0: proeven op levende foetussen ontoelaatbaar
sschoppen bespraken op synode
vrijmoedig" onderlinge betrekkingen
ie wonderen zijn de wereld
pg niet uit in het CDA
Schippers dreigen
met staking
Genland
LEIDSE COURANT/
VRIJDAG 18 JANUARI 1980 PAGINA 13
-*d i
G Kortgeleden werd Nederland
t door berichten over proeven in het
h Ziekenhuis in Leiden, waarbij ge-
1 gemaakt var. levend geboren kin-
en abortus. De Evangelische Omroep
nofaldeze berichten in met een reportage
ihopgramma Tijdsein vorige week dins-
e gd»digde gisteren op een persconferen-
wor Haag aan dat deze omroep „de trein
vaan'e 'Vóór het Leven' weer harder zal
gan.fn". Want, aldus de EO, „dit soort ex-
om P kunnen en mogen niet worden uit-
llen i
erii ri die in Leiden zijn uitgevoerd door dr.
Viel hebben betrekking op bloedonder-
te ^geaborteerde kinderen in de Bloemen-
enteR wordt bloed afgetapt -een ingreep die
noet* Êevo'S beeft- met het doel te onder
een' bet komt dat bloed in sommige geval-
je ni0'1 bij een bloeding. Zodoende hoopt
lhou|eneesw'Jze te v'nden voor de erfelijke
Cte die alleen jongetjes treft. Van die
baby's, die als gevolg van erfelijke
i^^eden het risico lopen de ziekte te krij-
ongeveer de helft er door getroffen te
^ipt gaat bij de proeven om late abortus-
"™fOt vijf maanden). Indien men bij de
pruik maakt van het medicament Pros-
kunnen deze foetussen levend en gaaf
worden gebracht. Volgens dr. Terwiel
in de Haagse Post van deze week. kunnen deze
experimenten leiden tot het verminderen van het
aantal abortussen. „Vroeger werden alle jongetjes
geaborteerd van wie de moeders een kind met een
dergelijke ziekte niet ter wereld wilden brengen.
Bij de helft bleken deze abortussen onnodig te zijn
geweest. Als wij kunnen vaststellen -en daarvoor
is onderzoek nodig- of een foetus de kenmerken
van deze ziekte niet in zich draagt, dan kan een
aantal abortussen worden voorkomen". Ethische
bezwaren tegen een dergelijk onderzoek heeft hij
niet, „want de abortussen worden toch gepleegd".
Volgens hem was het polio-vaccin nooit gevondeh
zonder proeven met foetaal weefsel.
Dr. K. F. Gunning, voorzitter van het Nederlands
Artsenverbond kan zich ondanks deze redenering
niet met de experimenten verenigen. „Wij moeten
de medische ethiek handhaven. Wij zijn verplicht
de patiënt te beschermen tegen de almacht van de
arts. Volgens richtlijnen van de Gezondheidsraad
is het niet toegestaan dat er proeven worden ver
richt op mensen die geen toestemming kunnen
verlenen voor dergelijke experimenten. In deze
richtlijnen worden proeven op kinderen, zwakzin
nigen, gevangenen en stervenden dan ook ontoe
laatbaar geacht. Wanneer men zich aan deze
richtlijnen zou houden, zou er niets aan de hand
zijn", aldus dr. Gunning gisteren op de EO-pers-
confèrentie. Hij verleende ook zijn medewerking
aan de reportage van Tijdsein.
Dr. Gunning vergelijkt deze proefnemingen met
hetgeen er ten tijde van de oorlog gebeurde in de
Duitse concentratiekampen. „Door artsen, die
goed waren voor hun gezin, beminnelijk voor hun
vrienden en kennissen, werden proeven uitge
voerd op gevangenen. Deze praktijken ervaren
wij nu als een van de ergste facetten van de oor
log. Het waren artsen bij wie kennelijk een lijn
werd getrokken: Zij zagen deze gevangenen niet
meer als mensen en ze waren toch al ten dode op
geschreven. Derhalve waren proefnemingen op
hen toegestaan. Hetzelfde dreigt zich nu met deze
experimenten op levend geboren kinderen te vol
trekken. Met dit verschil dat het in de oorlog in
het geheim gebeurde en nu in het openbaar".
„Prof. Drogendijk, gynaecoloog in het Academisch
Ziekenhuis Dijkzigt in Rotterdam, stelt namelijk
dat de proeven worden genomen met foetussen
die toch ten dode zijn opgeschreven. Maar die
dood heeft men eerst, middels abortus, bewerk
stelligd. Het is dan ook een wat vreemde zaak een
commissie in het leven te roepen (onder leiding
van prof. Kuitert van de Vrije Universtiteit in
Amsterdam), die de ethische aspecten van deze
experimenten moet onderzoeken, terwijl men
eerst het sterven van deze kinderen heeft bevor
derd De vraag of zo'n kind levensvatbaar is, doet-
niet terzake. Ieder kind is levensvatbaar, mits
men het in zijn eigen milieu laat, dus in de baar
moeder".
Het woordgebruik ten aanzien van de proefperso
nen kan overigens nog leiden tot een juridisch
steekspel. Dr. Drogendijk stelt: „Een foetus is geen
burger in de zin der wet. Hij is nooit geboren en
vervolgens aangegeven bij de Burgerlijke Stand.
Juridisch bestaat hij eigenlijk niet. Maar zelfs als
dat wel het geval was, zou het niet mogelijk zijn
de foetus zelf om toestemming voor een medische
proefneming te vragen". Volgens dr. Gunning
wordt hier een verkeerd woordgebruik gebezigd.
„Een foetus is een ongeboren kind in de baarmoe
der. Zodra het geboren is -al dan niet middels een
abortus provocatus- gaat het niet meer om een
foetus, maar om een kind dat geboren is. Ieder
kind dat geboren wordt (al heeft het maar een uur
geleefd) moet worden aangegeven bij de Burgerlij
ke Stand". Een woordvoerder van de Burgerlijke
Stand in Den Haag bevestigt deze stelling. De
vraag is daarom in hoeverre men zich in de Bloe-
menhovekliniek schuldig maakt aan een strafbaar
feit. Dat een kind zelf niet in staat is zijn belangen
te verdedigen is een logische zaak en derhalve is
hij ook met name genoemd in de richtlijnen van
de Gezondheidsraad, aldus dr. Gunning.
Hij en de Evangelische Omroep doen een beroep
op de kamerleden om het vorig jaar ingediende
abortuswetsontwerp in het kader van de huidige
ontwikkelingen opnieuw door te lezen. „Wij stel
len niet dat dergelijke experimenten tot de dage
lijkse praktijk behoren. Het zijn naar wij hopen
marginale situaties - hoewel wij dat ook niet zeker
weten. Wanneer er in de nieuwe wet mazen zitten
die dergelijke proeven toelaten, dan moeten die
worden gedicht", aldus de EO, die met haar acti
viteiten een brede discussie over de normen ten
aanzien van het menselijk leven in zijn totaliteit
op gang wil brengen!
In de Haagse Post wordt de EO een hetze verwe
ten. die dient als nieuw wapen tegen abortus. Drs.
L. P. Doorenbos, voorzitter van de EO: „Wij voe
ren geen hetze. Wij haken in op een onderwerp
dat door anderen in discussie is gebracht. Het is
vanzelfsprekend dat wij daarop ingaan, vooral
omdat altijd is beweerd dat dergelijke experimen
ten in ons land niet voorkwamen. Ten aanzien
van deze problematiek ontbreekt in ons land de
ethische normstelling. Wij willen een bijdrage le
veren tot het instellen daarvan en geen volksge
richt bewerkstelligen".
Omdat ook het Europese parlement zich binnen
korte tijd zal buigen over harmonisering van de
abortuswetgeving binnen de Europese gemeen
schap zal op 1 april aanstaande in Den Haag een
beperkt Europees congres worden gehouden, waar
zal worden besproken hoe organisties als „Vóór
het Leven" van de EO gezamenlijk hun standpunt
aan het Europese parlement duidelijk kunnen ma
ken.
LONNEKE VAN KOOT
verslaggever)
W De gelovigen be-
^1e meningsverschil-
l de bisschoppen en
»f lijdt daaronder,
oplossing nodig in
'Jivederzijds vertrou-
#it twijfels kunnen
ijken voor de kerk.
het gaat om de ver-
yOCjVan de leer, moet
èn gedaan met de
dejakt en moet de ge
in liefde voor-
riaopmerkelijk synode-
ajrferden gemaakt tij-
r eVoortzetting der bij-
-d rfnode van de Neder-
r, («schoppen in Rome.
wetvat in het officiële
bb«u®> dat in zeer alf?e"
jmen is gesteld en
sjjgrijpelijk is voor de
zijlat, vooral ook, om-
«lelordt aangegeven wie
ngMgezegd. Eruit op te
,ed$lt dat de synode nu
in Tneeft gemaakt met
zijlrtige bespreking van
n <grijke thema van de
giP van de bisschop
zeen uiteenzetting ge-
kj de problemen die in
i bestaan en er is
zjioedigheid en in een
pe) samenwerking ge-
nt^ver de betrekkingen
d'bisschoppen en bin-
bisschoppenconferen-
Irordt in het commu-
1 een goed functione-
bisschoppenconfe-
door het concilie
Jimisbaar is. Dit geldt
er voor Nederland,
betrekkelijk
I is, dicht bevolkt, in
verstedelijkt en een
migratie kent.
em betreft vooral de
1 die men heeft over
gezagsuitoefening
Meteorologisch lijkt het in Rome ook niet alles te zijn,
gezien deze foto van vijf van de Nederlandse bisschop
pen, die een beetje kleumend en warm gekleed het Ne
derlands College, hun logeeradres, verlaten om ter ver
gadering te gaan. Van links naar rechts mgr. Bluyssen,
mgr. Zwartkruis, mgr. Gijsen, kardinaal Willebrands en
mgr. Simonis.
en over het bereiken van dui
delijke afspraken inzake het
evenwicht tussen de zelfstan
digheid der bisdommen en de
samenwerking in de bisschop
penconferenties.
De spanningen zijn te wijten
aan een uiteenlopende waar
dering van de situatie in Ne
derland. Wanneer soms ver
schillende standpunten wer
den ingenomen, dan werd dit
ingegeven door de wens tot
duidelijkheid. Het is echter
niet altijd mogelijk geweest
deze vraagstukken op serene
wijze binnen de bisschoppen
conferentie te behandelen, al
dus het communiqué.
Ook de situatie onder de reli
gieuzen lijdt onder de spannin
gen tussen de bisschoppen,
waardoor beslissingen soms
moeizaam tot stand komen.
Men moet komen tot een nieu
we doelmatigheid in het func
tioneren van de bisschoppen
conferentie. Wellicht kunnen
nieuwe statuten hierbij helpen.
De bisschop moet meer het
ene symbool van de gemeen
schappelijkheid worden. Het is
noodzakelijk dat er een mani
festatie van eenheid is, maar
men moet ook weer niet de si
tuatie van de betrokken perso
nen al te negatief bezien.
Andere sprekers hebben ge
zegd dat het fundamentele
vraagstuk dat van de gezagsui
toefening schijnt te zijn. Na
het concilie is geprobeerd, de
richtlijnen van Vaticanum II
gestalte te geven door middel
van gedeelde verantwoorde
lijkheden en raadpleging van
allen. Enerzijds is de bijzonde
re positie van de bisschoppen
geëerbiedigd en anderzijds de
taak van de leken in de cultu
rele en maatschappelijke con
text. De bisschop moet met
zijn kudde meetrekken, maar
haar ook leiden. Hij moet een
steun zijn voor de velen die te
genwoordig wanhopig worden
en onvermoeibaar bruggen
slaan, aldus aantonend dat de
kerk zich altijd ter beschik
king stelt van de mensen.
Sommige sprekers merkten
op, dat de moeilijke problemen
vooral zijn voortgekomen uit
de ontwikkelingen na zekere
bisschopsbenoemingen. Maar
deze synode ook al zijn er
meningsverschillen is een
ogenblik van genade om de
verdeeldheid te overwinnen.
De paus is degene, die als eni
ge zijn broeders bisschoppen
kan en moet bevestigen.
Enkele sprekers tenslotte heb
ben de nadruk gelegd op het
providentiële aspect van het
samenkomen. Daarbij gaven
zij uitdrukking aan hun ver
trouwen, dat de communio
tussen de bisschoppen van Ne
derland, die hier bijeen zijn in
een betekenisvolle situatie
rond de opvolger van Petrus,
kan worden verbeterd. Aldus
het communiqué.
Deze laatste opmerkingen
werden gemaakt in het bijzijn
van de paus. Woensdagavond,
toen het ging over de verhou
ding tussen de bisschoppen on
derling, woonde hij de avond
zitting namelijk in haar geheel
bij.
ROTTERDAM (ANP) De binnenschippers, verenigd in
de „Toerbeurt Noord-Zuid" dreigen met een staking als niet
snel een wettelijke regeling voor het noord-zuidvervoer tot
stand komt.
In een telegram aan staatssecretaris Smit-Kroes van verkeer en
waterstaat schrijven de schippers zich niet langer gebonden te
achten aan hun beloften van vorig jaar om acties achterwege te
laten. In februari werd overeengekomen dat er zo snel mogelijk
een wettelijke affichage (het via de beurs aanbieden van vrach
ten) zou worden ingevoerd. De staatssecretaris deed toen de toe
zegging dat dit niet langer dan negen maanden in beslag zou ne
men. De regeling zou de schippers een beter inzicht verschaffen
in de vrachten die voor het noord-zuidvervoer beschikbaar zijn.
MINISTER VAN DER STEE:
Antillen vrijwel failliet
SCHIPHOL (ANP) De Nederlandse Antillen zijn prak
tisch failliet. De staatsschuld is inmiddels gestegen tot 400 a
570 miljoen en de Nederlandse ontwikkelingshulp vormt
nog de enige bron van inkomsten.
Dit zei minister Van der Stee (ontwikkelingshulp) gisteren op
Schiphol bij zijn terugkeer van een bezoek aan het Caraibische
eilandengebied. Mede door een overschot aan ambtenaren en
een te trage belastingheffing zijn de Antilliaanse uitgaven vol
gens de bewindsman te hoog. „Een Nederlandse staatsschuld zou
in een vergelijkbare situatie het ongelooflijke bedrag van 100
miljard gulden bedragen", zo rekende hij voor. Van der Stee
voorziet dat de de Antilliaanse onafhankelijkheid zeker nog vijf
a tien jaar zal duren.
Vragen over bijdrage in Shellbouw
BRUSSEL De Europese Commissie heeft de Nederlandse re
gering gevraagd uitleg te geven, waarom zij van plan is om
750.000 bij te dragen in de kosten van een onderzoekscentrum
dat de Koninklijke Shell Groep in Rotterdam gaat bouwen.
Volgens de Commissie lijkt de bijdrage onverenigbaar met de
reglementen ten aanzien van de concurrentie in de Europese
Gemeenschap.
Bloeddruk-pil blijkt gevaarlijk
UTRECHT (ANP) Selcryn, een geneesmiddel dat op 2 januari
in Nederland op de markt is gebracht voor de behandeling van
onder andere verhoogde bloeddruk, kan ernstige leverbeschadi
gingen veroorzaken. Dit heeft de fabrikant, Smith, Kline and
French gisteren meegedeeld. SKF adviseert patiënten het ge
bruik van Selcryn-tabletten onmiddellijk te staken en contact op
te nemen met de huisarts. De gevaarlijke bijwerking van het
spul is in Amerika aan het licht getreden.
an onze parlementaire redaktie)
ui lAG 4— Toen premier Van Agt in de
R chtend van 20 december vorig jaar
isirrijvend constateerde dat het kabinet
tsl s door het stormachtige kernwapende-
["u gekomen, vermoedde hij ongetwijfeld
de rakettendiscussie nogzo'n lange
ou krijgen.
identen' die min of meer gedwongen
ii bezwaren tegen de gang van zaken
ten en daarmee het kabinet te behou-
6n met hun katterige gevoel na af-
het debat niet goed raad. Gelukkig
kregen zij een dag later al een morele
door het besluit van de ARP-ers
aard, Aantjes en mevrouw Laning-
a, hun werkzaamheden in de pro-
unissie an het CDA uit protest tegen
d van kabinet en CDA op te schorten,
e werd binnen het CDA een nieuwe
eronde ver de kernwapenproblema-
eluid. Het was weliswaar een kwestie
>raten en stoom afblazen geworden,
>t nam niet weg dat er nog een paar
te kraken vielen. Het CDA en het
d te weten komen waar ze
en hun aanhang aan toe
ri schreef prof. Goudzwaard in dagblad
vlammend protest tegen wat hij noem
ende beginselpolitiek" van het CDA. Hij
'jn verhaal met de woorden: „Van een
to zou blijven reilen en zeilen moet ik
«en En dat zal ook gebeuren, tenzij er
nder geschiedt". Dat woordje „afhaken"
zomaar uit de lucht komen vallen. In de
ari kritische CDA-leden waren na het
fcndebat al serieuze stemmen opgegaan
afscheidingsbeweging onder leiding van
'ard te beginnen. ARP-voorzitter Hans de
culeerde daar ook voorzichtig op toen hij
AR-partijblad „Nederlandse Gedachten"
dat er een moment komt waarop het „al
tijd aanwezige vertrouwen" in het CDA is ver
bruikt.
STORM
De mogelijkheid van een afscheidingsbeweging
werd in de CDA-top wel degelijk onderkend. In
de tweede week van januari zei CHU-voorman
Van Leijenhorst in een interview met Hervormd
Nederland: „Theoretisch is het mogelijk dat enke
len een nieuwe partij oprichten, maar dat lijkt me
moeilijk. Ik zie zo'n afgescheiden groep geen grote
vlucht nemen". En Schakel, voormalig vice-voor-
zitter van de CDA-fractie in de Tweede Kamer
zei over hetzelfde onderwerp: „Ik denk dat het
een desillusie zal zijn. Een afsplitsing betaalt niet.
Denk maar aan de PPR". Óp 11 januari deed
CDA-voorzitter Steenkamp in een openbare toe
spraak te Sittard onder het motto „We kunnen
niemand missen" zelfs een bijna dramatisch be
roep op Goudzwaard en de zijnen, het CDA niet
de rug toe te keren. „Het stormt in het CDA", gaf
Steenkamp toe. Maar hij zou geen Steenkamp he
ten als hij die storm niet aangreep om uit te roe
pen dat het juist daarom nodig was, elkaar des te
steviger vast te houden.
Veel verder dan het dreigen met een afsplitsing
en een aantal interne bespiegelingen over de
voor- en nadelen daarvan kwamen de sympathi
santen van Goudzwaard echter niet. Goudzwaard
zelf was trouwens inmiddels naar Canada ver
trokken om daar enige gastcolleges te geven. Het
ging er de weerspannigen allereerst om, te trach
ten het door Goudzwaard genoemde Wonder te
verwezenlijken. Wat moest dat Wonder dan wel
zijn? Ingewijden weten te vertellen, dat Goud
zwaard van Van Agt een openlijke verklaring eis
te, waarin hij zou zeggen dat Nederland geen ver
antwoording op zich heeft genomen voor het
NAVO-besluit tot produktie en stationering van
nieuwe kernwapens. Ook zou de CDA-top zich op
kritische wijze moeten uitlaten over de handelwij
ze van het kabinet tijdens het kernwapendebat.
Up allerlei niveaus werden inmiddels intensieve
besprekingen gevoerd. Van Agt, de „dissidenten".
de voorzitters van ARP, KVp en CHU, fractielei
der Lubbers, Steenkamp en CDA-bestuursleden
spraken elkaar regelmatig in steeds wisselende sa
menstellingen. Zoals verwacht wilde Van Agt
geen enkele openlijke concessie aan de kritische
CDA-ers doen. Dat zou fnuikend zijn voor de rela
tie met de VVD. Wel was de premier intern be
reid een paar veren te laten en toe te geven dat
Rietkerks uitleg van het regeringsbeleid inzake
het Brusselse moderniseringsbesluit fout was. In
tussen diende fractieleider Lubbers opnieuw in
Trouw Goudzwaard van repliek. De Amster
damse prof sloeg, aldus Lubbers, met zijn analyse
de plank volledig mis. Er was door het CDA toch
wel heel wat bereikt, vond Lubbers. De beginse
len uit het CDA-programma ten aanzien van de
bewapening, namelijk „terugdringing van de rol
van de kernwapens" enerzijds en „lid blijven van
de NAVO" anderzijds waren beide gehandhaafd.
Niet de CDA-fractie had de beginselen van de
partij losgelaten, maar Goudzwaard zelf had dat
gedaan, door vraagtekens te zetten bij het lidmaat
schap van de NAVO, zo schreef de fractieleider,
aldus de bal naar Goudzwaard terugspelend.
KRITIEK
Belangrijker dan deze slim bedachte manoeuvre
was echter het feit, dat Lubbers in zijn verhaal
Goudzwaard ook enkele stappen tegemoet kwam.
Hij deed dit door tot twee maal toe Van Agt te be
kritiseren over de mist die hij rond de kernwa
penkwestie had geschapen. Daarmee was al een
stukje van Goudzwaards Wonder geschied. Maar
er kwam nog meer. Nadat de kritische CDA-
werkgroep „Niet bij brood alleen" in een verkla
ring fel naar Van Agt en zijn kabinet had uitge
haald („Van Agt heeft het imago van het CDA als
christen-democratische partij geschaad") kwamen
tot veler verbazing begin deze week ook de vier
CDA-voorzitters, te weten Steenkamp en de voor
zitters van ARP (De Boer); KVP (Van Zeil) en
CHU (Van Leeuwen) met een kritisch epistel op
de proppen. „De voorzitters betreuren het dat het
kernwapendebat niet heeft kunnen eindigen in
een strikte zakelijk afweging van feiten. De eind
beslissing had moeten gaan over de zaak zelf en
niet over het voor of tegen het kabinet", zo luidde
een deel van de verklaring. Voorts uitten de voor
zitters hun ongenoegen over de „onheldere" af
loop van het debat doordat Lubbers en Rietkerk
tegenstrijdige interpretaties aan het kabinetsbeleid
gaven. En passant gaven de voorzitters ook nog de
CDA-ers die op het laatste partijcongres in Dron-
ten de „dissidenten" verketterden een veeg uit de
pan. Tenslotte dienen volgens de voorzitters de
bestaande meningsverschillen over de kernwa
pens door een voort te zetten discussie in het CDA
te worden opgelost. Een door de wetenschappelij
ke instituten van het CDA op te stellen discussie
stuk zal hierbij een helpende hand moeten bieden.
WONDER
Het is op z'n minst een wonder te noemen dat
deze verklaring tot stand is gekomen. Het is welis
waar aan Goudzwaard om te beoordelen of dit
wonder al dan niet met een hoofdletter mag wor
den geschreven, maar het is en blijft een mirakel.
Dat Steenkamp, omwille van de eenheid in het
CDA, bereid was de in dissidente kring opgestelde
verklaring te ondertekenen is nog te begrijpen.
Maar dat mensen als Van Leeuwen en Van Zeil
dwars tegen de opvattingen van hun achterban in
zo ver hebben willen gaan is verbazingwekkend.
Het wordt iets meer begrijpelijk, als men weet dat
Van Agt tevoren persoonlijk (zij het met grote te
genzin) toestemming had gegeven voor het publi
ceren van een kritische verklaring. Daardoor
werd het voor de voorzitters van CHU en KVP
gemakkelijker, hun namen eronder te zetten.
Achteraf bleek overigens, en daardoor neemt de
verwondering toch weer toe, dat Van Agt wel op
de hoogte was van de geest, maar niet van de let
ter van het betreffende stuk. „De verklaring op
zich heeft mij niet verrast, maar de tekst wel. De
kritiek die nu is gespuid vind ik onterecht", zo zei
de premier donderdag tijdens zijn wekelijkse pers
conferentie.
Ruud Lubbers
Het dreigende „afhaken" van Bob Goudzwaard en
daarmee van het merendeel van de „dissidenten",
leden van de A'RJOS en van de werkgroep „Niet
bij brood alleen" heeft al met al toch meer effect
gehad dan men op het eerste gezicht veronderstel
de. Hoewel Goudzwaard nog niet officieel heeft
gereageerd op de gebeurtenissen van de afgelopen
week en- ofschoon naar buiten toe de mist rond
het kernwapendebat nog steeds niet is opgetrok
ken, lijkt de verwachting gewettigd dat de vrede
in het CDA voorlopig weer is hersteld. Hoewel
'misschien beter zou kunnen worden gesproken
van een tijdelijke wapenstilstand. En tenslotte:
Door alles wat er de afgelopen weken is gebeurd,
is. een hernieuwd lijsttrekkerschap van Van Agt,
dat tot voor kort nog als een paal boven water
stond, niet meer voor honderd procent zeker.
DICK VAN RIETSCHOTEN
