Vergeten
slachtoffers
in „Waarom
zo laat?"
Nieuwe serie
„Dokter
Erika Werner"
naar boek
van Konsalik
X
X
TERUGBLIK
KIJKERS: GEEN RECLAME
OPZ'N AMERIKAANS
TELEVISIE VANAVO
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
s
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURAN.
MAANDAG 28 APRIL 1980
In „Waarom zo laat?" komen aan het woord onder anderen Henny Wichers, oud-directrice Stichting
Pelita, Fanny de Vries van het Joods Maatschappelijk werk en Arie Namen, oud-voorzitter van de
Stichting '40-'45.
fers richt de VARA zich vanavond via Ned.
I om 21.55 uur in de documentaire „Waarom
zo laat?". Toelichting geven woordvoerders
van de Joodse Nederlanders, die na deporta
tie terugkeerden, de gevangenen die de Ja
panse concentratiekampen doorstonden en
de mensen uit het verzet, die werden opge
pakt. Een oud-verzetstrijder vat goed sa
men, wat het verschil was tussen degenen
„die terugkeerden" en de mensen, die on
middellijk na afloop van de oorlog voor uit
keringen (pensioen) in aanmerking kwa
men: „De mensen uit het verzet hadden iets
gedaan; wie uit een Duits of Japans kamp
terugkeerde, was iets overkomen. Dat is het
grote verschil. Misschien hadden de eersten,
die bovendien met de Nederlandse regering
contact hadden gehouden, het gemakkelij
ker". In elk geval toont deze documentaire
aan, dat grote groepen Nederlandse oor
logsslachtoffers tot op heden niet of ontoe
reikend zijn opgevangen. Zo zakelijk moge
lijk proberen woordvoerders van de drie
groepen een verklaring te vinden,
fel protest overigens stevig doorklinkt.
De vraag, of deze documentaire goed is ge
maakt of niet, is nauwelijks aan de orde. Wie
zich bij dit vraagstuk niet betrokken voelt,
maar zich wel op de hoogte wil stellen, zal som
mige betogen aan de lange kant vinden en bo
vendien nogal star in beeld gebracht. Veel lijn
is in dit werkstuk evenmin te vinden. Men
moet het hebben van losse uitspraken, die teza
men een goede indruk geven hoe geweldig de
Nederlandse regering de terugkerende oor
logsslachtoffers ontving: onder meer met een
rekening voor het vervoer, voor een man die
per schip uit een Japans kamp naar Nederland
werd overgebracht.
Een vrouw die kennelijk uit een goed milieu
komt, kan over dit soort situaties nog relative
rend en met;bijtend gevoel voor humor spre
ken. Zij overleefde een Japans concentratie
kamp, werd in het Zweedse Malmö relatief
goed opgevangen en zou daarna, in Nederland,
met een bos bloemen en een appel de mist in
zijn gestuurd. „Maar dat is het niet", vertelt zij
met scherpe, onuitwisbare herinneringen, tot
een kop Zweedse chocolademelk nauwkeurig.
„Ben ik nou gek of zij". Dat zij niet gek was,
zou later worden bevestigd: „Ik kreeg een uit
kering die achteraf te hoog bleek te zijn en die
later werd verrekend. Ik krijg elke maand
weer een ander bedrag". Zonder een spoor van
zelfbeklag voegt zij er en niet zonder ironie
aantoe: „Het is niet te volgen voor een normaal
Zonder ironie, maar felverwijtend verteld een
andere vrouw: „Ze vroegen me wat voor werk
ik voor de oorlog deed. Naaister, zei ik. Op
grond daarvan kreeg ik een uitkering, alsof ik
na de oorlog niet iets heel anders had kunnen
worden. Wie er vóór de oorlog beter had voor
gestaan, kreeg een betere uitkering, hoewel we
allemaal hetzelfde hadden meegemaakt".
De oud-verzetstrijder, die in verscheidene con
centratiekampen terecht kwam, blijkt over de
beste samenvattende vermogens te beschikken.
Hij probeert althans tot een conclusie te komen,
waarom zo velen als tamelijk ongewenst in hun
eigen land werden ontvangen, al voegen de an
dere gesprekspartners er fragmentarisch hun
meningen aan toe.
Deze oud-verZetstrijder: „Het is al fout, dat je
steeds en steeds opnieuw het bewijs moet leve
ren, dat je hebt geleden. Eén keer mijn arm
met kampnummer erop door een loketje, dat
had voldoende moeten zijn. Maar ze blijven
maar vragen. Soms zijn de jaren na de oorlog
erger dan de kampjaren zelf". Een vrouw: „In
het kamp wist je tenminste, wie je vijand was".
Gezamenlijk is men het er zonder meer over
eens, dat degenen, die de kampen in en buiten
Nederland overleefden, in eigen land bittere
tijden tegemoet zouden gaan. En achter werden
gesteld bij de mensen uit het verzet, die dank
zij de Stichting '40-'45 een buitengewoon pen
sioen kregen. De terugkerenden ontbeerden dat
wettelijk geregelde pensioen, waren aangewe
zen op particuliere initiatieven. Het zou tot 1968
duren, na een herdenkingsrede van Ed Hoor-
nik, voor het parlement zich met deze vergeten
groepen ging bemoeien en voor een onvolledige
regeling zorgde; gekoppeld aan de bijstandswet.
Een oorlogsslachtoffer: „Bijstand; het wóórd al
leen. Pensioen hadden we moeten krijgen".
Het zit alle direct bij dit probleem betrokkenen
het meeste dwars, dat zij zo afhankelijk werden
gemaakt. De vrouw die een Japans kamp over
leefde: „Als je erover begon, kreeg je kribbige
antwoorden. De mensen die in Nederland de
oorlog hadden meegemaakt, hadden hun eigen
zorgen en wilden die van ons er niet nog eens
bij krijgen. Bovendien ontbrak elk begrip voor
het feit, dat wij helemaal niets meer hadden,
niets, totaal niets. Het is mogelijk, dat degenen
die uit concentratiekampen terugkeerden, niet
meer konden praten over wat zij hadden moe
ten doorstaan; dat zij aan het werk wilden en
wilden vergeten. Maar dat is geen excuus.
Langzamerhand werd in de jaren na de oorlog
voldoende bekend wat er aan de hand is ge
weest. Toch werden we geduwd in de hoek van
de armenwet; wéér,die schande". Vijfendertig
jaar later. De vrouw die voor de oorlog naaister
was: „Omdat de regering een administratieve
fout maakte, zit ik nu nog in de penarie; ik be
taal nu nog hun fout af..."
FRITS BROMBERG
Anton Pieck vertelt in de documentaire over zijn leven en werk ook
over zijn creatie „De Efteling".
De nieuwe zesdelige serie
„Dokter Erika Werner" is
een verfilming van één van
de vele bekende boeken van
de Duitse schrijver Heinz
Konsalik. Het verhaal
speelt zich geheel af in de
medische wereld. In de eer
ste aflevering, die vanavond
wordt uitgezonden, maken
we kennis met Erika Werner
(Leslie Caron), anesthesiste
en adjunct-directrice van de
kliniek Belmont bij Genève.
Geneesheer-directeur van
het hospitaal is professor
Ratenaux (Francois Dar-
bon). Wanneer deze op reis
moet benoemt hij Alain Bor-
nand (Paul Barge) tot zijn
vervanger bij hartoperaties.
Erika wordt de minnares
van deze zeer getalenteerde
hartchirurg. Er ontstaan en
kele moeilijkheden wanneer
Alain zijn vroegere, aan
drugs verslaafde vriendin
Helga, op de trappen van
haar appartement aantreft.
Door het gebruik van verdo
vende middelen is ze volko
men van de wereld en heeft
dringend hulp nodig. Alain
tracht Helga naar het zie
kenhuis te vervoeren, maar
onderweg valt ze dood neer.
Als Erika in het ziekenhuis
een foutief gestelde overlij-
dingsverklaring afgeeft zijn
de gevogen hiervan niet te
overzien.
Ned. II 20.27 uur.
Uhlenbusch
Julia heeft verdriet, want opa
Willem is gestorven. Nu ko
men er vreemde mensen in
het huis van opa te wonen.
Ned. II 19.05 uur.
Koning
Klant
De rubriek „Koning Klant"
brengt weer vraaggesprekken,
reportages en onderzoeken om
boerenbedrog van de consu
ment te voorkomen.
Ned. I 19.35 uur.
Neerlands
Hoop
Orlow Seunke maakte een
film van de laatste gezamenlij
ke theatershow van Freek de
Jonge en Bram Vermeulen.
Ned. I 20.15 uur.
Menselijkheid
„Een beetje menselijkheid" is
een tv bewerking van een ver
haal van Stan Barstow over
het denkbeeldige plaatsje
Cressley. Een inwoner van het
stadje Harry West wordt tot
een huwelijk gedwongen.
Ned. I 22.35 uur.
Toppop
Ad Visser geeft weer een
overzicht van de belangrijkste
verschuivingen in de hitpara-
Frans
Jan Brusse helpt bij het leren
van de Franse taal.
Ned. II 21.20 uur.
Anton Pieck
Op 19 april werd Anton Pieck
85 jaar. In de door Vivian Pie-
ters geregisseerde documentai
re „Anton Pieck en zijn werk"
vertelt Anton o.m. over zijn
creaties „De Efteling" en „Au-
totron", maar ook over zijn
technieken en zijn motiefkeu-
Ned. II 21.25 uur.
Paardesport
De strijd om de World Cup
Concours Hippique.
Ned. II 22.45 uur.
HILVERSUM De Nederlandse kijkers
voelen niets voor het Amerikaanse systeem
van t.v.-reclame. Dat is gebleken tijdens een
onderzoek gedurende de „All American
Show", waarin de Vara-televisie dit week
einde gedurende dertien uur liet zien wat de
Amerikaanse kijker voorgeschoteld krijgt.
Van dé kijkers vond 62 procent de reclameon
derbrekingen in programma's „storend", 22
procent „tamelijk storend". Ze namen hetzelfde
standpunt in als de directies van een aantal Ne
derlandse reclameadviesbureaus. Die willen
wel meer reclame, maar 94 procent zette zich
tijdens een onlangs gehouden onderzoek af te
gen het Amerikaanse systeem. Ze zien meer in
uitbreiding of verlenging van de Ster-blokken.
Wat het voor of tegen betreft van zo'n Ame-
riaanse t.v.-dag staakten de stemmen. Vijftig
procent van de ondervraagden vond het pro
gramma „aantrekkelijk", de andere vijftig pro
cent had er geen behoefte aan. Dat gold overi
gens weer niet voor 300 gezinnen iri het Zeeuw
se Sluis, die via een ingewikkelde technische
ingreep hun mening kenbaar konden maken
tijdens het praatprogramma, dat kort na mid
dernacht zondagmorgen de lucht inging. Op de
vraag of de Vara elk half jaar zo'n Amerikaan
se dag zou moeten uitzenden antwoordden alle
Direkteur Smeekes van de Ster pleitte in het
praatprogramma opnieuw voor uitbreiding van
zijn zendtijd en terugkeer van de blokken rond
Alleen die laatste reclame, die door
werd gemaakt,
miljoen gulden i
gen.
i het omroeplaatje bren-
Dat geld zou de omroep naast zendtijduitbrei
ding willen hebben, om iets te doen tegen de
naderende satelliet-t.v. Die omroep zal volgens
programmacommissaris televisie Jan de Troye
in september een rapport aan de minister van
CRM overleggen met plannen om de concur
rentiepositie van de Nederlandse t.v. te verste
vigen. De omrdep denkt daarbij onder meer
aan meer Nederlandstalige programma's, t.v. in
de middaguren voor ouderen, de jeugd en wer
klozen en aan meer aandacht voor minderhe
den.
Meerderheid bevolking tegen uitbreiding zendtijd
HILVERSUM—Eenmeerder
heid van de Nederlandse be
volking stelt uitbreiding van
de televisiezendtijd op de be
staande netten Nederland 1 en
2 niet op prijs. Dit blijkt uit
een recent onderzoek van de
dienst kijk- en luisteronder
zoek van de NOS. De resulta
ten van dat onderzoek werden
zaterdagavond bekendge
maakt in het Vara-program-
ma „All American Show". Het
NOS^bestuur heeft onlangs
een verzoek tot uitbreiding
van de zendtijd op de bestaan
de netten gedeponeerd bij de
minister van CRM, mevrouw
T. Gardeniers.
Op de vraag „Stelt u uitbrei
ding van de zendtijd van Ne
derland 1 en Nederland 2 wel
of. niet op prijs?" antwoordde
21 percent van de bevolking
dat uitbreiding zeer op prijs
wordt gesteld. Zeventien per
cent stelt uitbreiding „tame
lijk" op prijs. 57 percent van
de bevolking stelt uitbreiding
van de zendtijd op cle bestaan
de netten „nauwelijks tot ge
heel niet" op prijs.
Een meerderheid van de be
volking (56 percent) zou het
daarentegen een verbetering
vinden wanneer alles blijft
zoals het nu is, maar er wel
voor iedereen een uitgebreide
re mogelijkheid komt om bui
tenlandse stations te ontvan
gen. 42 percent is van mening
dat alles wat in Nederland te
ontvangen is op het gebied
van buitenlandse televisie
eventueel met reclame in Ne
derland zonder meer moet
worden toegelaten. 48 percent
vindt dat niet alles zomaar
mag worden toegelaten.
Bijna de helft van de bevol
king (49 percent) blijkt voor
een derde commercieel net
waarvan de opbrengst over de'
omroepen moet worden ver
deeld. Dertien percent staat
neutraal tegenover deze ge
dachte en 25 percent wijst dit
voorstel af. Een duidelijke af
wijzing komt ook op de vraag
of bij uitbreiding van de zend
tijd de kijkgelden moeten wor
den verhoogd. Slechts 22 per
cent van de bevolking blijkt
daar voor te zijn. Een meer
derheid (55 percent) vindt dat
die uitbreiding gefinancierd
moet worden uit uitbreiding
van de reclame op de televisie.
Afscheidsrede
koningin
Juliana op
radio en tv
HILVERSUM Koningin
Juliana houdt morgenavond
29 april op de televisiezen
ders Nederland I en II en op
de radiozenders Hilversum
1, 2, 3 van 20.00 uur tot 20.20
uur een afscheidstoespraak
tot het Nederlandse volk.
De Evangelische Omroep on
derbreekt hiervoor het pro
gramma „Kennen en Kun
nen" op Ned. I, dat na 20.20
uur zal worden voortgezet.
Op Ned. II wordt na de toe
spraak van de Koningin het
NOS-journaal uitgezonden,
waardoor de KRO-program-
ma's ook twintig minuten op
schuiven.
Ook de Wereldomroep zendt
die avond de toespraak van de
Koningin uit
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.40 Kortweg
18.50 Emilie
18.55 Journaal
VARA
18.59 Barbapapa
19.05 Nieuwtjes uit
Uhlenbusch
19.35 Koning Klant
20.15 Neerlands Hoop Code -
OFFSMBOET
IPPQ DPEF (A-B)
NOS
21.37 Journaal
VARA
21.55 Waarom zo laat?
Documentair
programma
22.35 Een beetje
menselijkheid,
tv-spel
NOS
23.30 Journaal
NEDERLAND 2
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
TELEAC
18.25 Italiaans: Avanti avanti,
les 10
NOS
18.55 Journaal
AVRO
18.59 Doctor Snuggles
19.05 AVRO's Toppop
NOS
20.00 Journaal
AVRO
20.27 Dokter Erika Werner,
tv-serie
21.20 Frans op z'n Brusse
21.25 Anton Pieck, filmportret
22.05 Televizier magazine
22.45 AVRO's Sportpanorama
NOS
23.40 Journaal
NEDERLAND 1
NOS-NOT
10.00-12.00 Schooltelevisie
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
NOS-NOT
14.00-15.00 Schooltelevisie
NEDERLAND 2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en'
slechthorenden
DUITSLANO 1
10.00 Journ. 10.05 Actual. 10.25 Glu-
ecksucher. tv-tilm. 12
12.50 Persoverz. 13.01
Journ. 16.15 Julie Bk
Journ. 20.15 Das Krankenty
Rande der Stadt, t
kendmaking van i
21.15 Reportage. 21.45 Ami)
22.30 Actual. 23.00 Gesprd
Max (Las palabras de Max), j
DUITSLAND WDR 3
18.00 Kleuterserie. 18.30 Tl
chemie. 19.00 Cult. wetenscHj
19.45 Journal 3. 20.00 Jouri
Inform, progr. 22.55 Der Tod?1
Arache y su pobre entierroHngt
film. 0.40 Journ.
BELGIE NED.
18.00 Tekenfilmserie. 18.05
rie. 18.30 Open School. 1S
progr. 19.30 Verkeerstips.
ded. en Morgen. 19.45 J<
Weerbericht. 20.15 Spelprogj
Penmarric, tv-serie. 21.40 J<
progr. 22.20 Journ.
B.45 Sport. 19.15 Reg.iprog
Weerber. 19.30 Journ. -19 55 1
progr. 20.00 Le juge l'ass:
se speelfilm. 21 40 Aansl
23.00 Videographie. 23.25 Jot'^
s Keresztessy. 21.25
Wallonië. Portret
930 Kleuterserie.WDR;
Schooltv. (9.30 Kleuterserie.)).
DUITSLAND 2
16.00 Inform, serie. 16.30 Pro<
de oudere generatie. 17.00
17.10 Inforn
17.40
e.) 17.00-17.15
14.00-16.00 Schooltv. 17.0
Schooltv.
BELGIE NED. NET 2
Van 14.00-18.00 Zie Net 1 Qhd
BELGIE FRANS
(S) Tros-Country.
vonds. 21.30 (S) Mi-
fS) Tros Big-Band
2.30 Open School. I
smell cid
.M '5
i Si
HTOTBStlM
INFO a
HIlVERSgM KRO: 7.02 (S) Des Engel j
(S) D^nNoeneShów U™
rO Theo Stokkink Show.
PO* Stampij.
Nws). 8.30 h
U1UTKSUM
riftSSKft
OVERHEIDSVOORL.:
In ieder geval ontsnapte mij in
de nacht van zaterdag op zon
dag na. dertien uur (het kun
nen er ook elf zijn geweest)
naar de Amerikaanse televisie
te hebben gekeken, een grote
zucht van dankbaarheid. Met
een enorme opluchting reali
seerde ik mij dat ik althans het
televisiegebeuren in de States
niet dagelijks hoef bij te hou
den. En vervolgens stelde ik
vast, dat zelfs een Hercules
met die Augiasstal geen raad
zou hebben geweten. Het was
me het dagje wel. Natuurlijk
had je er veel over gehoord
over die reclame (commer
cials) op de Amerikaanse
schermen, maar die daverende
onbenulligheid bijna een half
etmaal op de voet volgen, is
dan weer wat anders, ik voel
de mij na afloop wel degelijk
als iemand op wie een hersen
spoeling was toegepast. Maar
de meest schokkende en
meest significante ervaring
was, voor wat mij betreft alt
hans, nog dat de overgangen
van het gewone programma
naar de met een frequentie
van een repterend geweer in
geschoven reclame-shots in de
loop van de dag steeds meer
vervaagden. Het werd tenslot
te een brei van op de poen
(dollars) gerichte opgewonden
toestanden. Het kostte mij dan
ook de grootste moeite om
achteraf nog wat „inhoude
lijks" uit mijn memorie op te
diepen. Ik zie dan overigens
toch nog wel twee barre en
boze quiz-spelleties voor me
„The jokers wild en „Tic, tac,
dough" (boter, kaas en poen).
soort fruitautomaat
(maar de uiteindelijke inzet
was dan ook een kwart mil
joen dollar) en in de tweede
ging het om een achttal op
hun hoge leeftijd geselecteerde
dames en heren (de jongste
tachtig, de oudste 96), die door
een gladde vlerk van een qui
zmaster herhaaldelijk werden
gekust, beduimeld en gerust
stellend toegesproken bij hun
streven naar de winst van
honderdduizend dollar. Het
land van de onbegrensde mo
gelijkheden en van de onbe
grensde wansmaak.Natuurlijk
het CBS nieuws 's-avond met
Walter Cronkite was voortref
felijk. In korte tijd werd er
zeer veel verteld. En er viel
toevallig veel te vertellen met
die mislukte bevrijdingspoging
in Teheran. Ongemeen (overi
gens natuurlijk weer door die
commercials ontsierd) vak
werk. Ook die show uit Las
Vegas was uiteraard best om
aan te zien. Maar wat wil je als
je er Frank Sihatra, Andy
Williams en Sammy Davis jr.
tegenaan kunt gooien?
Het mondde nachts om
twaalf uur allemaal op een
„Barend-Brugsma Late night
talkshow" Sonja en W.L. con
verseerden daarin met een
groot aantal omroepfunctiona-
rissen en programmamakers
Het werd een complete chaos,
maar ik voelde mij althans
weer enigszins op mijn gemak
s geen réclame. Afg
dan even van het opti
die goeie meneei
de Ster. Tegen i
i vergat te zeggen, dal y
voorafgaande dagje in ell W
val drastisch had bewezen «SjfJ
geld misschien niet gelu
maakt, maar dat het zeker
garant staat voor het m
van ook maar enigszins
vaardbare tv-programma's
Gisteravond vertoonde
VPRO een engelse film
Kitty Hart, een joodse dan
nu röntgenologe in Birn
ham die 35 jaar nadiei
rugkeerde naar Ausch
waar zii twee jaar ver!
Ter plekke vertelde zij
zoon David van de hel die
toen heeft doorstaan, en
moet dat in alle letterlijklDe
opvatten. Degenen die de nic
cumentaire ook gezien hel iet
zullen ongetwijfeld begri ijs
dat ik mij er toe beperk va in
stellen, dat zij gruwelijk e
deed uitkomen wat wij st^g,
op de vierde mei weer jp0|
herdenken. |jnc
ra;
