I roe geloofwaardig zijn de ex-CDA-dissidenten INENLAND LEIDSE COURANT ZATERDAG 22 DECEMBER 1979 PAGINA 15 lit da nip nsdagnacht was de tweede keer en veertien dagen eh te crisissfeer te ?n. Iedere nog verkouden neus na afloop van het \thondebat duide- kruitdampen be ren van 16 uur po- heen en weer ge- ■f. Die sfeer werd 1 ook geschapen het feit dat drie- rt van alle minis- en staatssecretaris die Nederland rijk oor het Kamerge- ronddoolde zon - - waarschijnlijk zelf ies te weten waar- men niet gewoon taal op tijd onder :sse lakens kroop, kabinet niet zou was immers al elijk, of niet? laatste momenten het kernwapende- het 1 bat, waarin Joop den Uyl zo tegen half drie des nachts met een on verwachte interventie nog even de zaak op- en wakker hield, konden de vele geteisterde jour nalisten vanaf de tribu ne ook nog even de si- garenlucht inhaleren van niemand minder dan Hans Wiegel, onze vice-premier. Terwijl bij velen die op dat on zalige uur nog in de Ka mer vertoefden de spanning, drank en moeheid begonnen te- resulteren in een forse kater, zat Hans prins heerlijk met zijn Pien en VVD-ster Hay a van Someren in een van de gasten loges. De ont spannen glimlach op diens gezicht deed eer der vermoeden dat er op dat moment een dol le klucht ten einde liep. Waken En ondertussen liepen buiten tegenover de 'Ridderzaal van 's mor gens tien tot 's avonds zeven uur enkele tien tallen demonstranten te blauwbekken. De mees te van hen waren tegen de nieuwe kernwapens, anderen echter maak ten duidelijk dat de Pershing- en Tomahaw kraketten in hun ogen broodnodig zijn om ons „de Rus" van 't lijf te houden. Het bleef ge lukkig een vreedzame vertoning en zelfs po seerden voor- en tegen standers broederlijk naast elkaar voor de persfotografen. De tegenstanders had den elk een bord om hun nek hangen met een letter. Tezamen vormden die letters de zin „KERNWAPENS NEE". Gedurende de eerste uren bleven die letters keurig in volgor de staan, maar naarma te het kouder werd, gingen de demonstran ten zich meer vertre den, zodat er woordjes ontstonden als KERN- PENS, KERSENPAN, SNERPEN en WES PEN. Het fraaist was het natuurlijk geweest als ze alle letters door een hadden gehusseld, zodat er WAKEN EN PERSEN zou komen te staan. Aan hun doelstel ling had dat niets afge daan. Vertalen Ook de NOS liet in de spannende tweede helft van het kernwapende bat natuurlijk niet ver stek gaan, temeer daar de zaal was uitverkocht en er dus geen contrac tuele moeilijkheden konden ontstaan met de spelersbond, de R VD. Sluikreclame was in het geheel niet aanwezig, zodat de wedstrijd inte graal in de ether kon worden geslingerd? Aan de wijze waarop door de heren politici werd gespeeld kon de toeschouwer wel mer ken dat zij alle moeite hebben gedaan om het politiek woordenspel begrijpelijk te houden voor een miljoenenpu bliek. Vooral ook cen trumspits Dries van Agt sloofde zich uit om het spel zoveel mogelijk in normaal Nederlands te spelen, zonder het an derstalige vakjargon. Wanneer dat toch over zijn lippen kwam haast te hij zich met het ver talen ervan: „Toevallig zat ik jongs tleden zondagavond aan het televisietoestel (de tv, de buis) toen de VPRO enkele shots - beelden dus - uit zond Uit enkele citaten, die donderdag door ons konden worden geno teerd, moge blijken dat ook politici niet altijd weten wat zij precies staan te zeggen. Driemaal raden van wie de volgende uit spraak afkomstig is: Ik citeer voor de kij kertjes thuis uit The Guardian: dat de Ne derlandse argumenten voor verder uitstel van een beslissing over het m odern iseringspro - gramma „self-defea- ting" zijn...eh..(tegen voorzitter Dolman) wat is daar de correcte ver taling voor? Dolman:,, Verslaat zich zelf". Of deze: (over het onderhoud met Carter in Washing ton) „Daar was het sous-entenduhoe heet het in het Neder lands, mijnheer de voorzitter?..." Dolman: „Het sprak vanzelf". En zo kunnen we nog wel even doorgaan, met - u heeft het vast al ge raden - Van Agt aan te halen. De premier is dan wel niet zo sterk in het vertalen van zijn ei gen uitspraken, maar een saai woordgebruik kan hem echter niet worden verweten. Wat denkt u bijvoorbeeld, van deze quote (uit drukking): „Nu begint de plaat die wij samen componeren te draaien in dezelfde Koekoek Helemaal dol maakte Boerenpartijleider Koe koek het tijdens zijn speeches. Hier een paar voorbeelden van zijn hersenkronkels. Het overbekende accent denkt u er zelf maar bij. „Ik heb hier horen zeg gen dat het volk zeer bewogen is, wat deze kernbewapening aan gaat. Daar moet ik ech ter aan twijfelen. Een aantal linkse actiegroe pen zet het volk in be weging. Hei helemaal niet nieuwe feit doet zich voor, dat linkse po litici actiever zijn dan rechtse politici". (Bulde rend gelach). „Ik hoop dat wij ons daarin niet vergissen. Het is mij niet ontgaan dat er een groot aarital brieven over dit onderwerp hier binnenkomt, maar de aanhef van zeer veel brieven is dezelfde. Die aanhef is dus door één persoon gemaakt". En deze: „D$ ARP is niet meer de AR van twintig, dertig jaar gele den. Als men mij bij de laatste verkiezingen vroeg waar de AR nog goed voor is, dan zei ik: De AR is er goed voor, om rechtse mensen links te laten stemmen. Dat is nu gebleken. Nu is uitgekomen dat ik ge lijk heb en dat is niet de eerste keer". En aan het slot van zijn betoog: „Het volk heeft deze zaak in de hand en het volk is door mij ge waarschuwd. Men heeft die waarschuwing niet ter harte genomen. Laat men er rekening mee houden dat, als men op het CDA nu stemt, men rechts, half-rechts en links kan stemmen". Spreuk En tenslotte, omdat dit immers de laatste afle vering is van de zeven tiger jaren, willen we de tachtiger jaren in deze rubriek hartelijk verwelkomen met een spreuk, die enkele da gen geleden werd gebo ren. Nota bene in het kernwapendebat over vrede en veiligheid, in een co-produktie van Dries en Joop. De spreuk is tot stand gekomen, doordat Joop Den Uyl op een gege ven moment ziedend werd op het feit dat Dries van Agt weigerde een duidelijk antwoord te geven op een duide lijke vraag. Hij luidt als volgt: Dries: „Toorn brengt de waarheid niet nader bij." Joop: „Maar zij is wel in staat de onwaarheid aan de kaak te stellen!" FRANS WEERTS DICK VAN RIETSCHOTEN litensteBlnnenhofbuitens' HAAG Kort it hij lijsttrekker geworden van •let, c met veel zuchten :hiktisteunen half tot gekomen CDA er hier en daar Ie media geksche- gespeculeerd Dries van Agt i a «S v°l£ende mi x-president. Vol- velen zou dat on lijdelijk tot ge- hebben dat hij len een week op gezicht zou val- En nadat die ko- :he veronderstel- woensdag twee geleden warem- werkelijkheid geworden, geleek 000,-ltiek Den Haag kantoor van een villa kmaker. Iedereen vo'lde met iedereen J hoe kort Dries 'ara® departement van Zaken zou iren. Zelfs een tag0.gnose van een QQQ J jaar werd zo on- •rschijnlijk :ht, dat een wed denschap van vijf te gen één niets bijzon ders was. Er was uiteraard wel enige reden voor dit soort verwachtingen. Het kabinet-Van Agt- /Wiegel moest gaan steunen op 77 leden in de Tweede Kamer, van wie een aantal van de daken schreeuwde, dat het diep bedroefd was over het mislukken van een nieuwe coalitie CDA-PvdA. Het opti misme van links nam nog toe, nadat Bestek '81 was gepubliceerd. Daarin stonden immers voor de CDA-loyalisten zulke onaanvaardbare dingen, dat het kabinet een spoedige val niet meer zou kunnen ont lopen. Temeer omdat de nieuwe ministers ploeg werd geleid door een man, die eerlijk toegaf geen kaas te hebben gegeten van (sociaal-)economische zaken. En mocht dat mislukken, dan was er nog altijd de abortusk- Naarmate die eerste weddenschappen over moedig waren geble ken, werd de stemming in het progressieve kamp wat gedrukter. Hier en daar begon men te beseffen dat Dries van Agt toch niet zö'n „zacht eitje" was. Sommigen herinner den zich steeds duide lijker dat Van Agt zichzelf ooit de „taai heid van een reptiel" had toegedacht. Eigen lijk hadden ze dat ook zo wel kunnen weten, want in hun documen tatie lag een brief uit 1976, waarmee de toen malige minister van justitie motiveerde dat hij de luidkeelse afkeu ring van de Tweede Kamer over zijn beleid in de zaak-Bloemenho- ve wenste te negeren. „Met aftreden zou ik geen enkel tastbaar re sultaat behalen Bo vendien zou ik door heen te gaan als minis ter nu aanwezige mo gelijkheden prijs geven invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van de wetgeving inza ke abortus provocatus". Uit deze regels bleken tenminste twee dincen. Ten eerste dat Van "Agt als het erop aan komt zeer practisch kan den ken; en ten tweede dat hij gebruik weet te ma ken van een partijpoli tieke situatie. Immers, in de zaak van de abor tuskliniek wist hij heel goed dat de PvdA hem niet naar huis kon stu ren, omdat zij het CDA nodig had om de op ta fel liggende zogeheten vier maatschappij her vormende wetsvoor stellen erdoor te krij gen. En uit die twee dingen bleek nog een derde, namelijk dat Dries van Agt er veel voor over heeft om aan de macht te blijven. Dit alles had men zich kunnen realiseren toen de kwestie van de nieuwe NAVO-kem- wapens zich aandiende Maar eens te meer wa ren er liefhebbers ge noeg voor een wedden schap op een „nu toch onvermijdelij ke" val van het ka binet. Dat nam zelfs ouder wetse vormen aan, toen de tien „dissiden ten" in het CDA een motie van de socialist Stemerdink hadden - doen aannemen, waar in het parlement de re gering opdroeg zich in de NAVO te verzetten tegen zowel productie als plaatsing van de Pershings-2 en Toma hawks. Gezien het ge- dachtenpatroon van „haviken" als minister Scholten en eigenlijk ook Van Agt zelf, moest dat fout gaan, zo redeneerde men. Zij zouden het ronduit vertikken aan zo'n standpunt vast te hou den in Brussel en dus in aanvaring komen met een meerderheid in de Tweede Kamer. En daar kwam nog bij dat de VVD het kabi net aan de andere kant had vastgemetseld. Zelfs een haarscheurtje in de relatie Neder- land-NAVO zou voor de liberalen onaan vaardbaar zijn! Dries van Agt was toen de motie-Stemerdink werd aangenomen bij zijn ambtgenoot „IJze ren Maggie" in Lon den, die hem vanwege zijn steun tijdens de Europese Top Jn Du blin met veel genoegen had ontvangen. Deze visite was er één uit de reeks, waarmee de pre mier begrip hoopte te verwerven bij de bond genoten voor de nu achterhaalde „vertrek punten" van het CDA. Daags daarna meldde de Rijksvoorlichtings dienst dat de minister president zou doorrei zen naar Washington en wel per supersoni sche Concorde. Aan het thuisfront veroor zaakte dat uitbundige vreugde: Dries als kruisraket heen en weer schietend over de Atlantische Oceaan en zo. Bij zijn terugkomst kon Van Agt lezen dat hij welgeteld vijf minu ten (ha,ha) door de pre sident van de Verenig de Staten was ontvan gen. Die vijf minuten waren er in werkelijkheid 35 en werden gevolgd door ruim een uur, waarin Van Agt en Van der Klaauw spra ken met mensen als minister Vance (Bui tenlandse Zaken). Na afloop van dè NAVO- vergadering in Brussel werd duidelijk dat het Amerikaanse avontuur van Dries van Agt toch niet. zo ridicuul was ge weest. Carter en Vance bleken ermee te heb ben ingestemd dat Ne- dërland een eigen posi tie zou innemen in de kwestie van de moder nisering. Wat geen ge ringe prestatie is, als men weet dat de een heid van de Verdrag sorganisatie in de Ver enigde Staten als onge veer net zo heilig wordt ervaren als het nationale dundoek. Zo doemt het beeld op van de David Van Agt, die de Goliath Carter ver sloeg. Het steentje in de slinger was daarbij de politieke situatie in Ne derland. Een volgend kabinet in Den Haag zou immers niet anders kunnen dan in de NAVO een nog veel grotere mond opzetten, waardoor een echte breuk in het bondge nootschap zou ontstaan. Maar zelfs nadat hij op Schiphol had laten doorschemeren nog wel een remedie te zien tegen de dreigen de kabinetscrisis, bleef men in Den Haag ui terst sceptisch gestemd. Verwonderlijk, omdat tien „dissidenten" en 28 VVD'ers toch geen partij zouden zijn voor een man, die zojuist een door nog heel an dere zorgen gekwelde Amerikaanse president aan zijn zijde had ge kregen. Zeker omdat hij ook nu, evenals in de zaak-Bloemenhove, gebruik zou kunnen maken van de partijpo litieke situatie. Want zowel het CDA als de VVD worden gere geerd door mensen, die voorlopig nog graag even met elkaar willen doorgaan. De eersten, omdat zij met een uit gerangeerde PvdA gro te macht hebben en de tweeden, omdat zij al leen in een coalitie met de christen-democraten achter de regeringsta fel kunnen zitten en dus een beetje macht hebben. Het mag dus geen ver bazing wekken, dat Dries van Agt vorige week zaterdag het CDA-volk kon mennen waarheen hij wilde: nauwelijks verhulde verkettering van de dissidenten. Terug op het Binnenhof was het toen niet zo moeilijk meer om, met behulp van paladijn Ruud Lubbers, de gehele CDA-fractie voor zich te winnen. Hans Wie gel, zijn andere slip- pendrager, had al het zelfde gedaan met de liberalen, maar dan da gen eerder. De zaak was dus al in kannen en kruiken nog voor dat Bram Stemerdink en Joop den Uyl woensdag het woord konden nemen. Wie het debat gezien heeft en zich het voorspel re aliseert, zal tot de slot som komen dat het reptiel niet alleen taai is, maar inmiddels ook geleerd heeft van zich af te bijten. RIK IN 'T HOUT HAAG Vele televisiekijkers die afgelo- woensdagnacht de moed opbrachten om tot einde toe het Kamerdebat over de nieuwe iwapens te volgen, zullen bij de afloop er- een morele kater hebben gevoeld. De sisser lee het debat uiteindelijk afliep was bij van spreken groter dan het gesis dat zou ^staan als er een gloeiende Tomahawk-kruis- et in de Noordzee zou storten. ;cht stellen velen de vraag, waar de geloof- rdigheid in onze politiek is gebleven, nu de CDA-dissidenten ondanks hun grote onvrede de resultaten van het NAVO-overleg tegen PvdA-motie hebben gestemd, die feitelijk het- de inhield als de motie-Stemerdink die zij ruim e weken geleden steunden: Nederland kan is geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor NAVO-besluit tot plaatsing van de nieuwe nwapens en de daarmee samenhangende pro- I 2 tie. Om deze manoeuvre enigszins te kunnen rijpen moeten we de schijnwerpers even laten 1 en op de decors waartegen het debat zich af- DOrkl :1de. irage dissidenten hielden en houden bij hoog en bij ■OOttf vol, dat het hen nooit in de eerste plaats te is geweest om de val van het kabinet, maar het louter en alleen ging opi „de zaak": de (nood)zaak tot terugdringing "van de rol van de kernwapens in de wereld. Die zaak leek naar hun opvatting nog gediend te worden door hun steun aan de motie-Stemerdink van twee weken terug. Op dat moment was immers nog niet bekend tot welke resultaten het Brusselse overleg zou leiden. De mogelijkheid van een kabinetscrisis was toen nog levensgroot aanwezig, omdat de kans bestond dat het kabinet uiteindelijk toch zou instemmen met produktie en plaatsing van de 572 nieuwe atoomraketten. De dwarse CDA'ers zouden dat niet genomen hebben. IRRATIONELE HOOP Op de ARP-partijraad in Ede sprak de antirevolu tionaire voorman Hans de Boer de taalkundig moeilijk te ontleden, maar volgens hemzelf glas heldere zin uit: „Wie in een zaak als deze een mo tie van wantrouwen tegen een kabinet, dat je niet wantrouwt, steunt, doet dat omdat zonder die steun dat wat men in geweten niet meent te mogen doen, namelijk het produceren en mogelijk plaat sen van een nieuwe generatie kernwapens, anders toch doorgaat". Elk van de negen andere dissiden ten was dat met De Boer eens. ARP-er Henk Cou- prie verwoordde het na het debat van jongstleden woensdag nog eens als volgt: „Als ik door vóór de PvdA-motie te stemmen ook maar één raket min der had kunnen laten produceren, had ik het kabi net daarvoor laten vallen". Het klinkt allemaal erg fraai, maar hadden de tien (op kernwapengebied) andersdenkende CDA-ers niet al lang op hun klompen kunnen aanvoelen, dat de produktie van de nieuwe kernwapens on danks alle gesputter van Nederland toch wel door zou gaan? Het antwoord daarop is ja. Maar on danks dat leefde bij hen kennelijk toch nog de ir rationele hoop, dat hun houding, en daarmee de houding van de meerderheid van de Tweede Ka mer een signaal of een vonk naar het buitenland kon overbrengen. Dat is niet gelukt. De produktie van de nieuwe wapens gaat gewoon door (sterker nog: volgens Luns en Van Agt was die produktie in Brussel niet eens aan de orde, omdat dat een louter Amerikaanse aangelegenheid zou zijn) en het enige, dat Nederland volgens Van Agt van de bondgenoten mocht doen, zonder helemaal voor ongeloofwaardig en krankzinnig te worden aange zien, was een voorbehoud maken tegen statione ring van de raketten op Nederlands grondgebied. Op het moment dat die beslissing genomen was, begonnen de eerste dissidenten al te twijfelen aan het nut om nog verder verzet tegen de nieuwe ver nietigingswapens te bieden. Het verbale geweld van Van Agt, die woensdagavond bezwoer dat wat bereik't is het meest haalbare bleek, gaf voor enke le van hen al de doorslag. PARTIJPOLITIEK De allerbelangrijkste overweging van de dissiden ten om donderdagmorgen om half drie uiteindelijk niet met de oppositiemotie mee te stemmen was echter van geheel andere aard. Die overweging had niets meer met een geweten te maken maar met louter partijpolitieke bedoelingen. De tien wa ren ervan overtuigd geraakt, dat het standpunt van Nederland in Brussel niet verder had kunnen worden opgerekt. De produktie van het wapentuig viel niet meer tegen te houden en aan het verlang de voorbehoud tegen een besluit tot stationering van 48 raketten in Nederland was voldaan, zij het op een verre van duidelijke manier. Bovendien had de VVD er zichtbaar geen trek in, een kabi netscrisis te forceren. Wat toen sterk mee ging spe len waren de gevolgen van een eventuele door hèn veroorzaakte kabinetscrisis, zowel voor het CDA als voor de dissidenten zelf. De vooruitzichten omtrent die gevolgen waren voor hen allesbehalve rooskleurig. Onvermijdelijk zou er een grove breuk in het nog altijd in opbouw verkerende CDA ontstaan. Een breuk die op korte termijn niet of misschien zelfs wel helemaal niet meer dicht te plamuren zou zijn geweest. In i^der geval staat vast dat het in een eventuele vervroeg de verkiezingsstrijd voor het CDA en voor de dis sidenten in het bijzonder uiterst moeilijk zou zijn geworden. Nog afgezien van de vraag of er voor alle weerspannigen nog wel een plaatsje op de kandidatenlijst zou zijn ingeruimd. Op het CDA-congres, vorige week zaterdag in Dronten, was al duidelijk gebleken dat de dissiden ten slechts op steun en begrip van een kleine min derheid uit de achterban v?n hun partij konden re kenen. Die minderheid zou ongetwijfeld nog klei ner zijn geworden als „de tien" het kabinet ten val hadden gebracht. De afgelopen weken hebben de dissidenten onder bijzonder zware, soms zelfs naar chantage en erger riekende druk gestaan om het kabinet en het CDA te behouden. Wie met leden van de groep van tien heeft gesproken, kan daar over meepraten. De dissidenten hebben het op het beslissende moment, ondanks hun bezwaren tegen het Brusselse besluit, niet aangedurfd die druk te weerstaan. Daar kan, zij het met enige moeite, be grip voor worden opgebracht, maar de kater van het debat is er nog niet mee verdwenen. En de verdeeldheid in het CDA evenmin. DICK VAN RIETSCHOTEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 15