Prins van Oranje
Eerste Beatrix-
postzegels in mei
Staatshoofd 5IS fi .-.-5*. WILLEM ALEXANDER
ylletiteh '1 Na een eeUW WeeF
Zeven prinsen gerechtigd tot Nederlandse
troon
Kroon niet
enig symbool
van het
koningschap
Geen
gratie
op grote
schaal
verwacht
AANMAAK MUNTEN
KANNOG JAREN DUREN
BINNENLAND LEIDSE COURANT VRIJDAG 1 FEBRUARI 1980 PAGINA 24Ü
DEN HAAG Als koningin Juliana
straks officieel troonsafstand ten
gunste van haar dochter Beatrix heeft
gedaan, is Nederland meteen een fe-
nomeen rijker, dat het sinds het over
lijden van de zoons uit het huwelijk
van koning Willem III met Sophie
van Württemberg (Willem stierf in
1879 in Parijs, Maurits was toen al
overleden op 6-jarige leeftijd, Alexan
der overleed in 1884) niet meer heeft
gehad: een heuse kroonprins, die als
enige zoon van Beatrix en Claus
grondwettelijk de titel Prins van
Oranje mag voeren. En dat is dan de
op 27 april 13 jaar wordende Willem-
Alexander, een prinsje dat inmiddels
z'n sporen in de publiciteit al meer
dan verdiend heeft.
Willem-Alexander, een blozend blonde
prins die eindelijk zeer duidelijk is. wat
de Oranje-familie vóór hem ontbeerd
heeft: een jongen. En die als zodanig dan
ook hele pagina's van blijkbaar dik in
hun ruimte zittende kranten haalde:
Willem-Alexander zou nou niet zo'n
braaf baasie zijn, want hij had met prop
pen naar fotografen geschoten en de he
ren ook op andere manieren niet met
respect bejegend. Wat een land waar dat
allemaal maar kan, zei Wim Kan al eens
over Nederland. En jawel, het is achteraf
eigenlijk te gek om over te denken, dat
volwé^ssen verslaggevers het Gooise gin
gen afstropen om schoolgenootjes van
Willem-Alexander heus te interviewen
over wat ze van dat stoute prinsje dach
ten.
Willem-Alexander, de eerste kroonprins
na bijna een eeuw. En wat een verschil
len. In de tijd van Willem III was er
sprake van een internationaal fenomeen,
de „Kronprinzenfieber" waar elk hof
wel last van had. Een merkwaardig soort
koorts voortkomende uit het feit dat
heersende vorsten de angstige gewoonte
hadden hun zoons buiten staatszaken te
houden, waartegen die dan logischerwijs
weer in opstand kwamen. In het moeilij
ke huwelijk tussen Willem III en konin
gin Sophie telde nog eeas als bijkomend
probleem het feit dat kroonprins Willem
een morganatisch huwelijk (.met een
niet-adellijke vrouw) wilde aangaan,
hetgeen toen niet veel minder dan een
koninklijke schande was die direct de
kóp moest worden ingedrukt.
De opvoeding van de na-oorlogse Oran
jes heeft laten zien dat democratisering
ook in koninklijke dynastieën een te
recht gewaardeerd woord is. Willem-
Alexander en zijn broertjes gingen naar
gewone scholen en fcullen, evenals dat bij
hun moeder Beatrix gebeurde, terdege
ingewijd worden in de hedendaagse taak
van een telg van het koningshuis in een
constitutionele monarchie. Willem-Ale
xander, die sinds vorig jaar het Baarns
lyceum bezoekt, zal overigens wel van
school moeten veranderen.
Het is weliswaar ver voltooid verleden
tijd dat, zoals in de dagen van Johan de
Witt en de jonge stadhouder prins Wil
lem III, -de Oranjeklanten onder het ge
wone, regenten natende volk uitbundig
zongen als het koetsje met de prins voor
bijkwam „Al is ons prinsje nog zo klein,
eens zal het toch stadhouder zijn", het
idee dat Nederland weer een toekomstig
koning rijk is blijft ongewoon. Dat bleek
trouwens al bij de doop van Willem-Ale
xander in 1967 toen de oudste bruikbare
traditionele doopkleding een doopjurk
van point de gaze, met kloskant geappli-
ceerd op tule, was die Willem III in 1880
aan zijn tweede vrouw, koningin Emma
schonk, en die nog nooit door een man
nelijke nakomer werd gedragen. Wil
lem-Alexander, kroonprins. Een prins
met een streepje voor, figuurlijk èn let
terlijk, want toen bekend werd dat zijn j
twee namen met een verbindingsstreepje
aan elkaar zaten, protesteerden meteen
een viertal Utrechtse families bij wier
kinderen dat niet mocht van de burger
lijke. stand. Een levensgroot probleem
dat inmiddels weer is rechtgezet, zo zijn
we dan ook wel weer in Nederland.
Willem-Alexander, het bekendste klein
kind van koningin Juliana zoals bleek
bij een enquête uit 1974, is een gewone
jongen met een streepje tegen bij de foto
grafen. En niemand zal het ons kwalijk
nemen als we stellen dat er in de toe
komst nog best eens een fotocollega
kwaad mag worden op de prins. Wie in
eigen boezem zoekt naar het kattekwaad
en het ongerief dat hij met veel plezier
en jeugdige overmoed gepleegd heeft,
mag blij zijn dat Oranje-telgen vandaag
de dag ook normale kinderen mogen en
kunnen zijn. Al heet hun moeder dan
ook straks koningin.
DEN HAAG De Nederlandse ko
ningen dragen geen kroon, maar zij
hebben er wel een. Zij wordt met de
andere symbolen van het koning
schap, ook wel insignia of regalia, be
waard in de zilverkluizen van paleis
Noordeinde in Den Haag. Behalve de
kroon zijn dat de scepter, de rijksap
pel, het rijkszwaard, het rijksvaandel
en omdat het in Nederland om een
constitutioneel koningschap gaat, ook
de Grondwet.
De symbolen worden bij de inhuldi
gingsplechtigheid in de Amsterdamse
Nieuwe Kerk zelfs niet meegevoerd
in de stoet, maar op een zogenaamde
credenstafel naast de zetel, de troon,
uitgestald. De symbolische betekenis
van de voorwerpen gaat tot in de ver
re oudheid terug, maar oud zijn de
Nederlandse regalia niet. Ze dateren
uit 1840 toen koning Willem II werd
ingehuldigd.
De regalia die bij de inhuldiging van
Willem I, de eerste Nederlandse ko
ning, waren gebruikt, vond de zoon
niet koninklijk genoeg. Ze waren
voornamelijk van verguld koper ge
maakt. De symbolen van het koning
schap die Willem II door Haagse en
Amsterdamse edelsmeden liet maken
en die nu nog in gebruik zijn, zijn
aanzienlijk kostbaarder.
De Nederlandse rijkskroon is een zo
genaamde open kroon. Ze bestaat uit
een gouden hoofdband en acht gebo-
gep bandeaus samenkomend in gou
den wereldbol met kruis. De kroon is
royaal bezet met robijnen, saffieren,
smaragden en parels. Het sieraad is
opgevuld met rood fluweel..
De rijksscepter is een lange staf van
zwaar verguld zilver, ter lengte van
een el (69 cm), bewerkt met palmet
ten en eindigend in een Corinthisch
kapiteel waarop een rijksappel met
kruis te zien is. Weinig doet de tegen
woordige vorm denken aap de af
komst, namelijk de lange wandel- of
herdersstaf, vergelijk de huidige bis
schopsstaf.
De Nederlandse rijksappel bestaat uit
een gladde vergulde bal, die de aard
bol voorstelt, gevat in een antieke
rand van goud en ingelegd met edel
stenen.
Voor de inhuldiging van koningin
Juliana in 1948 is een geheel nieuw
exemplaar van de volledige bijge
werkte Grondwet vervaardigd, een
staal van Nederlandse bindkunst
zoals dat heet. Het boek was gevat in
roodfluweel, goud op snee en met een
zwaar verguld rijkswapen op beide
zijden, opgesierd met gouden kwasten
en gezet in de nieuwste letter van de
grafisch kunstenaar S.H. Roos.
Twee attributen worden wel in de in
huldigingsstoet meegedragen. Dat
zijn het rijkszwaard, embleem van
wereldlijk gezag, gedragen door een
hoge militair, en het rijksvaandel,
-eveneens gedragen door een hoge mi
litair. Het vaandel hangt aan een ver
gulde speer en is van witte moiré zij
de, waarop het rijkswapen is geschil
derd en die afgezet is met franjes van
goud en Nassau's blauw. Het zwaard
bestaat uit een antiek lemmet, de
greep is met rood fluweel bekleed en
met kostbaar gesteente en goud inge
legd.
DEN HAAG In officiële stukken
wordt koningin Juliana aangeduid als
Julianabij de Gratie Gods, Koningin
der Nederlanden, Prinses van Oranje-
-Nassau, enz. enz." Met dit tweemaal
herhaalde enzovoort worden bedoeld de
titels Hertogin van Mecklenburg, Prinses
van Lippe-Biesterfeld (naar haar vader
en haar man) en een aantal titels, vroe
ger gevoerd'door Oranje-vorsten en voor
het eerst gebruikt door koning Willem I
in een proclamatie van november 1813.
Deze titels zijn:
Hertog van Limburg, Markies van Veere
en Vlissingen, Graaf van Katzennelnbo-
gen, Vianden, Diez, Spiegelberg, Buren,
Leerdam en Culemborg, Burggraaf van
Antwerpen, Baron van Breda, Diest, Be-
ilstein, de stad Grave, het land van
Cuyk, IJsselstein. Cranendonck, Eindho
ven, Liesveld. Herstel, Warneton, Arlay
en Nozeroy, Erf- en Vrijheer van Ame
land, Heer van Borculo, Breedevoort,
Lichtenvoorde, Loo, Geertruidenberg,
Clundert, Zevenbergen, Hooge en Lage
Zwaluwe, Naaldwijk, Pol an en, St. Maar
tensdijk, Soest, Baarn, ten Een, Willem
stad, Steenbergen, Montfoort, St Vith,
Burgenbach, Daasburg, Niervaart, Turn
hout en Besanfon.
„Mag ik deze
dans van u
Ook tij
dens het Be-
jaardedefilé
van vorig
jaar nam de
koningin
deze uitndl-
ging graag
aan en dan
ste voor het
bordes van
paleis Soest-
dijk de Drie
kusman.
DEN HAAG Naar verwachting zullen in mei de eerste postzegels verschijnen
met de beeltenis van de nieuwe vorstin. Nieuwe munten met de beeltenis van
Beatrix kunnen nog wel jaren op zich laten wachten. Dat blijkt uit mededelingen
van het ministerie van Financiën en een woordvoerder van de PTT.
Zoals iedereen werden beide overheidsinstellingen ook door het nieuws dat er nieu
we munten en zegels moeten komen overvallen: „Niemand had hier ook maar een
moment over nagedacht", stelde men bij Financiën en het Staatspostbedrijf.
Zo spoedig mogelijk zullen de posterijen met de aanstaande koningin overleggen
over wat voor „kopje" er op de nieuwe zegels gaat prijken. Prinses Beatrix zal daar
alle inspraak in krijgen. Bij de aanmaak van nieuwe zegels zal rekening gehouden
worden met de datum van troonsafstand: 30 april, zodat de oude zegels rond die tijd
op zijn en de verkoop van nieuwe kan worden gestart. De oude zégels met de beelte
nis van Juliana blijven overigens nog geruime tijd geldig. Ze zullen alleen na 30
april niet meer worden verkocht.
Het is nog niet bekend of de afbeelding van Beatrix op de nieuwe muntstukken ge
lijk zal zijn aan die op de postzegels. Een woordvoerder van het ministerie van Fi
nanciën verklaarde desgevraagd dat het ontwerpen van een nieuwe beeltenis voor
de muntstukken bépaald geen gemakkelijke zaak is. Vermoedelijk zullen enkele ex
perts op dit gebied worden uitgenodigd een ontwerp te maken aan de hand van de
wensen van de nieuwe koningin. Ook wat de munt betreft krijgt Beatrix alle in
spraak die maar denkbaar is.
Overigens verwacht men bij Financiën dat het nog wel even zal duren voor de eer
ste nieuwe munten geslagen worden. De woordvoerder wees erop dat bij de troons-
wisséling tussen Wilhelmina en Juliana het ook enige jaren heeft geduurd voor de
nieuwe beeltenis op de betaalmiddelen verscheen. Koningin Juliana besteeg op 6
september 1948 de troon en de eerste stuivers, centen, dubbeltjes en kwartjes met
haar afbeelding werden pas in 1950 geslagen. De eerste nieuwe guldens kwamen pas
in 1954 in omloop.
Of het bij de aanstaande troonswisseling ook zo lang gaat duren kon men nog niet
zeggen. Ook is niets zinnigs op te merken over het uit de roulatie nemen van de be
staande munten. Doorgaans blijven deze nog lang als wettig betaalmiddel gelden
vooraleer ze door de postkantoren voor de laatste maal worden ingenomen. Ook
vloeit veel geld weg naar verzamelaars.
Overigens zijn met de aanmaak van nieuwe munten en postzegels nauwelijks extra
kosten gemoeid, omdat ze toch op gezette tijden moeten worden bij gemaakt. Alleen
het ontwerpen van een nieuwe beeltenis kost natuurlijk geld. Het is niet, uitgesloten
dat hier een prijsvraag voor uitgeschreven wordt.
DÉN HAAG Ter gelegenheid van
de aanstaande troonswisseling wordt
geen gratie of strafvermindering op
grote schaal verwacht. Een woord
voerder van het ministerie van Justi
tie heeft dat desgevraagd meegedeeld.
In vroeger tijden was het een algemeen
gebruik dat bij troonswisselingen en hu
welijken in het Koninklijk Huis op grote
schaal gratie of strafvermindering werd
verleend. De laatste jaren wordt deze
gratiëring bij koninklijke hoogtepunten
door steeds meer juristen en staatsrech
tsgeleerden als een oneigenlijk gebruik
van het middel gratie gezien. Gratie be
hoort volgens de gewijzigde opvattingen
uitsluitend gericht te zijn op de persoon
lijke omstandigheden van de veroordeel
de. De laatste keer dat er in Nederland
op grote schaal gratie en strafverminde
ring werd verleend was bij het huwelijk
van de aanstaande koningin, prinses
Beatrix met prins Claus in 1966.
Dat zich dezer dagen twee opvallende
gratiëringen hgbben voorgedaan, heeft
volgens de woordvoerder van Justitie
helemaal niets met de troonsafstand van
koningin Juliana te maken. Hoewel bei
de betrokkenen eind april vrii komen is
hier sprake van „puur toevalzo werd
desgevraagd meegedeeld.
Wanneer koningin Juliana privé reist en
niet bekend wil worden, gebruikt zij een
van haar vele titels als naam, meestal
graven van Buren.
Prinses Beatrix zal bij de opvolging van
de koningin deze titels die aan het staats
hoofd, hoofd van het koninklijk huis
toebehoren, overnemen.
In tegenstelling tot hun moeder en
grootmoeder komen in de officiële na
men van prinses Beatrix en prinses
Margriet de familienaam van hun man
niet voor. Hun kinderen dragen echter
wel mede de familienaam van hun va
der. Prins Willem-Alexander: sinds heel lang weer.een Prins van Oranje
Van het grote
aantal klein
kinderen zijn
er zeven ge
rechtigd de
troon te be
stijgen.
DEN HAAG In de grondwet is be
paald wie gerechtigd zijn tot de Ne
derlandse troon en in welke volgorde.
Niet alle leden van het koninklijk
huis (Huis van Oranje-Nassau) ko
men voor erfopvolging in aanmer
king. De prinsessen Irene en
Christina hebben, omdat ze voor hun
huwelijk geen toestemming aan de
Staten-Generaal hebben gevraagd,
hun rechten en die van hun kinderen
op de Nederlandse troon verloren.
Na prinses Beatrix is de eerste in de rij
van troonopvolgers haar oudste zoon,
Willem-Alexander (geboren 1967), ge
volgd dóór zijn broers Johan Friso (1968)
en Constantijn (1969). Vierde gerechtigde
tot de troon na Beatrix is haar zuster
Margriet (1943), gevolgd door haar zonen
Maurits (1968), Bernhard (1969), Pie-
ter-Christiaan (1972) en Floris (1975).
Voor allen geldt dat zij 18 jaar moeten
zijn voordat ze de koninklijke waardig
heid kunnen 'bekleden. Hebben ze de
leeftijd niet dan moet een regent(es)
worden aangewezen. Alle dertien klein
kinderen van koningin Juliana zijn wel
leden van haar Huis, maar zeven zijn ge
rechtigd tot de Nederlandse trqon.
De andere kleinkinderen van Juliana
zijn prinses Irene's kinderen Carlos
(1970), Margarita en Jaime (de in 1972
geboren tweeling) en Maria (1974), en
prinses Christina's zonen Bernardo
(1977) en Nicolas (1979). Alle kinderen
zijn in Nederland geboren en hebben
ook de Nederlandse nationaliteit.
