Ottawa
adopteert
Juliana
ook. Op 12 mei zijn we met een gepant
serde geldauto van een bank naar IJ-
muiden gereden. Iedereen had maar één
koffertje bij zich. We zagen niets onder
weg. Alleen prins Bernhard keek af en
toe door een klein raampje naar buiten.
Hij vertelde dan wat hij zag, onder ande
re in de bomen hangende parachutes. De
hele sfeer was onheilspellend. Toen we
met de auto op de pont bij IJmuiden
stonden, kwam er een vliegtuig laag
over. Waarschijnlijk zullen ze niet heb
ben geweten, wie er in de auto zaten,'
maar één van de militairen die ons bege
leidden, begon te schieten en dat trok de
aandacht. Het was een angstig avon
tuur".
In IJmuiden ging de groep aan boord
van een Engelse marineboot. Na een
paar dagen Londen verbleef de konin
klijke familie drie weken op een buiten
huis in Gloucester. „We kwamen ineens
in een heel andere wereld", herinnert
mevrouw Feaver zich, „het leek ons bij
na zorgeloos. Onze bewakers daar had
den slechts een gasmasker en een gum
miknuppel". Prinses Irene, toen 9 maan
den oud, werd op Buckingham Palace
gedoopt. Het idee kwam op om prinses
Juliana en de kinderen, Beatrix van
twee en een half en Irene, naar Canada
te l^ten vertrekken. Daar woonde prin
ses Alice, een zuster van grootmoeder
Emma, die was getrouwd met de graaf
van Athlone, op dat moment de Engelse
gouverneur-generaal in Canada. Op de
Sumatra en begeleid door een ander Ne
derlands marineschip werd de riskante
reis naar Canada ondernomen. De over
tocht was gespannen, maar verliep zon
der incidenten. Het gezelschap werd
voor een paar weken ondergebracht op
een „country club" tussen Montreal en
Ottawa, waarvandaan prinses Juliana
haar eerste radioboodschap tot de Cana
dezen richtte. De koningin en haar ge
zelschap verbleven vervolgens een
maand bij de Athlones op het „Govern
ment House". Dat gebeurde allemaal nog
steeds met dat ene koffertje", aldus me
vrouw Feaver.
ImÊm oen eenmaal een eigen huis
gevonden was in het vredige Rockcliffe
Park startte een leven van alledag, waar
„een modale koninklijke hoogheid"
waarschijnlijk alleen af en toe van
droomt. Mevrouw Feaver: „We trokken
erg veel met de kinderen op. Vrienden
liepen in en uit. De prinses ging vaak
zelf in de stad boodschappen doen. Maar
.vooral voor de kinderen was het een
prachtige tijd. De drie rechercheurs, die
voor de veiligheid moesten zorgen, wa
ren alleraardigst. De kinderen hadden
meestal niet eens in de gaten dat ze in
het oog werden gehouden. Ze liepen en
later fietsten zelf naar school. Die fietsen
waren trouwens een grote bezienswaar
digheid. Toen ik voor het eerst op de
fiets zat, vonden ze dat heel gek".
Juffrouw Bernice Bunston, toen onder
wijzeres aan de openbare school in Rock
cliffe Park, herinnert zich de twee prin
sesjes goed. „Twee snoezige kleine meis
jes. Ze gedroegen zich opvallend natuur
lijk. Beatrix, of Trixie zoals ze meestal
werd genoemd, was een erg levendig
kind, haar zusje was veel rustiger. We
wisten, dat ze in het oog werden gehou
den, maar de bewaker was nooit in de
klas. Het was eigenlijk allemaal zo ge
woon".
Na enige tijd werd verhuisd naar een
groter huis in de buurt. Mevrouw Fea
ver: „Het eerste huis was enig, maar toch
echt wel te klein. We zaten met dertien
mensen in dat huis. Ook de secretaris,
van de prinses en zijn vrouw woonden
toen nog bij ons in". Het dagelijkse leven
zelf veranderde niet veel. „De prinses
werkte veel in de winkel van het Rode
Kruis, ikzelf werkte in de bloedkliniek.
We hadden wel eens exercities van het
Rode Kruis, dat ging heel serieus. Ik kan
me nog goed herinneren hoe de kinde
ren, mijn dochtertje en Beatrix en Irene
mij dan aan het lachen probeerden te
WEL EN WEE VAN KONINKLIJKE FAMILIE
WORDT IN CANADA OP DE VOET GEVOLGD
zich van jongsaf altijd sterk van bewust
geweest. Ik ben ervan overtuigd, dat ze
een fantastische vorstin zal zijn. Ze zal
niet alleen maar in naam koningin zijn,
maar dat was haar moeder ook niet.
Beatrix heeft een heel normaal studen
tenleven geleid. Ze was vriendelijk en
had een grote liefde voor zeilen en
beeldhouwen".
Bijna alle leden van de koninklijke fa
milie zijn na de oorlog meerdere malen
op bezoek geweest in Canada. Aan die
bezoeken bewaren de heer A. H. J. Lo-
vink en zijn vrouw uitermate dierbare
herinneringen. De heer Lovink was in
totaal bijna vijftien jaar, verdeeld over
twee perioden, Nederlands ambassadeur
in Canada. Hij is inmiddels 78, ongeloof
lijk vitaal en is na zijn persionering in
Canada blijven wonen. Zijn vier kinde
ren en acht achterkleinkinderen wonen
allemaal in Canada of de Verenigde Sta
ten.
De heer Lovink wil eerst wei even een
lofzang kwijt op de Nederlandse emi
grant in Canada. „Ik heb al die jaren
nooit één klacht over één Nederlander
gehad. Er is hier veel respect voor de
Nederlander. Er is hier alleen wel eens
wat algemene kritiek geweest op de
NAVO-politiek, maar het hele beeld
over ons land is hier altijd uitzonderlijk
goed geweest".
De openbare „Elmwood" school, waar Be
(Foto Linda Marchand, Ottawa).
maken. De kinderen hebben echt wel
een heel fijne tijd gehad. We gingen veel
skiën en sleetje rijden. Wijzelf hadden
het druk met het Rode Kruiswerk, wé
hebben veel gelezen, gepraat en vooral
eindeloos gebreid, veel" voor de koop
vaardij. Ik kan nu zelfs nog breien ter
wijl ik in de bioscoop zit".
De geboorte van Margriet in januari
bracht de prinses en haar dochtertjes
even in het volle licht van de publiciteit.
De Canadezen waren opgetogen. Via een
speciale wet plaatste het Canadese parle
ment elke plek, waar de geboorte zou
plaatsvinden, buiten het gezag van Ca
nada om problemen over de nationaliteit
van het nieuwe prinsenkind te voorko
men. Verhalen over Nederlandse grond,
die op de kraamafdeling zou zijn uitge
strooid en andere anecdotes, zijn erg aar
dig, maar niet waar.
- uster Gladys Moorhead was
één van de drie speciale verpleegsters,
die door het ziekenhuis aan de prinses
waren toegewezen. Zuster Moorhead
ging ook mee toen prinses Juliana en
haar baby uit het ziekenhuis werden
ontslagen, teneinde moeder en kind
thuis nog twee weken te begeleiden.
Zuster Moorhead: „Het enige probleem
met de prinses was, dat ze elke speciale
behandeling weigerde. Er stonden haar
vier kamers ter beschikking, waardoor
de andere patiënten niet van de zonne-
kamer gebruik konden maken. Dat vond
ze verschrikkelijk. Ze wilde ook, dat de
baby bij de andere baby's in de grote
kraamkamer verzorgd zou worden. Ze
had er de grootste moeite mee, dat dit al
lemaal om veiligheidsredenen werd ge
weigerd. Het enige wat haar lukte was
dat ze hetzelfde ik moet zeggen saaie
ziekenhuiseten kreeg als de andere
rix en Irene hun eerste onderwijs genoten.
patiënten. Ze was werkelijk een fantasti
sche vrouw. Andere kraampatiënten wa
ren meestal veel veeleisender. Prinses
Juliana deed zo snel als mogelijk was al
les zelf, ook de zorg voor de baby. Het
was een prachtig kind. Ze had blond
haar en heldere blauwe ogen. En van
het begin af gedroeg ze zich voorbeeldig.
Ze huilde zelden".
In de paar weken bij de familie thuis
werd zuster" Moorhead geconfronteerd
met „een intiem en huiselijk gezin. Ze
spraken Nederlands met elkaar, maar als
er iemand in de buurt was die alleen En
gels sprak, werd er, ook door de kinde
ren, Engels gesproken. De kinderen wa
ren altijd erg beleefd. Het enige pro
bleem dat ik heb gehad, was toen ik voor
't eerst het huis verliet en bij terugkeer
de grootste moeite had de bewaker te
overtuigen, dat ik was aangewezen om
de prinses en de baby te verzorgen".
Nadat het enthousiasme over de konin
klijke geboorte wat was weggeëbd, nam
het normale leven van de familie Van
Oranje weer z'n alledaagse loop. Me
vrouw Feaver: „De geboorte van
Margriet heeft het normale patroon niet
echt doorbroken. De Canadezen lieten
prinses Juliana met rust. Als ze naar de
bioscoop ging, naar een winkel of naar
de kapper, kwam de herkenning vaak
Ëas als ze alweer verdwenen was",
levrouw Feaver vertrok niet lang na
prinses Juliana naar Nederland. In 1948
keerde ze met haar tweede man terug
naar Canada. Dochter Renée, al die jaren
bijna onafscheidelijk geweest van haar
leeftijdgenootje Beatrix, bleef achter.
Vanaf de derde klas van het gymnasium
trok ze bij de koninklijke familie in. Na
het gymnasium studeerde ze met Beatrix
in Leiden. Renée, inmiddels getrouwd
met een Canadese zakenman en ook al
weer jaren terug in Canada, onderhoudt
nog een intensief contact met Beatrix.
Mrs. Renée Bradbooke Smith: „Beatrix
heeft zich in feite haar hele leven op
haar toekomstige rol voorbereid, ze is er
adat hij tot 1949 de laatste
Nederlandse gouverneur-generaal in In
donesië was geweest, begon de heer Lo
vink aan zijn eerste periode als ambassa
deur in Canada. Hij heeft de koningin bij
vele gelegenheden meegemaakt. Bij alle
waardering die hij voor de koningin
heeft („ze mag wat mij betreft de ge
schiedenisboekjes ingaan als de moeder
des vaderlands") is hem één aspect van
haar persoonlijkheid in het bijzonder bij
gebleven. „Ze heeft een ongelooflijke
tact in de relatie met mensen. U moet
weten dat bij zulke bezoeken veel men
sen, vooral de vrouwen, haar even aan
willen raken. Vooral voor emigranten is
de koningin het symbool van de binding
met het vaderland. Sommige mensen
zijn zich niet eens bewust van die drang
tot aanraking. Ik heb nooit één verve
lend incident meegemaakt. Ik herinner
me nog goed, dat we eens op het vlieg
veld van Winnipeg waren. Er waren
duizenden emigranten. De koningin was
al in het vliegtuig, toen er een man naar
voren kwam met een kind in zijn armen.
Het jongetje had één been in het gips. De
man zei niets, keek alleen maar ver
wachtingsvol naar boven naar het vlieg
tuig. Toen ik het bemerkte, keek ik naar
de koningin. Ze zag de man meteen, liep
de trap van het vliegtuig weer af naar
beneden en schreef op het gips: beter
schap, Juliana, en daarachter de datum."
Mevrouw Lovink, die haar echtgenoot
naar de kroon steekt in „leeftijdsontdui
king" en vitaliteit, denkt al evenzeer
met onverholen plezier t^rug aan die
ontmoetingen, vooral aan de informele,
met koningin Juliana. „Ik ben nu een
maal dol op de koningin. Ze is zo opge
wekt, warmvoelend en intelligent. Haar
ongedwongenheid leidde wel eens tot
problemen. Ik herinner me, dat we hier
eens met een groot gezelschap rond het
open haardvuur zaten, toen de koningin
plotseling op de vacht voor het vuur
ging zitten. Anderen volgden dat voor
beeld, ook een aantal oudere heren met
zwaar krakende knieën. Het heeft ons
heel wat moeite gekost ze later weer op
de been te brengen. De koningin is ook
dol op spelletjes. Ze wilde graag met me
scrabbelen. Ze won altijd en op een gege
ven moment zei ze: ik geloof dat u me
laat winnen. Ik zei dat dat echt niet het
geval was, maar dat ik maar steeds aan
minder parlementaire woorden moest
denken. Oh, dat mag best, zei de konin
gin. Daar ben ik te goed voor opgevoed,
zei ik toen weer. Ik hoop echt, dat ze nu
meer tijd gaat krijgen om spelletjes te
doen".
DICK TOET
Martine Feaver bracht vijf jaar met de koningin in Ottawa door.
eindeloos veel gebreid". (Foto Linda Marchand, Ottawa).
Het tweede huis, waar de familie van Oranje in Ottawa woonde. Het huis heet nu
„Stormway" en is sinds enkele jaren de officiële ambtswoning van de Canadese oppo
sitieleider. (Archief The Citizen, Ottawa).
anada juni 1940. Hoewel er
tijd nog geen onderzoeken bestaan
luisterdichtheid, moeten grote aan-
Canadezen naar de radio luisteren,
juropa komen onheilspellende be-
:n. Europa, waar veel Canadezen
wortels" hebben, wordt overspoeld
>de krankzinnige nazigolf. Plotseling
ar de stem van prinses Juliana, dan
31, erfgename van de Nederlandse
n. Ze is de hel ontvlucht-.. Via de Ca
se radio vraagt ze de Canadezen om.
veilig plekje in hun midden,
k innige relatie is geboren. De Cana-
n drukken de prinses, die niet om
f èlijden maar om een glimlach voor
1 kinderen vraagt, meteen aan het
Prinses Juliana zal bijna vijf jaar
;eren in een sfeer die haar, buiten de
en om het lot van haar landgenoten,
aat zal stellen de meest „menselijke"
l van haar leven door te brengen.
Ï2 n het moderne archief van „The
jen", één van de twee Engelstalige
iten in de Canadese hoofdstad Otta-
zijn de mappen met „Juliana, queen
ie Netherlands" en van de andere le-
van het koninklijk huis goed gevuld,
iet eerste na-oorlogse bezoek aan Ca-
I in 1952 verschijnt „The Citizen"
een grote kop: „Een koningin komt
s". Bij een tweede bezoek heet het:
awa heet zijn geadopteerde koningin
torn". Een speciaal plekje is er in de
adese harten voor prinses Margriet,
tijdens het verblijf van de koningin
'anada werd geboren. „Het eerste ko-
tlijke kind, dat in Noord-Amerika is
>ren", wordt trots in vrijwel elk ver
over Margriet geschreven. Ze wordt
a even vaak „de prinses van Ottawa"
.prinses Margriet" genoemd.
1 in geboorte van een prinsesje op 19 ja-
ri 1943 is voor de Canadese kranten,
ÏOdé'y™ dagelijks gewijd zijn aan grim-
oorlogsnieuws en waarin zelfs strip-
cht ur Tarzan het opneemt tegen Duitse
ts, een welkome afleiding.
pagina's worden eraan besteed. Ook
het huwelijk van Margriet in 1967
t Ottawa feest. Datzelfde gebeurt als
r eerste kind wordt geboren. In het
elijk ziekenhuis in Ottawa, waar
ises Margriet ter wereld kwam, wor-
u;Q beschuiten met muisjes gegeten. „De
ises van Ottawa komt thuis" bazuint
Citizen, als de prinses met haar
Igenoot in de zomer van 1978 een be-
c aan Canada brengt. Maar ook bui-
ÏJe hoogtepunten wordt het wel en
an de koninklijke familie in Cana-
de voet gevolgd.
leeft hier heel sterk", zegt Ben Ba-
sky, een Nederlander, die 27 jaar1
m naar Canada trok, dé Neder-
i taal nog in aangepast tempo weet
iteren, en die nu hoofd is van de
ng Public Relations van The Citi-
Daarnaast is Babelowsky een be-
kunstenaar, wiens tekeningen en
ZH^Z3erverfschilderijen ook ver buiten Ca-
in trek zijn. „Nederlanders hebben
r altijd een streepje voor gehad. Dat
»t, omdat Nederlandse emigranten
altijd uitstekend hebben kunnen
en. Maar het heeft ook te maken
de populariteit van de koningin. Ze
met de Canadezen in de bioscoop
:orn te eten, ze deed vaak haar eigen
Ischappen. Dat heeft hier erg aange-
>ken", aldus Babelowsky. Het bericht
de troonswisseling is volgens hem
)ttawa wel als een verrassing geko-
„Maar niet als een schok. Men wist
het ooit moest gebeuren. De belang
ing voor de koninklijke familie is
steeds groot".
ehalve een naar de konin-
genoemde straat en de tot Queen
ana Hall gedoopte gymzaal van de o-
bare school in Rockcliffe Park zijn er
meer zoveel tastbare herinneringen
het verblijf van de Nederlandse
ises. Maar in elk geval eenmaal'per
kunnen de inwoners van Ottawa er
welijks aan voorbij. Dat is als in het
te Canadese vooijaar de tulpen in
ii staan. Het zijn er inmiddels twee
oen, want sinds de prinses in 1945
trok heeft ze haar gelofte om elk jaar
grote hoeveelheid tulpebollen te
den gestand gedaan,
kcliffe Park, een fraaie buitenwijk
de Ottawa-rivier, met veel groen en
rmante laantjes, slechts een kilome-
of vier verwijderd van het stadscen-
n, draagt alle kenmerken van derge-
e wijken in andere hoofdsteden, veel
omaten en hoge regeringsfunctiona-
en en dus een druk „verhuiswagen-
keer". Het huis, waar de prinses in
3 eerst haar intrek nam, een elegante
a met zes slaapkamers, wordt thans
'oond door de „tweede man" van de
tse ambassade. Het dichtbij gelegen
tere huis, waar de prinses later in
c, is enkele jaren geleden de officiële
itswoning geworden van de Canade-
(ppositieleider. Daar werd de afgelo-
maand dus verhuisd. Trudeau eruit,
rk erin)
zijde. In Canada bereikte haar het droe
ve bericht, dat haar man, Willem Roëll,
die was achtergebleven in Nederland,
door de Duitsers was geëxecuteerd. Me
vrouw Feaver heeft na de oorlog een
paar jaar in Nederland gewoond, waar
haar tweede man verbonden was aan de
Canadese ambassade in Den Haag. Ze
woont nu al weer vele jaren in Canada.
In Ottawa, in Rockcliffe Park. Bij onof
ficiële bezoeken aan Canada, wat nogal
eens voorkwam toen prinses Christina in
Montreal studeerde, logeerde de konin
gin soms bij haar. Ze schrijven elkaar op
gezette tijden.
u evrouw Feaver, een ele
gante dame, wie haar leeftijd niet is aan
te zien, herinnert zich het vertrek uit
Nederland nog levendig. „Ik was bij
mijn moeder in Wassenaar, toen er ge
beld werd. Of ik snel met een gepakt
koffertje naar Huis ten Bosch kon ko
men. Met mijn dochtertje Renée, toen
twee jaar, ben ik er snel heengegaan.
Mijn man, een huzaar, was in dienst. We
zijn een paar uur op Huis ten Bosch ge
bleven en daarna naar het paleis Noor-
deinde gegaan. Twee, drie dagen hebben
we in een kleine schuilkelder doorge
bracht. Koningin Wilhelmina was daar
„We hebben
Rechts: De drie
verpleegsters,
die prinses
Juliana en haar
baby Margriet in
1943 verzorgden,
gefotografeerd
toen Margriet in
1967 zelf haar
eerste kind
kreeg. Geheel
links zuster
Gladys Moor
head, die moeder
en baby in 1943
ook nog enkele
weken thuis ver
zorgde. (Archief
The Citizen, Otta
wa).
Links: De doop
van prinses
Margriet in Cana
da. Links achter
met witte hoed
mevrouw Martine
Roëll. Links op
de voorgrond
naast Beatrix en
Irene staat Renée
Roëll. (Archief
The Citizen, Otta
wa).
„Ik wil niet uw medelijden.
Medelijden is voor zwakken en
ons verschrikkelijke lot heeft
ons sterker gemaakt dan ooit
tevpren... U zult de kinderen
vaak zien, zelfs heel vaak,
want we willen onszelf niet
opsluiten. Dat zit nu eenmaal
niet in onze natuur. Geeft u ze
alstublieft uw ghmlach en ze
zullen gelukkig zijn en ze zul
len niet om veel meer vragen".
Mevrouw Martine Feaver geeft ruiterlijk
toe, dat prinses Juliana in deze minzame
omgeving wellicht de gelukkigste jaren
van haar leven zou hebben gehad als
niet voortdurend de afschuwelijke we
tenschap over het lot van de Nederlan
ders aanwezig zou zijn geweest. En me
vrouw Feaver kan het weten. Voordat ze
na de oorlog met een Canadese diplo
maat trouwde, heette ze Martine Roëll
en was ze één van de weinige intieme
vriendinnen van prinses Juliana. Ze
vluchtte met de prinses uit Nederland en
verbleef al die jaren in Canada aan haar
