Het geheim
van de
bedriegertjes
Natuurpark ten
zuiden van Lelystad
Eenmans bedrijf je groeide uit tot drieduizend werknemers
„MENEER
LEGO"
ZESTIG JAAR
BINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
Het park Rosendael Is wal verwaarloosd, doch een restauratie moet Lz.t. weer hon
derdduizend bezoekers naar de bedriegertjes lokken.
Wie zich beet wil laten nemen door de bedrie
gertjes kan in Park Rosendael terecht tot hall
september, dagelijks (behalve maandag) van 9
tot 17 uur. Rondleiders zorgen voor een toelich
ting. Ook op zondag. Het bezoek lean gecombi
neerd worden met de bezichtiging van de expo
sitie „De Ordentelycke Tuyn" in het kasteel (tot
medio september) van het Internationale Kaste
len Instituut. Open: 10-17 uur, zondag 13-17 uur,
maandag gesloten. Er zijn fraaie voorbeelden
van tuinarchitectuur te zien, waarbij ook Rosen
dael zelt niet is vergeten.
De speelse fonteintjes reiken nu niet verder dan de kuitpartij, maar daarin komt v«
andering.
Is er één schoolreisje, dat vroeger een zoetere
herinnering kon achterlaten dan die dag, waarop
de bedriegertjes schrik en ontsteltenis zaaiden?
De overgang wa9 groot. Niemand verwachtte zo
veel schalksheid in een part, waar alle beuken
bomen stijf stonden van de deftigheid, een kas
teel zich in de gracht weerspiegelde en waar
nog de theekoepei stood, waarin eens vorsten
en vorstinnen het kopje naar de mond brachten.
Wie, vervuld van ontzag voor deze rijkdom, plotse
ling het water op de knietjes voelde, zal de bedrie
gertjes niet gauw vergeten. Ze spuiten nog altijd,
die listig gecamoufleerde fonteintjes, als de rond
leider een kraan opendraait. Verderop ligt de wie
belende hangbrug nog half in het water als tweede
schertsattractie van het kasteel Rosendael.
Een zekere melancholie heeft zich genesteld in het
struweel. Kunnen deze „vermaeckelykheden" uit
Voor elke
dag foto-
of filmtip
Amateurfotografen, en dat
zijn bijna alle Nederlanders,
kunnen voor hun vakantie In
Nederland gebruik maken
van de foto-tiplijn, een niet»*
we service van de stichting
Amateurfotografie.
Draait u dat telefoonnummer
(020 - 227222), dan krijgt u
een tip waar het die dag goed
fotograferen of filmen is, met
daarbij een advies hoe het
beste resultaat te bereiken.
De tips worden vastgesteld In
samenwerking met het Natio
naal Bureau voor Toerisme in
Den Haag.
Élke morgen opnieuw worden
de tips ingesproken, zodat
steeds op de actualiteit kan
worden ingehaakt. Zo worden
de weersomstandigheden In
aanmerking genomen, zodat
het bewaren van kleurenfoto's
en films bij warm of het foto
graferen bij somber en regen
achtig weer geen problemen
opleveren.
vroeger eeuwen een kinderhart nog altijd sneller
doen kloppen? Ooit hebben dames in crinolines en
heren met een zwaar bepoederde pruik op, die
natspuiterij-van-onderen als pikant ervaren. En
misschien al meer dan een eeuw geleden werd het
kirren en giechelen en springen overgenomen door
„gewone mensen".
Schoolkinderen ontwijdden de „paleistuin" met
hun getier. Zij mochten de kostbare schelpengale
rij bezichtigen en de door Neptunus bewaakte cas
cade. De baronnen Van Pallandt van Rosendael
waren sociaal voelend. Zij verlangden altijd een
zeer bescheiden entreeprijs, in het verleden bij
voorbeeld 16 cent. Daarvoor stelden zij dan bo
vendien hun personeel beschikbaar voor rondlei
dingen.
In deze situatie is enige verandering gekomen, nu
de stichting Het Gelders Landschap waakt over
het domein met de prachtige bomen (60 variëtei
ten) en de historische parkgeneugten. Nog altijd
kan men zich voör een koopje laten besproeien:
toegangsprijs 1,50, kinderen 0,75. Maar wie
wil dat nog?
De man die in een soort wachthuisje de tickets
verkoopt, fungeert als pleitbezorger voor „Rosen
dael". Hij wijst op de ontzagwekkende woudreu
zen, het vernuftige stelsel van vijvers die als com
municerende vaten fungeren en overal hun be
vruchtend en decoratief werk doen. Was er al niet
zes eeuwen geleden sprake van een pronktuin bij
het dorp Rozendaal?
Hoewel zijn streng symetrische vormen later zijn
prijsgegeven door opvolgers, heeft de beroemde
tuinarchitect Daniel Marot hier zijn sporen nagela
ten. Helaas is de fraaie oranjerie in 1944 aan een
slecht gerichte V-I ten offer gevallen. Maar ook
deze zal sierlijk herrijzen, evenals de schelpengrot,
pas weer te bezichtigen, na een restauratie die
drie miljoen gulden beeft gekost. Zal ook de mar
meren kamerfontein ooit weer parfum gaan spui
ten?
Er is dus toch nog een toekomst voor de bedrie
gertjes. De bezitting draagt nu sporen van ver
waarlozing. Het kasteel staat in de steigers, de
hangbrug heeft alle spankracht verloren. Toch
kwamen er vorig jaar nog 40.000 bezoekers, afge
zien van de vele wandelkaarthouders, en stout
moedige plannen omvatten de reeds genoemde
herstelwerkzaamheden, het wederom aanbrengen
van bloemenslingers rond de schelpengalerij, een
eerherstel voor het'klassieke tuinpatroon.
Reeds wordt het kasteel voor verdere ontluistering
behoed, door het aanbrengen van een nieuw dak.
Er zal meer druk komen te staan op de speelse
fonteintjes, die nu niet veel hoger reiken dan de
kuitpartij. Het oude buizenstelsel is wat uit het
lood gezakt. AJs de voortekenen niet bedriegen,
zal déze klassieke attractie wel terdege ook
moderne mens blijven boeien. Via de nieuwe (o
spronkelijke) ingang hoopt men t.z.t. weer 100.(r
bezoekers of meer te mogen binnenleiden.
De bedriegertjes, maar vooral het historisch p 1
spectief waarin zij hun gunstige functie vervuil!
staan borg voor een herleving van de belangsl
ling. De schelpengrotten (met Louis XIV-stijlk<
merken) tonen aan, hoe mooi het kan worden;
theekoepel (in restauratie) staat als symbool s
galanterie en hoffelijkheid onder de bomen.
En nog altijd is Park Rosendael het doelwit 3
schoolreisjes. Lang niet alle bezoekers ontdek!
de belendende, rustieke begraafplaats, waar
roemdheden als de dichters Bernhard ter Haar
De Genestet op het bazuingeschal der enge"8'
wachten.
LEO J. LEEUV f
Elke donderdag vindt in Schagen de Schagermarkt plaats waar klederdrachten, oude koetsen en boerendansen
Even ten zuiden van Lelystad
heeft de Rijksdienst IJssel-
meerpolder8 In samenwer
king met de Amsterdamse
dierentuin Artls een natuur
park ingericht van ongeveer
negentig hectare.
Het 19 in een eerste ontwikke
lingsfase; in de toekomst zal
het park vijfhonderd hectare
bestrijken. Op dit moment is
de beplanting nog jong, terwijl
ook het aantal dieren nog ge
ring Is. Maar het is deson
danks geschikt voor een dagje
rustig recreëren. De dieren die
erin zijn ondergebracht, zijn
afkomstig uit Noord-Europa
en Azië; dieren die in het ver
leden ook voorkwamen in ons
Uchtgolvende landschap met
Eras en bossen. Op het ogen
lik kan met in het park ren
dieren zien, elanden en wisen
ten en in de toekomst zullen
er nog Pater Davidsherten en
przewalskipaarden (oorspron
kelijk uit China en Mongolië)
bijkomen.
Voorlopig komen er geen
roofdieren, omdat die beheer-
8technische problemen ople
veren. In eerste instantie
houdt men het op hoefdieren.
Op het ogenblik kan men ook
ooievaars, kraanvogels en
ganzen tegenkomen. Alle die
ren lopen in het park door el
kaar. Alleen de wisenten wor
den apart gehouden. Het zijn
nogal woestelingen, vooral als
ze jongen hebben. Per jaar
zijn er in het park tot nu toe
twee wisentejongen en zes
rendieren geboren. De elan
den zijn nog niet geslachtsrijp.
In totaal zijn er in het park ze
ven wisenten, dertig rendieren
en vier elanden.
Om het omrasterde gedeelte
van het park (veertig hectare)
iet
loopt een fiets- en wandelpa
Het is ongeveer 2800 mel/a.
lang. Op enkele plaatye)
staan panelen met informi/nf
over de dieren. De bezoekma
moeten een beetje geluk hvar
ben om de bewoners van H91
park te zien. Er is nogal V
bossage en daartussen 3
ze zich wel verschuilen,
dens het voeren komen j
dieren vaak naar de schii
Vaste voedertijden zijn er rP';
om de „natuurlijke" sttu%0|
niet te veel te verstol
Het natuurpark is grati9 .1
gankelijk. Per bus is het I
reikbaar vanuit Lelystad
Harderwijk (uitstappen
Larservaart). Daarna
men nog ongeveer een
meter lopen.
Deen Godtfred Kirk Cristiansen
wordt 8 juli zestig jaar. Voor de
meeste mensen zal die naam niet
veel betekenen, maar zijn uitvin
ding, het lego-steentje, des te meer.
Toen hij in de crisistijd van de ja
ren dertig zonder werk zat, begon
de Christiansens vader, een gedipl»
meerd timmerman, met het ver
vaardigen van kinderspeelgoed dat
bestond uit allemaal kleine stukjes
hout. Zijn tienjarige zoontje Godt
fred werd hiermee, letterlijk, ,4e
boer op" gestuurd. De jongen legde
daarbij een bijzondere vaardigheid
aan de dag. Zo bijzonder zelfs, dat
hij het bedrijfje van zijn vader uit
bouwde tot een gigantisch concern,
dat nu werk biedt aan meer dan
drieduizend mensen. Die driedui
zend vallen echter in het niet bij het
immense aantal kinderen dat tot op
de dag van vandaag, aan zijn vin
ding plezier beleven.
Volgens een markt-onderzoek dat in ja
nuari 1980, in opdracht van Lego-Neder
land, door het NIPO werd verricht heeft
90 van alle kinderen tussen drie en
negen jaar Lego in huis. Elke Lego-win
kel verkocht per dag gemiddeld voor
tachtig gulden aan Lego-producten.
Daarnaast blijkt dat het zogenaamde
„constructiespeelgoed", waartoe ook het
Lego-systeem behoort, zeer populair is in
Nederland.
„Spel is één der allerbelangrijkste mid
delen dat de aanpassing aan de maat
schappij 'der volwassenen tot stand kan
brengen" schrijft een van Nederlands
meest vooraanstaande deskundigen op
het gebied van kinderspelen, drs. R. de
Groot, wetenschappelijk medewerker
van de vakgroep orthopedagogie van de
Universiteit van Groningen en voorzit
ter van de internationale raad voor kin
derspelen, het ICCP.
Dat de belangstelling van het publiek
voor speelgoed stijgt, wordt door allerlei
enquêtes onder ouders en speelgoedwin
keliers bevestigd. Overal in het land ko
men zgn. „speel-o-theken", waar kinde
ren allerlei speelgoed kunnen lenen; op
wetenschappelijk niveau wordt over de
pedagogische waarde van het speelgoed
gediscussieerd en veel ouders kopen niet
meer klakkeloos wat hen door de STER
wordt aangeboden. Maar al wordt er in
allerlei vaktijdschriften veel over spelen
en speelgoed geschreven, het meeste
daarvan bereikt, jammer genoeg, het
brede publiek niet.
Weerstand
In het constructie- en experimenteerspel
leert het kind omgaan met allerlei mate
riaal. Tegen dat „leerelement" bestaat te
genwoordig merkwaardigerwijs enige
weerstand. Veel mensen zijn van mening
dat een kind in het spel niets hoeft te le
ren. Maar professor H. Hetzer wijst er in
het boek „Spel en speelgoed" terecht op
dat het bijzonder gevaarlijk is een kunst
matige scheiding aan te brengen tussen
spelen en leren. Een kind let er immers
niet op of het van het spel iets leert of
niet. Er is waarschijnlijk niet één kind
dat ooit geweigerd heeft een leuk spel te
doen omdat het er tegenop zag er iets
van te leren.
In Nederland wordt, zoals zoeven al ver
meld werd, vrij veel constructie- en ex
perimenteer-speelgoed (als blokkendo
zen, scheikundesets, bouwpakketten
enz.) verkocht. We moeten uiteraard niet
uit het oog verliezen dat de elementen
water en zand ook experimenteerspeel
goed zijn. Constructiespel is, volgens drs.
R. de Groot, onontbeerlijk voor de ont
wikkeling van het kind. Dingen uitzoe
ken, aanraken, vervormen en gebruiken
is een van de oerdriften van de mens.
Door bet experimenteerspel leert een
kind begrippen kennen als vorm, opper
vlak, ruimte, hard en zacht.
Wanneer dat stadium achter de rug is
leert het via constructiespeelgoed allerlei
relaties tussen voorwerpen kennen, de
wetten van stabiliteit door het opeensta
pelen van blokken tot een grote toren en
die der mechanica door het spelen met
een hijskraan.
„Constructiemateriaal is dén goed, wan
neer het het kind tot denken en experi
menteren aanzet en het aanspoort om
iets te bedenken of te ontwerpen en tot
het zoeken van nieuwe oplossingen. Bo
vendien bevordert goed bouwmateriaal
de handvaardigheid en geeft het het
kind vertrouwen in zijn eigen kunnen".
Dit schrijft De Groot in zijn boek „Spe
lenderwijs wijzer worden".
Revolutie
Binnen de categorie constructiespeelgoed
heeft Lego, volgens De Groot, een revo
lutie ontketent. Na de Tweede Wereld
oorlog werden de oorspronkelijke hou
ten blokjes vervangen door plastic steen
tjes. Door dat nieuwe materiaal kon op
grote schaal een groot aantal identieke
vormen gemaakt worden. De mogelijk
heden om met die blokjes te werken zijn
werkelijk eindeloos. Zes lego-steentjes
kunnen op maar liefst 102.981.500 ver
schillende manieren op elkaar worden
geplaatst. Dat houdt in dat iemand die al
die combinaties zou willen maken, zestig
jaar bezig zou zijn, wanneer hij er per
dag acht uur aan zou werken en iedere
vijf seconden een nieuwe combinatie be
dacht.
Door die enorme mogelijkheden geeft
het kinderen de gelegenheid om als het
ware tot in het oneindige bezig te zijn.
Daarnaast levert Lego, aldus De Groot
werkelijk kwaliteitsspeelgoed. Het is vei
lig, functioneel en daagt de kinderen uit
om nieuwe dingen te bedenken. Het is
dan ook niet verwonderlijk dat Lego
speelgoed vaak gekozen werd tot „Speel
goed van het jaar" of een eervolle ver
melding kreeg, bij de jaarlijkse beoorde
ling van nieuw of bestaand speelgoed
door de Stichting Goed Speelgoed.
Volgens De Groot is Lego ook altijd bij-
De jarige Godfredt Kirk Cristiansen, met rechtsonder zijn beroemde uitvinding: Lego. Rechtsboven een na
tuurgetrouwe weergave van het Amerikaanse Mount Rushmore Monument, de koppen van vier Amerikaan
se presidenten, uitgehouwen In de rotsen, nagebouwd in het Deense pretpark Legoland, met ruim miljoen
Lego-syeentjes.
zonder op het kind gericht geweest De
in 1975 bekroonde Lego Duplo-blokken
werden door Lego ontworpen en uitge
bracht op aandringen van een aantal
mensen uit wetenschappelijke en opo-
voedkundige kring. „Lego Duplo voldoet
aan een zeer belangrijke pedagogische
eis: het is bruikbaar voor de „normale",
zowel als de gehandicapte kinderen,
waardoor aan de integratie van het ge
handicapte kind in de samenleving een
bijdrage wordt geleverd", zo staat in het
juryrapport van 1975.
Lego heeft in de loop der jaren een uit
stekende markt opgebouwd op het ge
bied van het constructiespeelgoed en het
is een goed teken dat ze zich nog niet op
de micro-electronica hebben gestort. De
ontwikkeling van de Lego-motortjes is
volgens hem geen kwalijke ontwikke
ling; uit constructief oogpunt is het zelfs
een uitstekende vondst. Kinderen leren
niet alleen omgaan met het begrip snel
heid, maar kunnen zich ook beter met
volwassenen identificeren: die hoeven
immers hun eigen auto ook niet vooruit
te duwen of te trekken. Bovendien leren
ze hoe een motor in elkaar zit
Alleen het ontwikkelen van de Lego
poppetjes was, volgens De Groot, een
misstap. Waarschijnlijk uit angst om een
deel van de markt te verliezen ziin ze
daartoe over gegaan. Die poppetjes klop
pen in verhouding niet met de grootte
van de stenen. Lego had zich, aldus De
Groot, beter bij de bouwsystemen kun
nen houden.
RENE BOGAARTS
