De laatste stap....
Kerst
puzzel
Kinderen lopen niet zomaar weg. Voordat
ze de beslissende stap zetten, zijn ze er
lang mee bezig geweest. Het is een be
wuste daad; denk aan de grote onzekerhe
den die ze zich op de hals halen. Door weg
te lopen, verzaken ze de meest elementai
re levensbehoeften: een dak boven het
hoofd, een bed, vast brood op de plank.
Men kan het verschijnsel niet ernstig ge
noeg nemen. Onzin te denken dat kinde
ren weglopen, gewoon om hun zinnetje
door te drijven, om hun ouders een soepe
ler, toegeeflijker opstelling af te dwingen.
Meer zakgeld, later van een feestje thuis
mogen komen, de verboden omgang met
een vriendje of vriendinnetje. Dat zijn nau
welijks de overwegingen. Veeleer betekent
weglopen een uiterste confrontatie van het
kind met de ouders. Het is de laatste stap.
In gesprekken met mensen die, beroeps
halve of particulier, weggelopen kinderen
proberen op te vangen, te helpen en te
begeleiden, neemt dit beeld steeds scher
per contouren aan. Tot op het navrante af.
Ouders weigeren vaak kinderen die zijn
weggelopen, hun spaargeld af te staan,
hun paspoort, hun schoolboeken, hun kle
ren. Dan kan het gebeuren dat zo'n kind in
het ouderlijk huis gaat inbreken. Nog die
per wordt de kloof, nog vijandiger de te
genstellingen.
Maar ook voor de keerzijde blijken opvan
gers en hulpverleners oog te hebben. Een
hunner: „Steeds meer ouders begrijpen
dat hun kinderen op een bepaalde leeftijd
op eigen benen willen staan, zelfstandig
willen gaan wonen bijvoorbeeld. Zulke ou
ders ervaren weglopen als iets heel naars.
Het had toch allemaal in der minne gere
geld kunnen worden?, klagen ze. Het komt
zo onverwacht. Waar hebben we het aan
verdiend? Hun teleurstelling werkt zeer
traumatisch. De rede is zoek. Ze vallen te
rug op een primitieve reactie, zo van: terug
jij, of we schakelen de politie in. Ze vallen
terug op de onaantastbaarheid van het
ouderlijk gezag".
Tegenwoordig wordt bijna alles nauwkeu
rig geteld. „De Nederlander gebruikt per
jaar per hoofd van de bevolking 85 liter
bier, 12 liter wijn en 3 liter gedistilleerd".
Maar de weggelopen kinderen tellen niet.
Het laatste beschikbare cijfer stamt uit
1974. Toen kwamen qr 7500 op de politie-
telex. OAT-jes heten ze. Opsporing, aan
houding en terugbrenging gevraagd. Post
pakketten, onzorgvuldig geadresseerd, re
tour afzender. Meer recente gegevens zijn
niet voorhanden. Er is geen onderzoek
naar gedaan. De interesse ontbreekt ken
nelijk. In kringen van hulpverleners waagt
men zich hooguit aan de schatting dat de
leeftijden verschuiven. De groep weglo
pers lijkt steeds jonger te worden, van 18
jaar vroeger tot rond de 15 jaar nu. Daar
houdt de kennis op.
Een aanwijzing voor de omvang van het
vraagstuk zou de schreeuwende behoefte
kunnen zijn aan mensen (echtparen, maar
ook alleenstaanden) die hun huis en zich
zelf beschikbaar stellen voor de opvang
van weggelopen jongeren. Het onderwerp
komt ter tafel tijdens een gesprek bij het
WIJN, afkorting van Werkverband Integra
tie Jeugdwelzijnswerk Nederland, een
overkoepelende organisatie van instellin
gen die zich op dit terrein bewegen.
„Pleeggezinnen zijn nog wel te vinden",
constateren ze daar. „Vooral als het om
zeer jonge kinderen gaat. Blauwe oogjes
en blond haar, jazeker, daar wordt naar
gevraagd. Ze staan er bij wijze van spre
ken voor in de rij. Het zijn vaak mensen
die wel een kind zouden willen adopte-
Schrijnende schaarste
Zodra echter een onderdak wordt gezocht
voor oudere jongens en meisjes, weglo
pers, niet zelden in een lastige fase van de
puberteit, soms met de adem van de poli
tie in de nek, manifesteert zich een schrij
nende schaarste aan willige opvangers. En
zo ze er zijn, vallen ze moeilijk te vinden.
Instellingen als de Jongeren Advies Centra
(JAC's), vluchtheuvels voor kinderen met
problemen, komen er nauwelijks aan toe.
„Deskundige begeleiding van de opvan
gers is een belangrijke voorwaarde", zeg
gen ze bij het WIJN. „Anders loopt het
fout en vallen zulke adressen af. Maar de
instellingen kunnen het werven, selecteren
en begeleiden van opvangers niet aan. Ze
hebben andere doelstellingen. De weglo
pers doen ze er bij..., het is een activiteit
in de marge. Ze roeien met de riemen die
ze hebben. De opvang van weglopers
speelt zich af in een ritselsfeer van uren
telefoneren en zoeken of er ergens onder
dak te vinden is".
Wel zijn her en der in het land particuliere
organisaties van de grond gekomen die
een adressenbestand hebben opgebouwd
van mensen die zich beschikbaar stellen
voor de opvang van weglopers. De instel
lingen weten ze te vinden en verwijzen de
jongeren door. Uiteraard duurt het opvan
gen geen eeuwigheid. Soms is het maar
voor een nacht. De meeste weglopers ko
men meteen op de wachtlijst voor bege
leid kamerwonen. Soms gaan ze al vrij
snel zelfstandig wonen. „Maar wat je aller
eerst wilt doen, is een crisistoestand op
lossen", aldus het WIJN, „want daarmee
heb je bij weglopers te maken. Je pro
beert ze een rustplaats te bezorgen waar
ze de elementaire levensbehoeften weer
vinden die ze de rug hebben toegekeerd.
Een dak boven het hoofd, brood, bewas-
sing, heel gewoontjes. De eerste vereisten.
O ja, een rustplaats ook waar de weglo
pers niet door hun ouders of anderen ge
stoord kunnen worden. Pas wanneer je
dat allemaal bereikt hebt, kun je gaan
werken aan de dieper liggende problemen
en oplossingen. Nou: het op korte termijn
zorgen voor zo'n opvangadres blijkt uiterst
moeilijk. De instellingen hebben ook nau
welijks tijd om over dat vraagstuk na te
denken, een stuk beleid te maken".
Dit laatste klopt. Even later zal zo'n jeugd-
welzijnswerker hartgrondig verzuchten: „Ik
ben al blij dat ik mijn kop boven water kan
houden en soms verzuip ik nog. Die op
vang betekent een extra stuk werk op mijn
nek. Het gaat ten koste van je vrije tijd. Je
pleegt roofbouw op je eigen gezin".
Geen wonder dat ze bij de instellingen en
hun koepel, het WIJN, de Inzet van parti
culiere organisaties voor de opvang van
weglopers hogelijk waarderen. Hoe wer
ken ze? Meestal stellen ze geen eisen aan
de gezinssamenstelling van de opvangers.
Ook alleenstaanden kunnen een weggelo
pen jongere onderdak geven. Alle volwas
senen die een kamer, maar vooral wat
aandacht te missen hebben, zijn welkom.
Ze mogen minimale voorwaarden stellen:
liever een meisje dan een jongen of omge
keerd; geen huisdieren. De organisatie
houdt telefonisch contact, stuurt op gezet
te tijden iemand langs en belegt regelma
tig avonden voor opvangers dan wel weg
lopers waar ze ervaringen kunnen uitwis
selen.
Zo'n avond. Een knappend houtvuur en de
gedempte verlichting geven de sfeer iets
samenzweerderigs. Er is een thermoskan
warme koffie alsook zelfgebakken koek
meegebracht. Later wijn en bier. ledereen
spreekt elkaar bij de voornaam aan. De
verslaggever krijgt het verzoek die namen
nog te verdraaien ook, zodat strikte anoni
miteit gewaarborgd blijft. Een maatschap
pelijk werker zit de twaalfkoppige verga
dering voor. „Op de laatste opvangavon-
den hebben we gemerkt dat er weinig ani
mo voor is. De weinigen die kwamen, von
den het wel gezellig, maar misten het wer
kelijk uitwisselen van opvangervaringen.
Ook kenden de mensen elkaar weinig. Om
hier verandering in te brengen, hebben we
besloten wat meer structuur in de avon
den te brengen".
Werkelijke uitwisseling dus. Jacques let
wel: zo heet hij niet steekt van wal. Zijn
verhaal gaat over Joke, die ook anders
heet. Hij en later een kennis hebben het
van huis weggelopen meisje onderdak ver
leend, maar Joke maakte het in haar
nieuw verworven vrijheid zo bont, dat ze
hebben moeten zeggen: aju, je bekijkt het
verder maar. Joke is gaan zwerven en uit
eindelijk op het politiebureau terecht ge
komen. „Ik denk dat ze daar een en ander
heeft zitten kletsen. Misschien heeft ze
overdreven om zielig te lijken of heeft ze
dingen door elkaar gehaald. In elk geval
heeft de kinderpolitie het JAC gebeld met
de mededeling: we vinden het best dat jul
lie weglopers opvangen, maar kijk in
's hemelsnaam uit welke mensen je daar
voor neemt. Joke heeft ook de adressen
van mij en van mijn kennis aan de politie
gegeven".
Dit laatste nieuwtje brengt een milde
schok onder de aanwezigen teweeg. Nee,
Jacques kan voorlopig niet als schuiladres
fungeren, temeer niet omdat hij met het
oog op zijn huisbaas geen politie over de
vloer mag krijgen. Karei stelt de vraag aan
de orde: „Moeten we vasthouden aan die
onderduiktoestand of kunnen we er ons
als organisatie tegen verweren?". Tja, de
politie. Nog steeds is het beruchte artikel
280 van kracht dat hulpverleners van weg
gelopen minderjarigen strafbaar stelt om
dat ze kinderen aan de ouderlijke macht
onttrekken. Er is een wetswijziging in de
pen die de hete adem van justitie uit de
nek van de hulpverleners haalt, maar het
blijft een compromis.
Bij het WIJN blijken ze onderhand dood
moe van het politieke touwtrekken. Daar
gaat de voorkeur uit naar een verbetering
van de rechtspositie van de minderjarige,
minstens te beginnen bij het veertiende
jaar. Maar hoe druk je zoiets door in een
parlement waar de meerderheid het gezin
beschouwt als de hoeksteen van de maat
schappij? De praktijk is ondertussen dat
de politie nauwelijks nog bereid is wegge
lopen jongeren van vijftien jaar en ouder
te gaan zoeken. Ook ten aanzien van jon
gere kinderen wordt tegenwoordig een te
rughoudend beleid gevoerd. Een hulpver
lener: „Maar hoe lang kan de politie dat
volhouden? Wanneer ouders zich beroe
pen op hun gezag, wanneer ze opsporing,
aanhouding en terugbezorging eisen, kan
de politie wel een tijd doen alsof zijn neus
bloedt, maar niet eeuwig. Dan kom je voor
het blok te staan".
Duivelse opgave
Hoeveel probleemkinderen Nederland telt,
weet geen mens. Wel leert een grove
schatting dat er vijftig procent van weg
loopt. Heb je die eenmaal aan onderdak,
aan een rustplaats geholpen, dan begint
het vraagstuk pas goed. Ze beschikken
nagenoeg nooit over geld en het krijgen
van een uitkering of bijstand vormt een
duivelse opgave. Ze moeten hun opleiding
stoppen en werk zoeken. Maar hoe vind je
werk bij de heersende jeugdwerkloosheid?
En ze moeten ergens wonen, maar hoe
kom je aan permanent onderdak bij de
heersende woningnood? „In de regel blijft
het bij pleisters plakken", klaagt een hulp
verlener. „Je kunt voor al die structurele
vraagstukken geen structurele oplossingen
vinden. Je komt om. De hulpverlening
wordt doorkruist door de heilloze bureau
cratische weg die je moet afleggen. De
ene moeilijkheid roept de andere op. Re
gels? Rechten? Vergeet het. Die bestaan
niet. Je moddert maar wat aan. Je pro
beert een zo triest mogelijk verhaal te ver
zinnen; dat is het enige wat wel eens wil
helpen. Je probeert de instanties, de amb
tenaren te lijmen. Je moet het hebben van
persoonlijke relaties en daar moet je nog
hard voor knokken ook. Er bestaan geen
kaders voor weglopers. Ze worden niet er
kend als probleem, waar rechten aan ver
bonden zijn. Weglopen is onfatsoenlijk en
daarmee basta. Stel je voor dat we het
wettelijk regelen?, redeneren de heren po
litici. Dan loopt iedereen weg. Dan zagen
we de poten onder het gezin uit".
Waarna het beknelde gemoed zich aldus,
bijna explosief, ontlucht: „Ouders zouden
natuurlijk moeten zien te voorkomen dat
kinderen weglopen. Ze zouden het tot hun
gewoonte moeten maken hulp te vragen
bij degenen, die zich bezig houden met het
moeilijke vak dat opvoeden is. In Amerika
is zoiets al heel normaal, maar hier wordt
het nog steeds als een schande ervaren.
Dus blijven de conflicten doorwoekeren
totdat het kind geen andere oplossing
meer ziet dan weglopen. We willen niet toe
naar de Amerikaanse toestand waar bijna
elk gezin zijn huispsychiater heeft. Maar
het wemelt in Nederland van de instellin
gen en bureaus, die deskundige hulp kun
nen bieden. Ach, de ouders weten ze wel
te vinden, maar ze komen veel te laat. Dan
is er al van alles kapot. Vroeg hulp vragen;
die kant moet het op wanneer je wezenlijk
wat wilt doen. Erkennen dat opvoeden
moeilijk is.
De hulpverlening heeft er oog voor dat
ook de ouders door de devaluatie van het
gezin als maatschappelijk bindmiddel in
de kou zijn komen te staan. Ze kunnen
niet anders handelen dan ze vroeger ge
leerd hebben, toen het allemaal nog zo
knus en gezellig en vanzelfsprekend was.
Uit noodweer grijpen ze naar twee midde
len. Ofwel ze proberen hun gezag te ver
sterken en gebruiken de knoet, ofwel ze
leggen het hoofd In de schoot. Laat maar
waaien; het lukt me toch niet".
Beide wegen leiden onherroepelijk tot ont
wrichting. Er is echter een derde weg die
naar een oplossing voert. Hulp vragen. Zo
vroeg mogelijk. En nu moeten de hulpver
leners plotsklaps de hand in eigen boezem
steken. „Inderdaad, we timmeren te wei
nig aan de weg. De instellingen wachten
maar af tot de cliënten komen, tot men
zich meldt. Ze zijn ontstaan uit de charltas,
de liefdadigheid. Ze hebben te veel
schroom. Wat we zouden moeten doen, is:
heel duidelijk maken wat we te bieden
hebben. Door op de stations folders uit te
delen? O ja, desnoods. Of door de straten
vol te plakken. Waarom niet? Helaas
houdt dit wel weer in dat er geld voor
moet komen. Het Nederlandse volk dient
het op te willen brengen; dient de bereid
heid te tonen voor zijn problemen te beta
len. Luister: als wij met zijn allen deze
maatschappij wensen, moeten we ook zor
gen dat er voor iedereen een plekje in is.
Zo ligt de politieke keuze.
2 3 4 5
De kerstpuzzel van dit
jaar is een
kruiswoordraadsel,
waarbij gezocht moet
worden naar twee
sleutelwoorden, die
worden gevormd door de
letters uit de vakjes 14,
55, 19, 126, 123, 204,
246, 129, 136, 132, 215,
244, en 84, 153, 45, 60,
109, 203, 174, 9, 152, 61,
142, 10.
Wijze van inzenden
Schrijf als oplossing
alleen de sleutelwoorden
op een briefkaart en zorg
ervoor dat deze kaart
uiterlijk dinsdag 8 januari
in ons bezit is. Zenden
naar Redactie Leidse
Courant, Postbus 11,
2300 AA Leiden, onder
vermelding van
„Kerstpuzzel".
Prijzen
Voor de goede
inzendingen zijn vier
prijzen van 75,-
beschikbaar.
1 kleverige lekkernij
6 familielid
10 vlug en levendig
14 kinderziekte
20 nauwe opening
21 zwak
22 soort wijnglas
24 koude, anticyclonale val
wind
25 eerstkomende (afk.)
g7 oude lengtemaat
26 plattelandsgemeente
29 uiting van kou
30 ongehuwde vrouw (afk.)
32 venster
34 de onbekende (afk. Latijn)
35 soort onderwijs (afk.)
36 vreemde munt
38 ovenkrabber
39 afgemat
40 sporeplant
42 slotwoord van gebeden
44 god der liefde
46 voor (Latijn)
47 onbezonnen
48 gummidop op zuigflessen
50 jaargetijde
52 loterijbriefje;
54 plechtige verklaring
55 ijzeren blok met voetstuk
58 arbeid
59 kleine eeltachtige uitwas
60 bioscooprang
62 walkant
63 wandelplaats
65 vreemde titel
66 slangvormige vis
67 onvriendelijk
68 land in Azië
69 sportterm
71 kraaiachtige vogel
73 voorzetsel
74 klaar
75 stad in België
76 vogel
78 drank
80 beroepsspeler (verkort)
82 zanggroep
83 denkbeeld
85 en omstreken (afk.)
87 dwarsbalk over het wa
penschild
89 sierdek op een bed
90 weerbarstig (van perso-
91 bijbelse naam
92 uitroep
93 scheepsvloer
95 vis
97 gevat
99 slaapplaats
100 deel v.h. oog
102 ambtskleed v.e. rechter
103 afscheidsgroet
104 t
3 bij
105 luid en druk praten (fig.)
107 R.-K. gebed
109 hoewel, ofschoon
110 vallei
111 boksterm (afk.)
112 0.1 meter (afk.)
114 plaaggeest
115 militaire rang (afk.)
116 lichte stof
117 Europeaan
118 Europeaan
120 gewricht
122 telwoord
123 lichaamsdeel
124 roofvogel
125 Europeaan
126 vereniging
129 rank vaartuigje
133 uitheems gerecht
136 taaie lekkernij
139 splitslngsprodukt v.e. mo
lecule
141 Japanse munt
142 boom
143 glansloos
144 Amsterdams peil (afk.)
146 in grove trekken
148 per dag (afk.)
149 briefaanhef (afk. Latijn)
150 soort slee
151 wereldoorlog (afk.)
152 raamwerk van evenwijdig
lopende staven
155 tak van sport
157 afgesneden schijf
158 koortswerend geneesmid
del
160 lastdier
162 ontstekingskoord
163 bergweide
164 welpenleidster
165 vis
167 mannelijk dier
168 Ned. Spoorwegen (afk.)
169 vangtoestel
170 Europeaan
174 meubelstuk
177 vroegere benaming voor
Thailand
179 op dit ogenblik
180 zwart paard
181 bezieldheid
182 zeer warm
184 steekvlieg
186 vakuitdrukking
187 schrijftrant
188 bouwkundig ingenieur
(afk.)
189 hoofdbestuur (afk.)
191 knorrig persoon
193 eetlust
195 traditionele vijandschap
196 schilderstuk
197 mannelijk beroep
198 mager
200 zware ijzeren nagel
202 twaalf dozijn
204 de gelijke zijn van
206 muziekstuk
207 om het genoemde
209 produkt van zekere zwem
vogel
211 sierlijk dier
212 eierschaal
213 afzonderlijk
214 dans
216 kleefstof
217 plaats in Gelderland
218 spie in een wagenas
220 onderscheidingsteken
222 bijbelse naam
223 arm v.e. boom
224 winters voertuig
226 hulpmiddel bij het lopen
227 aardrijkskundige afkorting
228 uitroep
230 verachtelijk
232 muzieknoot
233 en dergelijke (afk.)
234 bederfwerende verfstof
235 bljbeldeel (afk.)
236 maanstand (afk.)
237 knaagdier
239 vlug
241 dashond
ivracht
/aartganger
245 land in Azië
wagenvr
i bedevaa
1 badkostuum
2 klein kind
3 meertandige mestvork
4 ogenblik
5 de jongere (afk. Latijn)
6 kostbaar pelswerk
7 boom
8 symbool voor chroom
9 vogel
10 slagwapen
11 persoonlijk vnw.
12 hulde
13 gereed
15 aan boord (afk.)
16 hemellichaam
17 na het genoemde
18 muzieknoot
19 kompasstreek
21 gesloten
23 toiletartikel
26 gehalte-eenheid
28 vreemde munt
29 bewoonster v.h. platte-
31 vóór iets anders
33 wit bloempje
35 waterachtig, drassig land
37 aan alle kanten
38 hand-vergrootglas
39 vogel
41 van geringe breedte
43 onvriendelijk
45 wijfje v.h. paard
47 lidwoord
49 per week (afk.)
51 etage (afk.)
53 sportevenement (afk.)
56 bewustzijn
57 soort snoepgoed
60 wandeihoofd in zee
61 trekvogel
64 deel v.h. jaar
67 venijnig
70 klap
72 deel v.e. tabakspijp
75 raamscherm
76 hetzelfde (Latijn)
77 slaapplaats
79 keep
81 franco (afk.)
82 bazige vrouw
83 plotseling
84 openbaar register van on
roerende goederen
86 Russisch gebergte
88 stad in Zwitserland
91 zangstuk
92 besef
94 flauw geluid
96 landbouwwerktuig
98 de dato (afk.)
99 hakwerktulg
101 stad in Frankrijk
104 vrouwelijk dier
106 niet voldoende gezouten
108 bittere stof
111 deel van de onderkaak
113 bloeimaand
116 voorzetsel
117 muzieknoot
119 muzieknoot
121 muzieknoot
126 bekoorlijk
127 bolgewas
128 lichaamsdeel
130 vizierlijn v.e. verrekijker
131 bedrog
132 niet te verdragen
133 appelsoort
134 vergelijkend voegwoord
135 motorschip (afk.)
136 edelaardig
137 voegwoord
138 belevenis
140 voordeel
143 soort hond
145 vreemde taal
147 soort uurwerk
150 bedachtzaamheid
151 stad in Oostenrijk
153 familielid
154 roeispaan
155 vrucht
156 oude lap
159 namelijk (afk.)
161 op deze wijze
164 overal
166 vergevorderd in tijd
169 veldgewas
171 moerasvogel
172 voorzetsel
173 kleine vogel
174 kermisattractie
175 uitroep
176 telwoord
178 speelruimte tussen hc
veelheden
180 direct
181 voedsel
183 etensbak voor varkens
185 tafeldoek
186 overmaat
187 lenig
188 glaasje sterke drank
190 overleg
192 kleine stukjes van iets
bijten
194 soort antilope
195 geleidelijke achteruitgan
196 menigte
197 zonder hoofdhaar
199 vriendelijke blik
201 wild zoogdier
203 elektrische contactstop
205 ten bedrage van
206 militaire ordedienst (afk,
208 symbool voor magnesii
210 Zijne Majesteit (afk.)
213 Zuideuropese plant
215 stad in Japan
219 sigarettentabak
221 vlug
225 ingezet stuk
226 hemellichaam
229 bloeiwijze
231 soort takel
234 gedwee
235 gehoororgaan
237 100 liter (afk.)
238 muzieknoot
240 loonbelasting (afk.)
241 voorzetsel
242 van een (afk.)
243 muzieknoot
Welk* 2 sleutelwoorden
vormen de letters uit de
vakjes 14 55 19 126 123 204
246 129 136 132 215 244 en
153 45 60 109 203 174 9 152
142 10?
