M a9
1
l
Documentaire van Ev. Omroep
over „De wezen van Oeganda"
BEELD
SPRAAK
TERUGBLIK
Klassieke revue heeft
Plautus harder nodig
dan André van Duin
REVUEdoorBIDO.
TELEVISIE VANAVONDVC
TELEVISIE WOENSDAG
1
RADIO VANAVOND
RADIO WOENSDAG
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
DINSDAG 8 APRIL 1980 PAGINA
André van Duin kreeg dezer dagen als
revue-ster bij uitstek een prachtboek in
handen gestopt. Het eerste exemplaar
van „Bonte pracht - vederdracht", de ge
schiedenis van de revue in Nederland, ge
schreven door theaterfactotum Dries
Krijn en grafisch en illustratief schitte
rend verzorgd door de Walburg Pers te
Zutphen. En toch keek André op zijn
neus en stond hij misschien wel voor het
eerst van zijn leven met een mond vol
tanden. Hij las er namelijk in, dat de re
vue sedert de oorlog niet meer bestaat,
dat er geen geld meer voor is en dat ra
dio en tv dagelijks naarstig in de weer
zijn de laatste krenten en kruimels van
tafel te vegen. Terwijl van hem toch de
laatste jaren werd betoogd, dat hij met
zijn bruisende benadering van het pu
bliek en met zijn ferme uitmonstering
van zetstukken en stariets bezig was de
revue nieuw leven in te blazen. Troost
voor hem overigens, dat Snip en Snap
door Dries Krijn over dezelfde kam wor
den geschoren. In het boek komen zij
zeer bescheiden ter sprake, al gingen zij
door tot 1977. Zij zouden hun glans echter
al lang voordien verloren hebben door
zich als forensen te bedienen van de Bon
te Dinsdag Avondtrein op de radio.
Men zou dit boek lezend denken te maken
hebben met een sombere auteur. Daarvan is
echter geenszins sprake. Hij beschikt over
een gedegen kennis van zaken en brengt
over het ontstaan van de revue in de vorige
eeuw in ons land zaken boven water, die
men al lang aan de vergetelheid achtte
prijsgegeven. Het is echter juist deze kennis
die hem ertoe heeft verleid het verschijnsel
revue te hoog in te schatten. Men wordt dat
al gewaar op de eerste pagina, waar hij aan
toont, dat de revue rechtstreeks afkomstig is
van de Griekse tragedie en de Attische ko
medie, dit in samenhang met de Dionysius-
verering en via Aristophanes met zijn he
kelspelen en de Commedia dell' Arte aan
ons doorgegeven. André van Duin en Snip
en Snap zullen ervan staan te kijken, dat zij
theatraal gesproken directe afstammelingen
zijn van klassieke theaterschrijvers als Plau-
tus en Terentius, die via Shakespeare en in
ons land bijv. Hooft met zijn „Warenar" hun
invloed hebben doen gelden op onze revue
successen als „Als op het Leidscheplein de
lichtjes weer eens branden gaan", „Dat's
goed bekeken" en „Knijpen maar".
Deze overschatting duidt op een te intense
liefde van een schrijver voor zijn onder
werp, maar men moet er onmiddellijk aan
toevoegen, dat juist hierdoor een rijk boek is
ontstaan, want dat doet Dries Krijn ook met
zijn grote liefde: de revue, hij betast de huid
en volgt elke speling van de ziel. Een zeer
leesbaar boek en tevens een beschrijving
van de revuehistorie zoals we tot .op heden
zelden zijn tegengekomen, zo deze al be
stond. Temeer waar hij ook begeleidende
bijverchijnselen als diverterend kermisge-
doe van lieden van laag allooi een plaats
geeft in deze geschiedschrijving kan hem
integere eerlijkheid in de opzet van zijn
boek niet ontzegd worden.
door Ton Oliemuller
/;/y
PRIJS 25 CENT
houd, respons en verrassing. Ook al s
zij in de grond op dezelfde vorm - sketch,
dans, running gag (steeds terugkerende
grap), lichte maatschappijkritiek en ster van
de avond - naast elkaar gezet leiden zij elk
een eigen leven. Een complex geheel der
halve. Wil men daar toch duidelijke lijnen
in aanbrengen, dan moet je ook weten waar
je die moet trekken. Hij bepaalt zich daartoe
door van elk onderdeel van de revue drie
coryfeeën naar voren te halen en die in hun
tijd te plaatsen. Voor de drie grootste revue-
makers van ons land koos hij de pionier
Reyding, gevolgd door van Hall en Bouw
meester. Tot de drie grootste publiekstrek
kers in dit theatergenre rekent hij Buziau,
Davids en Bandy. En tot meest succesvolle
tekstleveranciers Rido, Henvo en Van Tol.
Binnen deze toch beperkte keus weet Dries
Krijn zich een meester in het schetsen van
de betekenis van al die vele anderen zonder
wie de revue evenmin geworden zou zijn
wat ze is, of was volgens de schrijver.
Reyding blies in ons land de revue leven in.
Bouwkundig ingenieur uit Delft leed hij on
der tekort aan opdrachten. Uit bijverdienste
wierp hij zich op zijn liefhebberij, het schrij
ven van zwierig-ironische schetsen, die hij
onderbracht in voorstellingen, die hij in Pa
rijs vooral had leren kennen als de revue.
Als in de jaren 1890 met de kermis de ar
tiesten verdwenen, zette hij dit werk in een
zaal voort. Hij kreeg veel bezoek voor zijn
pogingen tot revue als „De Eiffeltoren",
„Hookie-pookie" en „De doofpot". De laat
ste titel duidt er op, dat hij aanzienlijke, ook
politieke kritiek op de verschijnselen van
zijn dagen lanceerde, hetgeen ongetwijfeld
In de revue „Verboden toegang" kwamen Adam en Eva op het Amsterdamse
stadhuis een boterbriefje halen.
bijdroeg tot de toeloop naar enige honder
den uitvoeringen. Als Amsterdammer moest
je dat gezien hebben. Bovendien creëerde
hij in zijn theater de onsterfelijke Jordaner,
zowel in de rollen van slampamper als min
naar van de vrouw en van het leven. Dit al
les in zijn „Salon des Variétés."
Jaren later volgde Henri ter Hall zijn voor
beeld door een avondvullende revue in het
leven te roepen. Ter Hall begon als beroeps
komiek met een tournee door Noordhol
landse plaatsen. Elk jaar schreef hij een
nieuw programma, waarin overwegend
werd ingehaakt op de dingen van de dag
met veel kritische kanttekeningen. Door
royaal te zijn voor zijn artiesten wist hij de
besten aan zich te binden. Hij ontdekte ook,
dat het grappig bloot leggen van de samen
levingsweeën meer effect sorteerde naarma
te er meer meisjes in de show meedansten.
Ook dat bij voorstellingen in de grote steden
de meisjes luchtiger gekleed konden zijn
dan in de kleinere plaatsen. Elk dansmeisje
werd dan ook voorzien van een danspakje
met verlengstukken die afhankelijk van
plaatselijke optredens wel of niet moesten
worden aangebracht.
Voor de bonte vederdracht op de Bühne
zorgde tenslotte de derde grootheid in dit
vak, Louis Bouwmeester, zelf zoon van een
befaamd acteur, over wiens Shylock met
thans nog napraat. Bouwmeester werd de
grote concurrent van ter Hall. Toen deze
laatste zijn theateractiviteiten neerlegde,
ontfermde Bouwmeester zich over toen al
een grootheid als Buziau. Revue's met deze
artiest werden dagen tevoren uitverkocht,
een reputatie die niet slonk nadat met het
Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt alle cos-
tuums en requisieten van de Bouwmeester-
Willy Alberti begon in de Jordaanrevue
zijn carrière.
revue verloren gingen en er enige tijd niet
kon worden opgetreden. Piet Muyselaar
Vferd door Bouwmeester ontdekt, maar
groeide in Sleeswijks tijd bij toeval pas uit
tot de grote vedette Snip naast Snap in een
snel geschreven sketch voor heer en dame.
Het gebeurde op een avond toen Louis Da
vids ziek geworden was en die openvallende
ruimte moest worden ingevuld. Jacques van
Tol, de uitgesproken tekstleverancier van
Louis Davids, slingerde snel een dialoog op
papier. De revue van Sleeswijk heeft jaren
op deze succestrekker gedreven. Dries Krijn
kan er weinig meer over opmerken dan dat
op die avond de twee microfoon-komieken
Snip en Snap werden geboren, omdat ze
zich lieten inpalmen door de Bonte Dinsdag
avond trein.
Jacques van Tol, die voor een jaarsalaris en
verlies van zijn naam als auteur, al zijn tek
sten aan Louis Davids verkocht, vindt men
in dit boek beschreven als een spitsburger,
die zich altijd richtte naar hoe de wind in de
maatschappij waaide. Dit voerde hem tot
het nationaal socialisme en grote moeilijk
heden na de oorlog. Rido, de schuilnaam
van de journalist Philip Pinkhof, hield met
zijn teksten jarenlang de revue overeind.
Een van zijn bekendste werd „Verboden
toegang", waarin Adam en Eva hun intrede
deden in de revue, die echter op het toneel
wel eerst even op het stadhuis moesten ver
schijnen om een boterbriefje te halen, aan
gezien nooit enige zekerheid was verkregen
over de vraag of zij wel getrouwd waren.
De derde bekende schrijver Henvo werkte
vooral veel in het volkse genre. Hij was de
rasjordaner Henk Voogt die revue per
strekkende meter schreef. Zocht Louis Da
vids in zijn liedjes naar de gemeenzaamheid
van zijn publiek en Buziau op de clowneske
kanten in de mens, Lou Bandy mikte op
meezingers. Heel Nederland zocht met hem
de zon op, ook al liep je met boter op je
hoofd. Dries Krijn komt met tal van onbe
kende bijzonderheden uit de levens van
deze drie grootste komieken, die ons land
gekend heeft in de tijd dat de revue volgens
hem werkelijk nog heette te bestaan.
Het gaat er niet om, dat Dries Krijn van
daag de dag geen talent meer zou onderken
nen in wat we momenteel aan kleinkunstar-
tiesten voorhanden hebben. Hij mist eigen
lijk alleen maar de vorm van de revue.
Maar als deze volgens hem afstamt van het
klassieke drama van eeuwen voor Chr., zou
dan nu plotseling de revue helemaal dood
zijn, werkt inspiratie niet meer na 2000,
3000 jaar?
Hij ziet wel pogingen vandaag om deze
theatervorm haar plaats te doen heroveren.
Maar hij mist het gehalte. En vooral hij ziet
geen duetten meer, die het in de revue altijd
zo goed deden. Krijn wil de oude Romein
Plautus terug op het toneel die André van
Duin ontroerd de hand drukt. Want tegen
Plautus kan Frans van Dusschoten natuur
lijk nitt op.
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.30 Sesamstraat
18.45 Paspoort voor
Joegoslaven
en Italianen
18.55 Journaal
EO
18.59 EO-kinderkrant
19.30 De zwaargewichten
19.55 Hij Die is, en Die
was en Die komt
20.50 Tijdsein
21.24 Tenslotte
NOS
21.37 Journaal
21.55 Panoramiek
22.15 Beeldspraak
22.55 Journaal.
NEDERLAND2
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
KRO
18.59 Sinbad de zeeman
19.25 De Muppet-show
KRO
20.27 Buddenbrooks
21.30 Brandpunt
22.05 Het verdwenen water
van de Nijl
DUITSLAND 1
(Regionaal progr. NDR: 18.00
Andros - Reporter der Grossst
1EZV
gazine. 19.59 Programmaoverz. W
18.00 Mrs. Appelbys Bar. 18.30 I
7. 18.40 Holmes und Yoyo. 19.15
tualiteiten. 19.45 4tel vor 8). 2$
Journaal. 20.15 SpeJprogr. 21.00
tueel magazine. 21.45 Delvecd
22.30 Actualiteiten. 23.00 Gespi
23.45 Journaal.
tage. 22.00 Dodeskaden - Mensc
lm Abseits. 0.15 Journaal.
DUITSLAND 3 WDR
Kleuterprogr. 18.30 TV-cursus
kunde. 19.00 TV-porlret. 19.45 Jo
nal 3. 20.00 Journaal. 20.15 Repo
sprogr. 22.30 Medisch mags
23.15 Journaal.
BELGIE NED 1
18.00 Tekenfilmserie,
serie. 18.30 Open
Jeugdmagazlne.
Journaal. 20.1
21.00 TV-portr
22.15 Journaal. 22.
BELGIE NED 2
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Kien
serie. 18.30 Open School.
Jeugdmagazlne. 19.40 Morgen. 19
Journaal. 20.10 Dierenprogr. 20
BELGIE FRANS
18.15 Spelprogr. 18.30 Culture.,
progr. 19.00 Cultureel progr. 19h'
Regionaal magazine. 19.29 Weert»
richt. 19.30 Journaal. 19.55 Mesjfat),'.
des ronds de culrs. 21.20 Fllmr^,'
tage. 22.10 Ballet. 22.40 Journaal, i 1
BELGIE FRANS 2
18.45 Curieuse nature
Afl.: De bescherming
bouwgronden. 19.15 ZIE NET I.
Variétés: Musiscope. Showprograi
ma met Fablenne Thlbault e.a. 21^
Internationaal Forest National tenni ge~,
rogrj L
i.21|.v
trljd
i 22.00 i
ka'
t b .m»
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
DUITSLAND 1
in actualiteiten. 10J de
11.10 Showprog aa:
mlt Polltur, tv-serk int
agazine. 12.55 Perst'
Kijken met een kamera,
natuurserie
Captain Caveman
Chiffy Kids, tv-serie
15.55
16.05
16.25
16.30 Emily en de drie oude
dames, tekenfilm
16.43 Boudewijn en Pieternel
in de winter, poppenfilm
16.50 In de dierentuin
16.57 De film van Ome Willem
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
srle. 17.5
naai grogr. NDR: 9.30 Kleuterprojj
WDR: 9.30 kleuterprogr.
DUITSLAND 2 J ee
16.15 Kinderprogr. 16.30 Kleum an
progr. 17.00 Journaal. 17.10 Gib da
ne Traume nicht auf, tv-film. 17.41 -
Actualiteiten en Muz.
DUITSLAND 3 WDR
9.30 Kleuterprogr.
BELGIE NED 1
15.30 Open School. 15.55 K
Van 15.30-18.00: Zie NET
eugdprog t
nale Hitparade. VARA 19.02 (S) Popdondsr <j
ndlng Jazz. 23.02 (S) Elpeetuln. I
Edït
klnderprogi
Ï6.«7S)"L
i blokje Nederland!
kringen. 13.30 Opgelet:
EO: 14.20 (S) Radlo-k
(S) Open huls. 16 02
NCRV: 17.45 (S)
Och-
grj»l tendgym. 7.20 De Wekkerradio.
INFO NOS:_...5W«v-
S'SfïïKïi
Show. 14.30 (S) Oe Theo-Stok
[Ink-Show. 17.03 (S) Stampij.
HDUSUM NCRV: 7.00 Nwe. 7.02 Het tover
vuSSt»
3.30 Oude Schoollled|es.
»en kwartje? 14.30 Leet-
0 Operette. 16.00 De Plet-
KlASSttt Onder de hoogte
Orkestpalet. 12.00
Tatelmuz. (12.02 (S) Planowe
mantlek. 12.30 (S) Themagi
Platennws.) 13.55 (S) Zojul
Deze Oegandese jongens, van wie de vaders zijn ver
moord, verblijven in de gevangenis waarin ze tegen hun
wil zijn terecht gekomen en waarin ze helemaal niet
thuis horen.
Een filmploeg van de Ev.
Omroep verbleef kortgele
den in Oeganda om er het
wedervaren te filmen een
jaar na de beëindiging van
de terreur van dictator
Amin. Deze terreur heeft
in menig gezin diepe won
den geslagen. Er zijn
300.000 a 400.000 mensen in
koelen bloede vermoord,
gewoon omdat Amin daar
zin in had. Het gevolg is,
dat dat land 200.000 wedu
wen telt en 800.000 wezen.
Over hen handelt de docu
mentaire „De wezen van
Oeganda", die vanavond
wordt uitgezonden in
„Tijdsein". Voor deze kin
deren is snelle hulp gebo
den en deze is voor een
deel ook al op gang ge
bracht. Kinderen zonder
familie zwerven gewoon
op straat rond. Een deel
van deze kinderen voegde
zich al eerder bij de ter-
reursoldaten van Amin om
ergens bij te willen horen.
Die kinderen vertoeven
momenteel met die solda
ten in de gevangenis, waar
zij helemaal niet thuis ho
ren. Het ontbreekt voor de
opvang niet alleen aan
geld, dat er snel moet ko
men, men vindt in dat land
ook geen mensen meer, die
de leiding voor dergelijke
hulp op zich zouden kun
nen nemen, omdat juist
deze beter onderlegde
groep van de eigen bevol
king het meest te lijden
had van Amin's moordpar
tijen. Hier en daar is of
wordt de bouw gestart van
tehuizen, waarin de verlo
ren lopende kinderen kun
nen worden opgevangen.
De Ev. Omroep heeft al een
actie gestart, maar er is
nog veel meer hulp nodig*
Op de kijkers zal vana
vond een beroep worden
gedaan.
Ned. I 20.50 uur.
Zwaargewichten
Een kijkje in de wereld van de
zee-olifanten, die nabij Cali-
fornië worden aangetroffen.
Ned. I 19.30 uur.
Panamarenko
De Antwerpse kunstenaar Pa
namarenko poogt met zijn
werk zich te onttrekken aan
de wetten van de zwaartek
racht. Bekeken wordt in hoe
verre hem dat lukt.
Ned. I 22.15 uur.
Muppetshow
Danny Kaye vanavond als
speciale gast van de Muppets.
Ned. II 19.25 uur.
Nijlwater
Zoals we al schreven ver
dwijnt het water uit de Soedan
door verdamping van een
moeras. In een Nederlands
project probeert men dit water
vast te houden voor irrigatie.
Ned. II 22.05 uur.
Wie op drie paasavonden tele
visie iets extra-feestelijks had
verwacht is ongetwijfeld zeer
bedrogen uitgekomen. Alles
ging zijn gewone, dus nogal
slome, gangetje. Zaterdaga
vond de Showbizzquizz op 1 en
de Mike Burnstynshow op 2,
waarbij ik nog maar eens moet
aantekenen dat laatstgenoemd
toch ook niet al te hoog tim
merend amusementsprogram
ma nog bepaald spiritueel ge
noemd moet worden vergele
ken bij de doffe ellende die
Ron Brandsteder steeds maar
weer op het scherm smijt. Bij
de VARA was er nog een kort
Engels tv-spel, waar iets van
te verwachten viel, gepland,
maar dat ging op het laatste
moment niet door. Het werd
vervangen door een door de
omstandigheden (staking) op
geschoven aflevering van
,Twee voor Twaalf". En niet
laar iets tegen die
integendeel
veet sinds jaar en
;n daaraan heeft.
dat ik ook
quiz heb
dag wat
En verrassingen waren dus
uitgesloten.
Op de eerste paasdag ruimde
de VPRO vrijwel zijn hele
avond in voor de Duits-Ameri
kaanse cineast met de nogal
Nederlandse naam Wim Wen-
ders. Emile Fallaux had een
gesprek met hem en daarna
werd zijn film „Der Amerika-
nische Freund" vertoond. Een
„moderne gangsterfilm" werd
zij genoemd. In ieder geval
was er nauwelijks sprake van
een gangsterfilm in de overge
leverde zin van dat woord.
Wel ging het duidelijk om een
gangsterfilm op niveau, om
een „sjieke" gangsterfilm zoge
zegd. Maar dat betekende (alt
hans voor ongergetekende) he
laas ook dat het verhaal niet
altijd even begrijpelijk was.
Ook VPRO, zal wellicht me
nigeen met mij hebben ge
dacht.
En de TROS zal waarschijnlijk
toch wel niet hebben veron
dersteld dat zij een eventuele
paasvreugde (wat daar dan
ook onder verstaan kan wor
den) heeft verhoogd met de
vrtoning van „Nee schat, nu
niet" in een opvoering uiter
aard door het „Theater van de
lach", een nauwelijks voorstel
bare opeenhoping van plat
vloerse grolligheden. En zelfs
wie het niet is ontgaan dat
John Lanting natuurlijk best
een goed blijspelacteur is, moe
het dan toch ook zijn opgeval
len dat de rest er maar w.
amateuristisch omheen sprong
Maar ook dat wist men dan al
lemaal al.
Gistermiddag toch nog ee
programma dat er enigszin
uitsprong. Toen werd er in eer
extra uitzending van „Van ge
west. tot gewest" een herinne
rende documentaire vertoont
over de bevrijding van Noord
en Oost-Nederland in apri
mei van 1945. Vier redactei
ren van de rubriek hadde
zich daar aangezet. En zij bt
wezen met hun werkstuk da
zij ook op het gebied van d
documentaire van wat langer
adem uitstekend hun vak vei
staan. En zeker maakten z
ons duidelijk dat de bevrijdir
van de besproken gebiedei
vergeleken bij de bevrijdin
van Westelijk Nederland, te
onrechte een ietwat vergeter
althans verwaarloosde aangi
legenheid is.
HERMAN HOFHUIZ
