Verlies posterijen
naar 263 miljoen
Alsnog spoedonderzoek naar sporen
van Menten in Russische archieven
Q&idó&Qoivumt
Troostrijk proefschrift voor
truttige99 stedenbouwers
binnenland
[PRESIDENT BIJZONDERE STRAFKAMER: „GEEN VERTRAGING IN PROCESGANG"
Elegante
oplossing"
Spoedige
hervatting
overleg
haven-CAO
verhoging
WW-premie
Jeugdagressiviteit
vereist brede aanpak
Premie
vrijwillig
ziekenfonds
kan lager
Cao bij Turmac
met verhoging
voor vuil werk
weer
LEIDSE COURANT.
WOENSDAG 4 JUNI 1980 PAGINA 13
ka ROTTERDAM Als de Sowjet-Unie
daartoe haar medewerking verleent,
vertrekt de hoogleraar in de Slavische
"JJjtalen prof. W. Veder zo snel mogelijk
naar Moskou om daar alsnog te zoe-
en naar getuigenissen over de massa-
ecutie in Podhoroce die wellicht in
iissisch archief-materiaal zijn te vin
den. Hoewel de bijzondere strafkamer
van de rechtbank in Rotterdam ver
wacht dat Mentens naam in deze do
cumenten niet voorkomt, kwam de
kamer gisteren tot de conclusie dat
zo'n onderzoek toch nodig is. De nieu
we naspeuringen mogen echter geen
vertraging in het proces tegen Pieter
Menten tot gevolg hebben, zo stelde
president mr. P.Schipper uitdrukke
lijk. Prof. Veder moet het rapport
over zijn bevindingen daarom vóór 20
juni bij de rechtbank inleveren. Intus-
sen wordt het verhoor van de getuigen
in de zaak Menten gewoon voortgezet.
Op het napluizen van het Sowjet-archiefmate-
riaal is tijdens het proces dat drie jaar geleden
in Amsterdam tegen Menten is gevoerd, al aan-
gedrongen door de getuige-deskundige prof. C.
Rüter, hoogleraar aan de Universiteit van Am-
sterdam. In Rotterdam herhaalde hij gisteren
dat het om betrouwbaar materiaal gaat dat voor
een evenwichtige oordeelsvorming in de zaak
Menten onontbeerlijk is. Bij hun onderzoek
naar oorlogsmisdaden, aldus prof. Rüter, heb-
ben de Russen na de bevrijding ook Gallicië, de
Pools/Russische streek waarin Podhoroce ligt,
„met een fijn kammetje" bewerkt. In alle ste
den en dorpen is nagegaan of en waneer er oor
logsmisdaden zijn begaan, wie de slachtoffers
waren, wie de getuigen enz.. Al die getuigen
verklaringen zijn gecatalogiseerd en opgesla
jaa
TT
gen. „Ik probeer al drie jaar voor elkaar te krij1-
gen dat naar deze stukken een grondig onder
zoek wordt ingesteld", beklemtoonde prof. Rü
ter. De taak die zijn collega Veder nu heeft ge
kregen houdt op de eerste plaats in dat deze
moet nagaan of er ook met betrekking tot Pod
horoce, waar de massa-executie heeft plaats ge
had waarvan Menten beschuldigd wordt, getui
genverklaringen bestaan. Verder moet hij be
zien of hierin ook Pieter Menten genoemd
wordt en tenslotte dient hij zich een mening te
vormen over de betrouwbaarheid van de getui
genissen.
Als Mentens naam in het bedoelde materiaal
niet voorkomt, zou dit volgens zijn verdediger
mr. E. de Liagre Böhl een doorslaggevende
aanwijzing zijn, dat de Blaricummer part noch
deel heeft aan het drama. „We moeten er van
uit gaan dat de plaatselijke bevolking mede
plichtig is geweest aan de executie", zo rede-
neeert mr. Liagre Böhl. „Als er dus een moge
lijkheid was geweest de schuld in de schoenen
van een buitenlander te schuiven, had men dit
zeer zeker gedaan". Indien daarentegen blijkt
dat Menten ook toen al is beschuldigd, zo er
kent de advocaat, kan dit „dodelijk" zijn voor'
de verdachte.
Prof. Veder zal op zijn reis naar Moskou wor
den vergezeld door vertegenwoordigers van de
rijkspolitie en de Rotterdamse griffie. Tegen
het verzoek van de verdediger om ook prof.
Rüter in de onderzoekscommissie op te nemen,
zei de officier van justitie mr. L. Meijers on
overkomelijke bezwaren te hebben „De heer
Rüter is persona non grata bij de Moskouse ar
chiefdienst", bracht de officier naar voren. De
Amsterdamse hoogleraar in het strafrecht toon
de zich hierdoor pijnlijk geraakt: „Die uitspraak
komt uit een Haagse koker en berust niet op
een mededeling uit de Sowjet-Unie'.
Eerder was prof. Rüter in een fel debat verwik
keld geraakt met de getuige-deskundige A.J.
van der Leeuw, over de theoretische mogelijk
heid van Mentens aanwezigheid in Podhoroce
op de dag van de massa-executie, 7 juli 1941.
WERKGROEP MENTEN:
AMSTERDAM „Een elegante oplos
sing", aldus de reactie van de werkgroep
„Recht en openheid in de zaak Menten" op
de opdracht aan prof. Veder om vóór 20
april zijn rapport over de eventuele spo
ren van Menten in de Russisiche archie
ven, bij de rechtbank in te leveren.
„Temeer elegant", aldus woordvoerder mr
Frans Vries van de werkgroep, omdat het
proces zelf intussen ongestoord doorgang kan
vinden. Volgens hem heeft het protest dat de
Menten-werkgroep bij voorbaat heeft ken
baar gemaakt tegen een dreigende vertraging
van het proces, zijn effect niet gemist. Een
demonstratie bij de Rotterdamse rechtbank
zette dit protest gistermorgen nog eens extra
kracht bij.
Volgens tal van getuigen zou Menten daar gear
riveerd zijn in een jeep, in gezelschap van
slechts twee of drie anderen, te weten Duitse
officieren. Volgens prof. Rüter is het uitgeslo
ten dat deze getuigenissen op waarheid berus
ten. Begin juli 1941 had het Duitse leger de
Russen nog maar net verdreven uit het onder
havige gebied. Het wemelde nog van de Russi
sche achterblijvers in Oost-Gallicie',' stelt deze
hoogleraar en dat maakt het ondenkbaar dat
een zo luttel groepje zich er zonder enige be
scherming durfde ophouden. De theorie van
Van der Leeuw, medewerker aan het Instituut
voor Oorlogsdocumentatie staat hier lijnrecht
tegenover. Al tijdens het proces in Amsterdam
verdedigde hij de opvatting dat het Duitse leger
de streek stevig in handen had en dat ook klei
ne groepjes Duitse militairen zich er betrekke
lijk veilig konden bewegen. Dus eventueel ook
een groepje rond Menten.
Tot grote ergernis van de verdachte en zijn
verdediger kwam Van der Leeuw gisteren vol
strekt onaangekondigd met nieuw materiaal ter
ondersteuning van zijn theorie. Hij overhandig
de de rechtbank schriftelijke verklaringen van
drie Duitse officieren die destijds in Oost-Galli-
cië opereerden. Alle drie beamen dat de militai
re dreiging er begin juli al heel gering was. Zo
gering dat zij ook zelf het gebied wel zonder
noemenswaardige „dekking" doorsneden.
Prof. Rüter bleef de lezing dat Menten in een
simpele jeep vanuit het noordelijker gelegen
Lemberg naar Podhoroce is afgezakt als „een
sprookjesachtigverhaal" kwalificeren. Alleen
als Menten is meegereden, aldus Rüter, met het
konvooi dat zich op 7 juli vanuit Lemberg heeft
verplaatst naar Drohobice (enkele tientallen ki
lometers bij Podhoroce vandaan) kan hij op die
dag in Podhoroce zijn terechtgekomen.
Dat dit laatste het geval zou zijn geweest werd
gisteren bestreden door twee Duitse deelnemers
aan dit konvooi. Te weten de voormalige
Hauptscharführer van de Sicherheitspolizei Fe
lix Landau, in '62 in West-Duitsland wegens
oorlogsmisdaden tot levenslang veroordeeld,
maar in 1973 weer vrij gekomen. En de ex-
Oberscharführer bij de Sicherheitspolizei Wer
ner Zankovsky, die eveneens in 1962 door de
Westduitse rechter wegens oorlogsmisdaden tot
8 jaar cel werd veroordeeld. Deze door Menten
opgeroepen getuigen bevestigden ook de lezing
dat het begin juli 1941 „onmogelijk" was voor
kleine groepjes militairen zich in „het gevechts-
gebied te begeven" Het proces tegen Pieter
Menten wordt donderdag voortgezet.
UTRECHT De vervoers-
bonden FNV moeten het
overleg met de havenwerk
gevers over de haven-CAO
zo snel mogelijk hervatten.
Inzet van de onderhandelin
gen moet zijn het maken
van afspraken voor een pe
riode die eindigt na 1 janua
ri 1981, de datum waarop de
oonmaatregel afloopt. De
legatieve gevolgen van de
oonmaatregel kunnen dan
net terugwerkende kracht
worden gecompenseerd.
Tot deze uitspraak is de fede-
atieraad (het „parlement")
van de vervoersbonden FNV
gisteren gekomen op een ver
gadering die speciaal was ge
wijd aan de problemen rond
de haven-CAO. De afgevaar-
dfgden uit de Rotterdamse ha
ven stemden tegen. Zij hadden
al eerder laten weten de CAO-
eisen met „acties" te willen
binnenhalen.
Wellicht
)EN HAAG Het algeme-
le werkloosheidsfonds stu
itert op het ogenblik op de
raag of de premie die in,
981 betaald zal moeten wor-
len om de WW-uitkeringen
e kunnen verschaffen, om-
loog moet.
s de te verwachten uitgaven
1320 miljoen) geheel uit de
iremies moeten worden gefi-
lancierd, zou het premie-per-
entage moeten stijgen van 0,9
irocent van de totale loonsom
ot 1,2 procent. Een andere
nogelijkheid is de extra mid-
lelen te onttrekken aan de re-
ërve die eind van dit jaar 860
niljoen zal bedragen.
Prinses Margriet
heeft gisteren in
Breda de feeste
lijkheden bijge
woond ter gele
genheid van de
voltooiing van de
restauratie van
het Begijnhof. De
bewoonsters (links
één van hen) bo
den de prinses
een begijnepopje
in een schommel
stoel aan.
TELEFOON? ER ZIJN NOG 118.000 WACHTENDEN VOOR U
DEN HAAG Sinds het eind van de
jaren zestig is het aantal telefoonaans
luitingen gestegen van twee miljoen
tot ruim 4,5 miljoen. In '79 werden nog
375.000 nieuwe telefoonaansluitingen
aangevraagd. Dat waren er 27.500 min
der dan het jaar ervoor. De wachtlijst
werd in het verslagjaar 1979 weliswaar
bijna eenvijfde kleiner, maar toch zijn
er nog „118.000 wachtenden vóór u".
De PTT heeft ten opzichte van '78 een
verlies geleden van 73 miljoen gulden
een daling die wel ten dele wordt goed
gemaakt door de hogere rentes van be
legde fondsen en reserves met 31 mil
joen, maar het verlies dat de Posterijen
geleden hebben, groeide van 86 naar
263 miljoen gulden.
De telecommunicatie is verbeterd van 491
tot 558 miljoen gulden en ook de postgiro
wist winst te boeken: van 81 miljoen in '78
naar 118 miljoen in het afgelopen jaar. In
alle sectoren waar winst is gemaakt, is dat
te danken aan de toeneming van het tele
foon- en giroverkeer. Het aantal binnen
landse telefoongesprekken is met 9% toe
genomen; met het buitenland werden 12
procent méér gesprekken gevoerd. De
verplaatsing van de centrale directie naar
Groningen heeft in '79 geleid tot het over
brengen vari in totaal 500 functies.
Het aantal deeltijdarbeidsplaatsen bij de
PTT is ruim tweemaal zo groot als het
landelijk gemiddelde. Volgens de PTT is
het nog te vroeg om duidelijk uitspraken
te doen over het effect van de sinds kort
geleden ingevoerde regelingen van ver
vroegd uittreden. In 1979 is het gemiddel
de personeelsbestand bij de PTT toegeno
men met ruim 5%, hetgeen werk inhield
voor 100.250 personen.
Intussen is de groei van het internationale
telefoon- en telexverkeer praktisch vol
tooid, oorzaak van de daling van 50% van
het aantal verzonden binnen- en buiten
landse telegrammen, aldus het jaarverslag.
)EN HAAG Onvoldoende scholing, slechte huisvesting
Q werkloosheid kunnen factoren zijn die de agressiviteit
inder de jeugd versterken. Het is noodzakelijk dat die
p-essiviteit breed wordt aangepakt door verscheidene de-
artementen.
lie conclusie verbindt staatssecretaris Kraaijeveld-Wouters van
ftn aan de nota „Agressief gedrag van jeugdigen", die zij de bei-
e kamers heeft toegestuurd. In de nota worden de achtergron-
ien en aard van jeugdagressiviteit belicht.
flevrouw Kraaijeveld stelt voor in het sociaal-cultureel werk te
1 fcginnen met subsidiering van nieuwe projecterf voor de opvang
n het werken met agressieve jongeren. Werkers, bestuurders
j n vrijwilligers zullen zich in aanpak en programmering ook op
noeilijke groepen moeten richten. Hoe dit het beste kan zal al
xperimenterend moeten worden uitgewerkt. Met extra geld
liervoor kan er een landelijk steunpunt komen dat adviseert
•ver die aanpak. Het sociaal-cultureel werk alleen is onmachtig
>m tot een wezenlijke positieverbetering voor deze jongeren te
omen, zegt de nota.
ZEIST De premie
voor de vrijwillige zie
kenfondsverzekering
kan op 1 juli een beetje
omlaag. Voorzitter H.
Anbeek van de Vereni
ging van Nederlandse
ziekenfondsen heeft dit
vanmorgen meegedeeld
op de algemene vergade
ring van de VNZ te
Zeist. Hij voegde er di
rect aan toe dat de situa
tie van de anderhalf mil
joen vrijwillig verzeker
den desondanks nog zeer
ongunstig blijft.
Voor de verplicht verzekerden
betaalt de werkgever de helft
van de premie, die bovendien
nog aanzienlijk wordt gedrukt
door rijksbijdragen. Maar in de
vrijwillige verzekering moet
de premie grotendeels de kos
ten dekken. Deze verzekering
is bestemd voor kleine zelf
standigen, weduwen, geschei
den vrouwen en andere niet-
werknemers met een betrek
kelijk laag inkomen. Hun pre
mie is per 1 januari met ruim
14 procent verhoogd en va
rieert nu, naar gelang de
woonplaats, van 118 tot 142,50
per maand. De premie over
1980 kan nu 3 gulden per
maand lager komen, hetgeen
in het resterende halfjaar
neerkomt op een verlaging
van zes gulden per maand. De
VNZ wil dat de studie over
een beperkte volksverzekering
voor alle Nederlanders onder
een bepaalde inkomensgrens
zo snel mogelijk wordt afge
rond.
Kwalijke contacten
tussen VVD, D'66 en PvdA
TUSSEN de fracties van VVD, D'66 en PvdA in de Tweede
Kamer is overleg gaande over de abortuswetgeving. Over dat
overleg wordt van beide zijden gesproken alsof het weinig of
niets voorstelt, maar alle vergoelijkende opmerkingen kun
nen niet wegnemen dat er inderdaad beraad gaande is tussen
een regeringspartij en een oppositiepartij over een zo ingrij
pend wetsontwerp als dat betreffende de regeling voor de af
breking van zwangerschappen.
Dat dit overleg plaats vindt is een hoogst ernstige zaak.
PvdA en D'66 valt wat dit betreft mets kwalijk te nemen;
deze oppositiepartijen zijn nergens aan gebonden. De VVD
echter des te meer. De VVD heeft zich gebonden aan het re
geerakkoord op basis waarvan het kabinet Van Agt-Wiegel
functioneert.. Volgens dat akkoord zou het kabinet pogen het
eens te worden over een abortusregeling. Tegen alle ver
wachting in heeft het kabinet die overeenstemming bereikt
en het resultaat ervan is neergelegd in het wetsontwerp 1
Ruiter-Ginjaar. Zolang dit ontwerp niet formeel in het parle
ment is gestrand, moet het zeer laakbaar worden geacht, dat
één van de coalitiepartners aanvankelijk in alle stilte
met een niet aan het akkoord deelnemende partij gaat over
leggen. Dat overleg gaat dan over een manier om het wets
ontwerp straks bij de behandeling in de Tweede Kamer te
amenderen, en meer in de eigen richting om te buigen. Dat
wijzigen betekent uiteraard dat het wetsontwerp nog verder
af zou komen te staan van de bedoelingen van de coalitie
partner, het CDA
DESONDANKS heeft het CDA d*> de-loyale houding van
de coalitiegenoot niet scherp veroordeeld. Dat komt waar
schijnlijk deels door de verdeeldheid in het eigen CDA-huis,
waardoor ook het CDA nu nog geen garantie kan geven dat
het wetsontwerp, zoals het er nu ligt, mede door het CDA
aan een kamermeerderheid geholpen kan worden. Hoe dat
ook zij, vast staat in ieder geval dat de voorbarige handelwij
ze van de VVD kan leiden tot een verkoeling van het kli
maat tussen CDA en VVD waar het gaat om de abortuskwes-
In CDA-kring zou men zich nu maar al te gemakkelijk kun
nen afkeren van het wetsontwerp van het kabinet Van Agt,
waarbij de onbetrouwbare houding van de VVD ten aanzien
van komende kamerbehandeling mede als motief zou kun
nen worden gehanteerd. Daarmee zou de VVD goeddeels de
eigen ramen hebben ingegooid, want het ontwerp, dat een li
berale geest ademt, vormt op zich al een grote concessie ten
aanzien van de christen-democratische principes. Het is ove
rigens de vraag of tegenstanders van een abortusregeling
met deze ontwikkeling gelukkig moeten zijn. Door het kli
maat dat nu lijkt te groeien dreigt de abortus deze kabinet
speriode opnieuw niet geregeld te worden, waardoor de abor
tuspraktijk ongebreideld verder uit de hand kan lopen.
UTRECHT Volledige
prijscompensatie, loonsver
hoging, een toeslag voor vuil
en onaangenaam werk en
meer vakantie, dat is de cao
die de voedingsbond FNV
heeft afgesloten bij het ta-
baksverwerkende bedrijf
Turmac.
„Het is in feite een cao-ak
koord alsof er geen loonmaat
regel is", zo stelde een FNV-
woordvoerder, omdat het ak
koord een looptijd heeft (tot 1
april 1980), die over het eind
van de loonmaatregel (1 janua
ri 1980), heengaat. De door de
gedwongen loonbeperking op
gelopen „salarisschade" wordt
overigens door de cao niet in
gehaald: loonsverhoging, prijs
compensatie en dergelijke,
gaan pas in wanneer de loon
maatregel van het toneel is
verdwenen.
De loonsverhoging zal 44 gul
den bruto per maand bedra
gen, de toeslagen voor vuil en
onaangenaam werk zullen va
riëren van 40 tot 100 gulden
bruto per maand, de vakantie
dagen gaan van 22 naar 24 da
gen en zullen in '81 25 dagen
worden. De prijscompensatie
zal volledig worden gehand
haafd.
DELFT Zoals men zich tegen
woordig afzet tegen de schaalvergro
ting en massaproduktie van de na
oorlogse stadsuitbreidingen, zo heeft
men zich rond 1900 afgezet tegen de
troosteloze stadswijken die tussen
1870 en 1900 voor de arbeiders
gebouwd waren
Dit staat te lezen in het proefschrift
„Stedebouw in Nederland 1900-1930
met de internationale voorgeschiede
nis" waarop ir. Egbert Hoogenberk
morgen aan de Technische Hogeschool
in Delft hoopt te promoveren.
In het begin van deze eeuw ontstond'
na de erkenning van de crisiskwaliteit
van de arbeiderswijken (de holen der
menschen), de behoefte om alles beter
te doen, om weer mooie wijken te ma
ken waarin de bewbners gelukkig en
gezond zouden zijn. Er werd gewerkt
aan „mooie" stedebouw, die was afge
stemd op de behoeften van de econo
misch zwakkeren in de samenleving.
Ruim tien jaar geleden begon men te
gruwen van de na-oorlogse stadsuit
breidingen en stadsherinrichtingen, die
overheerst door kwaliteiten als doelma
tigheid en liefdeloosheid, werden toe
gelaten vanwege haastige wederop
bouw, woningnood en stedelijk verval.
Beseffend dat de zeeën van eensgezins
huizen en stadsconstructies zoals bij
voorbeeld Hoog-Catharijne, het toch
niet „zijn" en met de behoefte aan va
riëteit en herkenning, trachtte men ge
haast de schade goed te maken. In al
lerijl werden wijken uit de grond ge
stampt vol van nostalgische gezellig
heid. De Nieuwe Truttigheid heette
deze benadering, die dan wel een béte
re is dan de voorgaande bouwwijze,
maar of het ook een goede is..?. De pro
movendus vraagt het zich af in zijn
proefschrift.
Bij het huidige verwoede zoeken naar
bevredigende vormen van stedebouw,
aldus ir. Hoogenberk, kan de herinne
ring aan gelijksoortige problemen in
1900-1930 wellicht inspireren tot een
meer tijdloze, harmonische benadering
van stedebouw dan nu het geval is.'
In het proefschrift dat ook in een rijk
geïllustreerde handelseditie verschenen
is, geeft ir. Hoogenberk naast een
schets van de ontwikkeling van bouw
wijze tussen 1900 en 1930, een samen
vattend overzicht van wat er in Neder
land aan uitbreidingsplannen in die pe
riode in een 80-tal gemeenten is gerea
liseerd.
Telling van
arbeidskrachten
DEN HAAG Het CBS zal
in plaats van de nu uitge
stelde volkstelling in 1981
een arbeidskrachtentelling
houden.
Dit zegt minister Van Aarden-
ne van economische zaken in
zijn brief aan de Tweede Ka
mer over het uitstel van de
volkstelling. Van Aardenne
meent dat hierdoor althans
een deel van het optredende
informatie-verlies kan worden
gecompenseerd.
zo-
WEERO VERZICHT
MERWEER
DE BILT - In de warme,
vochtige lucht, die ook morgen
boven ons land blijft zal zich
zowel de komende nacht weer
mist of laaghangende bewol
king vormen. Zowel de mist
als de bewolking lost in de
loop van de ochtend op. Daar
na wordt het vrij zonnig,
waarbij de temparatuur kan
oplopen tot waarden van 20 tot
25 graden. Het centrum van
een hogedrukgebied, dat van
morgen boven Belgie lag, trekt
het komend etmaal, langzaam
over ons land naar de noord-
zee. De wind blijft daardoor
zwak uit uiteenlopende rich
tingen, maar zal morgenmid
dag aan de kust van zee
waaien. In het Middenllandse
zeegebied en Zuid-Frankrijk is
het zonnig en bereiken de
middagtemperaturen waarden
van omstreeks 30 graden.
Weersgesteldheid van gisteren
Max Na«r.
De Bilt
Deelen
Vlisslngen
Z.-Limburg
Bordeaux
Brussel
Frankfort
Kopenhagen
Malaga
München
Oslo
Parijs
Split
Stockholm
Zurich
Casablanca
Las Palmas
Beiroet
Tel Aviv
