Bakuba vraagt
meer begrip
voor Surinamers
De ongebrijde
werklust
van Lydia Luyten
econstructie van
istorische ontsnapping
Con Amore met
'Elias'in
Hooglandse kerk
Deze week in de bioscopen
'ti verder
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 18 JANUARI 1980 PAGINA 9
LEIDEN Dinsdag 22 ja
nuari is het de beurt aan
de Christelijke Oratori-
umvereniging„Con Amo
re" om te debuteren met
een grote uitvoering in de
gerestaureerde Hoogland
se Kerk. Ze voert dan
vanaf 20.00 uur het orato
rium „Elias" van Felix
Mendelssohn-Bartholdy
uit. Dat gebeurt in nauwe
samenwerking met de Ko
ninklijke Gemengde
Zangvereniging uit Aals
meer en begeleid door Het
Gewestelijk Orkest, dat
al eerder aangetoond
heeft uitstekend met gro
te koren samen te kunnen
werken. Er zijn ook vijf
solisten: vier vokalisten
n.l. Elisabeth Odell (so
praan), Carolyn Watkin-
son (alt), David Johnston
(tenor), en Henk Smit
(bas) en een instrumenta
list, Piet Halsema (orgel).
Het geheel staat onder lei
ding van Piet Kiel en met
hem landen we aan bij het
tweede debuut op de 22e.
Nog geen jaar geleden volg
de Kiel Bert Lassing op.
Zoals de huidige dirigent
zelf zegt spreekt het begin
nen van een directièperiode
met een zo zwaar karwei als
de „Elias" niet vanzelf; ster
ker: het is minder gewenst.
Bij zijn komst werd hij ech
ter geconfronteerd met een
planning van enige jaren,
zoals die bij een actieve ora
toriumvereniging te maken
gebruikelijk is. In die plan
ning is ook al voor decem
ber 80 de Messiah van Han
del opgenomen en voor
eind '81 het Weihnachtsora-
torium van Bach. Meest
spectaculaire onderdeel van
de nabije toekomst van Con
Amore is echter de trip
naar Engeland, waar in de
Bath Cathedral in Bath het
Requiem van Verdi uitge
voerd zal worden medio '81.
Over de periode die nog
wat verder weg ligt valt al
leen nog maar iets defini
tiefs te zeggen over het Ju
bileumconcert t.g.v. het 70-
jarig bestaan in oktober '82,
waarin o.a. de Vespere Do
minica van Mozart zal klin
ken. Maar bepalen we ons
nu eerst tot aanstaande
dinsdag. Want om minstens
één reden belooft deze uit
voering artistiek interessant
te worden. Na experimen
ten met de opstelling, werd
gekozen voor een andere
plaats dan Ex Animo en
Alma Mater/Madrigaal in
het recente verleden inna
men. Deze koren kozen
voor het schip, Con Amore
kiest de Noordelijke zij
beuk. Men hoopt hiermee
het publiek met een wat
minder gebroken akoestiek
te kunnen dienen.
Over het uit te voeren werk
kunnen we hier kort zijn.
De Elias is één van de drie
grote lyrische werken uit de
trilogie Elias-Christus-Pau-
lus die helaas nooit voltooid
is. Het is een werk met vele
dramatische hoogtepunten,
wat begrijpelijk is omdat
het libretto gevormd wordt
door de Bijbeltekst van 1
Koningen 17, 18 en 19
waarin één van de meest
heroïsche gedeelten uit de
historie van het volk Israël
beschreven wordt. De ma
nier waarop Mendelssohn
deze tekst getoonzet heeft is
aangrijpend, vooral ook om
dat hij in de stillere gedeel
ten ontroert en daarin ook
de dramatiek meer reliëf
geeft.
Over het koor tenslotte het
volgende: De zeventiger ja
ren, die bij de zangvereni
gingen een recessie te zien
hebben gegeven hebben ook
dit gezelschap niet onaange
tast gelaten. Maar de dalen
de lijn in het ledenbestand
is al weer enige tijd omge
bogen en op dit moment
heeft het koor een bezetting
van 67 damesleden, waar
mee ze op peil zijn, en een
herenbestand van 23 dat be
slist voor enige uitbreiding
in aanmerking komt. Maar
de leden zijn enthousiast en
vol zelfvertrouwen, zodat
de uitvoering met een ge
rust hart tegemoet gezien'
wordt. De repetities van het
koor zijn op donderdag
avond van 8 tot 10 uur in de
Petrakerk. Kaarten voor
het concert zijn in de voor
verkoop bij firma Servaas.
Nieuwe Rijn 20 en aan de
zaal vanaf 19.30 uur ver
krijgbaar.
ARIE DE RU
LEIDEN Het anti-isola
tietheater Bakuba zal
vanavond en morgen
avond weer met een pro
ductie in het LAK te zien
zijn. Vanavond vindt de
try-out plaats van „Tama
ra", en morgen is de offi
ciële landelijke première.
Bakuba is een groep die
bestaat uit Surinaamse en
Antilliaanse spelers; de
groep wil bij Surinamers
en Nederlanders meer be
grip kweken voor eikaars
cultuur, denkbeelden en
leefsituatie in Nederland.
De stukken van Bakuba
zijn dan ook op zowel Su
rinamers als Nederlan
ders gericht; de scènes
zijn voor beide groepen
zeer herkenbaar. Uit de
reacties op de twee vorige
producties van Bakuba,
Pak Fan en Oe'ma, die
ook in het LAK zijn ge
weest, is gebleken dat Ba
kuba wel enig succes
heeft geboekt met haar
streven.
„Tamara", dat morgen bete
kent, gaat over de toekomst.
Het beeld dat Bakuba van
deze toekomst heeft is rond
uit pessimistisch: de tegen
stellingen tussen Nederlan
ders en immigranten zullen
verscherpen, de intolerantie
zal steeds groter worden.
Niemand is daarmee gebaat,
en het wordt tijd dat men
sen dat gaan inzien en gaan
proberen elkaar meer in
hun waarde te laten. Door
middel van een liefdessitua
tie, blanke vrouw houdt
van zwarte man maar
wordt daarin gedwars
boomd, schildert Bakuba de
toestand zoals die er over
een aantal jaren uit zal zien.
Het stuk heeft de vorm ge
kregen van een „soul ope
ra"; muziek en zang zijn dus
een belangrijk en swingend
onderdeel van de voorstel-
Fridi Martina
ling. De plaats van de han
deling is de Randstad, het
jaar is 2001 met enkele
flashbacks naar het verle
den.
Bakuba steekt altijd veel
voorbereidend werk in haar
voorstellingen. Bij het ma
ken van de Pak Fan show
die ging over drugs en de
kwalijke gevolgen daarvan,
heeft men niet alleen de bij
zonderheden van drugs op
gezocht, maar is men ook
gaan praten met mensen die
met drugs te maken heb
ben, verslaafden en hulp
verleners, om zo ook op de
sociale aspecten van drug
gebruik te kunnen ingaan.
Voor „Tamara" heeft men
het boek „All God's Chillun
Got Wings" van de Ameri
kaanse roman- en toneel
schrijver Eugene O'Neill
genomen, dat boek zelf ver
taald en tot vijf keer her
schreven om het gewenste
resultaat te bereiken. In Ta
mara spelen mee Errol Ca-
prino, Cocky Boonstra, Lili
an Mijnals, Roel Terborg en
Fridi Martina. Zij worden
muzikaal begeleid door de
grote Man Child.
JACQUELINE MAHIEU
Lilian Mijnals
LEIDEN De in 1937 in Djakarta gebo
ren kunstenares Lydia Luyten heeft een
nogal turbulent leven achter de rug. De
vele activiteiten werkten echter niet
remmend op de ongebrijdeïde fantasie
en werklust van deze kunstenares. In te
gendeel, want in de afgelopen acht jaar
maakte zij ongeveer driehonderd wand
kleden en ettelijke aquarellen en etsen
in de meest uiteenlopende uitvoeringen.
Lydia Luyten, een uitzondering op vele
kunstenaars...
Zoals de meesten. die het diploma van de
school voor Huishoud- en Nijverheidson
derwijs behaalden, 'koos' Lydia Luyten
voor het onderwijs (zoals zo vaak bij kun
stenaars in de dop, maakten haar ouders
bezwaar tegen inschrijving aan de Acade
mie voor Beeldende Kunsten). Het lesgeven
in handwerken heeft slechts vijf jaar ge
duurd. Lydia bleek niet bepaald geknipt
voor het onderwijs. Geleidelijk aan gaf zij
dan ook de brui aan het lesgeven en begon
aan de bevrediging van haar creatieve
scheppingsdrang. De eerste tentoonstelling
hield zij in 1961 in 'Le chat qui pélote', een
restaurant met expositieruimte, in Amster
dam. Meer om bekendheid te krijgen dan
voor het geld. Daarna volgde een expositie
in Den Haag. Mede door de Haagse ten
toonstelling kreeg Lydia Luyten een grote
opdracht voor het toen in aanbouw zijnde
Hilton hotel. Zij kreeg een order voor in to
taal meer dan vijftig vierkante meter
wandkleed. „Eigenlijk was ik daar toen nog
lang niet aan toe. Per slot van rekening
was ik ook niet voor dat grotere werk op
geleid. Eén van de wandkleden was zelfs
vijf bij zes meter groot, maar ik heb het wel
afgemaakt. Zij het met pijn en moeite.", al
dus de kunstenares voor wie nu elke op
dracht binnen de mogelijkheden ligt.
In de Amsterdamse periode maakte de
kunstenares, zoals zij het noemt, een 'beetje
revolutie'. „Ik was erg politiek gericht be
zig. Niet bepaald l'art pour l'art. Ik was lid
van Provo, nam deel aan demonstraties en
heb meegedaan aan de bezetting van het
Maagdenhuis. Vooral ook tegen dè oorlog
in Vietnam hebben we toentertijd hevig ge
ageerd." In Leiden heeft zij mede de crèche
'Ot en Sien' opgericht.
'Bange Duivel'
In Leiden begon het eigenlijk allemaal pas
goed. Lydia Luyten trok in bij Pol de Jong
aan de Kruisstraat. De samenwerking met
de graficus verliep verrassend goed. Zelfs
zo goed, dat zij besloten om met nog drie
mensen een huis aan de Koningstraat te
kopen. Al ras werd verhuisd naar de huidi
ge onderkomen aan de Rijndijkstraat.
Daarmee kreeg de gemeenschap vastere
vormen. Met Pol de Jong, Frans Montens
(letterkundige) en Marius Vroegindeweij
(psycholoog) richtte zij de werkplaats voor
wandkleden en grafiek, de Bange Duivel,
op. In het voormalige pand van bakker
Van der Meer wonen en werken zij geza
menlijk. Door deze gemeenschappelijke
aanpak is het voor de Bange Duivel moge
lijk zo veel werken voor zo weinig geld te
verkopen. „Inspiratie is altijd aanwezig. Als
ik op straat loop. zie ik ontzettend veel
mooie dingen om me heen Ik ben constant
bezig en zit nooit stil. Zelfs tijdens de va
kanties ben ik aan het werk", aldus de
naaldkunstenares.
Het materiaal dat zij in de werkstukken
verwerkt, heeft vaak al een leven achter de
rug. „We banjeren geregeld over het strand
en nemen bruikbare spullen mee. Veel
It Eastwood achter de tralies
Doordat Alcatraz als gevan
genis in 1963 ophield te be
staan - de kosten per gevan
gene per dag lagen hoger dan
een verblijf in het Waldorf
Astoria! - kon Siegel veel ter
plaatse filmen, wat de auten-
citeit natuurlijk alleen maar
ten goede kwam, maar ook
zonder dat was „Escape from
Alcatraz!' een ontsnapping
sfilm geworden, die in dit
genre ver boven de middel
maat uitkomt.
MILO
Lydia Luyten ontwikkelde de naaldkanttechniek met gebruikmaking van indiu.
strie-naaimachines.
ERA Een dollar met
atje (12) Het bekende
en smijtwerk in een uit-
nde western uit de Itali-
se school, (reprise, eerste
i).
O I Apocalypse Now
^Gruwelijke film over de
3|g in Vietnam. Wreder
.ijThe Deer Hunter', maar
'J velen minstens even in
drukwekkend. Marlon Bran
do is de zwakste steen in het
hele gebeuren, waarin regis
seur Francis Coppola zijn af
schuw van de oorlog toont,
(derde week)
LIDO II Airport '80 (a l.)
Het zoveelste produkt in de
serie Airport-rampenfilms.
Ditmaal staat de Franse Con
corde centraal. In de hoofd
rollen onder anderen Alain
Delon als de piloot en Sylvia
Kristel als zijn vriendin, de
stewardess, (tweede week).
LIDO III Quadrophenia
(12) Meer een brok nostalgie
voor dertigjarigen dan een
rockmusical met de popgroep
The Who als centrale spil.
Aardig om te zien. (derde
week)
STUDIO Manhattan (a.l.)
Schitterende film met de'
subtiele humor van hoofdrol
speler/regisseur Woody Al
len over het verknipte arties
tenleventje van New York.
(zesde week). Jungle book
(a.l.) Het voortreffelijke laat
ste werkstuk van Walt Dis
ney, uitstekend nagesynchro
niseerd. (vijfde week)(alleen
matinees op woensdag, zater
dag en zondag)
TRIANON Een moord-
bandiet (16) Jean Paul Be-
lmondo weer eens ouderwets
op dreef als 'killer' die in fei
te commissaris van politie
blijkt te zijn. Vol Franse hu
mor en actie, (derde week)
REX Escort service op
zijn Deens (16) Pornofilm.
EUROCINEMA I (Alphen
aan den Rijn) Apocalypse
now (16) zie Lido I.
EUROCINEMA II (Alphen
aan den Rijn) Jaquar de
onoverwinnelijke (12)
Spektakelstuk van weinig ni
veau.
EUROCINEMA III (Alphen
aan den Rijn) Quadrophe
nia (12) Zie Lido III.
EUROCINEMA IV (Alphen
aan den Rijn) De vier
vuisten op safari (a.l.) Te
rence Hill en Bud Spencer
opnieuw als het Trinity-duo.
Ditmaal in Afrika. Regisseur
Italo Zingarelli is er niet in
geslaagd het niveau van de
vorige films te halen.
plastic verwerk ik ook in de wandkleden.
Die lap bijvoorbeeld," en zij wijst naar een
wandkleed dat de knusse werkplaats siert,
„Die prachtige goudbruine kleur is ontstaan
doordat het als poetslap heeft gefungeerd
en besmeurd is met roet."
Dat Lydia Luyten wel zeer kleurgevoelig
is, blijkt niet in de laatste plaats uit haar
aquarellen. Deze zeer fijne schilderingen
zijn in de regel realistische weergaven. Dat
verfijnde kleurgevoel heeft zij wellicht aan
haar oosterse afkomst te danken.
Variatie
in de cel op de goede gelegenheid.
Escape trom Alcatraz (16) met Clint Eastwood en Patrick McGoohan.
Don Siegel.
29 jaar dat de gevange- een soort Amerikaans equi-
op een rots voor valent van het beruchte
van San Francisco als Franse Duivelseiland fun
geerde, werden slechts
ontsnappingspogingen
waagd. Van de daarbij be
trokken 39 gevangenen w
den er 26 weer gepakt, w
den er 7 doodgeschoten op de
vlucht en verdronken er
drie. Alleen van Frank Mor
ris en de gebroeders Anglin,
die op 11 juni 1962 via de
luchtkoker wisten te ont
snappen, werd nooit meer
iets vernomen.
Reden genoeg om daar eens
een film over te maken en in
handen van regisseur Don
Siegel is. „Escape from Alca
traz" meer dan een gewone
ontsnappingsfilm geworden,
al zal de op actie beluste toe
schouwer misschien wel een
beetje teleurgesteld zijn in
Clint Eastwood, omdat hij er
als Frank Morris zo lang over
doet om zijn ingenieuze plan
ten uitvoer te brengen.
Siegel bouwt echter de span
ning zorgvuldig op, gaat uit
voerig in op de relatie tussen
Eastwood en zijn „buurman",
terwijl hij met het geval van
de oude gevangene, die zijn
schilders-faciliteiten kwijt
raakt voor een goede aanlei
ding zorgt voor Eastwood om
de benen te nemen.
De wandkleden van Lydia Luyten, die zij
zowel abstract als figuratief maakt, zijn
zeer afwisselend. Veel kleden zijn uit een
veelheid van kleuren samengesteld en in
weer andere zijn slechts een paar kleuren
terug te vinden. Mensen, dieren, landschap
pen en de meest uiteenlopende abstracte
onderwerpen hebben Lydia Luyten geïn
spireerd. Voordat het textiel aan de creatie
ve driften van de kunstenares ten prooi
valt, maakt zij op papier een schets totdat
het een sterk geheel vormt. Eerst een ont
werp en daarna wordt het als het ware in
gevuld. Af en toe verft zij ook direct op het
doek. Behalve een veelheid aan onderwer
pen gebruikt Lydia Luyten ook veel mate
rialen en technieken. Door de enorme af
wisseling is het voor de niet-ingewijden bij
zonder moeilijk het werk van Lydia Luy
ten te herkennen en haar wordt dan ook
wel eens verweten, dat zij heterogeen
werkt. Zij zelf meent echter, dat facetten
van jaren geleden steeds weer in het werk
terug te vinden zijn. „Als kunstenaar moet
je nou eenmaal een gezicht hebben, dat
naar buiten toe herkenbaar is, zodat men
bijvoorbeeld kan zeggen 'kijk, dat is nou
een echte Luyten'. Toch heb ik een derge
lijk gezicht wel degelijk."
„Nu pas, na twintig jaar werken, kan ik
alle ideeën, die ik in mijn hoofd heb daad
werkelijk vormgeven. Je schrijft als het
ware op wat je denkt. Het is een kwestie
van het beheersen van de techniek." Aan
gezien de ideeën van Lydia Luyten niet tot
tientallen beperkt blijven, kan een ieder
wel iets van zijn of haar gading vinden in
de galerie aan de Rijndijkstraat.
WIM BUNSCHOTEN
