In KRO-documentaire
beschuldigen nonnen
de kerk van sexisme
Wollie'swereld: Fransehumor in 30 vertalingen
„Schikken en Slikken":
een ander programma
over de oorlog
TERUGBLIK
„DE KERKELIJKE OVERHEID NEEMT
ONS NIET SERIEUS"
ri
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
MAANDAG 14 APRIL 1980
Tijdens het bezoek dat paus Johannes Pau-
lus II vorig jaar bracht aan de Verenigde
Staten, roerde zich in de hoera-stemming
ook een kritische stem. Diexvan zuster The
resa Kane, voorzitster van een organisatie
die negentig procent vertegenwoordigt van
de 128.000 religieuzen in dit land. Voor de te
levisie het oog van de wereld kwam zij
in het geweer tegen het „sexisme" (een femi
nistische term voor de discriminatie van de
vrouw) in de kerk. Recht op de man af
vroeg zij de H. Vader in de nationale basi
liek in Washington: „Geef vrouwen als vol
waardige mensen de mogelijkheid om in
alle ambten van de kerk te functioneren, in
clusief het priesterschap".
Wat beweegt die nonnen in Noord-Amerika,
dat zij openlijk stelling durven te nemen tegen
de plaatsbekleder van Christus op aarde? Naar
een antwoord hierop zoekt André Truyman, de
maker van de KRO-documentaire „Wat bezielt
ze", die morgenavond via Ned. II om 22.30 uur
wordt uitgezonden. Om de achtergrond en
doelstelling van deze religieuzen te achterhalen
introduceert hij in deze reportage drie promi
nente voorvechtsters van de gelijkwaardigheid
van man en vrouw binnen de Kerk. Behalve
Theresa Kane komen aan het woord zuster M.
F. Baxter en de ex-non Dolly Pommereau. Hoe
wel de laatste twee er meer radicale opvattin
gen op nahouden dan zuster Theresa, is hun
klacht dezelfde: We worden door de kerkelijke
overheid niet serieus genomen.
Zuster Kane, die nog niet eerder de pers te
woord stond, vertelt in deze reportage dat zij
hoewel haar optreden in in Washington tot
niets leidde onverminderd doorgaat met het
„beroep van vrouwen op God". Een gerecht
vaardigde strijd, vindt zij, omdat het onbegrij
pelijk is dat een kerk die mensen beschouwt als
geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, vrou
wen niet de minste wijding wil toestaan. Dat zij
in deze opvatting verre van alleen staat, blijkt
niet alleen uit het feit dat zij dit jaar is herko
zen tot voorzitster van de Amerikaanse non
nen-organisatie. De Amerikaanse bisschoppen
riepen onlangs een ad hoc-commissie waarin
zes bisschoppen en zes vrouwelijke adviseurs
zitting hebben in het leven om de dialoog
tussen de religieuze vrouwen en de kerkelijke
overheid op gang te brengen.
In haar strijd tegen de mannelijk georiënteerde
hiërarchie in de rooms-katholieke kerk ont
moet zuster Kane ook weerstand. Vooral bij
traditioneel denkende vrouwen en mannen on
der wie zij angst bespeurt om zekerheden te
verliezen. Zo wenst bijvoorbeeld kardinaal
Cody van Chicago in deze documentaire geen
commentaar te geven op de bezwaren van zus
ter Kane. Omdat hij het protest niet heeft ge
hoord, zegt hij. Een directeur van een katholiek
ziekenhuis laat zich ontvallen, dat éérst de paus
moet zeggen dat nonnen priester mogen wor
den, voordat hij zich hierover een mening wil
vormen. Zuster Irene Kraus die eveneens het
traditionele standpunt huldigt, zegt de bood
schap van haar mede-zuster niet te kunnen be
grijpen. Als presidente van de Vereniging van
(7000) Amerikaanse ziekenhuizen heeft zij als
vrouw de top kunnen bereiken, heeft zij haar
roeping kunnen invullen op een managersstoel.
Zuster Theresa gaat onverminderd door met het „beroep van vrouwen op God".
Bovendien vreest zij, dat te snelle ontwikkelin
gen onrust en leed binnen de kerk zullen
zaaien, met name onder de oudere gelovigen.
Een belangrijke rol in deze beweging van kat
holieke vrouwen speelt de groep radicalen, die
hoofdzakelijk uit ex-nonnen bestaat. In de afge
lopen dertien jaar zijn er in Amerika meer dan
vijftigduizend zusters uitgetreden. Dit beteken
de voor de meesten van hen evenwel niet, dat
zij alle banden met hun geloof verbraken. Inte
gendeel, zij bleven actief in de kerk, maar nu
zonder gehoorzaam te moeten zijn aan hun ker
kelijke leiders. Hierdoor ontstond een nieuw
type religieuze, dat een volwaardige plaats in
de kerk opeiste en dat naast verpleging en les
geven nieuwe taken ging vervullen op terrei
nen als reklassering, hulp aan drugverslaafden,
geestelijke begeleiding van studenten en gelijk
berechtiging van de vrouw.
Woordvoerdster Baxter van deze groep radica
len draagt zelf de mis op, neemt de hostie in
haar handen en deelt deze uit aan bejaarden,
criminelen en aan wie dan ook. Over de geeste
lijke leider van de rooms-katholieke kerk
spreekt zij laatdunkend: „Op een platform van
ettelijke duizenden dollars je volgelingen toe
spreken getuigt niet van liefde voor de armen,
de gebrekkigen en de hongerigen". Ook de bis
schoppen brengen volgens haar de leer van
Christus niet meer in praktijk, omdat zij vanuit
hun ivoren toren wensen te dirigeren, echter
zonder te weten wat er op de begane grond
leeft. Haar stellige overtuiging is dan ook, dat
de praktijk van het Christendom een bezinning
behoeft.
Tot slot komt aan het woord ex-non Dolly, die
in een soort haat-liefderelatie tot de kerk staat.
Zij keerde het kloosterleven de rug toe, omdat
zij zich daar een religieuze pion en een „second
class citizen" voelde. Haar idealen om de we
reld te verbeteren, bij te dragen aan de vrede
en zich op te offeren voor de mensheid zag zij
de mist ingaan, omdat zij zich dagelijks moest
onderwerpen aan riten als bidden, mediteren
en zingen. Nu zij zich een plaats heeft veroverd
in de lekenmaatschappij, heeft zij het gevoel
dat ze zelf richting geeft aan haar leven, op een
manier die helemaal in overeenstemming is
met haar idealen en de leer van Christus.
LUDUINA SALTERS
De NCRV begint vanavond
op Ned. I om 18.59 uur met
de uitzending van „Wollie's
wereld", dertig programma's
van vijf minuten voor kin
deren, die hiermee voorzich
tig kennis kunnen maken
met lichtvoetige Franse hu
mor. Al is lang niet alles,
wat Frans is, ook geschikt
voor Nederlandse kinderoor
tjes. Jaqueline Crevoisier,
van Zwitserse afkomst, die
de serie voor Nederland be
werkte: „Ik denk, dat in
Frankrijk, waar deze serie
eerder is uitgezonden, veel
volwassenen hebben meege-
keken. Dat zal in Nederland
vermoedelijk niet zo zijn".
Jaqueline kan ook heel goed
uitleggen i
Wollie's wereld wordt bevolkt
door drie dieren: het schaap
Wollie, de wolf Bertus en de
vogel Streepje. De drie wonen
bijelkaar in en ondervinden
alle gevolgen daarvan, ruziet
jes en ander ongerief. Jaqueli
ne Crevoisier: „Sommige din
gen waren niet, of moeilijk te
vertalen. In de Franse tekst
wordt het schaap Wollie met
de vrouwelijke benaming 'bre-
bis' aangesproken en niet met
het neutrale 'mouton', dat ook
schaap betekent. Wanneer in
de Franse tekst wordt gesteld,
dat Bertus niet met een brebis
kan omgaan, houdt dat voor
de Fransen in, dat hij niets
van de vrouw begrijpt. Dat is
niet te vertalen. En zo is er
meer; het feit al dat Bertus en
Streepje met Wollie samenwo
nen, terwijl Wollie heel duide
lijk vrouwelijke eigenschap
pen bezit. In de Nederlandse
bewerking valt daar weinig
van te merken. Wat de kinde
ren, van drie tot zeven jaar
zien, zijn drie dieren, die soms
leuk, soms kibbelend met el
kaar omgaan en kritiek opel-
kaar hebben. Meer niet".
Niettemin is het een aardige
serie geworden, waarin drie
volwassen dieren kinderavon
tuurtjes beleven die op zich
zelf staan, zonder een duidelijk
verhaal te vormen; episoden
waarin voornamelijk de ka
rakters worden uitgebeeld.
Wollie is een vertederend
schaap, althans voor dat schat
tige vogeltje Streepje, dat niet
temin veel groter is dan Wol
lie, die tegen wolf Bertus weer
heel bazig, druk en bemoede
rend kan doen.
Als steeds terugkerend thema
wordt gebruikt het gegeven,
dat drie dieren, die normaal
gesproken niet bijelkaar pas
sen, vriendschap proberen te
sluiten. Voor de Fransen lag
het probleem eenvoudiger;
daar werd begonnen met Wol
lie en Bertus en pas in afleve
ring 87 kwam vogel Streepje
erbij. De NCRV nam als eerste
aflevering deze 87ste, toen het
trio gevormd werd en daar
wordt nu met 30 verhaaltjes
mee verder gegaan. Jaqueline
Crevoisier: „Van de NOS heb
ik de in het Nederlands ver
taalde afleveringen gekregen,
maar ik had er nog bijzonder
veel werk aan. Er waren veel
grapjes die voor Fransen zon
der meer begrijpelijk waren,
maar voor Nederlandse kinde
ren niet; woordspelingen zijn
bijvoorbeeld zelden goed te
vertalen. Daar moest ik meest
al wat anders voor verzinnen".
Hiervan slechts één voorbeeld,
Jaqueline: „Vogel Streepje en
wolf Bertus proberen elkaar
de loef af te steken voor
Wollie natuurlijk. Ze kunnen
even hard lopen, ze kunnen
alles even goed en de stand
blijft maar gelijk. Tot Streepje
erg slim wordt. De vogel zegt
dat ze een ei kan leggen, wat
de wolf haar n\et zal nadoen.
In het Frans is een ei „un
oeuf"; Bertus denkt een poosje
na, loopt naar binnen en weet
het cijfer negen te produceren.
In het Frans is dit cijfer „un
neuf" en wie un oeuf en un
neuf snel uitspreekt, hoort
precies dezelfde klank. Voor
de Franse kijkertjes hebben
vogel en wolf hetzelfde ge
presteerd, afgaande op de
woordklanken. Maar in een
letterlijke vertaling gaat deze
woordspeling niet op; een ei en
een negen hebben niets met
elkaar gemeen. Ik heb het dus
anders moeten doen, maar ik
ben gebonden aan het filmma
teriaal, waarin de vogel een ei
en de wolf dat cijfer produ
ceert. Wel kon ik de wolf la
ten zeggen „ik heb er négen",
als de vogel slechts één ei kan
tonen".
Dus ook in het Nederlands een
grapje, zij het een heel ander
dan in het Frans. Jaqueline:
„Dat heeft erg veel tijd gekost.
Tijd voor mij om gelijksoortige
grapjes te bedenken die bij de
beelden passen, maar ook tij
dens de geluidsopnamen, om
dat de stemmen Nederlands
moeten spreken, passend bij de
filmbeelden. Van de kijkende
kinderen kan niet worden
verwacht, dat zij ondertitelin
gen kunnen lezen. Maar het
fijne is, dat de kijkers thuis
van dit werk, dat toch erg is
tegengevallen, niets zullen
merken. Die zien gewoon
filmpjes van vijf minuten, met
Wollie, Bertus en Streepje.
Maar ik hoop wel, dat ze het
leuk vinden".
FRITS BROMBERG
hou
het l
scherm
in het
oog
Aan het begin van een hele
serie documentaire-program
ma's op de Nederlandse tele
visie over de Tweede We
reldoorlog staat Jelte Reps
„Schikken en slikken", dat
vanavond wordt uitgezon
den. Een programma dat de
oorlog op een andere manier
benadert, niet de grote poli
tieke historische lijnen
schetst, maar zoals de titel
al aangeeft, het dagelijkse
leven van de Nederlanders
tijdens de oorlogsjaren als
onderwerp heeft. Hoe die ge
wone Nederlander reageerde
op de Duitser, op de oorlog
somstandigheden en hoe hij
„er mee leerde leven".
Als rode draad door Reps
documentaire lopen de bele
venissen van de Amsterdam
se familie Van der Woude
uit de Jordaan, en daarnaast
zijn er herinneringen van
Nederlanders uit het amuse
mentsbedrijf: van Eddy
Christiani tot en met Willy
Walden. Mensen die tegen
het zwart van de tijd het
lichtvoetige vertier leverden
waar zo'n behoefte aan was.
Gitarist Christiani zong
over Napels, over Capri en
zonnig Madeira, Walden
oogstte successen met de re
vue. Men schikte zich, maar
tot hoever kon dat door
gaan? Radio-Hilversum liep
perfect in het Duitse mar
stempo met de listige com
mentaren van Max Blokzijl,
met het smakeloze cabaret
van Paulus de Ruyter. In
hoeverre er geschikt en ge
slikt moest blijven worden,
waar de vlucht in het amu
sement op moest houden, ge
ven acteur Ferd. Sterneberg,
journalist Evert Werkman
(mede-auteur van het in mei
verschijnende Boek van de
Maand „Dat kan ons niet ge
beuren", over hetzelfde on
derwerp), dominee H.A.Vis-
ser, de befaamde Hagenaar
Wim Koek, ex-caféhouder en
in die dagen als Ado-keeper
op weg naar een Nederlands
kampioenschap, en eerderge-
noemden, antwoord. Jelte
Rep maakte daarnaast vol
op gebruik van bioscoop
journaals, brokstukken
speelfilm („Wunschkonzert"
van Eduard von Borsody)
en een hoop oude radiofrag
menten: een toespraak van
NCRV-voorzitter A. van der
Deure uit mei 1940, van Max
Blokzijl uit maart 1943 en
de rubriek Keuvel en Kles-
sebes uit Paulus de Ruyteres
zondagmiddagcabaret uit
juli van dat jaar. Het pro
gramma duurt 70 minuten.
Ned I, 20.20 uur.
strijd in dit seizoen tussen
Noord-Holland en de Old
Stars in poule B.
Ned. 1, 19.30 uur
Alarmfase 1
Een kijkje achter de schermen
van de Westduitse veiligheids
dienst tijdens de voorbereidin
gen van de bezoeken aan
Bonn van Breznjev en Carter
in '78. Ned. 1. 21.55 uur.
Leer ons
Voor mensen die zonder van
het leven te genieten naar hun
ouderdom rennen, wordt met
dialogen en liedjes, de betrek
kelijkheid van het leven ge
schetst in „Leer ons onze da
gen waarderen.
Ned. 1, 22.40 uur.
Toppop
Overzicht van de Top 30 in
het door Ad Visser gepresen
teerde popprogramma.
d. 2.19.05 r
Lo van Hensbergen en Mart Gevers tijdens het programma „Leer ons onze dagen waarderen".
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.30 Sesamstraat
18.45 Kortweg: aktualiteiten
en informatie over kunst
18.55 Journaal
NCRV
18.59 Wollie'swereld,
kinderprogramma
19.05 Lucy en Mr.Mooney,
tv-serie
19.30 Minivoetbalshow
20.20 Schikken en slikken,
documentaire
NCRV
21.55 Alarmfase 1,
documentaire
film
22.40 Leer ons onze dagen
waarderen,
religieus progr.
SOCUTERA
22.55 Filmpje van de
Nederlandse
Hartstichting
DUITSLAND 2
spelprogr. 20.15 Documantalf|
21.00 Actual. 21.20 Ein
Maedchen, Engels tv-spel.
Sporlprogr. 23.50 Journ.
DUITSLAND 3 WDR
18.00 Kleuterprogr. 18.30
Chemie. 19.00 Cult, en weten
19.45 Journal 3. 20.00 Journ,
Documentair progr. 21.45 Dt j
steckspiel (Piedra livre), Sj j..
(herh.). 23.20 Journ-
LEIDEI
Bjn mo
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Dei passis
-*i Apenplaneet, so d
BELGIE NEDERLANDS
progr. 19.35
NEDERLAND 2
TELEAC
18.25 Italiaans: Avanti avanti,
les 8
AVRO
18.59 Doctor Snuggles.
kinderprogramma
19.05 AVRO's Toppop
NOS
20.00 Journaal AVRO
20.27 AVRO's Puzzeluur
21.35 Televizier Magazine
M
19.45 Journaal 20.10 Weert* ynocol
20.15 Spelprogr. 20.50 Penrt 5ns VC
tv-serie. 21.40 Inform, progr. iaalrt
Journ. 22.55 Open School.
BELGIE FRANS iet va
18.15 Spelprogr. 18.30 Literairj jjjT
18.45 Sportprogr. 19.15 Region ferKW
gaz. 19.29 Weeerber. 19.30 j an dit
19.55 Inform, progr. 20.00 Ma an dit
Papa, Franse speelfilm. 23.00 jfljd
Journ- werker
BELGIE FRANS 2 tóker C
18.30 Annonces. 18.45 TVF-AII^,iSB IS
tion. Vandaag: Het koken van* oi^me
ten. 19.15 Zie NET
sports. Toneelstuk
uitgevoerd door de toneelgr
Rampe. uit Cha
20.35 Théatre Wallon: Intre c
wes. Toneelstuk van Roger I
uitgevoerd door de toned
„Art et Plaisir", uit Céroux-N
NEDERLAND I
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
DUITSLAND 1
10.00 Journ. 10.05 Actual. 10.25 Der
Fall Paradin (The Paradine Case),
speelfilm. 12.15 Parabel,
schau. 12.55 Persoverz. 13.00 1
16.10 Journ. 16.15 Documal
film. 17.50 Journ. (Reg. progr. I
9.30 Kleuterprogr. WDR: 8.05 ln|
progr. 9.30 Kleuterprogr.). j|
DUITSLAND 2
16.30 Progr. voor ouderen.
Journ.'17.10 Kinderprogr. 17.40
sie. 9.30 Kleuterprogr. 17.00 Scl
televisie. 17.30 Cursus s"
BELGIE NED. 1
Voor 18 uur geen progr*
BELGIE NED. 2
Voor 18 uur geen programma's.
BELGIE FRANS
14.00, 14.30 en 15.00 Schooltete^
17.15 Schooltelevisie. 17.45
stick.
i NCRV SlJ
jo°bp«n2a
t. AVRO: 0 02 (S) Plm Jacot
a. 1.02 (S) One o'colck jump,
s Service Station. 6.02 (S) A
HILVERSUM 2
pij. HILVERSUM 3
(S) Praatpaal
2 (S) Elpee tuin'
Lucyshow
Lucey haalt schijn en werke
lijkheid door elkaar als ze pro
beert de televisieserie waarin
haar buurman een rol heeft,
een andere wending te geven.
Ned. 1, 19.05 uur.
Minivoetbal
Vanavond de twaalfde wed-
Puzzeluur
Luchtig spelletjesprogramma
met puzzels, gepresenteerd
door Jos Brink.
Ned. 2. 20.27 uur.
Music Gallery
In dit Music Gallery van Pirn
Jacobs treden vandaag de
Franse zangeres Daniëlle Li-
cary en de Nederlandse trom
pettist Ack van Rooijen op.
Ned. 2, 22.00 uur.
Het zogeheten illegaal tv-pro-
gramma „Neon" dat de VPRO
de laatste weken gewend was
uit te zenden, dook gistera
vond definitief onder. Dat be
rustte op een bijzonder ver
standig besluit. En het had na
tuurlijk nooit op mogen dui
ken. Ik heb bij vorige gelegen
heden al opgemerkt dat ik en
kele malen met grote weerzin
naar het programma heb geke
ken. Het ging van meet af aan
om een opgewonden, niet zel
den bijzonder grove flauwe
kul, die met adembenemend
dilettantisme in elkaar was ge
ramd. De laatste aflevering
van gisteren gaf daar nog eens
uitvoerig blijk van. Maar het
ergste van alles was dat de
zaak gekenmerkt werd door
een werkelijk totaal gebrek
aan ook maar het geringste ge
voel voor humor of betrekke
lijkheid. Dat was werkelijk be
nauwend om gade te slaan.
Maar goed, het is gelukkig dan
nu afgelopen.
Han van der Meer van de
KRO stelde in „De ver van
mijn bed-show" weer vlotweg
allerlei Derde Wereld-zaken
aan de orde. Het ging deze
keer misschien zelfs wel iets te
vlot toe. Want erg veel kwa
men wij per slot van rekening
niet te weten. Het meest heb
ik eigenlijk nog opgestoken
van de publicist Wouter van
Dieren, die heel illustratief te
gen de kernenergie in het al
gemeen en tegen die voor ge
bruik in de Derde Wereld in
het bijzonder zat te wezen.
Sonja's Goed Nieuws Show
stond zaterdagavond min of
meer in het teken van de
knuffelbeesten. De ietwat ge
voelige sfeer die daardoor
werd opgeroepen werd overi
gens (gelukkig) krachtig door
broken door Ivo de Wijs, die
temidden van alle vertedering
ineens een „anti-honden-lied-
ie" aanhief, dat er niet om
loog. En dat nog wel waar me
vrouw Koster, die aan het
hoofd staat van een of andere
SOS-dienst voor honden, bij
zat. Zij vertrok tot mijn lichte
verbazing geen spier en stelde
vervolgens dat er te veel van
die dieren worden gefokt. Nu
ik het daar toch over heb: er
was ook een hele discussie
over de vraag of Nederlandse
journalisten niet de neiging
hebben zichzelf al te veel be
perkingen op te leggen. De ac
tuele aanleiding dartoe werd
mij niet direct stralend duide
lijk en de discussie tussen de
drie (zeer gerespecteerde) col
lega's Ineke Jungschlöger, Piet
Heil en Ton van Dijck kon het
mede daardoor ook niet hele
maal eens zijn. Althans onder
getekende had voortdurend de
neiging uit te roepen: „Gooi
het maar in mijn pet". Zoals
Sonja Barend zelf en toen
mede namens mij verzucht
te naar aanleiding van de ver
gaande onbegrijpelijkheden,
die de vakbondsleider Jan de
Jong onlangs voor de radio
bleek te hebben losgelaten.
Helaas was hij niet ter plekke
aanwezig om de hem voluit
toekomende prijs die pet
dus in ontvangst te nemen.
Die absentie ontnam aan het
gebaar natuurlijk wel erg veel
van de aardigheid.
Het kijken naar „Opname",
die film van het Werktheater,
heb ik (wellicht tot mijn
schande) niet anderhalf uur
kunnen uithouden. Ik knj
af op dat nauwgezet gei
streerde gemier e
van en geslot met de pati
meneer De Waal. Hoe bel
wend levensecht het ook I
maal aandeed, leek het)
overigens ook aan alle i
lijkheid voorbij te schiï
Althans mag ik terzijde)
opmerken, dat ik ei
den die ik eens in
huis heb gelegen, niet
dan gevoelens van de dia
dankbaarheid heb overgel
den vanwege de persoon!
zorg en vriendelijkheid vi
mee ik werd omgeven. Q .v.
misschien had ik wel op f
andere manier de ziekte ii ii
HERMAN.HOFHU1 4
