Vier generaties Wagner in
oergermaans familiebedrijf
Regine Clauwaert komt uit België
voor een klassiek spelletje
10,27%
Kamervragen over tv-piraten
•V
TERUGBLIK
RADIO/TELEVISIE
NOS tegen zendtijd van Teleac
Geen Moskou, dan
meer cultuur op tv
Hos
NMB
TELEVISIE VANAVOI^
TELEVISIE ZATERDAG
RADIO VANAVOND
RADIO ZATERDAG
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 27 JUNI 1980
Met ontzag en verwondering, maar
ook met enige huiver op de achter
grond, zal men as. zondag de film
kunnen zien die de VPRO maakte
over vier generaties Wagner. Of
anders gesteld: over Richard Wag
ner, wiens werk en ideologie van
grote invloed was op de na hem
volgende Wagner-generaties. Bijna
twee en een half uur duurt deze
produktie, waarin het oergermaan-
se deel van de Duitse componist
uitvoerig wordt belicht, in alle fa
cetten, doorlopend tot in de huidi
ge Wagner-families. A-ls componist
komt Richard Wagner niet of nau
welijks aan bod. De VPRO noemt
weliswaar de meeste van zijn ope
ra's, waarvan men korte gedeelten
hoort, maar het accent wordt ge
legd op Wagners hang naar groots
en theatraal, gebaseerd op zijn be
wondering voor de Germaanse
volksaard. Dat deze bewondering
discutabele neveneffecten haa,
Wagner van mening was dat het
jodendom van negatieve invloed
was op de Germaanse volksaard,
komt moeizaam tot uiting. Beter
toont deze film aan, hoe Adolf Hit
ler tot huisvriend kon worden, „de
geheimzinnige oom, met een pis
tool in zijn zak".
De spanningsboog verslapt in d.eze
lange film zelden, ondanks de vele
interviews met onder meer nog le
vende familieleden. Alleen het slot
verliest duidelijk aan kracht, alsof de
makers niet goed wisten hoe zij het
urenlange betoog moesten afsluiten.
In dit slot «wordt teruggeblikt op de
dood van Richard, in aanwezigheid
van Cosima, dochter van Franz Liszt,
de vrouw die op de hele familie Wag
ner van doorslaggevende invloed
was.
Ad 's Gravesande tekende voor de
samenstelling van de film, Cherry
Duyns interviewde en Jan Blokker
leverde het commentaar. Met dat
commentaar, vaak droog ironisch,
sluipt kritiek op Wagner de film bin
nen, hoewel de film zelf slechts zake
lijk registreert. Vooral de combinatie
van het zakelijk beeldverslag en de
commentaren van Blokker werken
een dubbele bodem in de hand; ener
zijds moet de kijker wel bewondering
Het standbeeld van Cosima Wagner in de tuin van het Festspielhaus in Bayreuth.
krijgen voor het vakmanschap waar
mee Wagner de wereld muzikaal te
lijf ging, anderzijds groeit een onbe
hagen tegen het oergermaanse aspect
van de componist, waarin jodendom
niet thuishoorde. Wagner schreef zelf
de libretti voor zijn opera's, waarin
zijn germaanse visie tot uiting kwam,
die later evenmin bleek te stroken
met de Franse opvattingen van mu
ziek, zoals een uitvoering in Parijs
aantoonde. Wagner besloot op grond
daarvan, dat ook de Latijnse mentali
teit als minder gewenst moest wor
den beschouwd.
Beeld voor beeld wordt heel voor
zichtig het totaal opgebouwd, waaruit
blijkt hoe de opvatting kon ontstaan,
dat Wagner alle Duitse sentimenten
in kunst vertaalde. Fragmenten uit
de opera's Götterdammerung, Die
Walkure, Siegfried, die Meistersinger
von Niirnberg illustreren dat. De
gedachtensprong naar Hitler, die
Wagners muziek verder doorvertaal
de naar politiek en daar gebruik van
maakte, is dan niet groot meer.
Tussen de bedrijven door worden de
diverse familieleden sprekend inge
voerd; zij hebben allen de last te dra
gen, waarvoor Richard aansprakelijk
is. Op Richards kleindochter Friede-
lind na, zet de gezamenlijke familie
de Wagner-traditie voort, die ook in
deze tijd voert tot de Bayreuther
Festspiele, een sinds 1876 bestaande
traditie die door Richards vrouw Co
sima is ingevoerd.
Friedelind vormt de enige Wagner-
dissonant; zij week tijdig uit naar En
geland en vervolgens naar Amerika
en ging niet in op de bede van Cosi
ma om toch vooral terug te keren
naar de familie in Duitsland. Friede
lind heeft ronduit kritiek op de oer-
germaan die in alle familieleden zit;
een heldere vrouw.
Financiën
Ad 's Gravesande is erin geslaagd een
goed historisch beeld te geven van
Wagner, al bemoeide hij zich nauwe
lijks met de muzikale gaven van de
man. Aan het begin al wordt duide
lijk gemaakt, hoe Richard snakte
naar een financieel onbekommerd le
ven en daardoor grote vrienden kon
worden met koning Ludwig II van
Bayern, die Richard in staat stelde
zijn idealen in daden om te zetten.
Zakelijk wordt ook vastgesteld hoe.
Richard de vrouw van dirigent en
Wagnerbewonderaar Hans van
Bülow afhandig maakte: Cosima, die
van beslissende invloed op Richard
zal worden. Steen voor steen, kind
voor kind, wordt gewerkt aan het
Wagnerbolwerk, met als middelpunt
het familiehuis Wahnfried bij Bay
reuth, waar ook het muzikale hoogte
punt van de familie gestalte krijgt in
de Festspiele, waar ook thans nog een
Wagner de leiding heeft.
Voor zichzelf sprekende familiele
den, als Winnifred, de vrouw van Ri
chards zoon Siegfried, Friedelind,
Wolf-Siegfried en Gottfried komen
uitvoerig aan het woord om het Wag-
nergedrag uitvoerig toe te lichten; zij
zijn allen, behalve Friedelind, keuri
ge nazaten van Richard en zijn oer-
germanisme, door de eeuwen heen
gesteund door geld, elite en upper
ten.
Deze elite zorgt er ook voor, dat de
macht van het getal, veel zangers,
grote orkesten, grote muziektempels,
het wezen van de muziek overstra
len. Al zal ook de grootste Wagner-
tegenstander moeten erkennen, dat
de muziek van deze componist, ont
daan van discutabele nevengedach
ten, als kunstuiting op heel hoog ni
veau 'staat.
De film maakt echter ook duidelijk,
dat de composities van Wagner niet
zijn los te denken van de Germaanse
volksaard, de grond waarop ook Hit-
Ier vaste voet kon krijgen. Duidelijk
wordt ook, waarom de filosoof Niet-
sche zich van Wagner afkeerde, na
dat hij aanvankelijk vriendschappe
lijke toenadering zocht. En nog dui
delijker wordt het, waarom sommige
dirigenten nog steeds met geen stok
naar de Bayreuther Festspiele zijn te
krijgen.
FRITS BROMBERG
(Van onze radio- en tv-re-
dactie)
HILVERSUM Het NOS-
bestuur zal vandaag beslis
sen wel of niet in beroep te
gaan tegen het besluit van
minister Gardeniers van
CRM om per week vijf uur
radiozendtijd toe te wijzen
aan Teleac. De raad van be
heer, het dagelijks bestuur
van de NOS, heeft het be
stuur toestemming ge
vraagd een zogenaamde
arob-procedure aan te span
nen bij de Raad van State.
Zo wil men bereiken dat
het besluit van de minister
niet hoeft te worden uitge
voerd.
De raad van beheer vind dat
met het aanwijzen van "een
nieuwe radiozendgemachtig
de" de eigen plannen van de
NOS met de instructieve om
roep worden doorkruist. De
omroep was juist bezig daarin
structuur aan te brengen,
waarbij rekening moet wor
den gehouden met nog veel
meer bij instructieve progam
ma's betrokken instellingen
dan alleen Teleac. Daarnaast
acht de raad van beheer het-
besluit van de minister in
strijd met de omroepwet en
het omroepbesluit, omdat dat
zegt dat er een half jaar moet
zitten tussen het toewijzen
van zendtijd en de eerste uit
zending.
Minister Gardeniers wil, dat
Teleac vanaf 5 oktober op
Hilversum 4 kan gaan uit-'
zenden.
Tegen het besluit van de mi
nister is ook bezwaar ge
maakt door de onderne
mingsraad van de NOS. Deze
gelooft niet dat bijtijds vol
doende mensen kunnen wor
den aangenomen voor de vijf
uren extra radiozendtijd.
Door de raad van beheer was
in een brief aan de minister
van CRM al eerder gevraagd
om nog een jaar te wachten
met het toewijzen van radio-
zendtijd aan Teleac.
(Van onze radio- en tv-re-
dactie)
HILVERSUM Tijdens
de drie zomermaanden zal
de NOS-televisie meer cul
turele programma's uit
zenden dan aanvankelijk
mogelijk was. De ruimte
daarvoor komt vrij omdat
de uitzendingen over de
Olympische Spelen in
Moskou zijn terugge
bracht van 148 tot 40 uur.
De culturele programma's
omvatten een BRT-produk-
tie naar een verhaal van
Marcel Matthys, verschil
lende muziekprogramma's,
enkele documentaires over
schrijvers en beeldende
kunstenaars onder wie Jo
seph Beuys, volgens de NOS
een veel omstreden Duitse
beeldende kunstenaar. Ver
der komt er een zesdelige
BBC-serie, de „Magie of
dance" genaamd, die zal
worden gepresenteerd door
de balletdanseres Margot
Fonteyn. Tenslotte is de
NOS van plan de afsluiting
van de BBC-consertserie
„The last night of proms"
uit te zenden. Of die uitzen
ding doorgaat, hangt echter
af van de BBC-musici, die
momenteel nog in staking.
De Belgische tv-presen-
tatrice Regine Clau
waert werd door de
NCRV uit België ge
haald om samen met
Jan v.d. Waart de quiz
„Speel 's met licht klas
siek" te leiden. Hierin
worden kandidaten op
speelse wijze getest op
hun kennis van klassie
ke muziek, opera en ope
rette. Verschillende vra
gen worden ingeleid
door filmfragmenten
met daarop unieke opna
men van muziek- en zan
guitvoeringen, die door
Jan v.d. Waart worden
hou f1
het lJ
scherm
in het
oog
toegelicht. De drie kan
didaten van vanvond
zijn de beren H. D. Gijn
uit Den Haag, G. Ingels
uit Tilburg en M. Ver-
straete uit Gent. De win
naars van elke ronde
gaan naar de finale.
Ned. II 12.20 uur.
ADVERTENTIE.
NMB Kapitaalmarkt-Renterekening
Rente voor de maand juli.
De NMB Kapitaal
markt-Rentereke
ning geeft een rente die
een half procent boven
het gemiddelde rende
ment op aflosbare Ne
derlandse staatslenin
gen ligt. Een hoog ren
dement dus.
♦Uw geld blijft
dagelijks opvraagbaar.
Over de opgenomen
bedragen berekent de
NMB een geleidelijk
afnemende retourrente.
Folder met uitge
breide informatie bij
elk NMB kantoor ver
krijgbaar.
NEDERLANDSCHE
MiDDENSTANDSBANK
De NMB denkt met u mee.
Chez Maxim
De kluchtige Franse film „Le
chasseur de Chez Maxim's"
van Yves MIrande laat een
reeks grappen zien rond een
Parijzenaar, die portier is van
het vermaakhuis „Chez
Maxim", maar zijn vrouw
voorhoudt, dat hij een goed
verdienende zakenman is. Zijn
vrouw zou zich geen raad we
ten als zij wist hoe hij werkt
temidden van wufte dames
voor wie hij terwille van een
goede fooi zijn hand op moet
houden. Om haar die vernede
ring te besparen dist hii elke
dag verhaaltjes op, die leiden
tot misverstanden welke
voortdurend uit de wereld ge
holpen moeten worden.
Ned. 119.10 uur.
Marti Webb
„Zeg 't op zondag" heet de
mimi-musical van Andrew
Lloyd Webber, die is samenge
steld uit brieven waarin een
meisje aan haar moeder
schrijft over haar liefdesleven.
Deze musical wordt nu gezon
gen door Marti Webb, die in
Engeland al eerder groot op
zien baarde. In de musical
wordt zij muzikaal bijgestaan
door het Londens Filharmo
nisch Orkest. Van deze musi
cal werd ook een elpee uitge
bracht, die het in Engeland"
goed deed.
Ned. I 20.40 uur.
Scrim
Gisteren schreven we al uit
voerig over Jacob Bijl's film
„Scrim", een ietwat traag ver
lopende dialoog tuissen twee
vrouwen, die min of meer toe
vallig op eikaars weg terecht
komen. Wat deze film in de
serie „Theater thuis" interes
sant maakt is het minutieus af
tasten van de gelaatsuitdruk
kingen van de twee vrouwen,
t.w. Jessamin StSrcke en Ge-
raldine Chaplin, de dochter
van wijlen Charlie.
Ned. I 21.55 uur.
Tour
Samenvatting van de vandaag
verreden ploegentijdrit tussen
Frankfurt en Wiesbaden,
waarvan vanmiddag al direct
verslag werd gedaan.
Ned. II 18.30 uur.
Regine Clauwaert van de BRT presenteert de NCRV-
kwis over klassieke muziek.
James Herriot
Grote zorgen worden veroor
zaakt door het feit, dat een
aantal honden is vergiftigd. De
klokkenluiders van Darrowby
verkeren echter in een feeste
lijke stemming, waarin Tristan
deelt.
Ned. II 20.27 uur.
Bosrand
Het laatste deel van de serie
„Het huis aan de bosrand",
waarin Hervé, die in Parijs bij
zijn vader woont, besluit terug KGfkGDcld
te keren naar het pleegouder-
lijke huis aan de bosrand. Daar
heeft hij zich altijd thuis ge
voeld.
Ned. II 18.59 uur.
Morgenmiddag staat weer een
reeks kerken open die het be
zoeken tenvolle waard zijn.
Welke kerken dit zijn wordt
verteld in een nieuwe afleve
ring van „Kerkepad".
Ned. II 22.50 uur.
Voor de kinderen
Voor de kinderen is er mor
genmiddag „Maja de bij" en,
een Tsjechische film over een
zeenimf.
Zaterdag Ned. 115.32 uur.
TT en Tour
Extra aandacht voor Asser TT
en de Tour.
Zaterdag Ned. II 18.00 uur.
(Van onze radio- en tv-redactie)
DEN HAAG De CDA-er van der Sanden wil van staatsse
cretaris Smit-Kroes (Verkeer en Waterstaat) weten, wat zij
denkt te doen aan illegale televisie-uitzendingen, die met
name in Leiden en Schiedam veel overlast veroorzaken.
Van der Sanden vraagt de staatssecretaris welke mogelijkheden
zij heeft om mensen die via het maken van reclame deze verbo
den tv-uitzendingen financieel mogelijk maken strafrechtelijk te
vervolgen.
Hij zegt, dat de politie in Leidenden vooral Schiedam zich tot
dusver afzijdig heeft gehouden, terwijl zij wist waar de zendpi
raten hun studio hadden. De CDA-er is ter ore gekomen, dat de
technische apparatuur van een zendamateur blikseminslag in
een flatgebouw heeft veroorzaakt. Daarbij is schade toegebracht
aan tv-toestellen en andere technische apparaten.
Van der Sanden wil een onderzoek om na te gaan hoe bij de'
aanleg van kabel-tv het zendamateurisme kan worden bestre
den.
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.40 Paspoort voor Span
jaarden
18.50 Emilie
18.55 Journaal
VARA
18.59 Casper, het lieve spook
je
19.10 De portier van "Chez
Maxim"
20.40 Marti Webb In Zeg't op
zondag, mini-musical
NOS
21.37 Journaal
VARA
21.55 Theater Thui9, tv-spel
HUM.VERBOND
23.05 Niets verwachten, alle9
hopen
NOS
23.55 Journaal
NEDERLAND2
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.30 Tour de France
18.55 Journaal
NCRV
18.59 Het huis aan de bosrand
NOS
20.00 Journaal
NCRV
20.27 James Herriot
21.30 Speel's met licht klas
siek
22.20 Hier en nu
22.50 Kerkepad 80
KRO
23.15 Praten met de Minister
President
NOS
23.30 Journaal
DUITSLAND 1
20.00 Journ. 20.15 Wennj
mlt dem Sohne, sp>eeHllm.j_Apr
nom. mag. 22.30 Aktual. 2T^„
23.25 Der Chef, tv-serie.
(Reg.progr.: NDR: 18.00 SP al
Aktual. 18.45 Kl8uterserle.[den
•mer frel - UNO Nahe, tv-ii^si
Reg. mag. 19.59 Progr.oCl^p
18.00 Der Legendare HcF'w°
hes, tv-serle. 18.30 Teken^S^
Der legendare Howard HujDg i
rle. 19.15 Aktual.). of
t. I
DUITSLAND 2
18.20 Vracht voor Mlssourl^^
19.0 Journ. 19.30 Bult. i
Derrick, tv-serle. 21.15 Ha
oer, toneelstukje. 22.0 Ak|/"
Cultureel mag. 23.05 Tes\J
DUITSLAND WDR 3
18.30 Kinderserie.
Techniek. 19.00 Peter Pi
schilder en diplomaat, tv-j
DUITSLAND NDR-WDR 3
20.00 Journ. 20.15 Gespi
Medisch mag. 21.45 Talksti
BELQIE NEDERLANDS 1
18.30 Kinderserie,
progr. 18.55 Slapstick. 19.
progr. 19.17 Standpunten,
ded. en Morgen. 19.45 Jo|
Weerber. 20.15 Trapeze,
22.00 Gesprek. 22.50 Jour)
de France.
Jo|w
BELGIE NEDERLANDS 2 &E
Van 18.30 tot 20.15: Zie N^ee;
Poppenshow. 20.40 Cassatï js
21.00 Roald Dahls verrasa-.i.
tellingen, tv-serle. 21.25 Ra*
22.05 Zomeragenda.
Ihei
de
BELGIE FRANS ren
18.00 Meded. 18.15 Kiina
18.30 Culutreel mag. 19„
progr. 19.15 Reg. mag. 19.
ber. 19.30 Journ. 19.55 Toufsei
ce. 20.05 Spelprogr. 20.40 061
21.40 Les feux du Music lipt
del Varleta), speelfilm. 23.1| Jj
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
15.30 Journaal
KRO
15.32 Maja-de bij
15.55 De kleine zeenymph
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
DUITSLAND 1
10.00 Journaal. 10.05 Heute-journaal.
10.25 Hitparade. 11.10 Kein Pardon
fui1 Schutzengel. 11.35 Buitenlands
nieuws. 12.20 Umschau. 12.50 Perso-
verz. 13.00 Journaal. 13.40 Program
ma-overzicht. 14.10 Journaal. 14.15
Sesamstraat. 14.45 Spel zor*ip
zen. 16.15 ARD-Rageber. 1 r
brauchen Hoffnung. (Verslag,
Mlchelsen). "c
DUITSLAND 2 jd<
12.00 Programmaoverzlch'
Uitz. v. gastarbeiders. 14
daag. 14.47 Pension Klumb(ie
rle). 15.10 De geluksgodin]
15.35 Schau zu - mach n>bi
Maja de bij (tekenfilm). 1l0t
klasseworp (serie). 17.05
17.10 LandensplegoJ (Infori
men.). V-
ac
DUITSLAND 3 WDR rl<
16.30 TV-kursus chemie. 1r
BELGIE NEDERLANDS 1 gv
16.00-17.00 Wielrennen (Rfei
Frankrijk). 1S£
HILVERSUM 1
leder heel uur nleus. KRO: 18.11 Echo.
18.21 En zo hoorl het ook! 18.58 Markt-
ber. 19.02 Punt Uil. 19.55 Overweging.
20.03 Van oud zeer tot zeer oud. 21.02 Nine
o'clock jazz. 22.02 Goal. NOS: Met het oog
op morgen. VPRO: 00.02 De Homo Nacht
19.00 Veronica Sport. NOS: La Fl
nlera. opera van Mozart. (22.20 N
NOS-CuHuur-mag. 23.55 Nwa.
HILVERSUM 3
18.40 Ned. Antillen. PP.: 18.50 DS'70. VOO:
Avondspils met i
19.02 De Rock e
20.02 Oorkussen.
22.30 De Suite.
21.30 Black
leder heel uur nieuws. VARA:
7.03 (S) Hallo hier Hlhrersuml
(8.03 Dingen van de dag) 9.30 (S)
Zl a la creme. 11.02 (S) De VARA
feliciteert. 12.03 (S) Tussen start
en finish. 13.03 (S) Wegens v»-
kantte gesloten. 15.02 (S) Tour de France.
7.30 Nws. 7.36 Aktua. 8.00 f
8.11 Toeraktua. (8.30 Nws.) 9.00
MCh Gym. voor de vrouw. 9.10 Water-
standen 9.15 Van de blnnenpagl-
na. 10.30 Coulissen. 11.30 Janboel. 12.00
Bouwen op de basis. 12.26 Meded. tbv
land- en tulnb. 12.30 Nws. 12.36 Aktua.
13.00 Nws. 13.11 Kernpunt. 13.15 Onder de
mensen. 14.00 Kernpunt. 15.00 Sport na
sport. 15.30 f
Happy sound. 10.03 (J
tion. 11.03 (S) Pop
12.03
AVRO: 7.00 N-*.
tijdelijk gesloten. 8.00 |l
met Caroline. 9.00
Progr.overz. 9.05 (S)
10 00 <s) Concerto il
12.00 Nws. 12.02 Pr®
12.05 (S) Liever luchtig. 13.15 (S)
vakantie. 14.00 Nws. 14.02 Pr1
14.03 (S) Vioolkwartet: Klaas. muzO
Blazersmuz. 16.30 (S) De planotj
Schumann (III). f
|i
7.02
Naar ik aanneem zult u niet
van mij vewachten dat ik mijn
(gebrek aan) licht nog eens
doe schijnen over „vlieg er
eens uit'onderdeel van het
programma „ter land,, ter zee,
en in de lucht" dat de TROS
ook deze zomer weer de ether
instuurt. In dat geval ontslaat
u mij in ieder geval van de
verplichting mee te delen dat
mij in dat programma vooral
opviel dat Willem van Kooten
al radio-schreeuwer erg is
(was), maar dat het er niet
minder erg op wordt als hij
daarbij ook nog in beeld ver
schijnt.
Toch werd het naderhand nog
een vrij spannende televisie-
avondje. De hele dag hing de
dreiging van een kabinetscrisis
in de lucht, maar in „Den
Haag vandaag" werd zij voor
onze ogen bepaald acuut. Alt
hans deelde Koos Postema met
enige nadruk mee dat het ka
binet - Van Agt precies 105
weken bestond (later op de
avond corrigeerde hij zichzelf
in zoverre dat hij toegaf dat er
van 921 dagen gesproken
moest worden) maar dat men
zich moest afvragen of het
vandaag (gisteren dus) de laat
ste dag zou worden. In ieder
geval stelde hij louter op grond
daarvan vast dat het „een his- -
I
torische dag" genoemd
wroden. Hoe dat zij,1
Sorgdrager liet ons wet
op het menu van het j
rant in het gebouw v
Tweede Kamer een „ca
revoir" paraisseerde,
viewde vervolgens ee
kanten op kunnen fract'
zitter Ruud Lubbers 6
slotte beloofde Koos on:
dat het volgende N(3
gramma onmiddellijk
broken zou worden
minster Van der Klaat
woord zou grijpen,
meteen daarna door Vid
Emmenes zelve nog een
bevestigd. Dat gebeurd
eindelijk in het begin
nacht en het duurde i
uur vanmorgen. Ové
spannende debat genoeg
in deze krant.
Ik neem aan dat het i
gens niet alleen mij als
getwijfeld onbedoelde,
niettemin nogal 1
scherts trof, dat dat pr
ma ging over de opst
Soweto van drie jaar g
Waarin onder meer we
wezen naar de musica
you take it" oftewel
wij het nog". Zij werdec
gens niet onderbroke
„vijf impressies uit Zui
HERMAN HOFHUIZE
