Vertrouwen in behoud
1 van vrede in wereld'
Joodse
fundamentalisten eisen
westelijke Jordaanoever
renkins voorstander
/j Britse eentrumpartij
[ELMUT SCHMIDT OP CONGRES SPD:
rj
[Amnesty:
[martelingen
I in Turkije
Situatie in
Bolivia
gespannen
Overleg zoutverdrag in Rijncommissie zonder succes
^BUITENLAND
LEIDSE COURANT
DINSDAG 10 JUNI 1980 PAGINA 15 i
Ier
(Van onze correspondent
Ami van Vree
5SEN Op het verkie
zingscongres van de
Duitse Socialistische
tij (SPD) in Essen
:ft Bondskanselier
Helmut Schmidt gis te
il zijn vertrouwen uit-
iïgesproken dat de vrede
1 in de wereld bewaard
kan blijven en dat de
kansen om de huidige
crisis de baas te worden
overeind zijn gebleven.
Noch de situatie in Iran, noch
die in Afghanistan, noch de
aanhoudende Palestina-kwes-
noch de ellende in de Der
de Wereld en noch de over
dreven bewapening hebben
een wereldbrand kunnen ver
oorzaken, aldus Schmidt. Hij
waarschuwde er echter wel
voor dat er ook voor Europa
gevaren dreigen als regionale
mflicten in de wereld niet tot
Heren, niet 20 hard" lijkt de Westduitse Bondskanselier Helmut
Schmidt te zeggen tegen partijvoorzitter Willy Brandt en fractie
voorzitter in de Bondsdag Herbert Wehner wanneer zij, op het
SPD-partijconges in Essen, de Bondskanselier na zijn rede een
staande ovatie geven.
een oplossing worden ge- Schmidt, die evenals
bracht. „Ik zal er bij mijn ko- SPD-voorzitter Brandt met
mende bezoek aan Moskou ovaties werd ontvangen, legde
dan ook open en zonder valse in zijn ruim 2 uur durende met
hoffelijkheid zeggen". citaten van talloze politici en
filosofen doorspekte rede dui
delijk het zwaartepunt op
kwesties van vrede en veilig
heid. Hij benadrukte in dit op
zicht het belang van compro
missen sluiten, waarmee hij
zowel Moskou als Washington
aansprak. De Bondskanselier
liet er overigens geen twijfel
over bestaan dat „anti-Ameri
kanisme" in zijn ogen een
dwaasheid is, ondanks een be
paald onderscheid in belangen
tussen Europa en de Verenig
de Staten.
Vier maanden voor de verkie
zingen bleven scherpe aanval
len op CDU en CSU en op hun
kanselierskandidaat natuurlijk
niet uit. Strauss noemde hij
een man die geen controle
over zichzelf heeft en die dus
ook geen controle over de
staat mag krijgen. Het pro
gramma van de Unie-partijen
is volgens Schmidt uitsluitend
tegen de SPD gericht om de
aandacht van de eigen zwakte
en het gebrek aan werkelijke
alternatieven af te leiden.
(Van onze
correspondent Roger Simons)
LONDEN Sommige poli
tieke waarnemers noemen
Roy Jenkins „de kroonprins
van de Britse sociale demo-
Jcratie". Hoewel hij al sinds
1 1972 buiten de politiek staat,
wordt Jenkins nog steeds be
schouwd als een' voorman
van Labours rechtervleugel.
Omdat de socialistische par-
ttij van Groot-Brittannië
steeds extremer begint te
doen, spreekt men voortdu
rend meer van een komende
scheuring tussen de linker
m de rechter fractie.
Als het ooit zo ver komt, zal
Jenkins een nieuwe centrum-
beweging kunnen stichten.
Voor lidmaatschap mag hij
dan alvast rekenen op de ge
matigde socialisten Shirley
Williams, die minister van on
derwijs was onder Jim Callag-
han, ex-minister van buiten
landse Zaken dr. David Owen
en William Rodgers, gewezen
minister van verkeer. Nog tal
rijke andere prominente Britse
tocialisten zouden hun voor-
ieeld volgen.
Roy Jenkins, die zelf Labour-
minister van binnenlandse za-
Jcen en financiën geweest is en
tot in 1972 vice-leider was van
de socialistische partij, heeft
gisteren gezegd, dat hij niet
van ongeduld staat te trappe
len om weer een belangrijke
rol te kunnen spelen in de
Britse politiek. Hij niet is niet'
van plan z'n mandaat van
voorzitter van de Europese
commissie in Brussel ver
vroegd ter beschikking te stel
len.
„Ik blijf aan tot 6 januari
1981", zei Jenkins gistermid
dag op een Londense lunch
met parlementaire journalis
ten. „Pas dan is mijn Europees
mandaat afgelopen. Ik ga niet
eerder, maar ook niet later
weg. Ik ben geen mot, die on
weerstaanbaar aangetrokken
wordt door de vlam van de
Britse politiek".
De EG-president liet wel door
schemeren, dat hij de stichting
van een sociaal democratische
centrumpartij een goede zaak
zou vinden voor Groot-Brit
tannië. Hij is niet te spreken
over de kwaliteit van de hui
dige Britse politiek. Vooral de
extreem linkse strekking van
Labour zit hem dwars. De lin
kervleugel, geleid door de sa
lonsocialist Tony Benn, pro
beert weer aan te sturen op
een breuk met de rest van Eu
ropa.
De pogingen om Labourleider
Jim Callaghan uit het zadel te
lichten, nemen voortdurend
toe. Callaghan is een gematig
de socialist. De linkervleugel
verwijt hem, dat hij tijdens
zijn bewind talrijke punten uit
het socialistische verkiezings
manifest genegeerd heeft.
Verwacht wordt, dat Callag
han in november zal aftreden.
Benn of Peter Shore de huidi
ge, eveneens sterk anti- Euro
pees gezinde Labour-zegsman
van buitenlandse zaken, kun
nen de ex-premier opvolgen.
Volgens Roy Jenkins is een
scheuring in Labour dan on
vermijdelijk. Een deel van de
rechtervleugel zou zich achter
ex-minister van Financiën De-
nis Healey kunnen scharen.
Maar de invloed en het aan
zien van Jenkins zijn veel gro
ter dan die van Healey. Shir
ley Williams, David Owen en
Willian Rogers hebben al
openlijk gezegd, dat ze een
anti-Europees gezinde, ex
treem links georiënteerd socia
listische partij de rug zullen
toekeren. Hun houding zou
veel weg hebben van een tota
le breuk.
Zullen ze dan samen met Roy
Jenkins een .centrumpartij bo
ven de doopvont houden? Jen
kins schijnt dit idee niet on
aanlokkelijk te vinden, hoewel
hij zich voorlopig niet uit
spreekt. Als de tijd eenmaal
gekomen is, zullen er allicht
nog meer stemmen opgaan
voor de oprichting van een
nieuwe partij. En dan ligt het
voor de hand, dat op hen een
beroep gedaan zal worden om
deze te leiden.
LONDEN (AP) Amnesty
International heeft gisteren
de beschuldiging geuit dat de
Turkse autoriteiten „op grote
•chaal en systematisch" poli
tieke gevangenen martelen.
De in Londen gevestigde men
senrechtenorganisatie ver
klaarde dat naar verluidt ten
minste drie mensen overleden
tijdens hun ondervragingen.
Amnesty zei dat een van zijn
onderzoekscommissies van 19
tot 30 mei een bezoek aan Tur
kije heeft gebracht. Deze was
tot de slotsom gekomen dat „in
vele gevallen geen bewijsma
teriaal bestond dat degenen
die door de autoriteiten waren
gemarteld op een of andere
manier iets te maken hadden
met het politieke geweld dat
sinds 1978 Turkije teistert.
LA PAZ In Bolivia stijgt
het aantal aanslagen en de si
tuatie is twee dageh na de po
ging tot moord op president
Lydia Gueiler Kritiek.
De bevolking in de hoofdstad
La Paz werd gisterochtend op
geschrikt door een reeks ex
plosies en salvo's uit automati
sche wapens in de wijk waar
het ministerie van binnen
landse zaken, de ambassades
van Frankrijk en West-Duits-
land, en hotel Sheraton liggen.
Bij de aanslagen op openbare
diensten, vakbondsbureaus,
radiostations en auto's zijn
geen slachtoffers gevallen
maar de materiële schade is
groot. De politie heeft de da
ders van de aanslagen nog niet
kunnen achterhalen.
Algerije wil
koppeling van
gas- en
olieprijs
ALGIERS De Algerijnse
president Chadli Benjedid
heeft gisteren, op de eerste
dag van de vergadering van
de Organisatie van Olie-Ex
porterende Landen (OPEC)
in Algiers, gepleit voor een
aanpassing van de aardgas-
prijs aan die van olie. Alge
rije is een van de grootste
gasproducenten van de we
reld.
Tijdens de eerste besprekingen
van gisteren is gebleken, dat
een meerderheid van de
OPEC-leden voorstander is
van een onmiddellijke verho
ging van de olieprijs tot 32 dol
lar per vat (159 liter). Maar of
er een nieuwe prijsverhoging
komt is echter nog de vraag en
hangt af van de opstelling van
Saoedi-Arabië. De Saoedische
minister van olie, Jamani, had
eerder op de dag verklaard al
leen tot een prijsverhoging be
reid te zijn wanneer andere
landen van de OPEC hun bui
tensporige toeslagen afschaf
fen. Het voorstel voor een uni
forme OPEC-prijs van 32 dol
lar per vat is afkomstig van de
Iraakse minister van olie,
Tayeh Abdoel-Karim. De prij
zen zijn overigens op de bij
eenkomst van gisteren nog
niet aan de orde geweest.
9
Proefvlucht
Sojoez-T2
geëindigd
MOSKOU (AP) De Russi
sche kosmonauten Joeri Lalys-
jev en Vladimir Aksenov zijn
gisteren na voltooiing van hun
vierdaagse ruimtevlucht met
de nieuwe Sojoez-T2 capsule
op aarde teruggekeerd, aldus
het persbureau Tass. De twee
zijn in Kazakstan geland.
De beide kosmonauten
van de Sojoez-T2 na hun
terugkeer naar de aarde.
Vorige week werden twee Palestijnse burgemeesters
op de bezette westelijke Jordaanoever ernstig gewond
bij bomaanslagen. Premier Begin kondigde onmiddel
lijk aan dat er een diepgaand onderzoek zou worden
verricht naar de daders. De verdenking gaat uit naar
extreem-rechtse joden die menen dat het land van Is
raël hen krachtens de Bijbel toebehoort. Met de bom
aanslagen trad een verscherping op van de toch al ge
spannen verhoudingen tussen joden en Arabieren. In
onderstaand artikel wordt ingegaan op de motieven
van de joodse fundamentalisten.
JERUZALEM „Je neemt ons gesprek op", ver
zucht Yossi Day an, vertegenwoordiger van de Jood
se Defensieliga alhier, met een glimlach, terwijl hij
naar mijn bandrecorder wijst. „De Shin Beth (de Is
raëlische geheime dienst) houdt jou weer in de ga
ten en God houdt toezicht op ons allemaal", zo ver
volgt hij. Dayan is een slanke, jonge, intelligente
Mexicaanse immigrant. Op zijn donkere haar rust
een gebreid kalotje. In tegenstelling tot vele andere
fanatiekelingen beschikt Dayan over een gezonde
dosis humor en een ondiplomatieke openhartigheid.
Maar zijn antwoorden op mijn vragen zijn karakte
ristiek voor de opvattingen van de nieuwe rechtsen
in Israël.
Het zionisme heeft altijd ultra
rechtse aanhangers gehad. Het
gespierde nationalisme van
„we vechten en daarom be
staan we" dat ontstond tijdens
de eerste fase van de strijd om
de onafhankelijkheid, leeft
nog steeds onder een gedeelte
van de Israëlische bevolking.
Sinds kort is hier nog een
nieuw ingrediënt aan toege
voegd: het religieuze funda
mentalisme, de overtuiging dat
God het land aan de joden
heeft beloofd en dat Hij meen
de wat Hij zei. Voor de joodse
fundamentalisten is het zionis
me meer dan een nationale be
vrijdingsbeweging, een exoti
sche uitwas van het 19e-eeuw-
I
Opa
Carter
President Carter
van de Verenigde
Staten vindt tus
sen alle tijdroven
de beslommerin
gen van het presi
dentschap en zijn
campagne voor
herverkiezing door
ook nog tijd om
zich met zijn klein
zoon, James Earl
Carter IV, bezig te
houden. James
Earl is de zoon
van Chip, de twee
de zoon van presi
dent Carter, die in
1977 scheidde van
zijn vrouw Caron.
Deze scheiding
was voor de presi
dent aanleiding
om zijn zoon uit
het Witte Huis
weg te sturen naar
het .ouderlijk huis
in de staat Geor
gia.
se Europese nationalisme of de
20e-eeuwse dekolonisatie; voor
hen is het zionisme de vervul
ling van een bijbelse voorspel
ling.
Zowel de joden als de Arabie
ren maken aanspraak op Pa
lestina. Volgens de fundamen
talisten staat een verdeling
van het land gelijk aan heilig
schennis. De soevereiniteit
van de Israëlische regering, de
eerste joodse leiders sinds de
Romeinen Jeruzalem lieten
vallen, wordt erkend, maar er
is nog een hogere macht. De
Heilige Schrift gaat boven de
wetten die worden aangeno
men door de Knesset, het Is
raëlische parlement.
Gershon Shafat, één van de
oprichters van de Goesj Emo-
niem-beweging (het Blok van
Getrouwen) en nu secretaris
generaal van de Tehya-partij
zei vorig jaar in een interview:
„Het is ondenkbaar dat twee
personen recht hebben op het
zelfde stuk land. Wij hebben
een absoluut recht op dit land
en niet de Arabieren Rabbijn
Moshe Levinger, fervent voor
stander van terugkeer van de
joden naar Hebron, zei tegen
een Israëlisch schrijver: „Je
moet niet praten met de Ish-
maëlieten (Arabieren). Onder
geen beding moeten met hen
onderhandelingen worden ge
voerd. Wij hebben hier de
macht in handen. We moeten
besluiten nemen. Lang gele
den hebben zij ons eruit ge
gooid. Indien nodig, moeten
wij nu hen eruit gooien".
De joodse fundamentalisten la
ten het niet bij praten; ze on
dernemen ook actie. Hun doel
is om de akkoorden van Camp
David die voorzien in zelfbe
stuur voor de Palestijnen op de
westelijke Jordaanoever en de
Gazastrook, te frustreren. Ze
willen het onmogelijk maken
om „het land van Israël" te
verdelen zonder burgeroorlog.
Vaandeldrager
Goesj Emoniem, dat in de drie
jaar dat premier Begin aan de
macht is, ongeveer 20 neder
zettingen heeft gesticht in de
dichtbevolkte streken Judea
en Samaria, is de vaandeldra
ger van extreem rechts. Het is
geen strak georganiseerde be
weging en daarom valt het
aantal sympathisanten moei
lijk te schatten. Maar Goesj
Emoniem heeft demonstraties
op touw gezet waar meer dan
30.000 Israëliërs aan hebben
Een illegale joodse nederzetting in Eilon Moreh, ge
sticht door de Goesj Emoniem-beweging. De beweging
eist het recht op daar te wonen, omdat dit land in de bij
bel aan het joodse volk was toebedeeld.
deelgenomen en in de dertien
jaar dat de westelijke Jordaan
oever bezet is, hebben „dui
zenden" families zich als kolo
nisten laten registreren, hoe
wel tot nu toe slechts 3000
joodse families zich in neder
zettingen hebben gevestigd.
De invloedvan Goesj Emo
niem is onbetwistbaar. De or
ganisatie heeft veel aanhan
gers binnen de Nationale Reli
gieuze Partij (NRP) die sinds
1948 deel heeft uitgemaakt van
de regering. Hoewel het Blok
van Getrouwen zich niet aan
de wet stoort en openlijk ver
zet pleegt tegen de Likoed-re-
gering van premier Begin,
blijft ze een erkende organisa
tie binnen de zionistisch elite.
Aanhangers van Goesj Emo
niem hebben zitting in de
Knesset, de jongere sympathi
santen doen part-time dienst
in het leger, terwijl ze zich de
rest van hun tijd inzetten voor
de nederzettingen.
Defensieliga
De Joodse Defensieliga waar
van de leider, Rabbijn Meir
Kahane de eerste jood is die in
voorlopige hechtenis is geno
men, gaat nog veel verder dan
de Goesj Emoniem. Volgens
Yossi Dayan heeft de liga 400
leden. De liga die vanuit New
York is geïmporteerd en die in
Israël bekend staat onder de
naam Kach (Hebreeuws voor
„zo moet het"), predikt een
oog-om-oog-politiek en bepleit
de verwijdering van alle Ara-
.bieren. Dayan ontkende dat
Kach verantwoordelijk was
voor de moordaanslagen op
drie Arabische burgemeesters
op de westelijke Jordaanoever
vorige week, maar hij deed
geen moeite zijn vreugde te
verbergen: „Dit is de eerste
keer in 30 jaar dat iemand ac
tie heeft ondernomen tegen de
Arabieren en dit is nog maar
het begin".
Toen ik zei dat hij zich met dit
soort uitspraken wellicht
schuldig maakte aan opruiing,
antwoordde Dayan: „Als ik me
schuldig maak aan opruiing,
dan kunnen ze net zo goed de
PARIJS De verantwoordelijke
ministers van de Rijnoeverstaten
zullen op een gezamenlijke conferen
tie een politieke beslissing moeten
nemen over de lozing van het afval
zout door de Franse kalimijnen. De
internationale Rijncommissie is er
niet in geslaagd een oplossing te vin
den in het geschil tussen Frankrijk
en de overige landen in het stroom
gebied van de Rijn over de uitvoe
ring van het in 1976 gesloten zout
verdrag.
Dit deelde de Nederlandse delegatielei
der, ir. A. de Graaff, gisteren in Parijs
mee na afloop van de eerste zitting van
de voltallige Rijncommissie. Een spe
ciale werkgroep zal een inventarisatie
maken van alle eerder besproken mo
gelijkheden van opslag van de miljoe
nen tonnen afvalzout uit de kalimijnen,
die nu nog steeds op de Rijn worden
geloosd. Op de lijst komen tevens de
standpunten van de deelnemende lan
den ten aanzien van de verschillende
oplossingen te staan. De Nederlandse
delegatie heeft er vandaag, de tweede
gehouden.
Het idee van Frankrijk voor de geza
menlijke exploitatie van een zoutfa
briek, waarvoor het de laatste maanden
ondanks de tegenstand van de andere
landen hevig pleitte, kwam nauwelijks
meer aan de orde. De Rijncommissie
ziet geen heil meer in het overleg over
zittingsdag, op aangedrongen dat de de zoutkwestie en laat de politieke be-
conferentie zo spoedig mogelijk wordt slissing over aan de ministers.
hele Bijbel verbranden. Ik
word geïnspireerd door de
woorden van David: „De God
van Israël is de God van de
Wraak".
Onmiddellijk na de moordaan
slagen op de burgemeesters
ging de verdenking uit naar
de mensen van rabbijn Kaha
ne, maar wellicht manifesteert
Kach zich te openlijk en is de
organisatie te publiciteitsbe-
wust
Maar er is nog een andere mo
gelijkheid. Vele aanhangers
van de Goesj Emoniem zijn
van huis uit Sabra's en hebben
deel uitgemaakt van de para
militaire troepen. Met hun
training en ervaring zouden ze
de aanslagen verricht kunnen
hebben. Bij de actie van vorige
week maandag was het be
langrijk over ervaring en sta
len zenuwen te beschikken.
Het Blok van Getrouwen heeft
vaak genoeg aangetoond der
gelijke eigenschappen te bezit
ten. De nederzettingen die
geen goedkeuring van hoger
hand genoten, de vele demon
straties en de vernielingen in
de Arabische steden Ramallah
en Hahhoul, droegen alle het
kenmerk van militaire preci
sie. Bovendien hebben de ko
lonisten als reservisten of als
leden van plaatselijke defen
sie-eenheden toegang tot wa
pens en explosie ven. Veel van
hun sympathisanten zijn mili
tairen.
De nederzettingen bieden te
vens de klassieke schuilplaats
voor de guerrilla's. Als de aan
vallers inderdaad afkomstig
waren uit de nederzettingen,
dan konden ze na afloop zon
der problemen onderduiken.
Premier Begin herinnerde zijn
volk er vorige week aan dat
„we een staat zijn die is geba
seerd op de wet" Ondanks de
gemengde gevoelens inzake
het lot van de Arabische bur
gemeesters, waren de meeste
Israëliërs het daarmee eens. Ze
respecteren de soevereiniteit
van de staat, ook al erkennen
ze niet langer het gezag van de
huidige regering. Velen van
hen delen de ongerustheid van
een lid van de Likoed-partij,
Amnon Lin, die het parlement
vorige week waarschuwde dat
het volgende slachtoffer wel
eens de vriendelijke Dr. Yosef
Burg, Israëls voornaamste on
derhandelaar bij de autono-
miebespreking met Egypte, of
misschien zelfs de premier zelf
kon ziin. „Het Arabisch terro
risme' zo herinnerde de Jeru
zalem Post zijn lezers, „vormt
een bedreiging voor onze vei
ligheid. Bij terrorisme van jo
den worden de grondslagen
van onze rechtsstaat aange
tast".
ERIC SILVER THE GUAR
DIAN
