Beatrix leerling af
30 april wordt een grandioos feest
£cidöe(2omarit
Toespraak
Koningin
Toespraak
Van Agt
Dag koningin
BAARNSE ORANJEVERENIGING MOET NIEUW PLAN MAKEN. MAAR...
BINNENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 1 FEBRUARI 1980 PAGINA 21
SOESTDIJK De tekst
van de toespraak die de
koningin gisteravond voor
radio en televisie hield
luidde als volgt:
„Landgenoten het is op
deze avond dat ik alle Ne
derlanders een medede
ling wil doen. Deze avond
van de verjaardag van
onze dochter Beatrix. Bij
iedereen die oud wordt
doet vroeger of later het
nuchtere feit zich voor,
dat de krachten gaan af
nemen en dat zo iemand
zijn taak niet meer kan
volbrengen als voorheen.
Dan komt er een moment
dat het ook niet meer ver
antwoord is die langer uit
te oefenen. Zo voel ik dat
voor mij het ogenblik na
dert mijn taak als uw ko
ningin neer te leggen.
Mijn opvolgster, onze
dochter Beatrix, is tot het
overnemen daarvan goed
voorbereid en zij zal deze
aanvaarden. In overleg
met haar hoop ik af te tre
den op 30 april aanstaan
de, op mijn veijaardag.
Mijn dochter en ik zijn ons
bewust dat deze schikking
veranderingen moet
meebrengen in onze vele
afspraken in de loop van
dit jaar en wij zullen
trachten daarvoor goede
oplossingen te vinden. Ik
wil vanavond volstaan
met deze zakelijke mede-
delingen, ik hoop dat ik
een juiste beslissing heb
W genomen en ik hoop dat u
er begrip voor zult heb
ben. Wij blijven in uw
midden, mijn man en ik
en ik hoop de voldoening
te mogen ervaren van mij
in de toekomst nog enigs-
zins nuttig te kunnen ma-
ken in onze samenleving.
Het is nog niet het mo
ment om uiting te geven
aan de gevoelens die in
m mij leven en daarom zou
ik mij willen beperken tot
de nuchtere zakelijkheid
alleen. Al wat ik wil vra
gen na mijn aftreden is
uw steun en vertrouwen
te geven aan uw nieuwe
koningin.
SOESTDIJK Na de
toespraak van koningin
H Juliana zei minister-pre-
siden t Van Agt voor radio
en televisie het volgende:
„De aankondiging die de
koningin ons zojuist heeft
gedaan roept diepe emo
ties bij ons op, want hoe
zeer wij natuurlijk haar
besluit eerbiedigen om na
zoveel jaren van onver
moeibare dienst aan het
koninkrijk terug te tre
den. De genegenheid die
wij onze koningin toedra
gen maakt het ons moei
lijk te aanvaarden dat
haar afscheid nabij komt.
Die genegenheid zal met
onze waardering en onze
dankbaarheid straks ze
ker opnieuw tot'uitdruk
king komen. Vandaag is
het de verjaardag van
prinses Beatrix, binnen
kort onze nieuwe konin
gin. Laten we de kroon
prinses als gezamenlijk
verjaarsgeschenk aanbie
den dat we haar komst
als koningin in vertrou
wen tegemoet zien en dat
we haar met dezelfde
liefde zullen omringen
die ons steeds met haar
moeder heeft verbonden.
Koningin Juliana, prinses
Beatrix, in het bijzonder
in de komende tijd wen
sen wij u heil en zegen
toe".
Moeder en dochter; de gaande en komende koningin. Moge het „Lang leve" voor beiden gelden.
DEN HAAG Had voorspeller
Jan Pelleboer het maar geweten
toen hij gistermiddag in zijn don
derdagse weerpraatje prinses
Beatrix kwinkslaand gelukwenste
met haar 42ste verjaardag. „Het
zal gieten van de regen. Hoog
heid", zei hij. „Een tuinfeestje op
Diakensteyn zie ik niet zitten".
Lang en breed was op dat moment
achter de mist die het doen en la
ten van ons vorstenhuis pleegt te
omhullen, al besloten dat Beatrix
vanaf 30 april koningin zal zijn.
Had Pelleboer dit hogedrukgebied
zien naderen - hij zou "Majesteit"
hebben gezegd.
Er is vaak beweerd dat Juliana in
Nederland nog_ slechts één vorm van
souvereiniteit restte: de zelfbeschik
king over het ogenblik van haar af
treden. Nu - dat heeft ze ons ingepe
perd. Een kabinet dat de worsteling
rond de boycot van Moskou moest
onderbreken om naar het Catshuis te
ijlen. De ene helft van de natie be
droefd over de afloop van de bis
schoppensynode, de andere over het
feit dat er dit weekend weer geen-
veldsporten zullen zijn. Koopavond
in de steden zodat veel buizen tijde
lijk onbemand staan. Zelfs Drees Se
nior, stok en stut des vaderlands,
weet van helemaal niets. Zo heeft het
koningin Juliana behaagd de enige
haar resterende souvereiniteit uit te
oefenen.
Van de ene donderslag op de andere
zullen we moeten wennen aan de ge
dachte dat wetsontwerpen in den
vervolge beginnen met „Wij Beatrix"
of misschien wel „Wij Wilhelmina".
Beatrix -letterlijk: Zij die Geluk
brengt. De „Prinses Glimlach" uit de
dagen toen de snotterpers alle Alma
nakken van Gotha uitkamde naar
een presentabele huwelijkskandidaat
voor haar. De wilskrachtige vrouw
vervolgens die doordreef dat ze de
man van haar keuze Claus von Ams-
berg - omstreden of niet - zou hu
wen in de Amsterdamse Westerkerk,
een oproer riskerend met de koppige
durf waarvan grootmoeder Wilhel
mina misschien de erflaatster is ge
weest. De echtgenote tenslotte die
vrij op de achtergrond een groeiend
gezin bemoederde met het grote doel:
laat mijn zonen nooit gebukt hoeven*
gaan onder hun afkomst. Een afreke
ning met de „gouden kooi" van het
voorgeslacht, geruggesteund door
Juliana die onder meer zo lang op de
troon is gebleven omdat ze wilde dat
haar dochter zich ongeplaagd door
Hoge Taken en Plichten aan de op
voeding van haar kinderen kon wij
den.
Maar ze wist wat haar ooit te wach
ten zou staan. Hoor haar spreken
toen ze in februari 1958, achttien jaar
oud, werd ingeleid in de Raad van
State. „Dat dit een groot voorrecht is,
besef ik. Het zal mij de gelegenheid
geven iets te leren begrijpen van het
ingewikkelde raderwerk van ons re-
geringsbestel. Met de uiteenlopende
problemen die het bestuur van Rijk
en Staat meebrengen, zal ik mij ver
trouwd kunnen maken. Zo zal ik mij
kunnen voorbereiden op mijn toe
komstige taak. Nog zeer lange tijd, le
den van de Raad van State, zal ik mij
beschouwen' als uw leerling. Ik zal -
mij bewust van mijn verantwoorde
lijkheid - trachten een goede leerling
te zijn".
Vierentwintig jaar lang heeft Beatrix,
op die leerstoel moeten blijven zitten.
Aan voorbereiding op het kqning-
schap heeft het haar niet ontbroken.
Ook zal ze zich gesterkt voelen door
de persoonlijke tekst die - nog veel
vroeger - werd uitgesproken bij haar
bevestiging tot lidmate van de Neder
landse Hervormde Kerk. Romeinen 8
28. „Wij weten nu dat God alle din
gen doet medewerken ten goede voor
hen die God liefhebben". Haar opvat
ting over de monarchie zoals die zich
in de loop der jaren heeft uitgekris
talliseerd: „Zolang het volk het van
ons vraagt, zullen wij het doen"..
In welke richting mag men verwach
ten dat Beatrix zich als vorstin gaat
ontwikkelen? Moeder Juliana zou
eens een vriendin hebben toever
trouwd: „Als ik geen koningin had
moeten worden, was ik maatschappe
lijk werkster geweest". Volgens inge
wijden zou Beatrix eerder het vol
gende hebben geantwoord: „Wanneer
ik niet als kroonprinses.geboren was,
zou ik voor de kunstacademie hebben
gekozen". Dat is meer haar sfeer.
Sandalen van nogal wat kunstenaars
hebben de drempel van Drakensteyn
doen- slijten en in het tot atelier her
schapen tuinhuis is door Beatrix drif
tig geboetseerd. Misschien zal de ko
ninklijke residentie zo meteen niet
alleen van'Soestdijk naar Den Haag
verhuizen, maar wordt hij ook meer
een zender van culturele dan van so
ciale impulsen. Van mevrouw Marga
Klompé echter deze uitspraak: „Prin
ses Beatrix en haar man zijn heftig
geinteresseerd in alles wat er in de
wereld voorvalt. Ze maken er dan
ook serieus studie van. Want dat valt
van beiden op - dat ze overal flink
diep in kunnen duiken. Beatrix is bo
vendien enorm eerlijk. En net als
hóar moeder houdt ze enorm veel
van mensen".
„Ze is een bijzonder praktische figuur
die meteen iets wil doen", aldus een
uitspraak van familievriend prof. jhr.
Alting von Geusau. „Ze stelt zich op
het standpunt: ik wil geen erebaantje:
ik wil er aktief bij zijn. Dat vindt ze
een van haar belangrijkste taken:
naast de misdeelden in de samenle
ving staan. Geen medelijden, maar
helpen. Wie zich slechts even in haar
doen en laten inleeft, merkt een in
tensieve betrokkenheid bij het lot
;nsen. Vooral van misdeelde
Maar dat zijn geen aktivitei-
ten voor het krantennieuws. Zoiets
zou verschrikkelijk zijn voor de be
trokkenen. Daarom speelt veel van
haar werk zich achter de schermen
af".
Over de karaktereigenschap van de
nieuwe koningin die wel als „eigen
wijsheid" wordt omschreven, hebben
zich in het verleden flink wat tongen
en pennen geroerd. Daarom heeft het
zin tot slot een uitspraak van staats
man Schermerhorn aan te halen.
„Laten sommige mensen maar zeg
gen dat ze eigenwijs is. Voor mij geldt
dat als een positieve eigenschap. Wat
heb je aan een koningin die zich bij
het minste of geringste een andere
mening aan laat praten?"
Misschien heeft Beatrix vannacht na
dat het feestgedruis rond haar ver
jaardag en aanstaande troonsbestij
ging was verstomd, nog even tijd ge
had om zich te bezinnen op deze
woorden van de hoogleraar in het
staatsrecht prof. Van Maarseveen.
„Het koningschap is een mensont
erend ambt dat degeen die het nau
welijks krachtens eigen keus be
kleedt of gaat bekleden, aan hersen
spoeling onderwerpt en in een ijzeren
kooi van conventie, spelregels en
verwachtingen dwingt; een ambt dat
aan het statelijk gebeuren een elitair
karakter geeft en daardoor anti-
emancipatoir en anti-democratisch
werkt". Misschien heeft Beatrix zich
in dat zware uur ook de bede herin
nerd die op haar bruiloft werd uitge
sproken. „Laat ons bidden dat er des
kundig aan de toekomst van ons land
gewerkt mag worden. Laat ons bid
den voor hen die hoog geplaatst zijn
in deze wereld en voor allen die ge
roepen worden om leiding te geven -
dat zij andermans leven veilig stellen,
niet toegeven aan de macht van cor
ruptie en onrecht, maar opkomen
voor de armen en misdeelden".
PIET SNOEREN
Er zal niemand zijn die het" koningin Juliana niet van harte
gunt, bevrijd te worden van de verantwoordelijkheid die zij
als staatshoofd ruim 31 jaren heeft gedragen. Toen zij vorig
jaar 70 werd, roemde een lied van kinderen haar als een fan
tastische vrouw, en dat is ze^opvallend juist door weldadig
gewoon te wezen. Dat vereist nauwelijks toelichting, want zo
wordt zij gekend, iemand om dankbaar voor te zijn. En dat
ook om de vanzelfsprekendheid waarmee ze de last van het
ambt heeft opgevat, nederig tegenover zo'n roeping, maar
standvastig jegens de plicht. Men heeft haar daarover nooit
horen klagen, tenzij over wat haar tegenstond in het voort
durend weer opdringerig in beeld te worden genomen, het
offer van altijd middelpunt te moeten zijn. En in die begrij
pelijke reactie werd ook zichtbaar wat niet geheim behoefde
te blijven: ze wenste niet over zich heen te laten lopen.
In ons parlementair staatsbestel is de macht van het staats
hoofd beperkt, maar de invloed juist op richting gevende mo
menten niet gering. Kabinetten immers komen en gaan,
maar de koningin blijft, en Juliana heeft in een forse reeks
formaties de koers moeten zoeken.
Het is niet overdreven, hoe afgezaagd het ook klinkt, haar
aftreden als het einde van een tijdvak te zien, stellig bewo
gen het begon ongeveer met de souvereiniteitsoverdracht
aan Indonesië, en weldra kwam ook de stormramp van
1953 maar vooral gekenmerkt door een ontwikkeling van
welvaart en levensstijl die in 1948 niemand kon voorspellen.
BEATRIX was 10 toen die tijdspanne aanving, ze is er in
opgegroeid, ze staat nu voor een evenzeer onvoorspelbare
toekomst, op wat toch een keerpunt lijkt. Er is mogelijk
storm op til: in het binneyiland zijn duidelijk de grenzen
zichtbaar aan wat er haalbaar ir., y\ internationale situatie
is verward ten prooi aan spa *'-»<■> e eerder bedwongen
leken.
De nieuwe koningin zal zeker anucis overkomen dan het al
zo lang vertrouwde beeld dat haar moeder bood, maar stellig
niet minder serieus en toegewijd. Zij is goed voorbereid op
haar taak, en wie haar onlangs bezig heeft gezien in ontmoe
ting met het veelsoortig beeld dat het leven van kinderen
bood in het Jaar van het Kind, zal daarin die voorbereiding
weerspiegeld hebben gezien.
In de kracht van haar leven treedt zij straks aan, de konin
gin aan wie een naam werd gegeven die een program be
duidt: zij die gelukkig maakt. Het moge haar gegeven zijn,
gesteund door aller vertrouwen, in haar hoge ambt bij te dra
gen tot het geluk, die oude naam voor het hoogste welzijn,
van allen tot wier dienst een vorstin geroepen wordt.
Regen of geen regen, een mogelijkheid om zich onder
de mensen te begeven zal Juliana altijd aangrijpen.
SOESTDIJK/DEN HAAG
De onverwachte medede
ling van koningin Juliana
heeft de plannen van de
Baarnse Oranjevereniging,
die elk jaar het défilé
langs paleis Soestdijk orga
niseert, flink in de war ge
stuurd. Het programma
voor komende koninginne
dag stond al in hoofdlijnen
op papier. Daar is nu een
ferme streep door gehaald.
„Wat er nu op 30 april gaat
gebeuren hangt natuurlijk
af van wat hare majesteit
wenst. Maar een ding is ze
ken het wordt een grandi
oos feest", aldus de heer B.
Blydestein, voorzitter van
de Oranjevereniging in
Baarn.
Onmiddellijk na de toespraak
stapte hij door regen en wind
naar de hoofdingang van het
paleis. Slechts weinigen volg
den overigens zijn voorbeeld.
Een handjevol nieuwsgieri
gen kwam de doorweekte
journalisten en fotografen ge
zelschap houden.
Die regen in dit jaargetijde
houdt de Oranjevereniging
ook danig bezig. „We weten
natuurlijk niet of Beatrix
straks eenzelfde feest am
bieert als haar moeder. Eind
januari is voor een défilé na
Voor het paleis op het Voorhout In Den Haag stonden gisteravond geen drommen mensen. Even
min was dat het geval bij paleis Soestdijk. Een handjevol mensen had zich voor de hekken verza
meld en verdrong zich rond de auto's waarin de radio luid aanstond.
tuurlijk een slechte tijd. feest maakt". Eén ding staat
Daarom ligt het volgens mij voor de opperceremonie-
voor de hand dat Beatrix op meester van het Baarnse
een andere wijze van haar Oranjefeest echter als een
veijaarddag een nationaal paal boven water: Komende
30 april zal niet de laatste
maal zijn dat duizenden Ne
derlanders in bonte rij langs
het bordes van Soestdijk
trekken. „Ik ben ervan over-
.tuigd dat we die dag blijven
vieren", aldus Blydestein.
Geheim
Hoewel de NOS, via welke
omroep de boodschap van de
koningin de ether moest
worden, ingezonden, het ge
heim zeer goed bewaarde (al
les moest in stilte en zonder
argwaan te wekken worden
voorbereid) gonsde het in
journalistiek Den Haag gis
termiddag toch van de. ge
ruchten. „De Rijksvoorlich
tingsdienst had zendtijd op
geëist. De majesteit wil het
volk toespreken", heette het
in het parlementaire wereld
je. De mare verspreidde zich
in ijltempo door de wandel
gangen. Iedereen voelde aan
wat er te gebeuren stond. Het
kon niet anders of... Langza
merhand begonnen de verha
len vastere vorm aan te ne
men. Het ANP had een be
vestiging van de geruchten
gekregen. De koningin zou
haar aftreden aankondigen.
Parlementaire verslaggevers
van tientallen dagbladen
voerden gehaaste telefoon
gesprekken iftet him redac
ties, grote stapels stoffige ar
chieven met vergeelde kran
teknipsel en boeken werden
van stal gehaald. Achter de
ramen van de Haagse krante
gebouwen werden rond zes
uur biljetten opgehangen met
de onverwachte mededeling.
Een mededeling die dank zij
de koopavond snel de aan
dacht trok van het winkelen
de publiek. „Die Juul",
bromde ieipand. En een an
der voegde er in onvervalst
Haags aan toe: „Ze heb groot
gelijk dat ze er mee ophoudt.
Da's toch geen werk meer op
die leeftijd".
En toen het nieuws bekend
werd in het restaurant van
het Scheveningse Kurhaus,
was het even doodstil, totdat
men spontaan het Wilhelmus
inzette...
Duitsers eerder
Om acht uur verscheen ko
ningin Juliana op het Neder
landse scherm. Maar de Duit
se televisiekijkers waren al
een uur eerder op de hoogte.
Om vijf voor zeven meldde
een Brusselse correspondent
van de WDR-radio wat er in
Nederland zou gaan gebeu
ren. Op de televisie werd dit
bericht direct erop herhaald.
Het was bij onze oosterburen
het belangrijkste nieuws van
de avond. Het verdrong Ag-
hanistan, de olie en ook de
met veel interesse gevolgde
synode in Rome van de eer
ste plaats.
De Duitsers wisten het daar-
mee zelfs eerder dan kamer
voorzitter Dolman, die zijn
dinerpauze moest gebruiken
om een waardige toespraak
te schrijven?
Maar na achten was de hele
wereld snel geïnformeerd.
Uiteraard werd het bericht in
razend tempo door de grote
internationale persbureaus
naar alle uithoeken ver
spreid. Maar ook via televisie
en radio konden kijkers en
luisteraars in vele landen
vaak direct de aankondiging
van de troonsafstand meema
ken. Zeker tien Europese
landen hebben de tv-uitzen-
ding direct overgenomen.
Daarnaast verzorgde het
NOS-journaal een bijdrage
voor de normalé internatio
nale kanalen, via welke een
dergelijk belangrijk nieuwtje
over de gehele wereld wordt
verspreid. Ook de Wereld
omroep heeft ertoe bijgedra
gen dat ver van ons land het
nieuws direct kon worden
ontvangen. Met name de An
tillen en Suriname waren ge
waarschuwd dat zij via een
bepaalde frequentie de uit
zending direct konden oppik
ken.
mÊÊÊÊÊmmam
SCSBEZBSSHBBBSEi
