Legendarische
jeeltuin Oud-Valkeveen
leeft voort als
Boltini's
Circus World
Nederlandse
ontwikkelingshulp
roest weg
in Surinaams oerwoud
r>i
Dochter
Josette:
Het wordt een
soort
Disney World,
maar
dan wel
op
Madurodam-
formaat
DE BOZE
DROOM
VAN
EX-
MINISTER
ESSED
RIL 1Jr'
.VALKEVEEN
gerust de proef
de som en laat In
i gezelschap van va-
önders tussen de
lig en tachtig achte-
de naam „Oud-Val-
veen" aan de haag
'uw tanden ontstap-
Tien tegen één, dat
daarmee een ruil-
opent, waarop
geelde herinneringen
i dierbare schoolreis
met grote gretigheid
irden uitgewisseld,
nu bijna honderdjari-
uitspanning aan de
orden van het Gooi-
is immers voor
egeneraties van leer-
kroost de tover
geest, die aan het
van een taai jaar
ip, Noot en Mies
verte lonkte. Oud-
reen was een toe-
na twaalf maanden
iikaal zwoegen, een
Is paradijs vol
ïommels en wippen,
we grenadine met
n rietje, oudbakken
DOd in vetvrij papier
onderwijzend perso-
el, dat bij het klim-
in der uren in een
tat van peilloze on-
ddering geheel intac-
klassen in de spartel-
rer nadook om ze van
wisse verdrinkings-
od te redden.
„Oud-Valkeveen"
pronkstuk van een
voltooid verleden tijd
zal na een rigoureuze
facelift vanaf medio
1981 worden geëxploi
teerd onder de nieuwe
naam „Boltini's Circus
World". Spullebaas
Toni Boltini, die zojuist
met zijn zesmastertent
begonnen is aan zijn
laatste tournee door
Nederland de zwane-
zang van een hoogst
opmerkelijke jongen van
Jan de Witt heeft
daartoe zijn hoogpolige
dochters Josette en An
toinette met hun echt
genoten in de schaduw
van de vestingstad
Naarden gedetacheerd
en hun de opdracht ge
geven de zieltogende
speeltuin in geforceerd
tempo om te toveren tot
een vermaaksoord, dat
zijn weerga niet kent in
de Lage Landen. „Het
wordt een soort Disney-
World", voorspelt een
bij voorbaat reeds stra
lende directrice Josette
Boltini, „denk daar
maar aan".
„Dat is voorwaar niet
mis mevrouw de direc
trice. Apropos, kent u
Disney World? Hebt u
het met eigen ogen ge
zien?"
Josette schudt de roest
bruine manen, maar
versaagt geenszins.
„Nee, dat niet", geeft ze
toe, „Disney World is
natuurlijk een stuk gro
ter. Dat weet ik ook wel.
Maar daar staat tegeno
ver, dat Nederland ook
kleiner is dan Amerika.
Je moet alles in zijn
proporties zien. Als ik
het dus over Disney
World heb, bedoel ik
een Disney World op
Madurodam-formaat.
Zoiets. Maar toch zal
het Nederlandse volk
straks niet weten, wat
het ziet. Als we eenmaal
volop draaien, kan de
Efteling rustig op de pot
gaan zitten".
Verbeeldingskracht
Klare, gedurfde praat
dus onder het druipen
de lover van het 25 hec
taren grote park, waar
de bezoeker voorlopig
nog een rugzak met
vooroorlogse verbeel
dingskracht bij zich
moet hebben om bij be
nadering een indruk te
krijgen van wat eens
Boltini's Circus World
moet worden. Er hok
ken nu wat kermisat
tracties kleumend bij el
kaar en verderop liggen
de waterfietsen doelloos
aan de rand van een vij
ver. En daarmee heb je
het voornaamste ver
maak eigenlijk wel zo'n
Bij wijze van voorschot op een gouden toekomst geven Josette en Antoinette Boltini en Claudio Va-
8allo zichzelf vast een lift in één van hun kermisattracties.
beetje gehad. De circus
tent uit Italië met een
zitcapaciteit voor 3000
bezoekers is inmiddels
wél gearriveerd, maar
de trekkebekkerige len
te met haar verraderlij
ke windstoten heeft de
opbouw enige dagen
uitgesteld.
„Maar binnen nu en
twee weken", voorspelt
instant-perschef Dick
Hendriksen, „staat die
tent er in al zijn glorie.
En vanaf dat moment
heeft iedere bezoeker
het hele jaar door de
unieke kans om zijn on
vervulde Jeugddromen
in een echte circuspiste
waar te maken. Onder
leiding van de familie
Vasallo zal dan begon
nen worden met lessen
in paardendressuur.
Ook wordt door ons se
rieus gedacht aan een
school voor trapezewer
kers in spe.
In elk geval zullen er in
de grote circustent re
gelmatig voorstellingen
worden gegeven door
topartiesten uit binnen-
en buitenland. Op het
programma staat onder
meer een Kerst- en
Wintercircus 1980-1981.
En bij die gelegenheid
zullen honderden geïllu
mineerde kerstbomen
het park een sprookjes
achtig aanzien geven.
Voor de milieubewuste
Nederlanders zeg ik er
maar meteen bij, dat
die kerstbomen met
wortel en al worden ge
plant, zodat ze na de
feestdagen weer lustig
door kunnen groeien".
Expositie
In Boltini's Circus World
vindt de bezoeker
straks ook een exposi
tie, waar de roemrijke
geschiedenis van vele
circusdynastieën gevi
sualiseerd wordt. Voorts
zijn er een amusements
hal, een bruin café, een
dolromantisch panne-
koekenhuisje, twee res
taurants, een midget-
golfbaan, een mini-voet-
balspel en een groot
strand aan het Gooi
meer, waar gelegenheid
is voor windsurfen,
zwemmen, waterfietsen
en -skiën. En deze at
tracties zijn op enkele
uitzonderingen na gratis
voor degenen, die een
entreebiljet 6,50
hebben gekocht.
Na de ingrijpende reno
vatie zal Boltini's Circus
World ook graag gast
vrij onderdak bieden
aan ambitieuze televi
siemakers en organisa
toren van miss-verkie-
zingen, modeshows en
concoursen van stand
werkers. Contracten zijn
reeds afgesloten voor
opnamen voor de popu
laire televisieserie Se
samstraat.
„Niets is ons te dol",
waarschuwt Josette
Boltini, „wat wij bren
gen is uniek voor Ne
derland".
Zo'n ferme uitspraak
klinkt de aanwezigen
vertrouwd in de oren.
Hebben ze in het verle
den dergelijke uitspra
ken ook niet talloze ma
len opgetekend uit de
gulle mond van Toni
Boltini?
Zo Vader zo Dochters.
Zou het dan toch waar
zijn, dat de appel nim
mer ver van de boom
valt?
LEO THURING
Suriname is een failliete
toedel. Dag in dag uit, al
•nlang, zijn er miljoenen
ir de balk gesmeten. Het
ene plan na het andere
nislukte. De economie is er
net zo troebel als de
monding van de traag
stromende Surinamerivier,
met dit verschil dat de
geldstroom (uit Holland)
ééns opdroogt.
De meeste
mtwikkelingsmiljoenen zijn
nu toe verdwenen in het
rotse superprestigeproject
fsst-Suriname, waar bij de
toekomstige stad Apoera
or duizenden mensen werk
zou komen in open
bauxietmijnen, in
&lIuminiumfabrieken, bij twee
gpr grootse stuwdammen, in
inverwante bedrijven en ga
:o maar door. Er werd naar
de stad ook een spoorlijn
□ilegd, die tot nu toe half is
jsbouwd en het is de vraag
I die spoorlijn ooit gebruikt
gaat worden waarvoor zij
sang #rd aangelegd: het vervoer
van bauxiet.
Is luchtkastelen zijn echter
)a, n elkaar gestort. Apoera
on nu nog een nederzetting
>n zal maar een paar duizend
•len tellen. En de spoorlijn
van 180 miljoen gulden ligt
voorlopig te roesten...
ir. Essed in zijn wildste dromen vanuit ging
toen hij droomde van een grote alumini-
umfabriek die duizenden arbeidsplaatsen
zou opleveren. Om aan de grote vraag
naar energie te voldoen, kwam het ambi
tieuze Kabaleboplan boven tafel: twee
enorme dammen in de Kabalebo bij het
Bakhuisgebergte zouden de stroom kun
nen leveren om 420.000 ton aluminium te
kunnen maken. Dat zou stevig aantikken
in de staatskas.
Maar tot nu toe zijn Alcoa en Billiton er
niet erg happig op om ter plekke voor een
paar miljard gulden aan fabrieken neer te
zetten. Zeker niet nu gebleken is dat er
voor hoogstens twintig tot dertig jaar
bauxiet in de grond zit. Insiders verwach
ten niet, dat het tij nog zal keren. Het eni
ge wat de multinationals willen, is de
grondstof winnen en zo snel mogelijk.
Die fabrieken zitten er dus eenvoudig niet
in. Maar die stuwdammen dan? Tenslotte
is energie in deze schaarse tijden nooit
weg. Omdat de bouwkosten van de eerste
fase (de Davisdam) waren becijferd op 1,2
miljard gulden hoopte ir. Essed er op, dat
hij Nederland en de bauxietmaatschap-
pijen zo gek zou kunnen krijgen geld be
schikbaar te stellen. Welnu, Billiton en Al
coa voelden en voelen er nog steeds geen
fluit voor en Nederland heeft 300 miljoen
toegezegd. Geen cent meer. En op een le
ning van de Wereldbank tegen een lage
rente is ook al weinig kans, omdat Surina
me net niet „arm genoeg" is.
Vandaar dat, wat betreft de stuwdammen,
de hoop nu is gevestigd op de Ogem, die
momenteel al de stroom aan Paramaribo
levert, zijn apparatuur daar moet vernieu
wen en er veel voor schijnt te voelen om
het Kabaleboproject ten uitvoer te bren-,
gen.
Kortom, voor de eerste dam er ligt gaat er
nog heel wat water door de Kabalebo. Net
zoals het nog jaren kan duren voordat de
eerste bauxiet in het Bakhuisgebergte ge
dolven wordt, want de onderhandelingen
vorderen In een zeer langzaam tempo.
Niets positiefs
Over een paar maanden moet de spoorlijn
naar Apoera gereed zijn, maar dan zal de
trein weinig meer dan lucht of hoogstens
wat oliepalmpitten van een In aanleg zijn-
dó plantage vervoeren. De Amerikaanse
aannemer die de spoorweg bouwt heeft er
echter geen boodschap aan. Hij heeft pri
ma aan het karwei verdiend.
Is er dan helemaal niets positiefs over
West-Suriname te melden? Om eerlijk te
zijn, weinig. Alleen het Corantijnproject,
een plan om de landbouw met name
rijstbouw als tweede economische pij
ler voor het land van de grond te helpen,
houdt een belofte in. Het voorziet in de
aanleg van een 72 km lang kanaal, dat zijn
water krijgt uit de grensrivier Corantijn, en
de inpoldering van totaal 30.000 hectare
grond. Eind 1982 wordt het eerste water
opgepompt naar de polder, die het jaar
daarop voor de eerste 12.500 ha in pro-
duktie komt. Binnen tien jaar verwacht Su
riname de rijstproduktie te verdrievoudi
gen tot 525.000 ton. De rijstexport moet
dan jaarlijks veertig tot zestig miljoen Suri
naamse guldens gaan opleveren.
Toen Nederland in 1975 het halfrijpe Suri
name zijn onafhankelijkheid gaf en met
een bedrag van drie miljard gulden ont
wikkelingshulp dacht zijn door de eeuwen
opgebouwde schuld te kunnen afkopen,
was „kleinschaligheid" het toverwoord.
Als je maar genoeg kleinschalige projecten
opzette in de landbouw en industrie dan
hield je de Surinamers wel uit dat grote
vliegtuig richting Schiphol, luidde het de
vies. We weten Inmiddels hoe het in wer
kelijkheid is gegaan. Bijna 200.000 Surina
mers zijn bibberend, maar smikkelend
vergaard rond de Hollandse vleespotten.
Nog geen 350.000 Surinamers zitten onder
de tropenzon armoe te zaaien en velen
van hen sparen al jaren voor een enkele
reis naar Amsterdam.
Janboel
De huidige Surinaamse machthebbers
de leden van de Nationale Militaire Raad
kijken tegen een lege schatkist en sta
pels onuitvoerbare plannen aan. De pas
gevormde burgerregering, die bij de gratie
van de sergeanten orde mag scheppen in
de janboel heeft nog geen sociaal-econo
misch program gereed. Het is ook een hei
dens karwei om in een land waar de helft
van de beroepsbevolking (totaal zo'n
100.000 mensen) op de loonlijst staat van
een uiterst log, geld verslindend en onbe
kwaam ambtenarenapparaat zulke hervor
mingen door te voeren.
ndse ontwikkelingshulp ligt, in de
""lie te roesten.
zijn ze in geen velden of wegen te beken
nen en ligt die fraaie spoorlijn, dat staaltje
Hollandse ontwikkelingssamenwerking in
West-Suriname, te roesten-
Voor 180 miljoen Surinaamse guldens is
door het wilde woeste woud van Suriname
een onnatuurlijk spoor getrokken. Als on
derdeel van het prestigeproject West-Suri
name. de droom van verleden week op
verdenking van fraude in de Membre Boe-
koekazerne opgesloten dr. ir. Frank Essed,
de vroegere minister van opbouw. Een
droom, waarmee de overige inwoners van
Suriname eigenlijk bedrogen zijn, want
wat levert die bauxiet het land eigenlijk
meer op dan de dankbare glimlach van
een paar multinationals?
Eerst een klein stukje voorgeschiedenis.
Tot nu toe drijft de Surinaamse economie
voor bijna veertig procent op bauxiet, de
grondstof voor aluminium. De bauxiet-ex-
port maakt zo'n negentig procent uit van
de totale export, maar de toch al magere
staatskas wordt slechts voor een derde
door de bauxiet-inkomsten gevuld. Toch
zou het land veel meer aan die belangrijke
grondstof kunnen verdienen. Suralco (lees:
het Amerikaanse concern Alcoa te Pitts
burgh) en het Nederlandse Billiton (Shell)
halen jaarlijks immers een dikke vijf mil
joen ton bauxiet uit de Surinaamse grond.
Het gros daarvan wordt zonder meer het
land uitgevoerd, waaraan Suriname dus
weinig verdient. Slechts van 240.000 ton
bauxiet wordt in eigen land (bij Paranam)
60.000 ton aluminium gemaakt, wat goed
is voor enkele duizenden arbeidsplaatsen
en een derde van de staatsinkomsten.
Het antwoord op de vraag waarom de hui
dige situatie de Surinaamse staat niet
meer oplevert is niet moeilijk. Omdat alu
minium smelten letterlijk stroom vréét,
wordt de energie die de Brokopondo-dam
jaarlijks levert vrijwel geheel opgesou
peerd door de smelter in Paranam. En
voor die stroom hoeft de Alcoa niets te
betalen, want deze multinational heeft de
dam indertijd zelf gebouwd en is er eige
naar van.
Winbare bauxiet
In West-Suriname, in de uitlopers van het
Bakhuisgebergte, zit een slordige 60 mil
joen ton winbare bauxiet In de grond. Heel
wat minder dan de 300 miljoen ton waar
Suriname verdient tot
nu toe weinig aan de
bauxietwinning. Alleen
bij Paranam wordt per
jaar zo'n 240.000 ton
bauxiet verwerkt tot
ongeveer 60.000 ton
aluminium.
Het zal een gigantische, langdurige opera
tie worden om het failliete Suriname te
redden. En niemand weet nog precies hoe.
Niemand? Ja toch, Deryck Ferrier, de
zoon van de president en directeur van het
Surinaamse ingenieursbureau Ceswo,
heeft een Idee. Hij heeft er ook ai bijval
mee geoogst in regeringskringen.
Ferrier: „De hele Nederlandse ontwikke
lingshulp is aan de bevolking voorbij ge
gaan. De Surinamers zijn er niet zichtbaar
beter van geworden. Mijn idee is simpel,
maar effectief, denk ik. Ik stel voor, dat
Nederland aan Suriname geen cent meer
geeft, maar alleen de garantie dat het ge
durende tien, twintig jaar Surinaamse pro-
dukten koopt tegen de wereldmarktprijs
met een plus. Hoe dat met de EG geregeld
wordt zoekt Nederland maar uit. Daarvoor
is een fonds nodig van pakweg twee mil
jard gulden. Door die afzetgarantie via dat
fonds krijgen wij de kans om van alles te
produceren. Hout, bezems, stoelen, bor
stels, meubels, noem maar op. Op die ma
nier komen een heleboel kleine en grote
particuliere produkties los. Het is dan aan
de Surinaamse overheid om condities te
scheppen voor werkgelegenheid die bij het
land past en bij de mensen. Zodat er geen
één man meer is die stil gaat zitten! De
Hollanders zullen op hun beurt onze pro-
dukten heus wel met winst verkopen. Daar
zijn het nu eenmaal doorgewinterde koop
lui voor. Dus in wezen hoeft het hun geen
geld te kosten. Ze worden er zelfs beter
van".
Ferrier geeft toe, dat het allemaal wat sim
pel klinkt, maar hij gelooft in zijn plan.
„We vragen geen liefdadigheid maar zake
lijkheid. Het is niet helemaal doordacht,
maar ik raak er zelf steeds enthousiaster
over. Laten we er eerst maar eens samen
over praten, Nederland en Suriname, ik
ben ervan overtuigd, dat als ik mijn idee
aan de Nederlandse business-politici pre
senteer, zij er wel wat In zien. Het gaat er
dus om, dat we even een zet krijgen in de
goeie richting. We moeten op den duur
onze eigen boontjes doppen".
En West-Suriname dan, stoppen ermee?
„Natuurlijk niet. Je natuurlijke hulpbron
nen moet je aanboren, wél op een andere
manier dan nu gebeurt".
Maar hoe dat dan precies moet, weet ook
Deryck Ferrier niet te vertellen.
HOMME KROL
APOERA De peperdure spoorlijn loopt
na 75 kilometer dood op een plateau tus
sen twee heuvels van het Bakhuisgeberg
te, waar we uitstappen. Beneden ons ligt
het dan weer gedempt krijsende, dan weer
doodstille oerwoud. In de groene wirwar
verheft zich de bloeiende prachtkroon van
een purperhart. De natuur dwingt ons tot
kleine stemmetjes.
Ir. Sweeb van het ingenieursbureau Nede-
co doorbreekt de stilte: „Onvoorstelbaar,
dat hier straks de graafmachines razen.
De bauxiet die we willen winnen komt van
deze twee heuvels. Het erts wordt op het
hier te bouwen emplacement in wagons
geladen en afgevoerd naar de haven van
Apoera". Een haven overigens, die nog
gegraven moet worden, nog niet eens op
papier is gezet.
Natuurlijk, het oerwoud ter plekke gaat
eraan en de bauxiet wordt gewonnen.
Geen geldverdiener die miljoenen in de
grond laat zitten. De vraag is alleen wan
néér die graafmachines komen. Voorlopig
vorm van spoorstaven, in do Surinaamse
