Modaal 260 gulden per jaar achteruit CDA en VVD: eerst lijmpoging, oppositie: aftreden noodzaak „Bij Frans zijn alle stoppen doorgeslagen £cidóe(Sou/ia/nt ERN VAN ^STREDEN )TAALPAKKET: LEVEREN /rans Andriessen eesteli jke vader 4an Bestek '81 T otaal weigeraars willen in één gevangenis 5 NENLAND LEIDSE COURANT DONDERDAG 21 FEBRUARI 1980 PAGINA 13 (Van onze parlementaire redactie) HAAG Met uitzonde van de mensen met de ite inkomens zal iedereen de rest van dit jaar een ffer moeten brengen. te men meer verdient, ,t offer groter worden, om- de prijscompensatie van vervalt, terwijl iedereen :elijk bedrag aan belasting- dering krijgt. Voor de Ie werknemer (33.000 gul- bruto per jaar) betekent t hij er 260 gulden netto op achteruit gaat. op het gebied van de inkomens de kern Et nog geheime totaalpakket maatregelen, an het kabinet gisteravond moest beoor- of het na het vertrek van minister An- n nog zou kunnen worden uitgevoerd. vrije beroepen worden in dit zogeheten rend beleid aangepakt. De tarieven van idische specialisten bijvoorbeeld worden l bevroren, voorzover deze een inkomen opleveren dat hoger is dan de norm (een be paald ambtelijk salaris), die de regering redelijk vindt De overheid zelf zal haar uitgaven terugbren gen met drie miljard gulden. Want aangezien de regering het niet verantwoord vindt extra geld te drukken, moet zij zelf ook bezuinigen. Op het bedrijfsleven en de banken wordt een klemmend beroep gedaan om de werkgelegen heid zoveel mogelijk op peil te houden en om in eigen land te investeren, vooral in innovatie projecten. En ook dient er meer uitgegeven te worden aan het opleiden van die werknemers, waar een grote behoefte aan is. Werkgevers en werknemers moeten hun uiterste best om het ziekteverzuim terug te drukken, zodat de pro ductiviteit stijgt. Omdat het voor werknemers in sterke bedrijven moeilijk is een matiging te accepteren, wordt de betrokken werkgevers, ook de buitenlandse, gevraagd een Vermogens- aanwasdeling (VAD) te accepteren. Overwin sten van oliemaatschappijen ten gevolg van de gestegen aardgasprijzen zouden gestort moeten worden in een energiefonds, waaruit innove rende en besparingsprojecten bekostigd moeten kunnen worden. „Hel en verdoemenis" Minister-president Van Agt legde gisteren uit, op een bijeenkomst met Amerikaanse zakenlie den in Rotterdam, waarom al deze maatregelen in de ogen van de regering noodzakelijk zijn. „Geplaatst tegenover een steeds slechter wor dende betalingsbalans, een groot financiering stekort en groeiende werkloosheid moet het ka binet zich concentreren op het verstreken van onze concurrentiepositie, verlaging van het fi nancieringstekort en het handhaven van de resterende werkgelegenheid". Déze doeleinden kunnen volgens de premier niet anders bereikt worden dan door een matiging van de stijging van de inkomens, „die misschien resulteert in een lichte teruggang van de koopkracht van de gemiddelde werknemer". Van Agt zei zich te realiseren dat dit idee niet erg populair is, maar de „hel en verdoemenis", die erover is geroepen slaat volgens hem ner gens op. „Wij willen dat niet omdat we dat zo leuk vinden. Nee, we vragen het omdat voor elke halve procent extra loonstijging, de uitga ven van de regering met zevenhonderd miljoen gulden moeten worden verlaagd" (doordat dan ook de ambtenarensalarissen en de uitkeringen moeten stijgen, welk geld ergens anders moet worden afgehaald). Dat laatste zou een verlies aan werkgelegenheid opleveren, terwijl dat door andere factoren toch al gebeurt De regering durft zo'n matiging te vragen, om dat het werkelijk beschikbaar inkomen van de modale werknemer sinds 1973 is gestegen met 2,5 procent per jaar, terwijl de werkelijke eco nomische groei in die tijd nauwelijks anderhalf procent bedroeg, aldus Van Agt. En wat bete kent het verzoek aan de werknemers nu hele maal, zo vroeg hij zich af, als men het resultaat daarvan in aanmerking neemt „Een man extra aan het werk is belangrijker dan een extra glas bier". In dat kader verklaarde de premier met nadruk dat getracht wordt de laagstbetaalden te ontzien. „En als we geen nieuwe economi sche tegenvallers krijgen, zal ons dat ook luk ken". Kostenbewust Wat betreft de extra bezuinigingen van de overheid zelf merkte Van Agt op aat deze niet zo „dramatisch zijn dat zij de openbare dienst verlening zullen ontwrichten". Bovendien zul len zij de regering, aldus de premier stimuleren zoveel mogelijk kostenbewust te werk te gaan. Over de VAD, waar druk aan gewerkt wordt, zei Van Agt, dat deze, mits effectief, de aanvul ling is op een lange-termijnpolitiek van loon matiging. Onder effectief moet ook worden verstaan dat zo'n regeling alleen werkt als on dernemers zien dat zij er baat bij hebben en haar niet ervaren als straf en de buitenlandse investeerders er niet door worden afgeschrikt „Nederland is een klein land. De marges van het politieke beleid in onze open economie zijn uiterst beperkt. Veel van wat hier gebeurt hangt af van wat in het buitenland gebeurt." Van Agt besloot zijn rede met te stellen dat de gemiddelde burger zich zeer goed van de pro blemen bewust is en „bereid zal zijn zich beper kingen op te leggen als er geen andere manier is voor een oplossing". Brlaten afscheid lister Frans Andriessen stond gistermiddag, tijdens zijn :e optreden in de Tweede Kamer voor de banken te (Van onze parlementaire redactie) <EN HAAG Minister F.H.J.J. Andries- n (50) heeft ook ai in het kabinet-Den yl een belangrijke rol gespeeld. Hij was 'stijds fractievoorzitter van de KVP. Na val van het kabinet-Den Uyl in 1976 erd de figuur Andriessen het middel- unt van een politiek steekspel tussen DA en de PvdA tijdens de ruim 200 da- <n durende kabinetsformatie. De PvdA- •actie voelde namelijk niets voor een ka- het met daarin Andriessen naast Van gt en Kruisinga. Et is altijd wel duidelijk geweest dat Frans Andriessen echt lag" bij de grootste oppositiepartij. Andriessen kan irden beschouwd als een vertegenwoordiger van de chtervleugel binnen het CDA. Uiteindelijk liepen deze matiepogingen dan ook stuk, omdat de toenmalige for- ateur Den Uyl weigerde hem de post van minister van onomische Zaken te laten. Den Uyl wilde wel Aantjes in n kabinet. In een later stadium van de formatieperiode ld hij nog een politieke nederlaag: de voormalige AR-lei- r Willem Aantjes werd gekozen tot fractievoorzitter van t CDA en niet Andriessen. Dat gebeurde op het moment Van Agt in de formatieperikelen moest kiezen tussen Kamer en het demissionaire kabinet. iar de formatiepogingen van Den Uyl op niets uitliepen, >n Andriessen in 1977 alsnog in het kabinet-Van Agt ippen als minister van Financiën. Hij werd daarmee ver- twoordelijk voor de uitvoering van Bestek '81, het geza- enlijke plan van CDA en VVD om tot 1981 tien miljard bezuinigen op de groei van de overheidsuitgaven. An- iessen kan ook als de geestelijke vader beschouwd wor- n van dit bezuinigingspakket. ans Andriessen werd in 1957 voor de KVP gedurende 7 ar lid van de Provinciale Staten van Utrecht. In 1967 erd hij gekozen als lid van de Tweede Kamer tijdens de tingsperiode van het kabinet-De Jong. Op dezelfde dag it Frans zijn intrede in de Kamer deed vertrok Andries- n senior uit het parlement. Deze was zeer aktief geweest het vakbondswerk en kwam in 1933 in de Tweede Ka- er, waar hij later voorzitter van de KVP-fractie werd. jn zoon hield zich de eerste jaren vooral bezig met zijn ecialiteit: volkshuisvestingszaken. Andriessen maakte ïdsdien een bliksemcarrière in de Kamer, want al in 71 volgde hij de ziek geworden Veringa (minister van nderwijs tijdens het kabinet De Jong) op als fractie voor tter van de KVP. Bij de verkiezingen een jaar later was j lijsttrekker voor diezelfde partij, n r. Andriessen is getrouwd en heeft vier kinderen. Hij is ff icier in de Orde van Oranje Nassau. Hij was vóór zijn B ilitieke periode onder meer directeur van het Katholiek istituut voor de Volkshuisvesting en voorzitter van de ovinciale Raad voor de Volksgezondheid in Utrecht. )k was hij curator aan de Katholieke Theologische Hoge- hool in Utrecht, lid van de Raad voor de Volshuisvesting lid van de Raad van advies voor de Ruimtelijke Orde- ng- ij bezocht in zijn jeugd het gymnasium A, studeerde daar- L rechten aan de Rijksuniversiteit te Utrecht, waar hij in >1 afstudeerde. Andriessen kwam op reeds jonge leeftijd aanraking met de politiek. DEN HAAG Bij het CDA heeft men het al weken geleden zien aan komen: Frans Andriessen zou in de bezuinigingsslag in het kabinet on omstotelijk het onderspit moeten delven, en het zou er om spannen oi hij deze nieuwe nederlaag wel zou kunnen dragen. Steef Weijers, spe cialist Sociale Zaken van de CDA- Tweede Kamerfractie voorspelde het al in het januarinummer van het blad van middelbaar- en hoger per soneel: „Andriessen heeft wel een erg grote broek aangetrokken door meer dan drie miljard te willen be zuinigen....Het kabinet kan een dik- taat niet maken". Maar Frans An driessen dikteerde wel en betaalt daar nu de rekening voor. Het zaad voor de crisis van vandaag viel al meer dan een jaar geleden in de politie ke akker. De eerste begroting die dit kabi net verdedigde was gestoeld op de „puin hopen" (de terminilogie is van vice-pre mier Wiegel) van hun voorgangers, de ploeg van Den Uyl. Pas voor 1979 kwam de eerste begroting van dit kabinet. Pet was al meteen goed raak: een ombuiging soperatie van 10 miljard gulden, luiste rend naar de naam „Bestek '81". Het wa ren de dagen dat Frans Andriessen, de geestelijk vader van dit pakket, die daar onder Den Uyl al om had gevraagd, nog kon glunderen. Naarmate Frans' eigen partij, het CDA, echter meer gaten in zijn Bestek '81 sloeg, verloor het gezicht van de bewindsman gaandeweg die glans. De verhouding tussen de departementen van Financiën, Sociale Zaken en Economische Zaken ging steeds meer het karakter dra gen van een gewapende vrede en bij de voorbereiding van de begroting voor 1980 was Andriessen in feite de grote verliezer. Kort nadat hij al met de nodige moeite aan de noodrem had moeten trekken om het gat in de begroting binnen toelaatbare perken te houden moest hij meewerken aan de totstandkoming van een PvdA-ge- tinte begroting voor 1980. Andriessen trok aan het kortste eind, en in politiek Den Haag weet men dat als Financiën tot zoiets gedwongen wordt dit lang in de herinnering blijft van de schatkistbewaar ders aan het Lange Voorhout... Gram halen Met die groeiende frustratie liep Andries sen dagelijks rond en toen de olieboeren van de OPEC hun prijzen maar weer eens fors verhoogden greep hij de zwartgallige voorspellingen van het Centraal Planbu reau met beide handen aan om zijn gram over deze nederlagen te halen. „Hij moest en zou zijn gelijk bewijzen", heet het in CDA-kringen. Politieke vrienden van Andriessen constateerden dat de minister van Financiën steeds meer last kreeg van emotionele uitvallen. In het kabinet wilde hij ten koste van alles een loonmaatregel doordrukken, waarbij iedereen meer dan een jaar op de nullijn zou komen. In deze strijd koos het door de VVD-er Van Aardenne geleide ministerie van Economische Zaken steeds meer de kant van Financiën, waardoor Wil Albeda (So ciale Zaken, CDA) vrijwel alleen kwam te staan. De rustige, op z n tijd listige Albeda wist echter vooral de laatste weken begrip in het kabinet te krijgen voor zijn gema tigde koers. De toenemende sociale onrust speelde hem in de kaart. Hoe meer An driessen een nieuwe politieke nederlaag dichterbij zag komen, des te wilder ging hij om zich heen slaan. „Alle stoppen sloe gen bij hem door", vertelde een van zijn politieke vrienden gisteren. En naar mate een onverzoenlijke Andriessen harder met de vuist op de vergadertafel in het Catshuis sloeg, verspeelde hij meer poli tiek crediet bij het CDA en zijn collega's. De jurist Andriessen kent een enorm ge wicht toe aan de „goeroe van de Neder- landsche Bank", de econooom dr. Jelle Zijlstra, van wie bekend is dat hij een be zuiniging van 4 miljard in de huidige toe stand nog aan de krappe kant vindt. Dat bedrag was al absoluut onhaalbaar in het kabinet. Maar Andriessen, die een ombui ging van deze omvang tot het laatste toe bleef eisen, wilde in feite nog meen weg mef die automatische prijscompensatie (door de vakbeweging met stakingen fel bevochten) en welvaartsvaste koppelingen van uitkeringen en minimumloon. Zonder enig oog voor de maatschappelijke reali teit dat deze verlangens volstrekt onhaal baar zijn, ging hij voort op de dogmatische weg met Zijlstra als kaartlezer. Toen was het ploegleider Van Agt genoeg. Van vriend en vijand kreeg Dries meer en meer te horen dat hij met „de lumme ligheid van de besluitvorming over de so ciaal-economische problemengeen beste beurt maakte. Afspraken met werkgevers en werknemers moesten worden verscho ven, toezeggingen aan het parlement kwam hij niét na. De tijd drong en was rijp voor en compromis. Vorige week vrij dag werd Van Agt op het nippertje afge houden van een stemming over 2,7 mil jard ombuigingen. Een laatste compromis van 3 miljard moest de ploeg bij elkaar houden. Die broek paste Andriessen even min. „Hij trok een nog grotere broek aan en daarvan heeft de realiteit nu de bretels doorgeknipt", zeggen z'n politieke vrien den... ARJEN BROEKHUIZEN Ministerscrisis De vergaande beslissing van minister Andriessen van fi nanciën om ontslag te nemen valt diep te betreuren. Het ka binet is er in ernstige problemen door gekomen op een mo ment dat het landsbelang dat niet toelaat Maar tegelijkertijd heeft Andriessen gelukkig een einde gemaakt aan het ge heimzinnige trek- en duwwerk, waarmee de ministerraad in het Catshuis nu al wekenlang het aanzien van de politiek heeft ondergraven. MeN kan het betreuren, maar Andriessen heeft in feite de logische consequentie getrokken uit zijn afwijkende mening in de ministerraad over de wijze waarop 's lands economi sche problemen bevochten moeten worden. De regering staat nu voor de belangrijke vraag hoe er verder moet worden ge regeerd. Uit het Catshuis kwamen na de eerste ronde in de ministerraad met name van VVD-zijde geluiden, dat An driessen weer in het kabinet zou moeten worden terugge haald. Daarmee zou echter we kunnen het niet andera zien de duidelijkheid in de politiek, waar zo'n behoefte aan is, ingrijpend worden versluierd. Andriessen heeft zich als een consequent politicus niet kunnen vinden in een reeds door de meerderheid van de ministerraad genomen besluit Een terugkeer van hem zou dus alleen mogelijk zijn indien de ministerraad het besluit herziet Een dergelijk zigzaggen kan het kabinet zich absoluut niet meer permitteren na de knauw die het prestige van de regering al heeft opgelopen. HET is van de andere kant niet zo verbazingwekkend, dat met name van VVD-zijde wordt aangedrongen op An dries- sens terugkeer. Men weet dat dit alleen kan indien aan An driessen een prijs wordt betaald, in de vorm dus van extra ombuigingen bovenop de overeengekomen drie miljard. En dat is precies wat de WD wilde en kennelijk nog steeds wil, ondanks het feit dat de zes VVD-ministers in het kabinet af gelopen maandag wel instemden met het drie-miljard-com promis van premier Van AgL De WD loopt daarmee het risico zichzelf ongeloofwaardig te maken. De liberalen moeten een reële keuze willen doen. Ofwel consequenties trekken uit het feit dat men het eigen lijk met Andriessen eens is en mèt hem opstappen, ofwel in het kabinet blijven en het compromis van drie miljard blij ven slikken. ONZE voorkeur gaat verreweg uit naar de laatste mogelijk heid. Een complete kabinetscrisis, voorzien van nieuwe ver kiezingen en een slepende formatie, kan niet in 's lands be lang worden geacht. De gigantische sociaal-economische pro blemen waar het land mee worstelt, vormen daarvoor het belangrijkste argument. Een ander maar dan in de marge gezien is de op handen zijnde troonswisseling. DEN HAAG Drie totaalweigeraars hebben gisteren voor de president van de Haagse rechtbank een kort geding aan gespannen tegen de Staat der Nederlanden en de advocaat fiscaal bij het hoog militair gerechtshof. Zij eisen dat ze bij elkaar worden geplaatst in het huis van bewaring van As sen, zodat regelmatig onderling contact mogelijk is. Het drietal verblijft nu verspreid in huizen van bewaring in Den Haag, Assen en Maastricht. Dit omdat zij toen ze in militaire dienst kwamen alle bevelen hebben geweigerd. Ook bij over plaatsing naar het zg. depot van discipline in Niewersluis wilden ze geen dienst doen. De krijgsraad veroordeelde hen tot achttien maanden cel en ontslag uit dienst Op 12 maart dient een hoger beroep, dat zowel door hen is aangespannen om de strafmaat te verlagen, als door de auditeur-militair die verhoging tot 20 maanden voorstaat. Op het ogenblik is het de drie weigeraars nauwelijks toe gestaan bezoek te ontvangen en wordt hun post gecontroleerd. Ook aan het gebruik om verdachten zo dicht mogelijk bij hun woning te plaatsen is maar gedeeltelijk voldaan. (Van onze parlementaire redactie DEN HAAG CDA-fractieleider Lubbers vindt dat het bij de proble men binnen het kabinet rond het af treden van minister Andriessen niet om de mannetjes gaat maar om de zaak zelf, namelijk de uitvoering van het kabinetsbesluit van afgelopen maandag. „De rest van het kabinet moet nu besluiten of het doorgaat of niet", aldus Lubbers die daarbij de vervanging van minister Andriessen door een ander niet uitsloot: „Het gaat om het zoeken naar een oplossing voor de vacature-Andriessen", zo meende hij. De CDA-er wilde dan ook niet spreken van een redding of ver nietiging van het kabinet. WD-frac- tievoorzitter Rietkerk sluit het niet uit dat het gehele kabinet-Van Agt op stapt na het besluit van minister An driessen zijn ontslag in te dienen. Rietkerk sprak gisteravond in zijn eerste reac tie van een zeer ernstige situatie. „De VVD heeft een zware verantwoordelijkheid omdat wij het beleid van Andriessen altijd van harte hebben ondersteund". Rietkerk achtte de kans zeer klein dat Andriessen alsnog zou besluiten toch in het kabinet te blijven zitten, een moge lijkheid waarop CDA-voorzitter Steenkamp tot het laatst had gehoopt. Rietkerk: „Ik zie twee oplossingen. Of het gehele kabinet gaat weg of minister Andriessen besluit op basis van het be raad alsnog te blijven", en hij wilde niet uitslui ten dat deze laatste mogelijkheid intussen al verkeken is. De VVD-er sloot in zijn reactie aan op eerdere uitlatingen van vice-premier Wiegel. Ook deze achtte een kabinetscrisis niet uitgesloten wan neer één van de bewindslieden geen verant woordelijkheid voor het kabinetsbesluit zou willen nemen. Wiegel noemde de mogelijke cri sis echter niet in het belang van het land. For meel wenste Rietkerk, daarin gesteund door zijn CDA-collega Lubbers, nog geen commen taar te geven op de politieke situatie die is ont staan na het bekend worden van de ontslagna me van Andriessen. Beiden willen eerste de be weegredenen van de minister weten, Deze heeft die redenen naar verluidt in een uitvoeri ge brief aan premier Van Agt uit te doeken ge daan. Eigen verantwoordelijkheid Lubbers benadrukte in zijn reactie dat de we zenlijke vraag op dit moment dient te zijn hoe de afzonderlijke bewindslieden met hun eigen verantwoordelijkheid staan ten opzichte van de uitvoering van het kabinetsbesluit. Pas wan neer het kabinet op die vraag een antwoord heeft gevonden kan bezien worden of daarvoor binnen het parlement voldoende steun aanwe zig is, aldus Lubbers. De CDA-fractievoorzitter zei verder dat bij het besluit van Andriessen om op te stappen de vermoeidheid een grote rol heeft gespeeld. „Bepaalde ministers worden door de harde feiten gedwongen tot een opstel ling die in de realiteit niet haalbaar is en dat is slopend", aldus Lubbers. „Ik heb Andriessen geadviseerd door te gaan, omdat er zeer belang rijke stappen zijn gezet". Lubbers doelde hierbij op het kabinetsbesluit van afgelopen maandag. Plaatsvervangend voorzitter van de PvdA-frac- tie in de Tweede Kamer, Ed van Thijn, zei dat een kabinet dat zijn minister van Financiën verliest zijn hart kwijt raakt en geen mogelijk heden meer heeft om voort te bestaan. Het ka binet kan zich, aldus Van Thijn, dan ook niet veroorloven door te gaan zonder minister van Financiën. „Andriessen is de vader van Be stek '81 en de eerst verantwoordelijke voor het sociaal-economisch beleid van het kabinet. Het is dan ook geen ministerscrisis maar een be- leidscrisis. Het kabinet kan nu niet verder gaan alsof hun neus bloedt". Van Thijn constateerde verder dat het lot van het gehele kabinet nu in handen ligt van Lub bers en Rietkerk. Ten aanzien van de VVD me moreerde Van Thijn de steun die vanuit die partij altijd aan de lijn Andriessen is gegeven. Dus moet de VVD na het aftreden van An driessen haar ministers uit het kabinet terug trekken, een verantwoordelijkheid die Riet kerk niet wil nemen. Een kabinetswisseling zonder verkiezingen noemde hij ondenk baar". Van Thijn vervangt fractievoorzitter Den Uyl die met vakantie in Oostenrijk is D'66: WD beslist Namens D'66 legde ook Brinkhorst (fractie voorzitter Terlouw is ziek) de verantwoorde lijkheid over de vraag of het kabinet zonder Andriessen door kan gaan, bij de VVD. Deze partij heeft altijd zo hard om bezuinigingen van vier miljard gulden gevraagd dat men nu con sequent moet zijn en achter de minister van Fi nanciën moet gaan staan. CDA-voorzitter Steenkamp zei in een eerste re actie dat het kabinet in theorie ook zonder An driessen zou kunnen blijven zitten en Andries sen door een andere CDA-er kunnen vervan gen. Ook deze CDA-er wilde niet op het uitein delijke besluit van het kabinet vooruitlopen. Professor B. Goudzwaard, schrijver van het CDA-programma „Niet bij brood alleen" en lid van de programmacommissie van het CDA, zei dat de problemen in Nederland op dit moment zo ernstig zijn dat de vorming van een natio naal kabinet te overwegen zou zijn. Via deze tussenweg zouden tussentijdse verkiezingen kunnen worden overgeslagen, aldus Goud zwaard. Mocht er geen nationaal kabinet ko men dan wil deze CDA-er een coalitie met de PvdA gaan vormen. FNV-voorzitter Kok wilde geen commentaar geven op het aftreden van Andriessen. „Wij be oordelen de club alleen op beleid", aldus fcok. Hij noemde het aftreden op zich als politiek feit wel opmerkelijk, „maar dat is voor ons niet be langrijk" zo voegde Kok daaraan toe. CNV- voorzitter Van der Meulen toonde zich blij dat minister Albeda van Sociale Zaken aan zijn standpunt heeft vastgehouden. Hierin zag Van der Meulen een sprankje meer hoop voor het bereiken van een centraal akkoord tussen werkgevers en werknemers.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1980 | | pagina 13