België,
met
n zonder
gids
twerpen
als
doelwit
van
ïeekend-
toerisme
De wondere
wereld
van Marcel
Raymaeckers
de voortekenen niet
bedriegen zullen de
loten die per auto op
vakantie gaan, hun
idiU8 gaan beperken,
meer kortere reisjes
et verschiet: dag- en
idtrip8, vakanties van
een dag of vier, vijf.
ten goede komen aan
net een nieuw woord
„nabuur-toerisme"
wordt genoemd,
liederlandors, Belgen,
Fransen, Duitsers,
turgors, ze hopen om
strijd op
rerschrijdend verkeer
et voor hen gunstige
resultaten en méér
es in eigen land. Aan
trijdige wensen geen
gebrek dus.
Er bestaat trouwens
itrekt geen zekerheid
een opbloei van het
lere autoreisje, nu de
boekingen voor
vluchten naar de zon
ur zijn geworden, dat
c teruglopen. De heer
K. do Meulemee8ter,
iteur van de Vlaamse
stenbond (VTB) acht
gelijk, dat de mensen
deze uitstapjes gaan
izuinigen, om geld te
inen sparen voor hun
vliegvakantie,
kaarten ook geschud
worden, de uittocht
in Nederlanders naar
vooral dagtochten
blijft aanhouden,
rpen is een populaire
bestemming, ook in
enemende mate voor
ikendreisjes. Eén van
erslaggever8 bezocht
lad, aan de hand van
een aantal gidsen en
>eken, maar ontdekte
Vlaanderen ook, dat
België altijd een
hrijfelijk buurland zal
blijven.
Soms bizarre
rschijnselen, die men
)et opsporen, behoren
tot de attracties van
Vlaanderenland. In de
„Queen of the South"
de dichtregels „Hier
altijd mijn schatten,
«ar ik zag ze niet" op
ongedachte wijze
Zwaarheid. Het is een
Voorbeeld van de vele
«waardigheden, die in
de gidsen ontbreken.
zondags de vogeltjes-
pa^ordt gehouden komt
voo<buur-toerisme"in Ant-
e)_( tot een ongekende
geje kanaries zingen er
op 0 voor een ongeteld
Nederlanders die zich
1 tlakjes getrokken soep
_20 (en smaken en ook een
10 rnpende mosselen niet
2«en. De Scheldestad
a.jrt deze belangstelling,
18 -jn de Suikerrui - waar
rmijft voor Toerisme zetelt
ïerkjf men zich toch af,
je fde buren in zo geringe
geree hotelbedden besla-
spfejesmensen verhogen
<17 t van marktkooplieden
9x3|aters van staminees,
IS.iet blijven ongrijpbare
'S.
de grensovergang het
2o|wel onafgebroken op
Van dit soort kasteel- en burchtachtige villa's heeft Raymaeckers er al tiental
len gebouwd. Hij verwerkt er materialen in van gesloopte kastelen.
Reisgidsen hebben het na
deel, dat zij vrijwel uitsluitend
verwijzen naar officieel erken
de monumenten, beziens
waardigheden en attracties.
Ook de Belgen durven het
niet aan, om bizarre randver
schijnselen als „Queen of the
South" op het lijstje te zet
ten. Aan berijders van de
N. 22 tussen Hasselt en Genk
wordt aldus een wonderlijke
ervaring onthouden. Op een
steenworp afstand van het
provinciaal domein Bokrijk,
het openluchtmuseum waar
(terecht) jaarlijks een miljoen
bezoekers de benen strekt,
verheft zich de woonstee van
Marcel Raymaeckers: Has-
seltweg 377. Dit pand is een
nadere beschouwing waard.
De gevel torst het reusachtige
spatscherm van een radar
boot, die eens als de reeds
genoemde „Queen of the
South" de Mississippi beva
ren heeft.
Lang voor Europa bespoeld
werd door de nog in eindelo
ze deining voortklotsende
golven van nostalgie, heeft
Marcel Raymaeckers de teke
nen der tijden verstaan. Twee
uit Duitse zandsteen gehou
wen leeuwen bewaken zijn
domein. Ze zijn afkomstig van
het kasteel Bomal in de Ar
dennen, wegen twee ton per
stuk en zijn bijna honderd
jaar oud.
Hun afgietsels in brons bewa
ken het graf van de onbeken
de soldaat in Brussel. Wie
binnentreedt door deze in
drukwekkende poort werpt
een wat vreesachtige blik op
een derde leeuw boven zijn
hoofd, die uitkijkt over het
Vlaamse land. Mocht deze
het evenwicht verliezen, dan
kan men zich beter tijdig uit
de voeten maken.
Welke geheimen verbergt een
gebouw, dat zich aldus pre
senteert en bij nadere be
schouwing enige verwant
schap toont met de door
Maarten Toonder geschetste
kastelen?
Het spijt de bewoner, dat hij
zojuist de badkuip van Isabel-
le van Spanje voor 350.000
franken heeft doorverkocht
aan een operazangeres.
Graag zou hij met zijn char
mante vrouw Hilde zijn afge
daald in dit reusachtige mar
meren bassin, om aan te to
nen dat het ruimte biedt aan
veel méér lichamen dan dat
van de in 1886 onttroonde
vorstin. Na enige tijd het
pronkstuk te zijn geweest van
een suite in hotel Majestic te
Parijs, kwam dit cultuurhisto
rische erfgoed weer in de
handel.
De Spaanse regering weiger
de er de gevraagde som voor
te betalen. Het verheugt Mar
cel Raymaeckers dat er nu op
volle, zuivere toon in gezon
gen wordt door een beroem
de sopraan. De 45-jarige Vla
ming beschouwt het als zijn
opdracht om al het stoffelijke
dat hem in handen valt te be
zielen. Ook schijnbaar waar
deloze objecten ontstijgen
door zijn ongekende verbeel
dingskracht aan hun beper
kingen.
„Kastelenbrekers"
Als architect heeft hij België
verrijkt met dozijnen pseudo-
kasteeltjes en landhuizen. Om
tijdig de beschikking te heb
ben over klassieke bouwma
terialen, onderhoudt hij nauw
contact met het slopersgilde
In Frankrijk, door hem om
schreven als „kastelenbre
kers". Zij leveren hem alles
wat hij nodig heeft, om zijn
visioenen gestalte te kunnen
geven.
Eens hoopt hij alle 1800 kas
teeldeuren die hij in voorraad
heeft, met of zonder klopper,
in de scharnieren te kunnen
hangen. Hij stelt ook anderen
daartoe in de gelegenheid.
Marcel Raymaeckers combi
neert het ontwerpen van
soms peperdure en bizarre
woonburchten met het han
delen in deze bouwmateria
len.
Van heinde en verre komen
aannemers en architecten
met hun klanten naar zijn
permanente expositie. Ook
veel Nederlanders zijn op
zoek naar zo'n fragiel rocco-
co-erkertje, twee dorische
zuiltjes ter onderstutting van
een theepaviljoen of óók zo'n
leeuw van Vlaanderen, voor
het gazon. Maar het zijn toch
vooral de Duitsers, die des
noods bereid zijn op hun
knieën een monumentale
wenteltrap te beklimmen, als
ze hem maar mee naar huis
kunnen nemen.
Aanbieding van het jaar
Het was ook een Industrieel
uit de Bondsrepubliek, wiens
oog met welgevallen rustte
op de aanbieding van het
jaar: de door Marcel Ray
maeckers verworven hekken
van de Hallen in Parijs. De
Belg redde ze uit de sloop:
vierhonderd strekkende me
ter majesteitelijk traliewerk in
de stijl van Napoleon III, ge
tooid met smeedijzeren, ver
gulde granaatappelen, ge
wicht 120 ton. Dit klassieke
hekwerk moet 200,000 gul
den opbrengen. De Duitse fa
brikant wilde er een repre
sentatief lustslotje mee om
heinen om aldus zakenrela
ties te imponeren, maar de
transactie is toch niet door
gegaan.
De ijzeren wetten van vraag
en aanbod zijn ook van toe
passing op de erfenis van Eif
fel. „Ik had de hand weten te
leggen op gans de inboedel
van Eiffels buitenverblijf in
Zwitserland", aldus een trot
se Raymaeckers. „Werd de
Eiffeltoren te koop aangebo
den, ik zou er een bod op
doen, vermits mijn bewonde-
jodenbuurt (Pelikaanstraat en
omgeving). Daar reppen zich
op weekdagen de bewoners in
hun orthodoxe uitmonstering
van en naar de Diamantbeurs,
's Zaterdags is de synagoge
hun doelwit.
Antwerpen biedt zelfs In de
duurste winkelstraat, waar nu
afgedaald kan worden in me
trostations en alle puien
dienstbaar zijn gemaakt aan
de commercie, een monumen
tale aanblik. De Meir toont tot
ver boven deze etalages gevels
waarop een overdadige orna
mentiek vragen oproept. Eens
moeten achter veel van deze
nu zwart uitgeslagen facades
zeer hooggeplaatsten hun pa
leizen bewoond hebben.
De meeste gidsen zijn summier
In hun informatie over niet-offi-
cieel geklasseerde monumen
ten. Een uitzondering daarop
vormt de prachtige „Gids voor
Oud Antwerpen" (430 pagi
na's) van George van Cauwen-
bergh. Deze zeer boeiend ge
schreven inventarisatie toont
aan, dat er veel verloren is ge
gaan. Het succes van de gids
(zes drukken sinds de eerste
uitgave in 1973) bestond uit
een herwaardering van wat
nog rest aan stedeschoon.
Met Instemming van een
groeiend aantal bewoners is in
Antwerpen een soort revival op
gang gekomen. Restauraties
en renovaties, aangepaste wo
ningbouw met als voorbeeld
de fraaie complexen bij het
Vleeshuis en het reinigen
van besmeurde gevels werden
opeens hoog in het vaandel
geschreven.
Iemand die Iets méér wil weten
van Antwerpens verleden, mag
niet verzuimen met deze gids
op stap te gaan. Een ideaal
boek voor bestudering op de
hotelkamer, voorafgaande aan
een nieuwe ontdekkingstocht.
Er worden zeven wandelingen
In beschreven.
De Dienst voor Toerisme, Sui
kerrui 19, haakt in op het ver
langen om te voet speurtoch
ten te ondernemen, door even
eens wandelroutes te verstrek
ken. Inclusief een kroegen
tocht. Te veel misschien is in
het verleden de nadruk gelegd
op de grootsheid van het ver
leden en de schatten in 28 mu
sea.
De Grote Markt met Brabofon-
tein en patriciërswoningen, de
Groenplaats, het web van
straatjes rondom de kathe
groen staat, onttrekt deze
volksbeweging zich aan elke
controle. Antwerpen verdient
méér dan deze vluchtige in
spectie. Eén of tv/ee nachtjes
slapen tijdens het weekeinde
kunnen de Nederlanders ervan
overtuigen, dat de morgen
stond er goud in de mond
heeft en het 's avonds goed
toeven is in de kroegjes, waar
de Sinjoren het glas plegen te
heffen.
Wie de typische kroegen wil le
ren kennen moet eens op stap
gaan met de paperback „Elf
kroegentocht door Antwer
pen", die niet alleen veel infor
matie verschaft maar ook lees
plezier. Zo kan iedereen zich
vertrouwd maken met wat hem
te wachten staat in „Den En
gel" of „Quinten Matsijs", met
een leeftijd van 400 jaar.het
oudste café van de Nederlan
den.
Wandelingen
Antwerpen biedt veel meer
dan de oppervlakkige Indruk
ken van één dag vogeltjes
markt en het eventjes binnen
wippen In België's grootste ka
thedraal. Hoewel In menig
buurtje de kasseien tot ver
zwikking aanleiding kunnen ge
ven, leveren wandelingen door
de stad een hoog rendement
op aan indrukken. Antwerpen
bezit bijvoorbeeld een aantal
functionele bezienswaardighe
den, waaronder een station
van uitzonderlijke schoonheid.
Het kost niets om dit 19e
eeuwse monument eens bin
nen te lopen en nadien het
drentelen voort te zeten In de
Het vleeshuis.
Het standbeeld van Brabo in Antwerpen (foto C. G. T. Esterhazy).
draal, dierentuin en rondvaart
boten bij het Steen, de De
Keyserlei met etalages vol dure
pralinen, het bonte vertier Ir»
de Stationsbuurt (Statiekwar
tier), ledereen die Antwerpen
wat beter kent weet er van
mee te praten.
Autoroutes
Veel gidsen en reisboeken
richten zich tot de automobilist
en komen aan zijn rusteloos
heid tegemoet, door routes te
beschrijven. Dit kan tot vergis
sing leiden. Zo bevat het werk
je „Antwerpse Trips" van
Frans Verstreken géén aanwij
zingen voor voettochten door
de stad, maar autoroutes in de
provincie Antwerpen, annex
natuurwandelingen.
Op grotere schaal beoogt het
„Groot Weekendboek Bene
lux" ook soortgelijke tochten,
met telkens een andere stad
die dan summier beschreven
wordt als uitgangspunt. Dit
Vlaamse „boek van de
maand" moet wel bondige in
formatie geven, omdat het 100
weekenden In de Benelux be
schrijft, met de voornaamste
attracties onderweg.
Antwerpen komt twee keer aan
bod als basis voor zo'n trip.
Gepoogd Is, om In kort bestek
een keuze te geven uit hotels
en restaurants (variërend van
vier sterren tot één) en be
zienswaardigheden in de stad,
maar de nadruk valt toch op
de routes, door de Kempen en
Pallieterland, wereldhaven en
Kalmthoutse Helde.
De stad van Rubens en de ba
rok. De door brand en verval
deerlijk gehavende Sint Pauls-
kathedraal In het grotendeels
afgebroken Schipperskwartier
verheft zich boven het puin. De
overweldigende pracht van het
Interieur boeit meer toeristen
dan parochianen.
Tal van andere gidsen dan de
reeds genoemde kunnen tot
leidraad dienen, maar dikwijls
komt de Informatie In grote lij
nen op hetzelfde neer. Nog
niet zo lang geleden is één van
de onvolprezen groene Miche-
linboekjes over België en
Luxemburg voor het eerst In
de Nederlandse taal versche
nen.
Lannoo's Autoboek presen
teert zich als een toeristische
atlas voor de Benelux. Er be
staat een „Zwarte gids voor
België", die zich niet uitslui
tend tot toeristen richt, maar
gruwzame feiten uit de historie
opdient, gerangschikt naar de
plaats waar zij zich voltrokken.
Antwerpen komt er in voor met
een griezelverhaal over de
Lange Wapper, het legendari
sche wezen dat schrik en ont
steltenis zaaide, door op één
nacht vier schuinsmarcheer
ders en het beeldschone doel
wit van hun lusten, op macabe
re wijze de dood in te jagen.
Wie deze verhalen van Paul
Koeck en Paul Lambert ter
hand neemt, heeft voor elke
episode wel een pint nodig om
zijn zenuwen in bedwang te
houden. Dat zijn er dan in to
taal 36.
LEO J. LEEUWIS
In dit artikel genoemde boe
ken:
Elfkroegentocht door Antwer
pen, 12 auteurs. Uitgeverij
Standaard-Mous8aul te Ant
werpen (tijdelijk uitverkocht).
Gids voor Oud Antwerpen,
George van Cauwenbergh,
Standaard Uitgeverij, Antwer-
pen-Amsterdam, 32,90.
Groot Weekendboek Benelux,
Lannoo-Tielt, Amsterdam,
49,50.
Lannoo's Autoboek Benelux,
zelfde uitgever.
Antwerpse Trips, Frans Ver
steken, zelfde uitgever.
Zwarte Gids voor België, Paul
Koeck, Paul Lambert, Stan
daard Uitgeverij.
Michelingids België en
Luxemburg.
VOORRAADJE VAN 1800
ECHTE KASTEELDEUREN
Marcel Raymaeckers en zijn jeugdige gade Hilde bij de hekken
van de Parijse Hallen, die 200.000 gulden moeten opbrengen.
ring voor zijn schepper nau
welijks grenzen kent. Wat
deze tovenaar met Ijzer heeft
gedaan, ge kunt het nauwe
lijks bevatten. Slechts met
Hilde voel ik dezelfde ver
wantschap, hoewel die ten
anderen niet van ijzer is".
De tengere, 23 jaar Jongere
vrouw werpt haar echtgenoot
een blik vol bewondering toe.
Een even oude zoon uit één
van de twee vorige huwelij
ken, die op een scheiding zijn
uitgelopen, volgt het doen en
laten van zijn vader, terwijl hij
glazen spoelt in de bar. Bo
ven zijn hoofd is een rood flu
welen baldakijn opgehangen,
bestikt met goudbrocaat en
rijkelijk voorzien van franje.
Eertijds werd deze lap flu
weel, blijkens de religieuze
versieringen, meegedragen in
processies. Nu hangt het |n
Raymaeckers' estaminet-res-
taurant en bestempelt aldus
het mixen van cocktails tot
een sacrale bezigheid.
De architect, interieur-ont
werper. handelaar en uitbater
beschouwt stijlvermenging
als geoorloofd en vaak zelfs
gewenst. „Alles wat mooi is
past bij elkaar", aldus zijn
credo als bouwmeester. Van
deze zienswijze getuigt de
„Queen of the South" zonder
enige terughoudendheid.
Oogst der eeuwen
Een gotisch kerkportaal geeft
toegang tot de ruimten, waar-
In de oogst der eeuwen te
koop wordt aangeboden.
Daar staan kasregisters met
oud rinkelwerk naast de mar
meren busten van keizers.
Fragmenten van In Frankrijk
en Groot-Brittannië gesloopte
kastelen zijn voorzien van
prijskaartjes. Het hart van de
toonzalen en magazijnen
wordt gevormd door een bi
zarre doolhof. De omschrij
ving estaminét-restaurant
doet geen recht wedervaren
aan deze Jungle van stijlen en
decoraties. Het verheugt de
schepper ten zeerste, als zijn
gasten In deze wildgroei ele
menten herkennen van reli
gieuze oorsprong zowel als
het Chinese keizerrijk, renais
sance en de Oriënt.
Neerzijgend in met kostbaar
velours beklede nissen wanen
zij zich in een harem, maar
drie stappen verder en twee
niveaus hoger staan met da
mast gedekte tafels onder de
balken van een watermolen.
Kerk en boudoir, circus en
kermis hebben hun bijdrage
geleverd in een baaierd van
curiosa, door Marcel en Hilde
omschreven als de Raymaec-
kers-stijl.
Toverachtig, noemt de eige
naar het resultaat van jaren
lang hamsteren en veel Bel
gen zijn het met hem eens.
Het gebouw is een beziens
waardigheid geworden, op
zondagmiddagen druk be
zocht door Vlaamse families.
Aan de vele wonderen voegt
het echtpaar er dan nog één
toe, door in flamboyante stijl
spijzen en dranken te serve
ren die, werden ze geproefd
door Michelin-experts, spoe
dig een ster zouden doen op
gaan boven „Queen of the
South".
Maar deze en andere ontdek
kingen laten op zich wachten.
Marcel Raymaeckers voelt
zich diep gegriefd, als men
zijn levenswerk een rariteiten
kabinet noemt en zijn kas
teelwoningen een snobisti
sche uitwas. Gelukkig staan
daar ook wapenfeiten tegen
over. Heeft niet Hugo Claus
dit etablissement de eer aan
gedaan om er samen met
Sylvia Kristel en een uitgele
zen vriendenschaar, zijn
50ste verjaardag te vieren?
Waar smaakt de „Luikse kof
fie op z'n rrtiddeleeuws" als
onder deze hanebalken, waar
de biechtstoel naast een ar
duinen naaktfiguur te koop
De indrukwekkende toegangspoort van „Queen of
the South".
staal en een ijzeren salontatel
de hand van de grote Alexan
dre Gustavo Eiffel verraadt?
Terwijl in Frankrijk het ene
kasteel na het andere ont
manteld wordt de regering
heeft er In allerijl 4151 toege
voegd aan de lijst van be
schermde monumenten
bouwt Marcel Raymaeckers
in Vlaanderen onverdroten
voort.
Soms straft hij de kleinbur
gerlijkheid van zijn landgeno
ten af met een gevoelige te
rechtwijzing. Onlangs keerde
een Vlaming verheugd huis
waarts met een langwerpige
steen voor zijn barbecue-ta
fel. Toen er reeds menig
vorkje van geprikt was ont
hulde Raymaeckers aan zijn
cliënt, dat de steen afkomstig
was uit een oud lijkenhuisje
op een kerkhof en daar óók
als tafel dienst had gedaan.
De man werd doodsbleek.
Zijn zerk staat nu weer te
koop voor de meestbiedende.
LEO J. LEEUWIS
