een telegram ge
stuurd waarin hij hen aan
moedigt door te gaan met
het verdedigen van de men
senrechten in het door
eld verscheurde land, zo
de Vaticaanse radio
bekendgemaakt Hij heeft
dit gedaan via de pauselijke
nuntius in La Paz, mgr. Al-
f io Rapisarda. Het radiosta
tion herinnerde eraan, dat
de Boliviaanse bisschoppen
een beroep hadden gedaan
op de autoriteiten de men
senrechten te eerbiedigen.
De zender maakte ook mel
ding van een gezamenlijke
•ging van de Spaanse am-
issadeur en de pauselijke
nuntius de vrijheid te ver
krijgen van veertien pries
ters en hun lekenhelpers
die na de militaire staats
greep werden gearresteerd.
gewelc
heeft
ter dekking van de kosten
van het recente bezoek van
paus Johannes Paulus II aan
nun land. Men verwacht, dat
uiteindelijk ruim vier miljoen
gulden zal binnenkomen of
ruim tweemaal zoveel als de
kosten van het pauselijk be
zoek belopen. Volgens het
Franse episcopaat zal het res
tant worden igebruikt voor het
internationaal eucharistisch
congres, dat volgend jaar in
Lourdes wordt gehouden. De
paus zal dan ook weer naar
Frankrijk komen.
Bijna alle inwoners van de
stad Klaipeda in Litouwen
hebben een verzoekschrift
aan president Leonid Brez-
jnjev van de Sovjet-Unie ge
richt, waarin de heropening
van de katholieke kerk van
de stad wordt gevraagd. Dit
meldt het ondergrondse
blad „Kroniek van de kat
holieke kerk in Litouwen".
In totaal werden 148.149
handtekeningen verzameld.
Het gaat om een door de au
toriteiten in beslag geno
men kerk, de enige die na
de oorlog in Litouwen
mocht worden gebouwd.
Hiervoor was in het gehele
land rond elf miljoen gul
den bijeengebracht. In vrij
willige ploegendienst heb
ben vele gelovigen aan de
bouw meegewerkt. In 1961
werd het gebouw voltooid,
maar spoedig daarna in be
slag genomen en tot con
certzaal omgebouwd. Al
verscheidene malen is om
heropening gevraagd, maar
nooit zo massaal als nu.
Het Cranach-altaar in het
museum van Salzwedel wordt
volgens berichten in Oostber-
lijnse bladen momenteel ge
restaureerd. Het uit 1582 date
rende, laatste grootste groeps-l
schilderij van Lucas Cranach
de jongere, gaat door voor een
van de voornaamste werken*
van de schilder. Onder de!
werkenden in een wijngaard]
zijn twintig reformatoren, on-|
der wie Luther en Melanc-!
hton, afgebeeld. Nu de restau-j
rateurs de eeuwenoude ver
nis- en andere beschermende!
lagen hebben verwijderd,
toont het schilderij weer ziin
heldere kleuren. Het volledi
ge altaar met zijluiken, sokkel,
en bovenstuk moet in 1981
weer voor bezichtiging gereed
zijn.
van de universiteit van Nij-'
megen is in Freiburg voor
de laatste maal opgetreden
als voorzitter van het Secre
tariat International des En-
seignants Secondaires Cat-
holiques (SIESC), een inter
nationale vereniging van
katholieke leraren. Er wa
ren honderd deelnemers]
van tien aangesloten vereni-]
mngen uit acht Europese
landen. Prof. Nuchelmans
was mede-oprichter van het
verbond, vele jaren secreta-j
ris-generaal ervan en sinds]
1976 president. Hij is opge
volgd door de Franpaise Eli
sabeth Schmidt, lerares aan
een gymnasium in Straats
burg.
mis, mmv. Bronzangertjes; H. Bonifatius za. 19.00
u., zo. 9.45 u. hoogmis. 11.30 u.; H. Plus za. 19.00
u., zo. 9.00 u., 10.30 u. hoogmis
11.30 u.; O.L. Vr. Onbevt. Ontv. za 19.00 u., i_.
9.30 u.. 10.45 u. hoogmis, 12.15 u.; St. Antonius 9.30 u. en 11.00 u. par. I
r Padua za. 19.00 u. euch. met muzikale omlijs-
u.; H. Petrus za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoog
mis. 12.00 u. en 18.00 u.; O.L Vr. Hemelvaart zaL
hoogmis.
AARLANDERVEEN:
za 19.00 u., zo. 7.30 u.. 10.30 u. hoogmis; dep. Ter
Aar zo. 9.00 u. hoogmis, 12.00 u.
8.00 u., 10.00 u. hoogmis, 11.30 u
HAZERSWOUDE-RIJNDIJK:
zo. 10.00 u. euch. H. Bernardus; Het Anker za
19.00 u. euch.. zo. 8.45 u. en 11.15 u. euch.
meenschap Rijnsburg za 19.00 u., zo. 10.30 u
overige zondagen: 8.00 u., 9.30 u.
hoogmis, 11.00 u. en 17.45 u.
euch met zang. 10.00 u. euch. met koor; St. Victor
za. 19.00 u. euch met afwisselend dames- of heren-
koor. zo. 9.30 u. hoogmis met dameskoor, 11.00 u.
euch. met samenzang
ROELOFARENDSVEEN:
Maria Presentatie: za. 19.00 u.. zo. 8.00 u., 9.30 u.
hoogmis, 11.00 u.; H. Petrusbanden za 19.00 u.,
zo. 9.30 u. hoogmis, 11.30 u.
RUPWETERING:
za. 19.00 u., zo. 7.30 u.. 9.00 u. hoogmis met heren-
VOORSCHOTEN:
WARMOND:
za. 19.00 u„ zo. 8.30 u.. 10.00 u. hoogmis. 11.30
WOUBRUGGE:
za 19.00 u., zo. 10.00 u. hoogmis.
9.00 u. hoi
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK:
Meerburgparochie za. 19.00 u. met wisselende k
ren; zo. 9.30 u. hoogmis met wisselende kore
11.00 u. mot volkszang.
ZOETERWOUDE:
St. Jan Zuldb. weg za geen dienst, zo. 9.30
hoogmis. 11.00 u.; Chr. Dienaarkerk za 19.00
met zang, zo. 10.00 u. hoogmis.
DE ZILK:
H. Hartparochie za 19.00 u.; zo. 10.00 u., 11.30'
18 Samenkomst.
Studentendienst. Marekerk: 10 ds. Kruithof, Mon
ster. 17 ds. Zoutendijk. Maranathakerk: 10 da
Koolstra. Merenwijk: 9.30 prof. v.d. Berg. Bethle-
hemkerk: 10 ds. Pannekoek, H. Av. Bevrijdingskerk:
9 ds. De Jong. Vredeskerk: 10 ds. Locher. Englise
Jeugdkapel Vredeskerk 10.00.; De Goede Herder
10.30.
Gereformeerde en andere kerken:
Zulderkerk: 10 ds. Rietveld. Petrakerk: 9 ds. Riet-»
veld. Oude Vestkerk: 10.15 ds. Wentzel. Maranat
hakerk: 10 ds. Koolstra Bevrijdingskerk: 9 ds. Lam
ping. Groenhoven: 10 Mw. van Keulen. Jeugdha-
Leeuwen. 18.30 drs. Vree. Chr. Geref. Kerk: 9.30
Dienst des Woords, 18.30 kand. v.d. Heuvel.
TER AAR Herv. Gem.: 9.30 ds. Klein Kranen
burg, 18.30 ds. Kruijf. Geref. Kerk Diensten 9.30 en 17 ds. Welbedacht.
BOSKOOP Herv. Gem.: Dorpskerk: 9.30 da Stel
wagen, 18.30 ds. Dijkstra, De Stek: 9.30 ds. Hey-
mans. Geref. Kerk: 9.30 en 17 ds. Dijkstra. Chr. Ge
ref. Kerk: 9.30 en 17 ds. Van Langevelde.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30 ds. Karkema,
18.30 ds. Haitsma. Geref. Kerk: 9.30 dra de Raadt,
kerk: 9.30 ds. de Jonge, 18.30 ds. v.f. Heiden. Ad-
ventskerk: 9.30 ds. Schipper, 18.30 ds. de Jonge.
Kruiskerk 9.30 ds. de Jonge. Geref. Kerk: Salvator-
10 en 19.30 Samenkomsten. Volle Ev. Gemeente:
10 Samenkomst.
ALPHEN-NOORO (OUDSHOORN-RIDDERVELD)
TROMMEL. Apeldoorn. Geref. Kerk Vr.: 10 en 17 Herv./Geref. diensten. Goede Herder: 10 ds. Mil. H.
Av„ 18.30 ds. MoMe. De Bron: 9.00. ds. y.d. Ree,
Verheus Amsterdam? Baptfstengemeente: 10 ds.
Van Mameren. Voorschoten. Evang. Luth. Kerk:
10.15 ds. de Boeft, Voorschoten. Nieuw Apostoli
sche Kerk: 9.30 en 16 Diensten. Evang. Chr. Ge
meenschap: 10 dhr. Dikkes. Leger des Heils: 10 e
dhr. Zijlstra. Zendingswerk Middern.groep Jeruel:
BODEGRAVEN Herv. Gem.: Dorpskerk: 9.30 da
Stelwagen, Droogers, 18.30 ds. Koole. Den Haag.
Salvatorkerk 9.30 evng. van Goden, 18.30 ds. v.d.
Sluis. Bethlehemkerk 9.30 dhr. Smits. 18.30 dhr.
van Goden. Geref. kerk: Diensten 10 en 18.30.
LISSE Herv. Gem. 9 ds. 't Hooft. Pauluskerk
HOOGMADE Herv. Gem.: 10 dhr. Bakker. Kat
wijk
DE KAAG Herv. Gem.: 9.30 ds. Kolkman,
KATWIJK A.D. RIJN Herv. Gem.: Dorpskerk: 10
da Aarents, 18 dr. Meyers, Lelden. Ontmoetings-
kerk 10 ds. Broekema, 18.30 ds. Groenenberg,
Utrecht. Geref. Kerk Diensten 9.30 en 18.30.
Schuurman, 18 ds. Arkeraats, H.D. Ichtuskerk: 10
erg.
Schuurman. 17 Leesdlenst.
NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 dhr. Van Stam,
ter, 19 ds. de Haan. Geref. Kerk Vr. BV.: 8.45 da
Moleveld, 16 ds. De Lange. Volle Ev. Broederschap
Gem. Centrum: 16 Samenkomst.
OUDE WETERING Herv. Gem.: 9.30 da Lalle-
man. Geref. Kerk: 9.30 da Los, 18.30 da Jaspers
Focks.
RUNSATERWOUDE Herv. Gem.: 9.30 da de
Kruijf, 19 ds. Klein Kranenburg. Geref. Kerk: 9.30
Leesdlenst, 14.15 ds. Bouw.
ds. Hamstra, Alphen.
NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 da Molenaar,
18.30 ds. v.d. Weerd.
NIEUW-VENNEP Herv. Gem.: 9.30 dhr. Haitlnck.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en 10.30 da Hem-
dr. Jansen. Ichtus 10 kand. Zuiderduin. 17 Mr. de Bond: geen dienst - V. E. Gem. 19 samenkomst in
ref. Kerk: Trlomfatorkerk: 9 en 10.30 en 17 Chr. Ge
ref. Kerk Diensten 10 en 17. Volle Ev. Gem. Rijn
land: 9.45 ds. Bulthuis. Soefiebeweglng 16 Ere
dienst.
KOUDEKERK A.D. RIJN Herv. Gem.: 10 dr. van
Santen, 19 ds. Bogers in Geref. Kerk. Geref. Kerk
Diensten 9.30 en 18.30.
LEIDERDORP Herv./Geref. Kerken: Dorpskerk:
10. 18.30, Hoofdstraatkerk Dienst 10. Scheppings-
NOORDWUKERHOUT Herv. Gem.: 10 da Kalk-
10.30 ds. Ter Linden. Endegeest 9.30 ds.
V.E.Gem.: 19 Samenkomst In kerk NPB.
VALKENBURG Herv. Gem.: 10 en 18.30 da Ver
meulen Geref. Kerk: 9.30 dra Welbedacht, 18.30
drs. de Raadt.
VOORHOUT Herv. Gem.: 10 ds. mw. Brokerhof.
Aula: 10 u. mevr. da Flesseman van Leer, Ams
Hulp- en Hellkerk: 10 u. ds. Verheule.
Kapel Rijndijk: geen dienst.
De Ark: geen dienst.
Geref. Kerk:
Dorp: 9.30 u. Burg. ds. A. J. Kret, Sassenhelm, 17
ds. v.d. Schoot.
Aula: 10 u. mevr. da. Flessehian van Leer, Ams
Geref. Kerk (Vrijgemaakt):
10 u. en 17 u. leesdienst.
Werner. Geref. kerk Dorp: 10 Sipke vd. Land. 19 dr
Zie kievitskerk.
WOUBRUGGE Herv. Gem. 9.30
1.30 ds. v.
1.30 idem.
18.30 ds. v. Niel. Geref. Kerk: 9.30 da Meyeri
Christ
yeringS*-
VOORSCHOTEN Herv. Gem.: 10 en 19 ds. v.d. ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 d3. Goedkoop
Tentoonstellingen vormen een belangrijk on
derdeel van culturele verdragen tussen de di
verse staten en het is goed dat wij hier in het
Westen op de hoogte worden gebracht van het
kunstleven in Azië, Afrika, Zuid-Amerika en
elders, terwijl ook omgekeerd de cultuur van
het Westen de belangstelling krijgt in dié lan
den waarmee wij kunst uitwisselen. Maar de
ervaring heeft ons wel geleerd dat we van het
eigen inheemse cultuur-patroon niet veel te
zien krijgen: de meeste kunstenaars van ver
over zee die „uitgewisseld" worden, hebben
hun opleiding in Parijs, Londen, Wenen of Am
sterdam en Den Haag gekregen. Ze zijn op die
manier door het Westen zó beïnvloed (met be
houd van enkele speciale eigen karaktertrek
ken) dat ze gingen schilderen, beeldhouwen,
schrijven, componeren, etc, in een Westerse
trant die door het oude kolonialisme al een uni
versele aanloop had gekregen en nu dikwijls in
modernistische experimentele zin voortgezet
wordt.
Wat ons tevoren over de Turkse schilder Sabri
Berkèl, die zijn werken in Pulchri Studio tot 22
augustus presenteert, meegedeeld werd, lag
precies in de lijn van wat wij boven schreven:
de man is geboren in Joegoslavië, hij kreeg zijn
opleiding in Belgrado, Florence en Istanbul,
maakte studiereizen naar vele Europese steden
en kunstcentra, nam deel aan de grote tentoon
stellingen in Sao Paulo, Tokyo, Lugano, We
nen, en bij herhaling aan de Biennale van Ve
netië. We hebben dan ook te doen met een
schilder die weinig sporen van de Ottomaanse
vormenschoonheid in zich opgenomen heeft en
zich terdege op de Westerse abstractie en het
kubisme oriënteerde. En als zodanig dient men
zijn kunst te beoordelen: hij is dan een schilder
die vaardig met vormen en kleuren kan om
springen zoals velen onzer abstractici, schier
onuitputtelijk in compositorische variaties, die
zijr „stukken" uitzet op égalé vlakken en ge-
Leticia Tarrago Lluvia de peces
charmeerd is op zachte pastelachtige kleuren.
Een stilleven uit '49 duidt op 'n periode van
heftiger coloriet-inspiraties. Er zijn werken bij
die in de richting van Mondriaan en van Does
burg wijzen maar de grote doeken die direct
aansluiten bij het kubisme behoren tot zijn
beste werken: „De Yoghurtverkoper" en
„Hoofd". Want hier zien we de sierlust beheerst
en ingeperkt, onderverdeeld en gecombineerd
op 'n ingenieuze manier die (en dat is het ken
merk van het geslaagde kubisme) heel natuur
lijk schijnt te ontstaan.
In de Kop$aal en Vierkante Zaal van Pulchri» 's
Sabri Berkel De Yoghurtverkoper
een grote collectie Mexicaanse kunst te zien, te
weten: grafiek, plastiek en foto's. Deze expositie
valt buiten het uitwisselings-systeem en is het
resultaat van een initiatief van de Mexicaanse
Ambassadeur die ook de opening verricht
heeft. En, afgezien van de plastiek en van de
fotografie, krijgen we hier weer hetzelfde beeld
voorgeschoteld: deze kust berust op 'n universe
le tendens en de bonte verzameling gravures,
litho's, xilografiëen, etc, konden net zo goed in
ons land, Engeland, Duitsland of Spanje zijn
ontstaan; ze hebben voor negentig procent die
hedendaagse mentaliteit die, naast 'n frisse oor
spronkelijkheid, ook het nadrukkelijk extreme
of het onzekere en onwerkelijke absurde bij
zich hebben. In ieder geval achten we het
beeldhouwwerk van Abel Ramirez Aguilar wel
tot het beste en mooiste wat hier te zien is: zo
speels en zo oorspronkelijk van opvatting en
uitwerking en gebaseerd op het inheemse
volksbestaan als maar mogelijk is. De foto's van
Manuel Penafiel, begrepen onder de motieven
„Le real-lo irreal y lo impossible" (de werke
lijkheid, het onwerkelijke en het onmogelijke)
getuigen van 'n enorme fantasie die zich alleen
maar kan realiseren door middel van een vak
techniek die geen enkele kunstgreep schuwt
om zulke resultaten te bereiken: beelden, kop
pen, portretten, overspoeld door lichteffecten
die mysterieus te voorschijn treden of zich
weer terugtrekken in een kleuren-nevel, bril
jant, sprankelend en doortrokken van een vaak
overdadige barok zoals die in dit zonnige land
bestaat. Hier is o.i. toch wel sprake van echte
nationale kunst! Maar de kopzaal staat in het
teken van de moderne goede middelmaat met
'n paar uitschieters: de etsen van Leticia Tarra
go en de grote duistere abstracten van Antonio
Diaz terwijl de droge naaldetsen door Guiller-
mo Ceniceros tot het betere fijne werk gere
kend kunnen worden. Zoals overal pleegt men
ook in Mexico een zachtaardige verre navol
ging van de lieve Engelse Praeraphaëlieten en
hun directe opvolgers, die fijne, dunne teke
naars met hun wegzwevende damestjes; dit laat
Iliana Fuentes als een andere Jessie King wel
zien. Zelfs de stoere Germanistische houtsnede
stijl is terug te vinden in „Paisaje I-II en III"
van Mary Martin. Genoeg aanduidingen nu van
allerlei invloeden die in de Mexicaanse cultuur
van vandaag werkzaam zijn. Om tot een over
zicht te komen: De grote Pulchrizalen bieden
kijks genoeg! De Mexicaanse kunstenaars ver
blijven er t.e.m. 10 augustus.
jan verheyen Abel Ramirez Aguilar Galteros
