Politiemacht
verdrievoudigd
ivoor Olympische Spelen
IOSKOU GELOOFT NIET
IN TRANEN...
J?'
Belgische
generaals
schoppen
rel om
brandstof
'"In Moskou sprak onze verslaggever Leo van Vlijmen
op zijn „toeristische" tocht door Rusland met dissi-
lenten en met joden die al heel lang op een uitreisvi-
um wachten. Het meest droevige kantoor in de Rus-
ehe hoofdstad vindt hij het consulaat van de Ne-
landse ambassade, dat de bemiddeling op zich
!ft genomen wat betreft uitreisvisa voor Sovjetrus-
iche joden, maar dat gegadigden niet van te voren
ag ontvangen.
In verband met de op handen zijnde Olympische
Spelen is de politiemacht in Moskou verdrievoudigd.
Uit de hele Sovjetfederatie zijn politiemensen aange
trokken, die straks het verkeer en andere zaken
moeten regelen. Het gevolg i3 wel, dat het merendeel
van de agenten er heg noch steg weet en met een
plattegrond op zak loopt, die elke dag weer ijverig
bestudeerd wordt.
Met
Ljoedmilla
tussen
de
Russen (5)
Ipater tl
tOSKOU Hotel Rossija is met 8000
ledden, 20 restaurants en 30 portiers,
lie in wisseldienst niemand toelaten die
r |een hotelpasje heeft, het grootste hotel
ar ran Europa. Je kunt er flink verdwalen,
qepaar bereidwillige „dezjoernaja's" (eta-
jedames die je kamersleutel bewaren,
Ljy ip verzoek ook 's nachts thee ser
veren en mineraalwater verkopen) zetten
e weer óp het juiste pad. Hotel Rossija
leeft een overdekt zwembad, je kunt er
K)k niet-communistische buitenlandse
tranten kopen en bij het ontbijt moet je
nargarine op je brood smeren. Roombo-
ir is er niet.
Rossija is bijzonder gunstig gelegen, want
ranaf hot balkon heb ik een prachtig uit-
it op het Kremlin en recht tegenover
kamer, aan de andere kant van de ri
de Moskva, staat een fabriek met een
net /as in metershoge letters die er geen twij-
ata/ej over laat bestaan dat ik in de Sovjet
unie ben: communisme wil zeggen: alle
ehtnacht aan de Sovjets en de elektrificatie
hvan het hele land. Lenin heeft dat al in
n H917 gezegd. Hoezeer hij gelijk had blijkt,
I -wanneer je 's avonds over het Rode Plein
wil >opt en onwillekeurig toch geïmponeerd
rardt door de geïllumineerde torens met
n iovjetsterren van het Kremlin.
:hi
r i )issidenten
[ui/olgens Ljoedmilla, mijn vaste Intourist-
;or legeleidster, ga ik naar het Tretjakov-mu-
eum. Ik heb eerlijk opgebiecht dat ik er al
^sens geweest ben, maar de onwaarschijn-
ijk mooie ikonenverzameling rechtvaardigt
i tiok in haar ogen een tweede bezoek,
t k kom terecht bij Lonja, een joods wis-
d undige die al anderhalf jaar wacht op een
h; itreisvisum. Hij is geen dissident, maar
m ent er wel een aantal en binnen een half
k ur heeft hij er twee in huis, terwijl zijn
rouw een koosjer ontbijt aanricht, waar-
an ik niets gebruik omdat de ham en de
"orstjes met erwtjes plus het zoete koekje
ia in hotel Rossija mij voor de hele dag
irzadigd hebben.
irij Aleksandrovitsj Slchanovitsj is een
izemvriend van Sacharov. Ook hij is
ood en wiskundige. Ira Jakir is de dochter
an Pjotr Kajir, de „vader van alle dissi-
lenten", ze is zelf ook dissidente,
et tweetal beseft dat de dissidenten in de
ivjet-Unie nauwelijks iets kunnen uitrich-
m. De stemming is in mineur. Joerij schat
it aantal dissidenten op 300. Ira vindt
it aan de hoge kant en Lonja is van me
ng dat die dissidenten bij niemand van
Sovjetbevolking op echte sympathie
innen rekenen.
ij, die redacteur is van éen wiskundig
ijdschrift voor middelbare scholieren,
ift ook toe, dat dissidenten zich tot een
linimumprogram beperkt hebben: ze ei-
in dat de Sovjet-Unie zich aan haar eigen
3tten houdt. De „300" hebben echter
iets te eisen.
idra ik het thema Olympische Spelén en
lycot aansnijd vliegen Ira, Joerij en Lon-
elkaar in de haren. Lonja voelt niets
Dr een boycot, Joerij denkt dat de boy-
it het Kremlin erg zal irriteren en Ira twij
nt.
lonja zal de volgende dag naar de Kauka-
jus vertrekken. Joerij en Ira verdwijnen
ok. Behalve Sacharov is er nog een
jantal dissidenten of halve dissidenten uit
oskou verwijderd. Ira, Joerij en Lonja
laan liever zelf op pad voordat ze ge-
ongen worden.- Overigens, Ira en Jourij
•Van links naar rechts: Joerij Sichanovitsj, Ira Jakir en gastheer Lonja.
Postzegels
Viktor, die ik daarna een bezoek bracht,
staat officieel niet als dissident te boek.
Behalve een vrouw, een dochtertje van
tien en een goede baan heeft hij ook
zwaar de pest aan het regiem. Hij heeft
slechts één wens: weg uit de Sovjet-Unie.
Zijn adres heb ik van een bevriende relatie
gekregen die me ook 200 postzegels voor
zijn dochtertje heeft meegegeven. Het kind
is er enorm blij mee en begint de postze
gels te sorteren: zegels uit de communisti
sche landen en zegels uit de niet-commu
nistische landen. De laatste zijn bij haar
favoriet. Haar ouders die naar Duitsland
of Oostenrijk willen emigreren hebben
haar ook behoorlijk Duits leren spreken.
Viktor is erg pessimistisch. Hij wacht al
twee jaar op een uitreisvisum. Hij heeft de
stellige indruk dat naarmate de Olym
pische Spelen naderen de sluis steeds
meer dichtgaat.
Viktor vertelt me ook, dat de politiemacht
in de acht miljoen mensen tellende Sovje-
trussische hoofdstad momenteel het drie
voudige van normaal telt. Uit de hele Sov
jetfederatie zijn politiemensen aangetrok
ken die straks tijdens de Olympische Spe
len het verkeer en andere zaken in Mos
kou moeten regelen.
Inderdaad blijkt me. dat op het ogenblik
het merendeel van de agenten in Moskou
de weg niet weet in de hoofdstad. Velen
hebben een plattegrond van Moskou op
zak die ze de hele dag bestuderen. Over
ruim een maand moeten ze echt paraat
zijn. Ook Viktor gelooft overigens niet dat
er de eerstkomende jaren iets zal kunnen
veranderen in de Sovjet-Unie. „Als dissi
denten betekenen we niets, de bevolking
gelooft het wel en de partijleiding zit vast
in het zadel. De Sovjet-Unie zal 1984 echt
wel halen en waarschijnlijk zelfs het jaar
2000. Na Brezjnjev komen er andere bon
zen die dezelfde politiek zullen voortzetten
en ons op dezelfde manier zullen onder
drukken. Dat is natuurlijk om te huilen,
maar ik geloof niet meer in tranen".
Hotel Rossija, het grootste hotel van Europa en, in de schaduw daarvan, een van de
naarstig gerestaureerde Russisch-orthodoxe kerkjes.
Ambassade
Het meest droevige kantoor in Moskou is
het consulaat van de Nederlandse ambas
sade. Ik ga er met voorkennis van Ljoed
milla naar toe, want ik heb haar uitgelegd,
dat een journalist, ook als hij vakantie
heeft, altijd de plaatselijke ambassade van
zijn land bezoekt. Viktor, die over een raar
soort motorfiets beschikt, brengt me er
heen en belooft drie straten verder op me
te wachten.
Vier manshoge Russische politiemensen
willen mij tegenhouden voor de ingang van
het consulaat. Slechts een visitekaartje in
combinatie met het hotelpasje van Rossija
kan de heren vermurwen. In mijn binnen
zak heb ik tien aanvragen van joodse fa
milies, in totaal voor 39 personen. De Rus
sische joden zelf worden door de politie
slechts tot de ambassade toegelaten wan
neer ze van het Sovjetrussische ministerie
van buitenlandse zaken een uitreisvisum
hebben gekregen. Momenteel krijgt echter
niemand meer een uitreisvisum.
Het Nederlandse consulaat in Moskou be
hartigt, bij ontstentenis van een Israëlische
vertegenwoordiging, de belangen van de
joodse Sovjetburgers, die het socialisti
sche vaderland willen verlaten. De dienst
doende consul vertelt, dat hij op deze ma
nier een inkijk krijgt in het Goelag-aspect
van de Sovjet-Unie. De procedure is moei
lijk, zegt hij. Eerst moeten de joodse Sov
jetburgers proberen eën officiële uitnodi
ging uit Israël te krijgen. Het Nederlandse
consulaat bemiddelt wel, maar Russische
joden worden niet tót het Nederlandse
consulaat toegelaten.
Goem
Tegenover het Kremlin of nauwkeuriger
tegenover het Mausoleum waarin Vladi
mir lljits Lenin al 56 jaar lang in streepjes
pak en onder een glazen stolp ligt opge
baard (dag in dag uit door duizenden Sov
jetrussische pelgrims bezocht), staat het
grootste warenhuis ter wereld: Goem. Dit
letterwoord staat voor Gossoedarstvennyj
Oeniversalnyj Magazin, vrij vertaald:
staatswarenhuis. Bezoekers aan Moskou
De olympische Bijlmer In Moskou, bijna klaar.
denken altijd, dat dit warenhuis (minstens
drie maal zo groot als de Amsterdamse
Bijenkorf) een typische uiting is van de
Stalinbarok. Dat is onzin, want het gevaar
te is weliswaar protserig, maar werd toch
al in 1905, dus lang voordat Lenin de baas
werd, gebouwd. En Ljoedmilla weet ons te
vertellen, dat er plannen bestaan om
Goem af te breken en er een modern wa
renhuis voor in de plaats te zetten.
Wie Goem kent zal dit betreuren, want
Goem is voor Russen en toeristen het
symbool van zowel bof als frustratie. Geen
Moskoviet zal het laten toch minstens een
maal per dag langs de honderden stalle
tjes van Goem te lopen, met zijn of haar
„eventueeltje" (het netje voor alle geval
len) in de hand.
Zodra je mensen in de rij ziet staan, sluit
je je aan, zonder eerst te kijken wat er te
koop is. Een rij is altijd „goed" en eerst
kijken, betekent dat er weer vijf of zes
mensen voor je komen. Als je aan de
beurt bent is het nog tijd genoeg om te
beslissen of je twee of drie worsten, één of
twee paar sokken, een pond of een kilo to
maten, twee of drie truitjes koopt. Je hebt
het „eventueeltje" bij je en daar kan ge
noeg in.
Goem is voor de Moskovieten een para
dijs, want er is altijd wel iets te koop en
omdat de Sovjetburger al ruim 60 jaar
lang gewend is aan schaarste, is hij blij
met alles wat hij kan kopen. Hij koopt het.
zelfs als hij het nooit van zijn leven zal
kunnen gebruiken.
Olympisch dorp
Omdat ik eigenlijk naar de Sovjet-Unie ge
stuurd ben om over de voorbereiding voor
de Olympische Spelen te berichten, ga ik
met volstrekte instemming van Ljoed
milla het olympisch dorp verkennen.
Dat betekent twee keer overstappen in de
metro en dan uitzien naar een taxi, want
het olympisch dorp ligt ver buiten het een-,
trum van Moskou, Ik tref het met de taxi
chauffeur. Hij is bijzonder geïnteresseerd
in mijn in Düsseldorf gekochte plattegrond
van Moskou en is in ruil tegen inzage
daarvan bereid mij te vertellen dat sport
niets met politiek te maken heeft; dat hij
zich principieel niet met politiek bezig
houdt (ze zoeken het maar uit daarboven)
en dat hij in plaats van in roebels liever in
Duitse marken of Amerikaanse dollars be
taald wil worden. Met guldens neemt hij
ook genoegen, ook al gelooft hij eerst
nauwelijks datde Nederlandse pasmunt
wel degelijk telt.
Dat het olympisch dorp geen dorp is had
ik kunnen weten. De Russen hebben een
super-Bijlmer gebouwd met torenflats van
zeventien verdiepingen. Het „groen" moet
nog worden geplant, maar een land dat.
kosmonauten naar de maan en verder kan
sturen zal er zeker in slagen ook op tijd
wat grassprieten te kweken.
Terug in hotel Rossija informeert Ljoedmil
la hoe ik het olympisch dorp vind. Mijn
antwoord luidt „indrukwekkend". Ik vertel
haar echter ook, dat ik gehoord heb, dat
er grote twijfels bestaan over de voedsel
voorziening voor al die buitenlandse gas
ten. (Dat vertelde men op de Nederlandse
Ambassade). Ljoedmilla ziet het niet zo
somber in. Per slot van rekening heeft ze
mij ook al dertien dagen lang gevoed, en
dat tot mijn grote tevredenheid.
LEO VAN VLIJMEN
(De eerste vier delen in deze serie werden
gepubliceerd op 7. 14. 21 en 28 juni).
VRAAGTEKENS
BIJ KWALITEIT
EIGEN LEGER
(Van onze correspondent
Mare de Koninck)
BRUSSEL Het vorige week in de Ne
derlandse pers verschenen bericht dat
onze luchtmacht een gebrek aan vlie
gers heeft en daarom een pover figuur
slaat bij de NAVO-vliegoefening TAM'80
in het West-Duitse Ramstein, steekt nog
heilig af tegep de problemen die de Bel
gische legerleiding heeft (of maakt?)
met de paraatheid en de geoefendheid
van zijn manschappen. Men zou de in
druk kunnen krijgen dat België en Ne
derland wegens schromelijke ontduiking
van nationale en NAVO-plichten de
noordwesthoek van Centraal-Europa tot
een gedemilitariseerd gebied hebben
gemaakt. Zo stelt in elk geval de stafchef
ven de Belgische strijdkrachten de situa
tie voor. De manier waarop de generaals
aan de noodklok hebben getrokken is
zeker voor Nederlandse begrippen ui
terst opmerkelijk maar heeft toch ook in
Belgié een politieke rel van de eerste
orde veroorzaakL
Kennelijk met goedvinden van minister
van Landsverdediging Charles Poswick
(55, Franstalig, vroeger parachute-springer
en socialist, thans liberaal) heeft de staf
chef een alarmbrief geschreven naar NA-
VO-secretaris-generaal Josef Luns. Daarin
staat opgesomd tot welke besparings
maatregelen zal moeten worden overge
gaan indien inderdaad op de defensiebe
groting voor dit jaar 2,2 procent wordt ge
kort, zoals het kabinet Martens uit finan
ciële ademnood heeft beslist. In de NAVO
is overeengekomen dat elke lidstaat zijn
defensie-uitgaven jaarlijks met 3 procent
reëel verhoogd.
Brandstofgebrek
Het brandstofgebrek bij het Belgische le
ger zou zo ernstig worden, dat de land
macht alle gepantserde voertuigen moet
stilzetten, 'evenals één op de drie tanks,
terwijl de 500 vliegers van de luchtmacht
nog maar drie uur per maand in de lucht
zouden kunnen zijn (de NAVO-norm
schrijft eert trainingsprogramma van 240
uur per jaar voor). Verder zeggen de gene
raals de deelname af van zowel landmacht
als luchtmacht en marine aan vier in sep
tember geplande NAVO-oefeningen.
De reactie van Luns bleef niet uit. Hij riep
eerste minister Wilfried Martens persoon
lijk op het matje, een daad die de Vlaamse
socialistische regeringspartij (PS) tot grote
verontwaardiging bracht. Fractieleider
Tobback sprak in de Kamer van „de niet
te aanvaarden arrogantie van de secreta
ris van de NAVO om de regering van een
zelfstandig land ter verantwoording te roe
pen. Het is een politieke primeur dat een
ambtenaar zo'n politieke daad stelt. Dit is
een ware interventie van de NAVO-admini-
stratie. Het is heiligschennis van de demo
cratie". Geheel in de lijn met de waarheid
herinnerde Tobback er ook aan dat de
Belgische defensiebegroting tussen 1973
en 1978 precies is verdubbeld. Premier
Martens stelde dat het louter om een in
formatief gesprek was gegaan, maar
moest toch toegeven aan Luns te hebben
verzekerd dat België ondanks zijn begro
tingsproblemen trouw zal blijven a^p de
NAVO-verpfichtingen. Bovendien zou Mar
tens de ongerustheid bij Luns hebben
weggenomen over het feit dat de Belgi
sche regering als gevolg van Vlaams-
-socialistisch verzet nog altijd niet defi
nitief heeft beslist over de plaatsing van 48
op de Sowjet-Unie te richten Amerikaanse
atoomraketten. Officieel wil België nog en
kele maanden (Nederland nog anderhalf
jaar) onderzoeken of onderhandelingen
met Rusland nog tot uitstel van het raket-
tenbesluit kunnen leiden. Maar bijvoor
beeld de nieuwe Belgische minister van
buitenlandse zaken, Nothomb, heeft al la
ten weten daarop geenszins meer te reke
nen, gezien de stagnatie in het Russisch-
Amerikaanse ontwapeningsoverleg.
Praktijk
Hoe het nu in de praktijk moet met de in
zetbaarheid van het leger van onze zuider
buren is onduidelijk, maar het kan alleen
nog maar meevallen. Minister Poswick
heeft inmiddels de gedwongen bezuiniging
op zijn begroting aangebracht en is tot op
de dag van vandaag nog niet afgetreden.
Zulks terwijl hij zijn ontslag in het vooruit
zicht had gesteld voor het geval hij als
„curator van een failliet leger" zou moeten
optreden. Blijkbaar viel er in het reusachti
ge defensie-apparaat nog wel op andere
posten te beknibbelen en kan het mate
rieel nog redelijk blijven rollen, vliegen en
varen.
De Belgische generaals zijn trouwens ver
maard om de vrijmoedige kritiek die ze bij
tijd en wijle op de verantwoordelijke politi
ci durven afvuren. De hoogste militaire re
geringsadviseur, generaal Robert Close,
werd daarom twee maanden geleden uit
zijn functie ontslagen en dat heeft veel
kwaad bloed gezet in de diverse officiers
messen. De meeste Belgen zien slechts
een sterk ontwikkeld gevoel voor theater
bij de legerleiding. Anderen echter achten
heel wat chefs van staven alleszins bereid
tot een greep naar de macht in het door
Vlaams-Waalse twisten verscheurde land.
Maar op dat laatste mogen de liefhebbers
van Belgenhumor in bijvoorbeeld Neder
land gelukkig nog niet rekenen.
