„Gebruik de orgel- en spreeklijn
van de middeleeuwse kerk
Stadsgehoorzaal staat volgende week
kosteloos bol van Leidse popmuziek
1 Festival moet
doorbraak
worden voor
Carte Blanche
Acteurs dragen
Ayckbourn
V
OPLOSSING VOOR AKOESTIEK HOOGLANDSE KERK
STAD/REGIO
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 1 FEBRUARI 1980 PAGINA 5
Op mijn omwegen door stad en land kom
ik graag mensen tegen. Elke morgen tussen
tien en elf uur kunt u mi| telefonisch vertel
len wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Het nummer van mijn geduldi
ge telefoon is 071-122244; u kunt dan naar
toestel 18 vragen.
spreekt. Je mag namelijk pas
doorgAn met het volgende
woord, ja? als je in de grote
ruimte, ja? de weergalm
van je vorige woord hebt
teruggehoord. Daar hoef je
je stem niet voor uit te
rekken; daar moet je alleen
duidelijk articulerend voor
jezelf stil blijven staan en
denken, dat je zowat in slaap
valt vanwege de traagheid.
Als je die techniek eepmaal
onder de knie had, kon je -
en dat werd geoefend - op
een voetbalveld
verstaanbaar zijn als je in
het ene doel stond te praten
en je toehoorders in het
andere doel naar je zaten te
luisteren. Ja, zaten; ze zaten
in dat doel"
Op die techniek - afgezien
van het voetbalveld dan - is
in de akoestiek de spreeklijn
van middeleeuwse kerken
geënt. Als je nu, met Jan
Doove, in het priesterkoor
van een middeleeuwse kerk
een zangkoor laat zingen in
de spreekrichting, kun je
dus vooraf begrijpen dat je
met je koor het schip in gaat
„Al die goedwillende
zangers en zangeressen, die
in een heel andere en
kleinere ruimte een
muziekstuk hebben
ingestudeerd en van de
regels van de weergalm van
woorden niets weten, zingen
in de oren van de
toehoorders de hele
kakofonie bij elkaar. Het
zangkoor stond in de
middeleeuwse eredienst op
een eigen plaats: in het
priesterkoor, ja? haaks op
het altaar en dus haaks op
de spreeklijn; ja De plaats
van het (kleine) zangkoor
was aan de noordkant van
de kerk en het zanggeluid
werd via de zuidmuur van
het priesterkoor, op
eenzelfde manier waarop
een biljartbal wordt
weggestoten, de kerk
ingestuurd. Die zangers
hadden - op flinke afstand -
het orgel aan hun rechterzij
dus".
De orgel - akoestische lijn
liep en loopt nog steeds
precies tegengesteld aan de
spreeklijn die Doove heeft
uitgestippeld: van kerktoren
naar priesterkoor, maar dan
wel van hoger naar lager,
want het orgel hangt hoger
dan de toehoorders zitten, of
staan eventueel. Jan Doove
doceert verder: „Welnu, als
een kamerkoor zonder
begeleiding een concert
geeft in een kerk als de
Hooglandse, moet de plaats
van dat koor uiteraard in de
akoestische zanglijn passen.
Ja Dat betekent, dat de
luisteraars niet de neuzen
van de Zingenden moeten
zien, maar de
rechterschouders. Nietwaar,
je komt tenslotte niet naar
een concert om de neus van
Truus of Jan - Jaap te zien,
maar om in harmonie van
het kamerkoor ook de
stemmen van Truus en Jan -
Jaap te horen Een koor, dat
met orkestbegeleiding een
concert geeft, moet daarom
gebruik maken van de
akoestische orgellijn en
derhalve opgesteld worden
op orgel hoogte..."
Dat betekent volgens Jan
Doove, dat er voor zo'n
concert een tribune moet
worden gebouwd. „Maar", zo
zegt Jan, die in de loop van
het, gesprek na het gelach tot
rust is gekomen, „zo'n
opbouw kan toch geen
probleem zijn Ten eerste
bezit de Ned. Hervormde
Gemeente zo'n tribune en
ten tweede heeft óf de
gemeente Leiden óf de
Stichting Pieterskerk ook
nog zo'n ding. Er zal wèl een
trap moeten worden
aangeschaft om dat
zangkoor op orgelhoogte te
krijgen. Er zal óók een
ommekeer moeten komen in
het luistergebruik. Die
akoestische orgellijn wijst de
toehoorders met hun gezicht
naar het priesterkoor. Vanaf
de muur van het
priesterkoor komt namelijk
de galm naar de toehoorders
terug; terug in het volle
gelaat En waar kom je dan
anders voor naar een
concert dan voor het
muzikale klankgenot
„Kerkmuziek is nooit
kijkmuziek geweest, zoals in
een concertzaal. Dat moet
een publiek weer zien te
leren en leren kennen. Kijk,
de port is op. Een concert
bijwonen in de Hooglandse
kerk is iets anders dan een
concert beluisteren in de
Stadsgehoorzaal. Ja Het is
geen kwestie van
onhoffelijkheid om in de
Hooglandse kerk de
uitvoerende musici
(achterin, op orgelhoogte) de
rug te tonen. Het is beter om
de rug te laten zien en goed
te kunnen horen, dan de
neuzen te zien en te klagen
over de onverstaanbaarheid.
Wat zeg je Is dat een
doorbreking van een traditie
Ja zeker, dat is het, maar
wel in het voordeel van veel
mensen die naar mooie
muziek willen luisteren".
Praktische ideoloog Jan
Doove laat het niet bij een
lachbui en de nu beëindigde
uiteenzetting. Volgende
week trekt hij met een stel
muziekkenners (als je
daaronder ook recensenten
mag rangschikken) naar het
innerlijk van de Hooglandse
kerk om er de situatie van
de Sint Pancras terug te fj
roepen. Dan wordt er de
akoestiek getoetst aan een
zienswijze die best eens
waardevol zou kunnen zijn.
Het klinkt al ontzettend
mooi - heb ikzelf ervaren -
als een Leidse Cantorii
zingend een „introitus
maakt vanuit de
kooromgang naar het schip
toe.
Stormbal' in Sassenheim de
eerste prijs.
De groep prijst zich, in tegen
stelling tot veel andere band
jes, gelukkig met hun oefen
ruimte. Zij repeteren elke
week in de Christus Dienaar-
kerk in Zoeterwoude. Gratis.
In ruil voor het mogen oefe
nen in de kerk treedt een deel
van de band. af en toe op voor
de kerkgangers.
Het nummer dat van Carte
Blanche op de lp Eight Track
te horen is, heet 'Sweat Lora-
ne'. Geschreven door de be
kende zanger/gitarist Daniël
Sahuleka en bewerkt door Lex
en Gerard Oltshoorn.
De formatie 'Carte
Blanche'.
i I I lil HIIIB1I I Illll—■IIWIII I—Hill I Wil— ■■■■■III IIII 11IIH I
LEIDEN Tot de ta
lentvolle Leidse groepen
die zaterdag 9 februari
in de Leidse Stadsge
hoorzaal optreden be
hoort ook de groep Carte
Blanche. Het is een 7
man en 1 vrouw tellende
popformatie die muziek
maakt in een funky,
jazz-rock achtige stijl.
De leden van de groep
zijn al drie jaar samen.
Slechts een enkele keer
traden zij op maar nog
nimmer voor een echt
groot publiek zoals dat
in de Stadsgehoorzaal te
verwachten zal zijn. Ook
voor hen moet het festi
val een beetje de door
braak betekenen.
De groep bestaat uit Kenny
Lalopoua - zang; Lex Olt
shoorn - drummer,zang; Ge
rard Oltshoorn - keyboards;
Paul Oltshoorn - bass en zang;
José Oltshoorn - trompet,
zang; Willem Mijdam speelt
saxoioon en zingt; Robert de
Goede speelt slag en sologitaar;
Evert Pauwels is technicus. De
muziek van Carte Blanche is
geïnspireerd door groepen als
Earth, Wind and Fire, The
Commedoors, Sea Wind, Ste-
vie Wonder en Al Jarray.
Toch spelen zij voor het groot
ste gedeelte eigen nummers of
eigen arrangementen. De
groep is er niet zo op uit be
roemd te worden. Ze spelen
gewoon het liefst voor hun
plezier. Vaak hebben ze daar
om nog niet opgetreden. Wel
:n zij vorig jaar tijdens
talentenjacht in 'De
ook niet, dat ik Arie de Ru
(Arie schrijft over
muziekuitvoeringen, zeg
maar, T. P.) wil beledigen.
Ik bedoel alleen maar te
zeggen, dat het akoestische
probleem geen kwestie is
van de Hooglandse kerk,
maar van de mensen die in
die kerk muziek willen
maken".
Jan Doove gaat er extra
goed voor zitten. „Honderd
jaar geleden werden in de
Hooglandse kerk landelijk
befaamde muziekfeesten
gehouden en in alle
verslagen, die toen over de
uitvoeringen werden
geschreven, werd de
akoestiek van de kerk
geroemd. Wat mag het zijn;
een portje Een jonge Die
heb ik niet in huis. Maar
heeft de restauratie van de
laatste decennia de akoestiek
nu ineens met de muziek
meegestuurd Welnee; kom
nou. De restauratie heeft
alleen zó lang geduurd, dat
de mensen niet meer weten
hoe je met de akoestiek van
een middeleeuwse kerk om
moet springen. Als je
namelijk op een verkeerde
plaats in die kerk gaat staan,
kun je vooraf natellen op
alle vingers van alle koor -
en orkestleden samen, dat de
akoestische regels je de das
om zullen doen. Er bestaan
namelijk voor middeleeuwse
kerken drie akoestische
richtlijnen, ja? te weten de
spreeklijn, de zanglijn (nee,
niet de zanglijster man), en
de orgellijn. En ik bedoel
met het woord „lijn"
letterlijk de verbinding
tussen twee punten; ja?"
Volgens Jan Doove - en
waarschijnlijk bevindt hij
zich in goed gezelschap -
loopt de spreeklijn vanuit
het (nu priesterloze)
priesterkoor in de richting
van de kerktoren, waar het
orgel hangt. „Anno 1980, ja?
zijn we zó vertrouwd
geraakt met het gebruik van
microfoons, dat we vergeten
zijn, dat we voor het spreken
en de verstaanbaarheid die
krengen helemaal niet nodig
hebben. Ja In de periode,
waarin aan mij gesleuteld
werd om van deze
eigenwijze vent (sic T. P.)
een pastoor te maken,
kregen we spraakles. In de
voorhof van 's Heren
wijngaard dus. Tot vervelens
toe werd ons toen verteld,
dat je in een grote ruimte zó
moet spreken, dat je zelf
denkt dat je te langzaam
Jane nerveus en laat alles in
het honderd lopen. Het twee
de bedrijf toont een kijkje in
de keuken van de architect
Geoffrey Jackson en zijn
vrouw Eva.
Eva probeert zelfmoord te
plegen, wat haar telkens be
let wordt door het in- en uit
lopen van de gasten. Deze
hebben echter niets in de ga
ten. In het derde bedrijf
wordt Marion, de vrouw van
de bankier Ronald Brewster-
Wright ontmaskerd als een
alcoholiste. Het vierde echt
paar, de Potters wordt nooit
ten tonele gevoerd, maar
blijft op de achtergrond aan
wezig als bedreiging voor de
gezelligheid.
Elk bedrijf voert ons een
stapje hoger op de sociale
ladder (speculant, architect, i
bankier) en dieper in een
poel van ellende. Tenminste 1
dit lijkt Ayckbourn's bedoe
ling te zijn geweest Echter
in het tweede bedrijf liggen
de mensen het meest in de
vernieling, het derde bedrijf
blijft er daarom een beetje
bungelen. Het is trouwens
opvallend dat het alweer de
vrouwen zijn die aan hun si
tuatie ten onder gaan.
Het eerste bedrijf was com
pact en hield er goed de
spanning in. In het tweede
bedrijf gebeurde er teveel en
liepen teveel dingen door el
kaar heen, om lang boeiend
te blijven. Het derde bedrijf
had nog minder kracht en
ging als een nachtkaars uit
De spelers lieten zich van
hun beste kant zien en
brachten door hun spel de
benodigde vaart in het stuk.
De regie was uitgewogen en
het uitgebreide décor paste
bij de sfeer van de voorstel
ling. „Gekke mensen" is ge
heel een voorbeeld van een
stuk dat het geheel moet
hebben van kwaliteitsac
teurs. Uiteindelijk brengt het
zelf te weinig mee.
JACQUELINE MAHIEU
Tumult in een
bovenkamer aan de
Papengracht in Leiden.
Brullen van het lachen.
Op een avond, vorige
week. Jan Doove had
zojuist de Leidse
Courant gelezen. Een
muziekrecensie, om
precies te zijn. Een
bespreking van het Con
Amore - concert in de
pas zo schoon
gerestaureerde St.
Pancras - of Hooglandse
kerk. Hij had nauwelijks
kennisgenomen van de
kop boven het stukje, of
Jan Doove begon te
hinniken, te bulderen
van de lach. Daar kwam
ik op af, want als je Jan
Doove zo bezig hoort
moet er iets aan de hand
zijn. Jan Doove roert
zich niet alleen met
slaande trom en
vliegend vaandel bij
aangelegenheden die de
veelgeplaagde
Pieterswijk betreffen,
ook de muzikale kanten
van het Leidse leven
hebben zijn warme
belangstelling.
Zowel om de ene
hebbelijkheid als om de
andere wordt hij in allerlei
kringen gehoord en niet
zelden verguisd. En het erge
van de zaak is, dat Jan nog
mèènt ook, wat ie te berde
brengt. Maar alles bijeen
genomen is het best wel eens
leuk, te vernemen wat
Doove op z'n lever heeft
Zeker als ie een muzikale
boom opzet in een of ander
periodiek. En als je hem dan
op straat al hoort lachen,
kun je als kranteman een
bruikbare kolom
verwachten.
Op naar Jan dus; tussen de
relieken van een verglijdend
rooms leven, met de dingen
der muziek ook: op de
grond, op de vleugel, aan de
muren, op de stoelen en het
bed. Hij kijkt je aan op een
manier alsof hij wil zeggen:
je begrijpt toch wel wat er
aan schort hè Hij vindt het
ook niet gek als je dat niet
onmiddellijk doet. „Kijk die
Leidse Courant van je nou
eens aan. Wat lees ik daar
„Hooglandse kerk bewijst
akoestische ongeschiktheid".
In andere kranterecensies
woorden van ongeveer
gelijke strekking. Je moet
het me maar niet kwalijk
nemen, maar dergelijke
uitspraken werken op mijn
lachspieren. Kijk maar, die
spieren, zie je, daar werkt
het nou op. Die uitspraken
bewijzen namelijk, dat de
stelling juist is, dat je de
geschiedenis moet kennen
om een zinnig verhaal te
schrijven. Nee nee, blijf nou
zitten. Zo heb ik het nou ook
weer niet bedoeld. Ik bedoel
LEIDEN Het zijn de ac-
teups geweest die het stuk
„Gekke Mensen" van Ayck
bourn dat gisteravond speel
de in de Schouwburg naar
een hoger nivo hebben ge
tild. Het stuk toont in het be
gin de belofte interessant te
worden, maar glijdt steeds
verder af naar niemendalle-
righeid.
„Gekke mensen" bezit een
duidelijke structuur; elk be
drijf speelt zich af op een
kerstavond in de keuken van
een echtpaar dat drie andere
echtparen op bezoek heeft.
Vanachter de schermen ziet
het publiek wat er allemaal
mis gaat met de desbetref
fende paren en dat is nog al
wat. Bij Sidney en Jane Hop-
croft valt het nog wel mee.
Zij zijn mensen die sociaal en
financieel hogerop willen en
daar voor de Jacksons en
Brewster-Wrights willen ge
bruiken. Vanwege het be
langrijke van deze gasten, is
LANGSPEELPLAAT MET LOUTER LEIDSE POPGROEPEN
LEIDEN Acbt Leidse talentvolle pop-
groepen treden zaterdag 9 februari op in de
Stadsgehoorzaal tijdens bet Luba Loves Lei
den Festival. De Stadsgehoorzaal zal dan
van balt twee 's middags tot elf uur 'sa-
vonds tot de nok toe gevuld zijn met mu
ziek. Behalve de acbt Leidse groepen Carte
Blanche, The Dummies, First Love, Gargoy
le, Tower, Szmotsz, Sherlock en de Mixed
~Jp Band, zullen in de bovenzalen ook nog
[/verse tolk-artiesten te zien zijn en boudt
een drive-in discotheek de danslustigen in
beweging. Verder zal bovendien travesties-
bow worden gehouden. Het festival is een
initiatief van Don Hansen en Eric Guns van
organisatiebureau 'Sherlock'.
Het festival wordt behalve door uitzendbureau
Luba, ook financieel gesteund door platenmaat
schappij Old Way uit Rosendaal. Dit maakt het
mogelijkdat het hele popgebeuren gratis toe
gankelijk is. De al eerder aangekondigde toe
gangsprijs van 10 gulden is vervallen. Genoem
de platenmaatschappij heeft ter gelegenheid
van dit festival een elpee opgenomen met de
acht deelnemende groepen. Deze L.P. 'Eight
Track' zal vanaf morgen in de platenzaken te
verkrijgen zijn voor slechts 10 gulden. Ook is
hij te koop tijdens het festival in de Stadsge
hoorzaal. Het eerste exemplaar van de plaat
werd gistermiddag officiéél overhandigd aan
wethouder P.H. Schoute. Bij deze overhandi
ging werd tevens de aandacht van de wethou
der gevraagd voor de nijpende oefenruimte-
nood van veel Leidse bandjes.
Daar volgens de voorschriften maximaal 2300
mensen in de Stadsgehoorzaal kunnen worden
toegestaan, zijn ook eenzelfde aantal gratis ver
krijgbare toegangskaarten gedrukt Deze blau
we kaarten kunnen worden afgehaald bij vesti
gingen van uitzendbureau Luba, bij het VW
en de meeste Leidse platenzaken. De gele kaar
ten die in de voorverkoop zijn verkocht wor
den bij inlevering bij het uitzendbureau terug
betaald of als men dit wenst geruild tegen de
L.P.'Eight Track'. Van de plaat zijn inmiddels
5000 exemplaren vervaardigd. Bij grote belang
stelling zal een tweede persing volgen. Een der
gelijk streek of plaatsgebonden L.P. kan niet
uniek in Nederland worden genoemd, maar
voor Leiden is het dat wel. De L.P. bewijst dat
in Leiden veel muzikaal talent aanwezig is.
lent dat tot nu toe niet de kans kreeg door te
breken.
