Nederland
gaf in de
cartografie
de toon aan
Bezinning op gang brengen
over arbeid en inkomen
kerk
wereld
Lidmaatschap
vrijmetselarij
niet voor Duitse
katholieken
STAD/GEWEST
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 17 MEI 1980 PAGIto[
.RAAD VAN KERKEN:
De Raad van Kerken wil
aan de basis in groepen
van gemeenten en paro
chies een proces van bezin
ning over arbeid en inko
men op gang brengen in
het kader van de nieuwe
(soberder) levensstijl. In
zijn raadsvergadering
werd als hulp daarbij in
beginsel een rapport aan
vaard. dat is samengesteld
door de sectie sociale vra
gen.
Deze sectie heelt in zo duide
lijk mogelijke bewoordingen
het verband tussen arbeid en
inkomen geschetst om ver
volgens aan te geven hoe een
nieuwe relatie tussen beide
zou kunnen groeien en waar
bij arbeid meer in het teken
komt te staan van werken
aan een rechtvaardiger sa
menleving.
Het rapport zegt dat de hui
dige welvaart in de rijke in
dustrielanden deels een
schijnwelvaart is. omdat zij
onder meer berust op het
verbruik van de goedkope
grondstoffen, te hoge belas
tingvan het milieu en te laag
betaalde arbeiders elders in
de wereld. Op die manier
worden grote problemen als
..onbetaalde hypotheken'*
doorgeschoven naar volgende
generaties. Het beleid moet
erop gericht zijn. dat die hy
potheken wel worden be
taald. De grootste bijdrage,
dat wil zeggen, de grootste
stap terug, zal geleverd moe
ten worden door de grootste
verbruikers en de meest
daadkrachtiger!
Het rapport betoogt verder
de noodzaak van een betere
arbeidsverdeling over allen
die kunnen arbeiden.
Middelen hiertoe zijn een ba-
siinkomen voor elke volwas
sene en het overgaan van een
acht- naar een vijf-urendag.
Er zou ook een maximum
aan individuele inkomens ge
steld moeten worden.
Het rapport van de sectie so
ciale vragen zal binnenkort
verschijnen. Volgens sectie
voorzitter dr. 11.M. de Lange
is het de bedoeling dat ge
meenten en parochies het
rapport beschouwen als een
stuk ter overweging. De sec
tie wil graag reacties uit pa
rochies en gemeenten om
straks een afgerond stand
punt aan de Raad van Ker
ken te kunnen voorleggen.
De bisschoppenconferentie
heeft van het Interkerke
lijk Vredesberaad (IKV)
het verzoek gekregen tot
twee gesprekken en wel
over de band van het IKV
met de katholieke kerkpro
vincie en over de campagne
van het IKV tegen de kern
bewapening onder de be
kende titel: „Help de kern
wapens de wereld uit, om
te beginnen uit Neder
land". Pax Christi is doen
de voor de bisschoppen
twee nota's over een en an
der op te stellen. Het is de
bedoeling, dat deze in juli
aan de bisschoppenconfe
rentie worden aangeboden.
Na bespreking in de confe
rentie zullen met het IKV
data. inhoud en vorm van
de voorgestelde gesprek
ken worden bepaald.
Korte metten
Een delegatie van de bis
schoppenconferentie zal ook
eveneens op een nader te
bepalen tijdstip een ont
moeting hebben inet de Unie
Nederlandse Katholieke
Vrouwenbeweging. Het on
derwerp zal de algemene bis
schoppensynode zijn, die op
26 september in Rome begint
en zal gaan over de rol van
het christelijk gezin in de
moderne samenleving.
De verbondsraad van het
Christelijk Nationaal Vak
verbond (CNV) wil met de
bisschoppen graag van ge
dachten wisselen over hun
vastenbrief 1980 „de mens
in de arbeid". De behande
ling van het vraagstuk
mens en arbeid, zoals die in
het herderlijk schrijven ge
stalte krijgt, heeft het CNV'
sterk aangesproken. Het
gesprek zal in september
worden gehouden. Een eer
ste gesprek tussen een af
vaardiging van de bis
schoppenconferentie en het
CNV werd gehouden op 23
januari 1978.
De commissie voor buiten
landse werknemers van de
Konferentie van Europese
Kerken, die in Portugal heeft
vergaderd, heeft in een ver
klaring gewezen op de moge
lijkheid van een nieuwe golf
van buitenlandse werkne
mers naar de industriegebie
den van Europa na de toetre
ding van Portugal. Spanje en
Griekenland tot de Europese
Gemeenschap. Dan zullen
deze landen meer goederen
invoeren, waardoor de eigen
werkgelegenheid onder druk
komt te staan, zowel bij de
landbouw, de handarbeid als
de lichte industrie. De com
missie heeft de ledenkerken
voorts opgeroepen meer aan
dacht te besteden aan de
rechtspositie van de buiten
landse werknemers.
De Vrije Universiteit te
Amsterdam belegt maan
dag een symposium over
reformatorische maat
schappijkritiek. Zes spre
kers zullen hun mening ge
ven over het bock van D.
TH. Kuiper en H. E. S. Wol-
dring, dat dezer dagen te
Kampen verschijnt, geti
teld „Reformatorische
maatschappijkritiek. Ont
wikkelingen op het gebied
van sociale filosofie en so
ciologie in de kring van het
Nederlands protestantisme
van de negentiende eeuw
tot heden". Een van de
sprekers is de minister van
sociale zaken, dr. W. Albe-
da.
De voornaamste reden om de
telefonische SOS-dienst der
kerken in West-Duitsland op
te bellen wordt gevormd
door psychische moeilijkhe
den. Het land telt 78 telefoni
sche centra van de evangeli
sche en katholieke kerken
met ruim vierduizend mede
werkers. Vorig jaar werden
zij door ruim 500.000 mensen
in nood opgebeld. Bij 24,6
procent ging het om psychi
sche problemen, op de twee
de plaats komen huwelijks
moeilijkheden
De bisschoppen van West-Duitsland hebben in een ver
klaring het lidmaatschap van de vrijmetselarij voor
Westduitse katholieken ontoelaatbaar genoemd. Op basis
van een langdurige studie de gesprekken hebben zes
jaar geduurd zeggen de bisschoppen tot de conclusie te
zijn gekomen, dat de vrijmetselarij de kerk nog steeds op
fundamentele wijze problematisch stelt. Het lidmaat
schap van een vrijmetselaarsloge brengt de grondslagen
van net christelijk bestaan in gevaar.
Met deze uitspraken distanciëren de Westduitse bisschoppen
zich van de veel soepeler houding, die andere episcopaten te
genover de vrijmetselarij hebben aangenomen. Óver het alge
meen wordt het lidmaatschap van de r. k. kerk niet onvere
nigbaar geacht met het lidmaatschap van de vrijmetselarij, ze
ker wanneer het gaat om de angclsaksisehe vrijmetselarij.
Zoals bekend hebben de Nederlandse bisschoppen onlangs
een brief gepubliceerd van de congregatie voor de geloofsleer,
waarin het verbod lid van de vrijmetselarij te zijn, voor leken
werd opgeheven.
Bezwaar hebben de Westduitse bisschoppen met name tegen
het uitgangspunt van de vrijmetselarij in West-Duitsland,
waarin wordt gezegd, dat zij „de objectieve geldigheid van de
geopenbaarde waarheid principieel ontkent". De bisschoppen
zijn van mening, dat de relativerende houding van de vrij
metselarij en haar afwijzing van elk dogma onverenigbaar is
met het geloof in de geopenbaarde waarheid en met Gods
woord, zoals dat door het leergezag in de katholieke kerk op
authentieke wijze wordt uitgelegd. Bezwaren hebben de bis
schoppen ook tegen de rituelen van de vrijmetselarij. Zij lij
ken te veel op de sacramenten in de r. k. kerk.
Wel heeft het Westduitse episcopaat grote waardering voor de
manier waarop de vrijmetselarij haar relaties met de christe
lijke kerken onderhoudt. Samenwerking met de vrijmetsela
rij zeggen de bisschoppen dan ook op prijs te stellen.
Geen
echte
vakbond
voor
werknemers
Vaticaan
Met het oog op de bijzond^
re structuur van Vaticaaij
stad dient de „Vereniging
van leken werknemers i|
het Vaticaan" ervan af ti
zien een gewone vakbont
te worden. Een woordvoeij;
der van de Vaticaans^
werknemers verklaarde te
genover het Romeins|
agentschap CIC, dat mef
„niet op zijn rechten wig
staan, maar bcstaandr
moeilijkheden wil oplotr
sen". Een van de vooig
naamste verschillen mei
een gewone vakbond zal
hierin bestaan dat de geon
ganiseerde Vaticaans!
werknemers afzien van hel
stakingsrecht.
Paus Johannes Pauluf
keurde op 9 april de VerC
niging van Vaticaansi
werknemers goed. Kardi'
naal-staatssecretaris Agos
tino Casaroli heeft de vere
niging thans meegedeeld
dat zij na een proeftijd vai)
een jaar haar statuten tei
goedkeuring aan de Vatil
caanse autoriteiten dient
voor te leggen. De vereni"
ging krijgt een adviserende
functie bij de oplossing
van arbeidsconflicten.
LEIOEN:
H. Lodewijk za. 10.00 u. en 19 00 u.. zo. 6.30 u..
10.00 u. hoogmis. 11.30 u.. 18.00 u.. 19.00 u. Lof;
H. Middelares 2a. 19.00 u., zo. 9 30 u. hoogmis.
11.30 u.; O L Vr. Onbevl. Ontv za. 19.00 u., zo.
9.30 u.. 10 45 u hoogmis. 12.15 u.; St. Antonius
van Padua za. 19.00 u. euch. met muzikale omlijs
ting. zo. 9.30 u.. 11.00 u. euch. met koor; H. Leo-
nardus za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.. 10.45 u. hoogmis.
12.00 u.; H. Petrus za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.. 10.30 u.
hoogmis. 12.00 u. en 18.00 u.; O.L. Vr. Hemelvaart
zat. 19.00 u.. zo. 8.30 u.. 9.30 u., 11.00 u. euch..
mmv. Dames en Herenkoor; Oud Kath. Kerk zo.
10.00 u. hoogmis.
AARLANDERVEEN:
za. 19.00 u.. zo. 7.30 u.. 10.30 u. hoogmis; dep. Ter
Aar zo. 9.00 u, hoogmis, 12.00 u.
ALPHEN A/D RIJN:
De H. Geest za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.; 11.30u. hoog
mis. mmv. Bronzangertjes; H. Bonifatius za. 19.00
u.. zo 9.45 u. hooomi9. 11 30 u H. Plus za. 19.00
u., zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoogmis
BOSKOOP:
za. 17.30 u. in De Stek. 19.00 u. in parochiekerk, zo
9.30 u. en 11.00 u. par. kerk
HAZERSWOUDE-OORP:
H H. Engelbewaarders za. 19.00 u. met orgel, zo
8.00 u.. 10 00 u. hoogmis, 11.30 u.
HAZERSWOUDE-RUNOtJK:
zo. 10.00 u. euch. H. Bernardus: Het Anker za.
19.00 u. euch., zo. 8.45 u. en 11.15 u. euch
HOOGMADE:
za. 19 00 u.. zo. 10.00 u.
KAAG-ABBENES:
za. 19 00 u., zo. 8.00 u. hoogmis.
KATWUK A/D RUN:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.15 u.: Kerkge
meenschap Rijnsburg za. 19.00 u., zo. 10.30 u.
LANGERAAR.
za. 19.00 u zo. 8.30 u 10.00 u. hoogmis. 11.30 u
LEIDERDORP.
H. Menswording za. 19.00 u.. zo. 9:00 u.. 10.30 u.
hoogmis, 12.00 u.
LEIMUIDEN:
za. 19.00 u.. zo. 7.30 u.. 9.30 u. hoogmis. 11.15 u.
LISSE:
Agalhakerk. za. 19.00 u.. zo. 10.00 u.. 11.30 u.; dep.
Poelpolder za 19.00 u.. 20. 9.00 u. en 11.30 u.; Ma-
riakerk. za. 19.00 u. (eerste zaterdag v.d. maand
jongerenviering), zo. 8.30 u„ 10.00 u. hoogmis.
11.45 u.; H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u.. eerste
zondag v.d. maand: 6.00 u., 9 30 u., 11.00 u. hoog
mis. 17.45 u.; overige zondagen. 8.00 u9.30 u.
hoogmis. 11.00 u. en 17.45 u.
NIEUWKOOP:
za. 19.30 u„ zo. 9.00 u. hoogmis. 10.45 u
NIEUWVEEN:
za. 19.00 u., zo. 9.00 u. en 11.00 u.
NIEUW VENNEP:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis. 11.00 u. euch.
NOORDEN:
za. 19.30 u.. zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoogmis.
NOORDWIJK AAN ZEE:
(Maria ter Zee) za. 19.00 u. euch. met samenzang.
zo. 9.30 u. hoogmis lat. zang, 11.00 u. euch. met sa
menzang.
NOORDWUK-BINNEN:
za. 19.00 u.. zo. 8.00 u.. 10.00 u. hoogmis. 11.30 u.
NOORDWIJKERHOUT:
St. Jozef za. 19.00 u. euch. met zang, zo 8.30 u.
euch met zang. 10 00 u. euch. met koor; St. Victor
za. 19.00 u. euch met afwisselend dames- of heren
koor. zo. 9.30 u. hoogmis met dameskoor. 11.00 u.
euch. met samenzang
OEGSTGEEST:
St. Willibrord za. 19.00 u.. zo. 9.00 u., 10.30 u.
tioogmis. 12.00 u. met samenzang
Bonaventura Marienpolstr. za. 18.30 u. euch. ned..
zo. 9.00 u. euch. ned. 11.00 u. euch. latijn.
OUD ADE:
za. 19.00 u.. zo. 8.30 u. hoogmis. 10.30 u. gemeen
schapsmis.
OUDE WETERING:
za. 19.00 u.. zo. 9.30 u. hoogmis. 11.30 u.
ROELOFARENDSVEEN:
Maria Presentatie: za. 19.00 u.. zo. 8.00 u., 9.30 u.
hoogmis. 11.00 u.; H. Petrusbanden za. 19.00 u..
zo. 8 00 u.. 9.30 u. hoogmis. 11.00 u.
RIJPWETERING:
za. 19.00 u., zo. 7.30 u.. 9.00 u. hoogmis met heren
koor. 10.30 u.
SASSENHEIM:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis. 11.00 u.
STOMPWIJK:
za. 19.30 u.. zo. 8.00 u., 9.30 u. hoogmis. 11.00 u..
18.00 u.
VOORHOUT:
za. 19.00 u.. zo. 9.00 u hoogmis. 10.30 u.. 11.45 u.
VOORSCHOTEN:
St. Laurentius: za. 19.00 u., zo. 10.00 u. euch. (f
en volkszang). 11.30 u. (euch. met zang); au»
Hofland: za. geen dienst, zo. 11.00 u. (euch.
WARMOND:
za. 19 00 u.. zo. 8.30 u.. 10.00 u. hoogmis. 11.3
WOUBRUGGE:
za. 19.00 u.. zo. 10.00 u. hoogmis.
ZEVENHOVEN:
za. 19 00 u., zo. 9.00 u. hoogmis, 10.45 u
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK:
Meerburgparochie za. 19.00 u. met wisselende;
ren; zo. 9.30 u. hoogmis met wisselende kei
11.00 u. met volkszang.
ZOETERWOUDE:
St. Jan Zuidb. weg za. geen dienst, zo. 9.3|
hoogmis, 11.00 u.; Chr. Dienaarkerk za. 19.01
mei zang. zo. 10.00 u. hoogmis.
DE ZILK:
H. Hartparochie za. 19.00 u.; zo. 10.00 u., 11.3|
Is. 11.31
LEIDEN
Hervormde Gemeente: Marekerk: 10 y. dr. Meyers.
Maranathakerk; 10 u. ds. Rietveld. Merenwijk: 11.15
u. pastor van Well. 1e Communiedienst. Bevrij
dingskerk: 9.30 u. ds. Wagenvoorde. Acad. Zieken
huis: 10.15 u. ds. Bakker. Diaconessenhuis: 10.30 u.
ds! van 't Hof. Gereformeerde en andere kerken;
Maranathakerk: 10 u. ds. Rietveld. Bevrijdingskerk:
10: u. ds. Koolstra. Geref. Gemeente: 10 u. ds. Boo
gaard. Chr. Geref Kerk: 9 u. ds. Brandsma, Ermelo.
Geref. Kerk Vr.: 10 u. ds. Gootjes. Geref. Gem. Ne
derland: 11.30 u. leesdienst.
AARLANDERVEEN
H«rv. Gem.: 19.30 u. ds. Westera-Franken. Geref.
Kérk: 9 u. os. Stoik. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u.
dienst.
TER AAR
Herv. Gem 9.30 u. dienst. Geref. kerk: 9.30 u.
dienst ds. Bezemer.
ABBENES
He. v. Gem.: 9.30 u. ds. den Harder
ALPHEN AD RUN
Herv. Gem Opstandingskerk 10 u. dienst, drs.
Vree. Geref. kerk: Salvatorkerk (zie Herv. Opstand,
kerk). Maranathakerk: 9 u. herv. pred. Baptistenge
meente: 10 u. dienst.
ALPHEN NOORD (Oudshoorn-RkJderveW)
Herv./Geref. diensten: Goede Herder: 9 u. ds. Oosi-
hoek. De Bron; 9 u. ds. v.d. Ree. Sionskerk: 9.30 u.
ds. Ouwendljk. Oudshoornseweg: 10 u. ds. Oort.
BODEGRAVEN
Herv. Gem.: Dorpskerk: 10 u. ds. Droogers. Salva
torkerk: 10 u. ds. de Vreugd. Bethelehemkerk: 10 u.
ds. Richler. Geref. kerk: 9.30 u. dienst.
BOSKOOP
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. Haitsma in Ger. kerk. Geref
kerk: zie Herv. opgave. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. ds.
van Langeveide.
MAZERSWOUOE
Herv. gem.: 9.30 u. dienst in Geref. Kerk.
HOOGMADE
Herv. Gem.: 10 u. ds. van Niel, Rijnsburg.
OE KAAG
Herv. Gem 10 u. ds. Kolkman.
KATWUK AD RIJN
Herv. Gem.: Oorpskerk: 10 u. ds. Aarents. Ontmoe-
tingskerk: 10 u. ds. Gebraad. Geref. Kerk: 9.30 u.
ds. Vrolijk.
KATWUK AAN ZEE
Herv. Gem.: Nieuwe Kerk 10 u. ds. Arkeraats. Pntéi-
kerk 9.30 u. ds. v. Roon Geref. Kerk: Triomfator-
kerk 9.30 u. ds. v.d. Horst. Chr. Geref. Kerk: dienst
10 u.
KOUOEKERK AD RUN
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. Treurniet, gez. met Geref
LEIDERDORP
Herv. Geref kerken: Dorpskerk: 9 u. ds. Doesburg
LEIMUIDEN
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. de Vree. Geref. Kerk: 9.30
u. ds. Los.
LISSE
Herv. Gem.: Pauluskerk 9 u. ds. de Gelder. Geref
Kerk: 9.30 u. dhr. van Stam. Sassenheim. Chr. Ge
ef. Kerk: 9 u. ds. van Dijken. Geref. Gemeente: 10
u. ds. Hakkenberg. Geref. kerk Vr. Pr. Str8.45 u.
ds. Boxman. Geref. Kerk Vr. BV Salv.: 10 u. ds.
Schuurman in Bakkenessenkerk Haarlem.
NIEUWKOOP
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. Blonsgeest. Geref. kerk:
9.30 u. ds. Nooteboom. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u.
dienst'. 14.15 u. ds. Hamstra.
NIEUWVEEN
Herv. Gem. qeen opgave.
NIEUW VENNEP
Herv. Gem.: 9.30 u. ds Goverts. Geref. kerk: 9.30
u. ds. Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. ds.
NOORDWIJK
Herv. Gem.: Hoofdslr 9 30 u. dr. Warnink. De Rank
10 u. kand. Guit. Geref kerk: 9.30 u. dr. Jansen.
NOORDWIJKERHOUT
Herv. Gem.: 9 u. ds. Kalkman
OEGSTGEEST
Diaconessenhuis. 10.30 u. ds. van '1 Ho». Van Wijc-
kersloot. Geref. Kerk: Maurltskerk 9.30 u. ds. Mac-
kaay. Geref. Kerk Vr. BV: geen opgave.
OUDE WETERING
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. Lalleman. Geref, Kerk 9.30
u. dienst in Herv. kerk.
RIJNSATERWOUDE
Herv. Gem 9.30 u. ds. de Kruijf. Chr. Geref. kerk
11 u. ds. Bouw.
RIJNSBURG
Herv. Gem. Grote Kerk: geen dienst. Bethelkerk:
9 30 u. ds. Romein. Geref. Kerk: Immanuelkerk-
0.30 u. en 10 u. ds. Damsma. Chr. Geref. Kerk: 9.30
u. en 17 u. ds. de Joode
SASSENHEIM
Herv. Gem. 10 u. ds. v.d. Meer. Geref. Kerk: 9.30 u.
ds. Baas. Chr. Geref. Kerk: 9 30 u. dienst. Ned.
Prol Bond: geen dienst.
VALKENBURG
Herv. Gem.: 9 u. ds. Vermeulen. Geref. Kerk!'
Herv. opgave. :i
VOORHOUT 1
Herv. Gem. 10 u. ds. Mw. Brokerhof.
VOORSCHOTEN
Herv. Gem.: 10 u. ds. v.d. School. Geref. Kerk:
u. ds. de Zeeuw.
WARMOND
Herv. Gem.: 10 u. ds. den Tonkelaar.
WASSENAAR
Herv. Gem. Dorp: 10 u. ds. Steenstra. Kievitsk^
10 u. ds. v. Bruggen. Geref. Kerk Dorp 10 u. ds.
Meulen. Zuid: 10 u. ds. v. Bruggen.
WOUBRUGGE
Herv. Gem.: 9.30 u. dr. v.d. Zwaan, gez. mei Gel
Kerk.
ZEVENHOVEN
Herv. Gem.: 9.30 u. dienst in Geref. Kerk. I
ZWAMMERDAM
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. Haakman. Geref. kerk: S);
ARTISTIEK EN
NAUWKEURIG
Vs:
Pj&RIJS In het Centre
Pompidou (Beaubourg) te
Parijs wordt van 23 mei tot
november een internationa
le!?; tentoonstelling gehou
den over de geschiedenis
vAi de cartografie. „L'Ima-
gefdu Monde" is de titel
vin deze expositie over het
ir^ kaart brengen van onze
aatdbol. Nederland neemt
in de geschiedenis van de
cartografie en dus ook in
déee tentoonstelling een be
langrijke plaats in. Voor
het centrale gedeelte van
de grote expositie werden
voorwerpen in bruikleen
afgestaan door het Rijksar
en ook van de stichting At
las van Stolk beheerd
door het Historisch Mu
seum der stad Rotterdam
komt een belangrijke ip-
zending historische teke
ningen en schetsen.
De oudste, ons bekende,
kaarten, zijn kleitabletten
waarop landerijen en steden
zoals Babyion en Soesa in
Mesopotamië zijn afgebeeld.
Soortgelijke tabletten zijn ge
maakt in Egypte, in China en
door Azteken en Inca's. De
oudste kaart die uit beschrij
vingen bekend is wordt toe
geschreven aan Anaximan-
der van Milete, die leefde in
de eerste helft van de zesde
eeuw voor Christus. Hij stel
de de wereld voor als een
schijf vasteland temidden
van de Okeanos, de oceaan
Dat beeld van de wereld
bleef eeuwen bestaan.
Aarde als cilinder
In de tweede eeuw voor
Christus maakte Marinos van
Tyrus een topografische
kaart met een verdeling in
lengte- en breedte-eenheden,
niet op een bol, maar op een
cilinder. Dat systeem werd
later uitgewerkt door Ptole-
maeus en door Arabieren. De
Romeinen hanteerden een
voor hun doel praktischer sy
steem: ze tekenden op hun
route alleen de markante
punten links en rechts in het
veld aan. Een voorbeeld
daarvan is de Peutinger-
kaart, een kopie uit de tiende
eeuw van een kaart die om
streeks 400 na Christus gete
kend werd.
Op de overgang van Middel
eeuwen naar Renaissance
leefde de cartografie in Euro
pa op onder invloed van de
ontdekkingsreizen. Genuese
en Venetiaanse zeelieden te
kenden kustlijnen vol witte
vlekken en vulden met veel
fantasie landstreken in tot
kaarten die voor lieden met
lef nog bruikbaar leken ook.
Specialiteit
Maar nauwelijks zijn de Hol
landers. in het spoor van
Portugezen, Spanjaarden en
Engelsen, op zoek naar Indie,
of in de Nederlanden ont
wikkelt zich de cartografie
tot een specialiteit.
kende zijn Atlas Theatrum
en Abraham Ortelius (1527-
1598) zijn Theatrum Orbis
Terrarum. In navolging van
hen legde Jacob van Deven
ter (1515-1575) de grondslag
voor de Nederlandse carto
grafie. Hij vestigde zich van
uit Antwerpen in Amster
dam en in diezelfde tijd ver
schenen het Stedeboek van
Braun-Hogenberg en „Leo
Belgicus" de bekende ge-
styleerde kaart van de Ne
derlandse Gewesten in dc
vorm van een leeuw, waar
van een fotokopie in vele
woningen nog een wand
siert.
Judocus Hondius (1563-1612)
gaat met zijn zoon Henricus
en zijn schoonzoon Johannes
Janssonius op grote schaal
kaarten tekenen. Zij vestigen
zelfs filialen van hun bedrijf
in tal van Europese steden.
Eén van hun leerlingen, Ni-
colaas Visscher (1587-1660)
werd bekend als zelfstandig
cartograaf. Andere namen
zijn nog die van Cornelis
Danckerts en Isaac Tirion.
Een van de bekendste Neder
landse cartografen is wel Jo
hannes Blaeu (1596-1673).
van wiens diensten de prin
sen Maurits en Fredérik
Hendrik gretig gebruik
maakten in hun strijd tegen
dc Spanjaarden. Vader Blaeu
werd bekend als de maker
van een hemelglobe. Hij was
leerling van de Deense ster
renkundige Tycho Brahe.
Bevestiging
Maar het was Willibrordus
Snellius (1591-1626), die als
eerste de bol-driehoeksme-
ting gebruikte om de verte
kening van gecarteerde ge
bieden te beperken. Duitsers
en Fransen namen dat sy
steem over: C.F. Cassini
werkte er tussen 1744 en 1789
de eerste topografische kaart
van Frankrijk mee uit.
Waarna Dupain Triel in 1791
het begrip hoogtelijnen aan
topografische kaarten toe
voegde. En in 1799 vulde Jo-
hann Georg Lehmann door
arceringen en puntverschil-
ien deze lijnen aan tot heu
vels en gebergten.
Satellietfoto's die sinds enige
jaren van het aardoppervlak
gemaakt worden a raison van
vele miljoenen, kunnen al
leen bevestigen dat het beeld
dat generaties van cartogra
fen van onze aarde schetsten,
steen voor steen juist is. In
juni wordt een Eurovisie-i-
zending aan de tentoonsj
ling l'lmage du Monde
wijd. 1
JAN BAKKÜ
Joan Blaeu: "Toneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden", 1849. Plattegrond van Leiden.
