weekpuzzel door dr. Pluizer
g<
is
n
postzegels
WETENSCHAPPEN
DENKSPORTEN/HOBBY
oplossing vorige puzzel
NR. 29
CRYPTOGRAM
>e
)V
ijjr V
Sp
LEIDSE COURANT
K O
1L IA|k jriio jg 15.:
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Vijftien gulden:
De Heer A. Versteege, Mgr. Aengenentlaan 3, 2361 GB
Warmond.
Mevr. M. Goddijn-v. Voort,' Lammenschansweg 83, 2313 DK
Leiden.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Horizontaal:
1 Volgens de lijst staat er thee voor
de zoon van Adam (5);
4 Smakelijke Duitser (9);
9 Zulk een verzoek aan deze vogel
zijn mond te houden, lijkt mij meer
een gebodl (7);
10 Wat 'n keurig vistuig heb je daarl
(7);
11 Op zichzelf geen hoog cijfer voor
die bekende voetballer (7);
12 Die egel blijft steeds bij me (7);
13 Meer schenken dan bekennen (8);
14 Volgens dat boekje schijnt het al
gedaan te zijn (6);
17 Uiteenzetting van een vroegere
houding? (6);
20 Geheel gevuld en ongevuld? (8);
24 Op grote afstand draai ik liever om
die drukte te vermijden (7);
25 Laat men zich in de geest van dat
verhaal niet te veel verontrusten?
(7):
26 Je ziet ze: dat Is gek! (7);
27-Met zo'n gerucht beoogt u uw doel
te bereiken (7);
28 Een staker zal het beslist niet
waarderen als zij haar werk wel
voortzet (9);
29 We zullen proberen u In het nacht
gewaad te krijgen (5).
Verticaal:
1 Ik heb het wel geweten dat ik met
dat kinderspel heb meegedaan!
(9):
2 Het was geen vreemde die het toe
gaf (7);
3 Wordt later in het kamp als privaat
geplaatst (7);
4 Die pap is zeer geschikt om papier
van te maken (8);
5 Het spijt me voor Je, dat ma geen
rijschool heeft gevonden, waar je
direct geplaatst kunt worden (6);
6 Puistjes zijn hiervan het resultaat
(7);
7 Ze rommelen net zo lang totdat
het vogelprodukt achterstevoren
tussen het koren ligt (7);
8 Brengt de muiter u niet in bewe
ging? (5);
15 De wekker heeft zich laten horen
en daarmee uit! (9);
16 Het insekt bij de boom zet de boel
op stelten! (8);
18 Als ze er nog voor de regen staan
te schuilen roep ik 't nog wel even
(7);
19 Tegen die gunsten heb ik me ge
wapend! (7);
21 Leg het kostuum vlug terug over
het objectief! (7);
22 Tijdens het gesprek kwam naar
voren, dat het plaatje de waarheid
niet weergaf (7);
23 Om 'n opdracht te krijgen al deze
nota's binnen één uur in deze map
op te bergen, vind ik onredelijk (6);
24 Dat roep je met zes ton! (5).
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 29 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
O!
u -
loede
aan
Guadeloupe
Het vorig jaar werd op dit
Franse eiland het Centraal
Amerikaanse en Caraïbische
kampioenschap gespeeld en
daar is het een en ander ge
beurd. Het zal u vermoedelijk
koud laten dat de Venezolaan
David Berah tot voorzitter van
de betreffende zone werd ge
kozen, al bewijst het, feit dat hij
aan de World Olympiad in Val
kenburg zal deelnemen en
(waarschijnlijk) ook aan het dit
jaar onvoorstelbaar sterk be
zette Caransa-Philip Morris
toernooi, (als partner van Billy
Eisenberg) dat hij ook aan de
bridgetafel zijn mannetje staat.
Verder werd in het viertallen-
toernooi door Venezuela op de
laatste 20 spellén tegen Mexi
co liefst 75 matchpunten inge
leverd, waardoor een voor
sprong van 54 imp's werd om
gezet in een 21 punten neder
laag. Ook het onderstaande
spel baarde groot opzien, met
name door de erop bereikte
score:
Zuid gever.
Allen kwetsbaar
86542
1095
0 A65
H6
AB
973
O HV62 N
08743
0 H94 W7°
0 108
V B 8 4 L
10932
*HV 10
CAB
0 V B 7 3 2
A 7 5
De Jamaïcanen Holness (zuid),
en Nelson waren snel klaar
met het bieden: zuid 1 SA,
west doublet, noord redoublet
en daar bleef het bij. Zowel het
doubleren van een sterke SA
opening, zonder eigen goede
kleur, als het kwetsbaar redou
bleren zijn doorgaans hachelij
ke zaken. West moest dat hier
aan den lijve ondervinden,
maar noord had in de roos ge
schoten.
Een niet te beantwoorden
vraag is, wat het eindcontract
zou zijn geworden als west zich
koest had gehouden; in ieder
geval is het denkbaar dat er
geen manche zou zijn gebo
den. West begon goed door
met klavervrouw te starten, die
in noord werd genomen, waar
na een kleine schoppen naar
de heer volgde. West nam en,
omdat oost in slag 1 de 2 had
gespeeld in plaats van de 10,
schakelde over op hartenheer.
Zuid nam het aas en incasseer
de schoppenvrouw waaronder
wests boer tuimelde. Schop
pen 10 maakte noords schop
pens vrij en een geslaagde rui
tensnit stelde al tien slagen
veilig.
De volslagen ontredderde
westspeler gooide echter ook
nog een ruitentje af en dat
bracht zuids oogst tot twaalf
slagen. Budley Holness was
zeer tevreden met zijn score, al
kostte het hem wel enige moei
te om vast te stellen hoe hoog
die was. Dat bleek, na enig ge
reken, inclusief de vijf gere
doubleerde overslagen 2710 te
zijn, een aantal dat men niet
dagelijks tegenkomt.
Liet Venezuela het bij de heren
afweten, de dames compen
seerden dit ten volle door de
titel, in de finale tegen Barba
dos, in de wacht te slepen.
Ook dit team kunt u, zo u wilt,
in Valkenburg aan het werk
zien.
Eindstand oploswedstrijd (2)
Vorige week beloofde ik nog
één keer terug te komen op de
laatste zes ronden van de der
de oploswedstrijd. Er is nogal
wat correspondentie van de
ronden elf tot en met zestien,
vooral aan bijoplossingen. Ik
zal om ruimte besparen ook
niet alle inzenders noemen, ze
hebben hun punt beloning al in
de eindstand, vorige week,
verwerkt gezien.
Dit zijn dan de bijoplossingen.
Hauschild (23): 39-33 29x40
(gedwongen, op 35x24 34-30)
45x34 35x24 34-"29 23x34 21-
17 11x31 32-27 31x22 33-28
22x33 38x9; Vuufboom (25): A:
37-31 25x43 48x39 36x27
22x31 13x22 28x17 11x22 39-
34 40x29 33x4, B: 37-31 25x43
48x39 36x27 32x21 16x27
22x31 13x22 28x17 11x22 39-
34 40x29 33x4, C: 26-21 25x43
48x39 16x27 22x31 13x22
28x17 11x22 39-34 enz., D: 39-
34 40x29 33x24 25x34 28-23
19x17 48-43 13x22 37-31
36x27 32x14. E: 22-17 25x43
48X39 11x22 (op 13x22 37-31
36x27 32x21 16x27 39-34
I~i H
p IJ s
SS 12' jÜ
12 JR SS *LjÉ
P. W. KLIPHUIS
40x29 33x4 22x42 4x48) 28x17
13x11 39-34 40x29 33x4.
Dit probleem deed J. van de
Brink door de zwarte schijven
op 1, 2, 6. 7, 11 en 16 denken
aan een probleen van P. W.
Kliphuis uit 1930 (zie diagram).
D oplossing luidt: 43-39 34x43
(gedwongen, op 34x23 28-22)
28-23 19x39 29-23 18x29 27-
22 17x28 32x34 39x30 42-38
43x32 37x28 26x46 40-34
46x40 45x3!
Van Velzen (27): 32-27 33x42
27x9 4x13 43-38 42x33 20-15
10-14 15-10 14-19 10-4 23-28
4x27 33-39 27-16 gevolgd
door 16-11 met winst door
overmacht; Van Velzen (29):
34-30 met slaan naar 8 of 10
winst;
Onder meer Bolleboom con
stateert terecht dat Hauschild
(29) faalt: immers na 44-40
30x48 26-21 35x44 22-17
11x22 27x18 36x29 28-23
48x17 23x5 12x23 5x50 wint
wit, maar in plaats van 48x17
kan zwart natuurlijk beter 48x4
slaan.
Vuurboom: (31): 15-10 27x47
10-5 47x29 24x33 35x15 26-21
17x26 33-29 23x43 5x48; Van
Velzen (32): A: 34-29 45x34 (op
23x34 40x29 en bv. 30-35 11-7
12x1 28-23) 29x40 30-35 (op
30-34 40x29 23x34 11-7 12x1
17-11 26x17 11-7 1x12 22x11
6x17 28-22 17x28 32x5!) 40-34
9/10-14 21-16 12x2 11-7 en
bv. 6-11 7-1 15-20 16x7 20-24
27x16 18x38 28-22, B: 21-16
12x21 (op 30x39 40-34 39x30
25x34 12x21 11-7 6-11 7-1 10-
14 of? 16x7 15-20 27x16
18x38 28-22) 11-7 30x39 7-1
45x34 25-20 15x24 37-31
26x37 32x41 21x32 28x37
18x27 1x44; C: 40-35 30x39
48-43 39x48 35-30 48x31 30-
24 19x30 28x19 13x24 (op
22x4 wint zwart notabene nog
door 31x18 en nu op 4x22 8-
13 17^19 6x37; op 4x27 26-31
25x34 31x22 17x28 6x26 en op
25x34 18x40) 31x22 (op
31x18!) 17x28 en faalt 26x17
door 25x34; Van Velzen (33):.
48-42 13x33 37-31 36x27
32x12 7x18 44-39 34x32 25x12
35x44 20x17.
Onder meer Cloosterman komt
terug op een eindspel van
Vuurboom, zwart: 14, 21, 25,
wit: 11, 41, 42. Vuurboom
geeft de volgende winst aan:
25-30 11-7 30-34 7-2 34-39 2-
11 39-43 42-38 43x32 -11-16
32-37 16x10 37x46 10-5,
Cloosterman speelt in plaats
van 34-39 34-40 2-11 40-45
11-50 met remise.
Immers, de witte dam is aan
zijn plaats gebonden, waarna
zwart 14 naar 40 brengt, offert
en dam haalt.
„Spreukenzegel
Voor het filatelistische nieuws
van deze week nemen wij u
mee naar West-Duitsland, daar
het al weer enige tijd geleden
is dat dit land in onze rubriek
aan de orde is geweest. Hierbij
spelen twee data een rol en
wel 10 juli en 8 mei.
Op 10 juli j.l. kwamen drie bij
zondere zegels in omloop.
Deze rij wordt geopend met
een zegel in de waarde van 50
pf. met als onderwerp de heili
ge Benedictus van Nursia. Dit
ter herinnering aan het feit dat
deze heilige 1.500 jaar geleden
geboren werd. Deze be
schermheilige van Europa is al
enjge malen eerder in deze ru
briek aan de orde geweest,
daar meerdere landen deze
heilige o.a. op Europa-zegels
hebben afgebeeld. De door Eli
sabeth von Janota-Bzowski uit
Düsseldorf ontworpen zegel
toont het portret van de heili
ge. Deze zegel werd gedrukt
door het Grafisch Grootbedrijf
A.Bagel te Düsseldorf.
De Broedergemeente, ook in
ons land bekend, heeft in
West-Duitsland haar 250ste
bezlnningsboek „Spreuken"
uitgegeven. Deze spreuken-
boeken bevatten korte uittrek
sels uit het Oude Testament,
die de gemeentenaren, ook wel
Hernhutters genaamd, ter
overweging worden aangebo
den. Op de zegel, die ter gele
genheid van dit feit wordt uit
gegeven. ziet men een afbeel
ding van het eerste gedrukte
spreukenboek uit 1731. De ze
gel heeft een waarde van 50
pf. en werd ontworpen door
Peter Stelner uit Stuttgart.
Voor wat betreft de datum 10
juli wordt de reeks afgesloten
met een zegel in de waarde
van 90 pf. Deze zegel wordt
uitgegeven ter gelegenheid van
het „16e Internationaal Con
gres voor Opvoeding en Vor
ming van Gehoorgestoorden".
Dit congres zal van 4 tot en
met 8 augustus a.s. te Ham
burg gehouden worden. Gedu
rende dit congres zullen ai de
genen die zich bewegen op het
terrein van het onderricht aan
doofstommen of gehoorge
stoorden samenkomen. Het zal
dan tevens de eerste keer zijn
dat dit congres in Duitsland
gehouden zal worden. Op de
door Erwin Poell uit Heidelberg
ontworpen zegel ziet men de in
relief uitgevoerde afbeelding
van een menselijk oor. Dit te
gen een achtergrond van een
zijdelingse afdruk van een ge-
ruis-oscillogram, een der hulp
middelen op dit gebied.
Vervolgens nu een reeks van
zeven pegels die op 8 mei j.l. in
de verkoop kwam, waarbij ook
nog drie zegels die bestemd
zijn voor West-Berlijn. Hierbij
gaat het om een serie van drie
sportzegels die ook in een spe
ciale „west:Berlijn-editie„ werd
uitgegeven. Voor wat betreft
West-Duitsland hebben de ze
gels een waarde van 50 25
pf., 60 30 pf. en 90 45 pf.
In dezelfde volgorde zijn de
motieven „voetbal", „paarde-
dressuur" en „ski-langlauf".
De zegels voor West-Berlijn
hebben dezelfde waarde als
die voor West-Duitsland, ech
ter de motieven verschillen. In
dit geval ziet men achtereen
volgens: „speerwerpen".„ge
wichtheffen" en „waterpolo".
De toeslag op deze zegels Is
bestemd voor het werk van de
„Stichting Duitse Sporthulp".
Zoals ongetwijfeld bekend
werd op de bijeenkomst van
de CEPT te Stockholm in 1977
overeengekomen „beroemde
persoonlijkheden" als thema
voor de Europa-CEPT-zegels
te gebruiken in het jaar 1980.
Ook West-Duitsland heeft twee
zegels met dit onderwerp in de
verkoop gebracht. Op een ze
gel in de waarde van 50 pf. ziet
men een afbeelding van Alber-
tus Magnus, een kerkleraar uit
de dertiende eeuw. Zo behoor
de o.a. ook de heilige Thomas
van Aquino tot zijn leerlingen.
Hij stierf in 1280 te Keulen,
waar het graf van de heilige te
vinden is in de Andreaskerk.
De tweede Europa-CEPT-zegel
heeft een waarde van 60 pf. en
toont het portret van de filo
soof Gottfried Wilhelm Leibniz
(1646-1716). Deze was grond
legger van wat later de „Pruisi
sche Academie der Weten
schappen" zou worden. Met
steun van koningin Sophie-
Charlotte kon Leibniz in 1700
hiervoor de grondslag leggen
in de vorm van de „Sociëteit
der Wetenschappen". Het ont
werp voor deze zegels werd
vervaardigd door Elisabeth von
Janota-Bzwoski uit Düsseldorf.
Op 25 juni j.l. was het 450 jaar
geleden dat op de Rijksdag te
Augsburg, in aanwezigheid van
keizer Karei V de „Confessio
Augustana" voorgelezen werd.
Dit vooral was een uitvloeisel
van de geloofsstrijd, die ont
brand was na het optreden van
Luther op de Rijksdag te
Worms. Tesamen met de
„Apologia" van Philipp Me-
lanchthon werd dit het eerste
officiële belijdenisstuk der
Evangelische Kerk in Lutherse
formulering. Op de zegel ziet
men een detail van een hout
gravure uit 1630, ongeveer 100
jaar na het gebeuren vervaar
digd. Dit gebeurde bij het 100-
jarig jubileum In 1630 bij een
reconstructie van het gebeuren
door Michael Herr. Bij deze ge
legenheid vervaardigde Georg
Kohier de gravure die nu als
afbeelding op de zegel te zien
is. Het ontwerp voor deze ze
gel werd vervaardigd door Hel-
la en Heinz Schillinger uit Neu
renberg en heeft een waarde
van 50 pf.
door
C. J. de Feijter
Een moeilijke Task!
Onze lezer B. v.d. Bergh uit
Heerde, stuurde de aanleiding
tot het volgende verhaal. Zijn
Computer SS III was er mede
de aanleiding toe!
Geen onzer lezers zal onbe
kend zijn met de minorpromo
tie, dit is dus het nemen van
een loper, toren of paard bij
het bereiken van de achterste
rij. Stamma begon met een
paardpromotie in 1737, Calvi
bracht de loper- én de toren
promotie als eerste in 1836.
Nadien zijn er duizenden en
duizenden studies gemaakt
met minors, zoals het ook ge
meengoed werd voor de par
tijspeler. Denk maar eens aan
de Saavedra/Barbierstudie, die
uit de praktijk ontstond (per
ongeluk!). Componisten streef
den naar uitbreiding in aantal
len promoties, en promoties
voor beide partijen. Als zwart
begint met een minor, die wit
dwingt tot een minor dan
spreekt men van wederkerige
minorpromotie. Lommer heeft
veel gedaan aan meervoudige
minors, reeksen torenpromo
ties en alle vier mogelijke pro
moties achtereen of successie
velijk. Verdubbeling van het
thema enzovoort, enzovoort.
Het zal wel naar aanleiding van
het uitkomen van het studie
boek van Bouwmeester/Spin
hoven in 1976 zijn geweest,
dat Max Pam in Trouw 1977
een wat hij noemde „grap"
van M. S. Liboerkin besprak.
De enige plaats waar ik deze
studie vond was dan ook het
boek van Bouwmeester en
Spinhove waar het onder nr.
226 is vermeld. Maar deze stu
die is beslist geen grap, maar
een uiterst moeilijk te verwe
zenlijken task. De bedoeling
van de komponist was de we
derkerige minorpromotie in
dubbele bewerking uit te-beel
den één maal zwart een
Paard en wit een Loper en als
tweede variant, als zwart een
Loper haalt, dan haalt wit een
paard. Uitermate moeilijk en
om dit te verwezenlijken kom
je als vanzelf tot een bord vol
stukken en een stand die geen
Diagram 1. 44
enkele binding meer heeft met
de partij:
M. S. Liburkin
"64" 1935.
(Zie diagram nr. 1)
Wit: Kf5, Tc7, Th6, Lg5: pion
nen: b5, e4.
Zwart: Kg1, Dh1, Lh2: pionnen:
b6, b7, e5, f6. f2. f3, g2, g3.
Bij B/S staat er onder remise,
maar de oplossing laat twee
winst varianten zien. De vraag
is dan ook:
Wit begint en wint.
Ik wil voorop stellen dat Li
boerkin, die leefde van 1910-
1953 een buitengewoon be
gaafd komponist was, die on
vergankelijk werk heeft nagela
ten. Ik laat hier de oplossing
volgen: De kracht van de offi
cieren van weerszijden is. even
sterk, maar van de boerenar-
mee is er geen gesneuveld en
of dat nu kwam door het grote
moed of doordat zij zich heb
ben gedrukt in de strijd weet ik
niet. Feit is, dat ze zo bezeten
waren hun koning en koningin
te beschermen dat ze hen op
sloten in het Zuid-Oostelijke
bastion en er zich zo dicht om
heen legerden dat de koninklij
ke familie geen poot kon ver
zetten!.
Variant ".:Tc1+,f1P! Geen to
ren of dame wegens Thc7 en
wit wint 2.Le3+,f2. Nu staat
zwart pat en wit moet zorgen
dat dit pat wordt opgeheven.
3.Lc5!,bc5: 4.b6,c4 5.Th8,c3 6.
Tb8,c2. Weer staat zwart pat,
dus is: 7.Ta6!: 8. b7,a5 ge
dwongen, daar zwart moet
Diagram 2.
kunnen zetten. 9.b8L!,a4
10.La7.a3 11.Le3,a2 12.Ke6t.f5
13.Ke5:, fe4: 14.Ke4:,a1D
15.Ta1:,c1D, 16.Lc1:,Pd2 17.
Ld2:+,f1D 18.Le3,mat.
Variant 2.:1..,f1L! en dan het
zelfde als in varant één tot:
9.b8P!,a4 10. Pa6.a3 11.Pc5,a2
12.Pb3,a1D 13.Ta1:,c1D
14.Lc1:,... en de loper op f1
moet spelen en wit geeft mat
door: 15.Pe2,...
Nu kan men wel verkikkerd
wezen op natuurlijke miniatu
ren, maar als je dit moois hebt
gezien, dan vraag je je toch af,
waarom de studie geen onder
scheiding heeft gekregen in
een toernooi.
En waarschijnlijk heeft dat on
bewust onze lezer v.d. Bergh
ook bezig gehouden, want hij
liet zijn computer in de eerste
variant onderzoeken wat er
zou volgen na: 9.b8PI,.. in
plaats van een loper te nemen.
En de computer ging daar gre
tig op in en gaf de volgende
variant: 9..,a4 10.Kf5:,... Men
merkte op, dat de paardafwik-
keling naar b3 (of naar d3) hier
niet op gaat, omdat dan het
zwarte paard op e3 schaak kan
geven! 10...,a3 11.Pd7,a2
12.Pe5:,a1D 13.Ta1:,c1D
14.Pf3,mat. Een nevenoplos
sing dus in deze variant. Later
vond ik ook nog de volgende
variant: 9.b8P!,a4 10.Pd7,a3
11.Pf6:,a2 12.Ph7,a1D
13.Pg5!,.. en zwart kan de mat-
dreigingen op f3 en h3 niet
beide pareren!
Later vroeg ik me af, of in die
gen
eerste viariant na: 12.hcomr
het vervolg wel steekho t in
was. 12...,f5 13.Ke5:,f4! i jjke
nu neemt op f4 dan pVan i
veert later de f-pion oprecht*
dame met schaak en g^eider
loper naar D2, dan loop en d
f4 door en er is weeriuslam
winst. Dan proberen we ne v«
de zet: 13.ef5:,... en wee 'er h
geen winst te vinden, zoéagen
zelf maar eens uit. Noge tijc
geprobeerd of: 9.h||en
10.Kf6: wit tot winst kan aren
gen, maar: 10...,a3 11.L i netl
13. Lf4,a1D 14.Ts fein.
l5.Lc1,Pd2 16.Ld2:+,... n u
is wéér dat verdri hij
16...MD+ met schaak cty) Lec
boel bederftl men
Ik houd het er voor, dat „Ka
na de publikatie in "64* plicf
dekt heeft, dat het schip 2 fat ei
was als een mandje en d i act
komponist er nooit in ii rzitti
slaagd om alle lekken te 1 op
reren. En dét zal dan de1
zijn dat deze studie nietjev
komt in de-vele schaakshend
werken. Om Liboerkin sordt:
loos te stellen voor het fj daar
wij deze foute studie nog mak
voor het voetlicht halenBoris
hier nog een miniatuuivengi
hem, gebaseerd op de SI Ro<
drastudie, met twee mincn is v
moties, de mooiste die o< c
de Saavedra werd gemaéi,
Studie van M. S. Liboerk ijk fr
2e prijs Sjachmaty w
1931.
(Zie diagram nr. 2)
Wit: KpH,Pa2; pionnen: bted
Zwart: Ka1,Tc5.
Wit begint en wint.
1.Pa2-c1,Tc5xb5 2.c6-c7ug tc
d5+ 3.Pc c
Td5xd3+4.Kd1-c2,
5.C7-C8T, Td4-a4 6.Kc2{v
en wint.
Indien: 1...,Tc5-d5+
c2,Td5-c5+ 3.Kc2-d3,Tdw vc
4. c6-c7,Tb5-b8 5.c7x 1
per,., en wint.
In deze studie zitten twee Q
vallen, n.l.: in variant 1.:
c8D?,Td4-c4+ 6.Dc8xc4,.
En in de tweede variant:
d2?. Kc5xb5 4. c6-c7,Tb3n
5.Kd2-d1,Tb2-c2! 6.Kdn pic
wij
lA-ag
raad'
Geestelijke belasting merkbaar
in het hartslagritme
Belasting van de menselijke
geest bij de verwerking van in
formatie is meetbaar aan de
verandering in een bepaald rit
me, dat in de hartslag te on
derscheiden is. Er is appara
tuur ontwikkeld, die het moge
lijk maakt om mensen bij hun
dagelijkse bezigheden te vol
gen en daarbij hun mentale
belasting te meten. Deze tech
niek kan een belangrijk hulp
middel zijn bij het voorkómen
van stress, geestelijke belas
ting en de ziekten die daaruit
kunnen voortvloeien
Dit is het onderwerp waarop
enige tijd geleden de psycho
loog dr. G. Mulder aan de
Rijksuniversiteit van Groningen
is gepromoveerd.
Achtergrond van het onder
zoek van dr. Mulder is de ge
leidelijke verschuiving van li
chamelijke naar geestelijke ar
beid in onze samenleving. Voor
het meten van lichamelijke be
lasting bestaat al een groot
aantal technieken. De vraag
was nu: zijn er methoden
denkbaar om geestelijke be
lasting te meten?
Het was al bekend, dat er ver
band bestaat tussen geestelij
ke inspanning en de hartslag,
een even merkwaardig als on
begrepen verband. Onder ge
wone omstandigheden ver
toont de hartslag enige onre
gelmatigheden (sinusaritmie),
die, merkwaardig genoeg, ver
dwijnen bij geestelijke belas
ting. Het hart gaat dan regel
matiger kloppen. Dit werpt on
middellijk twee vragen op: wat
zijn de fysiologische achter
gronden van de sinusaritmie
en waarom wordt de hartslag
regelmatiger bij geestelijke in
spanning?
Er zijn twee vormen van gees
telijke belasting: informatieve
belasting en emotionele belas
ting. Informatieve belasting
vloeit voort uit de eisen, die
een uit te voeren taak stelt;
emotionele belasting is het ge
volg van eisen door de omge
ving gesteld ten aanzien van
het uitvoeren van de taken
(angst en zorgen). Beide vor
men van belasting hebben hun
uitwerking op de levensproces
sen van de mens.
Menselijke informatieverwer
king valt in twee soorten uit
een. Daar is de, veel inspan
ning vragende bewust gestuur
de verwerking. Deze verwer
king heeft plaats in het „werk
geheugen", een term, die aan
de computerwereld ontleend
Is. Bewust gestuurde informa
tieverwerking is nodig bij het
oplossen van nieuwe en onbe
kende problemen.
De tweede soort informatiever
werking gaat automatisch en
doet veel minder een beroep
op het „werkgeheugen". Met
veel problemen heeft de mens
veelal zoveel ervaring, dat er in
het brein al een standaard
oplossing klaar ligt. Deze infor
matieverwerking kost duidelijk
veel minder inspanning.
Hartslag
De hartslag is een Ingewikkeld
verschijnsel. Er is niet een,
maar er zijn verschillende rit
men in de hartslag te onder
scheiden., die tegelijk en door
elkaar optreden. Wordt de
hartslag in een grafiek weerge
geven, dan vertoont hij een
grillig beeld. Maar door middel
van een moeilijke techniek, na
melijk spectraal-analyse, zijn
de verschillende ritmen uit el
kaar te halen en afzonderlijk af
te beelden. Die ritmen hangen
samen met verschillende le
vensprocessen. Bij zijn onder
zoek heeft dr. Mulder vooral
gekeken naar het hartritme,
dat in verband staat met de re
geling van de bloeddruk.
Schommelingen in dat speci
fieke ritme blijken rechtstreeks
samen te hangen met kort
stondige veranderingen in de
bloeddruk; veranderingen, die
het gevolg kunnen zijn allerlei
uit- en inwendige oorzaken.
In de grote lichaamsslagader,
de aorta, en in de halsslagader
registreren gevoelige zenuw
cellen de bloeddruk. Informatie
over de hoogte van de druk
wordt naar een bepaald her
sendeel gestuurd, dat contro
leert of de druk niet van een
bepaalde vaste waarde afwijkt.
Is dat het geval dan sturen de
hersenen een signaal naar het
hart om de hartslag zo aan te
passen, dat de afwijking ge
corrigeerd wordt. Bij geestelij
ke inspanning verdwijnt het rit
me, dat in verband staat met
de bloeddruk; de hartslag
wordt regematiger.
Hersenen moeten in een be
paalde toestand verkeren als
er, bij de verwerking van infor
matie, een beroep op wordt
gedaan. De bloedtoevoer, in
het bijzonder naar bepaalde
delen van de hersenschors.
f1
ie eht'
jtlaa
«F
opt'
Borl
maa
5»v
[!<am
rtus€
•wan
Sf060
wordt groter. Ook de licl
spieren worden meer
jïloed. Deze lichamelijke
stand noemt men de
vechtreactie". Deze
doet zich altijd voor als
zich op handelend oi
voorbereidt. Deze rea<
van invloed op de verste
van het bloeddruksigna
de op de snelheid,
het signaal verwerkt
overdracht van informatii
de hersenen wordt g<
door impulsen uit dat
gebied waar de vlucht-i
reactie tot stand kom
schommelingen in de t
druk worden dan mindei
en minder sterk naar he
doorgegeven, zodat h<
trokken bloeddrukritme
dooft. Tijdens experim
met proefpersonen bleelj(
en ander precies te
Het bloeddrukritme verste,
bij de uitvoering van mi
opdrachten. Als proel
nen, eenmaal aan een bi
de taak gewend, meer I
tomatisch geheugen di
werkgeheugen gebru
bleef de vlucht-vechtri [|j|
achterwege en werd het
drukritme ook niet ondei
Dr. Mulder wil deze bevi
gen in praktijk brengen e
hartritmen van mensen b 1/
dagelijkse werkzaamhedi 1
registreren door middel
een zendertje, dat voortc"
gegevens over de hartsli
zendt. Die signalen
dan opgevangen, geregi
en door een computer
werktworden.
