zJBSi
Krakersdrama:
buitenparlementaire
oppositie grijpt
naar de wapens
icidócSotwatit
Kritiek rond
barricade-
journalistiek
ANTWOORD POLITIE: BEHEERST
GEBRUIK VAN „OVER-POWER"
Hl
'Vluchtende'
hoofdagent
diep ongelukkig
over foto
i
a
AMSTERDAM Het krakerso-
proer in de Vondetetraat heeft de
vaderlandse taalschat verrijkt met
een nieuw woord: barricadejour-
nalistiek. Er wordt de wijze mee
bedoeld waarop de verslaggevers
van Radio Stad, een lokale hoofd
stedelijke omroep, het gebeuren
hebben verslagen. Daaromheen is
een stormpje van kritiek opgesto
ken; in een glas water waarschijn
lijk, maar toch...
Vooropgesteld zij dat het jonge, vrij
onervaren team 78 uur lang onafge
broken, bijna zonder nachtrust, in
touw is geweest. Onder dergelijke
omstandigheden laten zelfs door de
wol geverfde journalisten wel een
steekje vallen. Maar de eerste
tevens ernstigste fout werd al
gemaakt toen de reporters zich fris
.naar de Vondelstraat begaven op
een tijdstip dat er van barricaden
nog geen sprake was: vrijdagavond
na het kraken van het bewuste
pand. Ze riepen toen de Amster
damse bevolking op, gewapend
met helmen en stokken, naar het
bedreigde kruispunt te komen.
Voorzitter L. van der Linden van de
Nederlandse Politiebond, waarlijk
toch geen voorstander van het door
het Amsterdamse gemeentebestuur
gevoerde beleid, heeft zich daar
over achteraf beklaagd. Volgens
hem zouden er zonder die oproep
geen 25 gewonden onder de politie
gevallen zijn. Radio Stad heeft een
sturende rol gespeeld in de hele rel.
Een escalerende rol en een eenzij
dige ook, want nergens vertelden
de verslaggevers er bij dat de poli
tie met stoeptegels werd bekogeld,
aldus Van der Linden.
Ook maandagmorgen bij het
schoonvegen van de Vondelstraat
'NOU ALS IK DAN
NIKS MAG ZEGGEN,
HOU IK MIJN
MOND VERDER WEL'
maakte Radio Stad weer zo'n ka
rakteristieke fout. Terwijl iedereen
vol lof was over het beheerste op
treden van de Mobiele Eenheid,
riep een verslaggever in de micro
foon: „Dit zijn toch moordenaars",
waarna hij het nummer van het
voertuig bekend maakte dat de
charge uitvoerde..., het als het ware
uitleverde aan de volkswoede. En
toen even later de groep betogers
uit de Nieuwe Kerk verwijderd
moest worden, gaf Stan van Houc-
ke sterverslaggever van Radio
Stad, aanhanger van de „Participe
rende Journalistiek" zo'n per
soonlijk gekleurde weergave van de
feiten dat de programmamaakster
In de studio hem bij herhaling pro
beerde af te kappen, waarop Van
Houcke eindigde met de woorden:
„Nou, als ik dan niks mag zeggen,
hou ik mijn mond verder wel"; on
getwijfeld een primeur in de radio-
journalistiek.
„De omroep is de spreekbuis voor
de aanstichters van terreur", bries
te een bekend ochtendblad dan
ook. En mede-oprichter Gert Jan
Kemme gaf te kennen het bestuur
van Radio Stad te willen verlaten.
„Er is te veel partij gekozen en men
heeft zich te veel aan de kant van
de krakers geschaard". Hoofdre^
dacteur Leo Jacobs tilt ondertussen
niet al te zwaar aan de kritiek. Hij
bekent dat er een paar dingen zijn
gebeurd die achterwege hadden
moeten blijven, maar juicht ander
zijds toe dat de stijl van verslag ge
ven die de grote omroepen plegen
te bezigen (alleen weergeven wat
officiële woordvoerders en autori
teiten te zeggen hebben) is door
broken ten gunste van de barrica-
dejournalistiek, waarin ook gewone
mensen aan het woord komen.
In elk geval raakt de kritiek Radio
Stad op een ongelegen moment.
Dezelfde gemeenteraadsleden die
door verslaggever Van Houcke zijn
uitgemaakt voor „een stelletje
draaikonten", moeten binnenkort
beslissen over een subsidie van
maar liefst een miljoen gulden voor
de omroep. En ook zal de rebelse
geest van Radio Stad wel ter spra
ke komen, wanneer de Tweede Ka
mer volgende week debatteert over
het voortbestaan van streekradio-
experimenten. Een rechtstreeks
veto van de autoriteiten tegen de
„participerende journalistiek" zit er
natuurlijk niet in. Daarvoor is de
vrije meningsuiting een te algemeen
aanvaard goed. Maar het dicht
draaien van de geldkraan vormt
een prima sluitmiddel om monden
te snoeren die het hart voorop de
tong dragen. Dat zit er dus wèl in.
PIET SNOEREN
MSTERDAM *s Morgens zag je ze op
in fiets voor het rode stoplicht wach-
n. Helm op het hoofd, knuppeltje of ij-
ren staaf onder de snelbinder. Alsof ze
ar hun werk gingen. Vanaf het trottoir
ken agenten belangstellend toe. Het
Ibreken van broodtrommeltjes inspi-
le nog tot een kwinkslag. Dat de lo-
omroep Radio Stad de voedselvoor-
ing organiseerde, bleek immers pas
ken
m itbrel
tning
,0 it gebruik van die ijzeren staven, honk-
Iknuppels, zelfs lichtgewicht sloopha
mers op vrijdagmiddag 29 februari, had
,aa n veldslag tot gevolg die in meer dan
mii n opzicht historisch zal blijken. Het tref-
h i tussen de Vondelstraatkrakers en de
og eehonderd man van de Mobiele Eenheid
de .E.) leverde volgens de officiële lezing
t recordaantal van vijfentwintig gewon-
d efcn aan de kant van de politie op, tegen
meer dan drie geblesseerde krakers.
commandant van de M.E. nam de his-
t erische beslissing om van de hem opge-
gagen ontruiming van het pand af te zien
onverrichterzake de aftocht te blazen,
vooral zal de 29e februari bekend
als de dag waarop de buitenparle-
mfaire oppositie in ons land voor het
haar toevlucht nam tot georgani-
lijfelijk geweld.
alatie
tief geweldloos verzet was in de ja-
zestig al gewoon geworden. Ook al
;en in die jaren in Amsterdam twee
hevige gevechten uit tussen demon-
aitefanten en politie-eenheden, waarbij ook
ronden vielen. Deze rellen leidden er
lien zelfs toe dat de Dam op hun eigen
iatief door een groep mariniers werd
ihoongeveegd" Aan stenengooiende
ur-knonstranten en incidentele vechtpar-
als randverschijnsel van confrontaties
de „sterke arm" zijn we in de jaren
intig wel gewend geraakt. Maar een
van honderden opponerende bur
in man-tot-man-gevechten met de
itie komt slechts zelden voor. Op mas-
georganiseerd, geweldadig verzet te-
de overheid lag tot nu toe min of meer
taboe. Dat taboe is vorige week vrij-
doorbroken en heeft in het tijdsbestek
één weekeinde tot een escalatie geleid
de autoriteiten deed besluiten van haar
it ook naar ongekend drastische mid-
in te grijpen. Pantserwagens, elfhon-
man politietroepen, twee helikopters
laar liefst zes Leopardtanks werden er
:et bij de ontruiming van de barrica-
die de opstandige Amsterdammers ter
lediging van hun bastion hadden op-
rorpen. Als deze ontwikkeling zich
irtzet, hoe snel belanden we dan in het
dium van de Japanse taferelen, waarbij
tenden burgers en politiemannen da-
ilang op elkaar inhakken?
enbare orde...
Amsterdammer die hierop evenmin
antwoord weet is de docent strafpro-
recht aan de Vrije Universiteit, drs. Jan
lyé. Zijn visie op de gebeurlijkheden
afgelopen week is niettemin interes-
omdat hij geldt als deskundige bij uit-
in problemen rond de handhaving van
openbare orde. Als inspecteur bij de
sterdamse politie trad hij in de jaren
- '69 zelf geregeld op als pelotonscom-
ndant bij de Mobiele Eenheid. Onder
titel „De Sterke Arm" publiceerde hij
ele maanden geleden een kritisch on-
zoek naar de rol van de hoofdstedelijke
in de gewelddadigheden rond het
uwmarktconflict.
ils bijna iedere Amsterdammer steunt
-34-jarige Naeyé de doelstelling van de
idelstraatkrakers, voorzover dat oog-
k een protest tegen de woningnood
«1st. Hij beklemtoont dat de vraag of
pand waar het in de Vondelstraat om
t, al dan niet gekraakt mócht worden
een open vraag is. in juridische zin is
duidelijk of het gebouw op het mo-
•Jjit van de kraak bij anderen in gebruik
Als dit laatste niet het geval blijkt,
t de opdracht aan de politie om het
<j te ontruimen op een verkeerde be-
rallende beheersing
de opvatting dat aan de barricadering
^Ide Vondelstraatbuurt snel een eind
ist worden gemaakt, is hij het eens. Dit
egd hebbende luidt zijn oordeel over
politie-optreden: „Ik vind dat ze het
heel aardig gedaan hebben. Vergele-
met vroegere rellen en conflicten is de
>ing die de politie aan de dag heeft
buitengewoon opvallend. Direct
vrijdag al bij de mislukte ontruiming.
Leden van de Mobiele Eenheid in de slag met jongeren. Op het balkon van het pand,
waar alles om draaide, zijn de krakers belangstellende toeschouwers.
De verhouding van de aantallen gewonden
bij de Mobiele Eenheid enerzijds en de
krakers anderzijds, spreekt boekdelen. De
beslissing om de actie te staken toen het
echt fout dreigde te gaan, getuigt ook van
een veel behoedzamer mentaliteit. Een
aantal jaren geleden had men domweg ex
tra versterkingen laten komen".
„Dan het opruimen van de barricades, af
gelopen maandag. Er waren tal van provo
caties die uitnodigden tot individueel ge
weld van politiemensen. Het brengen van
de Hitlergroet en het gescandeerd aanhef
fen van de leuze „Sieg Heil", waren nog
maar speldeprikken. Veel moeilijker was
het voor de agenten om „In linie" te blij
ven, zoals dat heet, toen de manschap-
penwagens vlak voor hen zwaar gemoles
teerd werden. Terwijl er voor collega's in
hun directe omgeving gevaar dreigde ble
ven ze toch in de rij lopen. Je hoorde ook
dat ze elkaar onderling aanspoorden: „In
linie blijven, jongens. In linie blijven". Die
vreselijke beheersing, op het bovenmense
lijke af, is nieuw bij dit soort conflicten. Bij
de Nieuwmarktrellen vijf jaar geleden was
daar nog geen sprake van. En in tegen
stelling tot dat conflict is het afgelopen
maandag dan ook niet op een slachtpartij
uitgelopen".
Dreiging...
Het gevaarlijke van de aanpak zoals die
deze week door de politie is gevolgd zit
hem volgens Jan Naeyé in de zwaarte van
het ingezette materieel. „Je kunt natuurlijk
zeggen dat de goede afloop van de actie,
het inzetten van een over-power" heeft
gerechtvaardigd. De dreiging heeft ge
werkt en daarmee is aan de overdaad van
de ingezette middelen een legitieme basis
gegeven. Maar het had wel degelijk ook
fout kunnen aflopen. Als een klein groepje
heethoofden inderdaad met molotov-cock-
tails was gaan gooien zou het toch nog op
een bloedbad zijn uitgelopen. De politie
had immers de uitdrukkelijke bevoegdheid
om te schieten".
„Een tweede bezwaar is dat de krakers
kunnen reageren op de superzware politie-
uitrusting door zelf ook naar zwaardere
uitrusting te grijpen. Vandaag lopen ze
met ijzeren staven, morgen misschien met
pistolen en waarom overmorgen niet met
een anti-tankwapen? De Nederlandse poli
tie is al jarenlang bozig haar opstelling te
verharden. Door zwaardere wapens aan te
schaffen en haar organisatie steeds meer
op militaire leest te schoeien. Denk wat dit
laatste betreft aan het creëren van de Mo
biele Eenheden, de arrestatieteams, de af-
luistereenheden en de opleiding van
scherpschutters. Of de voordelen die dat
biedt zwaarder wegen dan het risico dat
de tegenpartij ook zijn toevlucht neemt tot
hardere middelen, betwijfel ik".
Onderhandelen
De politie is de „sterke arm" van de ge
meenschap pn behoort maar in beperkte
mate zelfstandig te functioneren. Wat be
treft de relatie tussen de verantwoordelij
ke autoriteiten en de politie herkent Jan
Naeyé in het gebeuren van afgelopen
week twee positieve tendenzen. De eerste
Is dat de autoriteiten zich meer dan vroe
ger realiseren dat er naast de „sterke
arm" nog andere middelen zijn om een
conflict op te lossen. „In de jaren zestig
hoefde je niet meer te doen dan op de
tramrails te zitten om onmiddellijk door de
politie weggeslagen te worden. In de afge
lopen vijf jaar is men gSleidelijk aan het
onderhandelen gaan ontdekken als middel
om conflicten te beheersen. In de Nieuw-
marktaffaire was het onderhandelen, zoals
dat voornamelijk door wethouder Lam-
mers gebeurde, nog een fopspeen".
„In de Vondelstraat zie ie dat de krakers
veel meer serieus worden genomen. Er
worden nóg wel schijnconcessies gedaan
natuurlijk, maar daarnaast ook reële, die
men vervolgens ook nakomt. Het scala
van instrumenten om een crisis te beheer
sen is uitgebreid en je ziet nu dat men de
middelen tegen elkaar afweegt en van
meerdere instrumenten tegelijkertijd ge
bruik maakt. Er werd onderhandeld, het
afgelopen weekeinde, maar tegelijkertijd
trof men allerhande maatregelen om op
maandag hard te kunnen ingrijpen".
De tweede positieve tendens is volgens
Naeyé dat de gemeenschap zijn controle
op het doen en laten van zijn „sterke arm"
versterkt. „De geweldsuitvóering is In de
politieke sfeer bespreekbaar gemaakt. Het
zelfstandig, ongecontroleerd functioneren
van de politie zoals dat in Amsterdam nog
onder burgemeester Van Hall mogelijk
was, Is voorgoed voorbij. Direct na het op
ruimen van de barricades besloot de ge
meenteraad tot een debat over de hele
gang van zaken en ook de Tweede Kamer
wil een uiteenzetting over dë betrokken
heid van de rijksoverheid. Je ziet dus kort
om dat de kring van mensen die zich met
politiegeweld bemoeit, groter wordt én dat
politiegeweld in mindere mate als alleen
zaligmakend wordt gezien. Dat zijn twee
positieve factoren die je niet uit het oog
mag verliezen als je de negatieve tendens
signaleert van de steeds militaristischer
organisatie van de politie".
De grotere bereidheid om te onderhande
len en concessies te doen, wordt in meer
rechtlijnige kringen van onze samenleving
ook wel ervaren als het toegeven aan anti
democratische aspiraties. In een aantal
beschouwingen de afgelopen week werd
Amsterdam gesitueerd aan de rand van de
anarchistische afgrond. Het niet ontruimen
van panden waarvan de rechter heeft vast
gesteld dat ze illegaal zijn gekraakt, het
toch nog een weekeinde lang tolereren
van de barricades, zou anti-democratische
elementen in hun streven stimuleren. In
het besef dat ze inderdaad falen in hun
huisvestingsbeleid en geconfronteerd met
een bevolking die van de woningnood let
terlijk overspannen is geraakt, ontbreekt
het de bestuurders eenvoudig aan de
moed om krachtig op te treden, aldus
deze analyse. Jan Naeyé is van deze kijk
óók niet zo ondersteboven.
Als je de dramatische acties van de afge
lopen week louter afdoet als anti-demo
cratisch en dus ongewenst, misken je een
heleboel andere aspecten. Bijvoorbeeld de
letterlijk dramatische, toneelachtige kant
ervan. Met de barricadering van een stuk
je stad werd óók een toneelstuk opge
voerd. Een stuk dat duidelijk moest maken
hoe wanhopig een mens zich voelt zonder
een redelijk dak boven het hoofd. Een im
provisatie, waarvan alleen de ontknoping
van tevoren vaststond. Niettemin heel
spannend en zo echt dat er op de rand
van levensgevaar werd gebalanceerd.
Dank zij een strakke regie en een ingeto
gen bijdrage van de elfhonderd acteurs
die voor de ontknoping tekenden, is die
rand net niet overschreden. Maar span
nend wós het. En de boodschap is prima
overgekomen. Zo niet, dan Is straattheater
De Amsterdamse Kraker graag bereid tot
een reprise.
WILLEM SCHEER
De hoofdagent van de Amsterdamse
hondenbrigade die hier tijdens de kra
kersrellen bij de Vondelstraat in Amster
dam schijnbaar wegvlucht voor een ge
helmde jongeman, is diep ongelukkig
met de publikatie van deze foto in vrij
wel alle Nederlandse kranten, ledereen
die hem daarover aansprak dacht dat hij
de benen nam. Het tegendeel was echter
volgens hem het geval. Zijn lezing is dat
hij hier in looppas op weg is naar een
ander deel van het strijdtoneel, om daar
zijn baas, hoofd van de hondenbrigade,
te ontzetten, die op dat moment in het
nauw werd gedreven en letterlijk in el
kaar werd geslagen door andor „tuig van
de richel". Hij passeerde daarbij een ge
helmde kraker. En net dat moment werd
door ANP-fotograaf Johan Blok vastge
legd. De politieman is nu zo teleurge
steld in de pers, die hem in een vals dai-
glicht zou hebben gezet, dat hij geen
journalist meer te woord wil staan. Ook
al houden collega's hem'voor dat het in
de gegeven situatie helemaal geen
schande zou zijn geweest een veiliger
heenkomen te zoeken. Fotograaf Blok
houdt overigens staande, dat de hoofda
gent wel degelijk wegvluchtte in de rich
ting van zijn terugtrekkende collega's.
„De jongen met de stok rende hem ach
terna en gaf hem nog een paar rake
klappen op zijn schouder".
