I
roe geloofwaardig zijn de ex-CDA-dissidenten
INENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 22 DECEMBER 1979 PAGINA 15
lit da nip
nsdagnacht was
de tweede keer
en veertien dagen
eh te crisissfeer te
?n. Iedere nog
verkouden neus
na afloop van het
\thondebat duide-
kruitdampen be
ren van 16 uur po-
heen en weer ge-
■f. Die sfeer werd
1 ook geschapen
het feit dat drie-
rt van alle minis-
en staatssecretaris
die Nederland rijk
oor het Kamerge-
ronddoolde zon - -
waarschijnlijk zelf
ies te weten waar-
men niet gewoon
taal op tijd onder
:sse lakens kroop,
kabinet niet zou
was immers al
elijk, of niet?
laatste momenten
het kernwapende-
het 1
bat, waarin Joop den
Uyl zo tegen half drie
des nachts met een on
verwachte interventie
nog even de zaak op- en
wakker hield, konden
de vele geteisterde jour
nalisten vanaf de tribu
ne ook nog even de si-
garenlucht inhaleren
van niemand minder
dan Hans Wiegel, onze
vice-premier. Terwijl
bij velen die op dat on
zalige uur nog in de Ka
mer vertoefden de
spanning, drank en
moeheid begonnen te-
resulteren in een forse
kater, zat Hans prins
heerlijk met zijn Pien
en VVD-ster Hay a van
Someren in een van de
gasten loges. De ont
spannen glimlach op
diens gezicht deed eer
der vermoeden dat er
op dat moment een dol
le klucht ten einde liep.
Waken
En ondertussen liepen
buiten tegenover de
'Ridderzaal van 's mor
gens tien tot 's avonds
zeven uur enkele tien
tallen demonstranten te
blauwbekken. De mees
te van hen waren tegen
de nieuwe kernwapens,
anderen echter maak
ten duidelijk dat de
Pershing- en Tomahaw
kraketten in hun ogen
broodnodig zijn om ons
„de Rus" van 't lijf te
houden. Het bleef ge
lukkig een vreedzame
vertoning en zelfs po
seerden voor- en tegen
standers broederlijk
naast elkaar voor de
persfotografen.
De tegenstanders had
den elk een bord om
hun nek hangen met
een letter. Tezamen
vormden die letters de
zin „KERNWAPENS
NEE". Gedurende de
eerste uren bleven die
letters keurig in volgor
de staan, maar naarma
te het kouder werd,
gingen de demonstran
ten zich meer vertre
den, zodat er woordjes
ontstonden als KERN-
PENS, KERSENPAN,
SNERPEN en WES
PEN. Het fraaist was
het natuurlijk geweest
als ze alle letters door
een hadden gehusseld,
zodat er WAKEN EN
PERSEN zou komen te
staan. Aan hun doelstel
ling had dat niets afge
daan.
Vertalen
Ook de NOS liet in de
spannende tweede helft
van het kernwapende
bat natuurlijk niet ver
stek gaan, temeer daar
de zaal was uitverkocht
en er dus geen contrac
tuele moeilijkheden
konden ontstaan met de
spelersbond, de R VD.
Sluikreclame was in het
geheel niet aanwezig,
zodat de wedstrijd inte
graal in de ether kon
worden geslingerd?
Aan de wijze waarop
door de heren politici
werd gespeeld kon de
toeschouwer wel mer
ken dat zij alle moeite
hebben gedaan om het
politiek woordenspel
begrijpelijk te houden
voor een miljoenenpu
bliek. Vooral ook cen
trumspits Dries van Agt
sloofde zich uit om het
spel zoveel mogelijk in
normaal Nederlands te
spelen, zonder het an
derstalige vakjargon.
Wanneer dat toch over
zijn lippen kwam haast
te hij zich met het ver
talen ervan:
„Toevallig zat ik jongs
tleden zondagavond
aan het televisietoestel
(de tv, de buis) toen de
VPRO enkele shots -
beelden dus - uit
zond
Uit enkele citaten, die
donderdag door ons
konden worden geno
teerd, moge blijken dat
ook politici niet altijd
weten wat zij precies
staan te zeggen.
Driemaal raden van
wie de volgende uit
spraak afkomstig is:
Ik citeer voor de kij
kertjes thuis uit The
Guardian: dat de Ne
derlandse argumenten
voor verder uitstel van
een beslissing over het
m odern iseringspro -
gramma „self-defea-
ting" zijn...eh..(tegen
voorzitter Dolman) wat
is daar de correcte ver
taling voor?
Dolman:,, Verslaat zich
zelf".
Of deze:
(over het onderhoud
met Carter in Washing
ton) „Daar was het
sous-entenduhoe
heet het in het Neder
lands, mijnheer de
voorzitter?..."
Dolman: „Het sprak
vanzelf".
En zo kunnen we nog
wel even doorgaan, met
- u heeft het vast al ge
raden - Van Agt aan te
halen. De premier is
dan wel niet zo sterk in
het vertalen van zijn ei
gen uitspraken, maar
een saai woordgebruik
kan hem echter niet
worden verweten. Wat
denkt u bijvoorbeeld,
van deze quote (uit
drukking):
„Nu begint de plaat die
wij samen componeren
te draaien in dezelfde
Koekoek
Helemaal dol maakte
Boerenpartijleider Koe
koek het tijdens zijn
speeches. Hier een paar
voorbeelden van zijn
hersenkronkels. Het
overbekende accent
denkt u er zelf maar bij.
„Ik heb hier horen zeg
gen dat het volk zeer
bewogen is, wat deze
kernbewapening aan
gaat. Daar moet ik ech
ter aan twijfelen. Een
aantal linkse actiegroe
pen zet het volk in be
weging. Hei helemaal
niet nieuwe feit doet
zich voor, dat linkse po
litici actiever zijn dan
rechtse politici". (Bulde
rend gelach). „Ik hoop
dat wij ons daarin niet
vergissen. Het is mij
niet ontgaan dat er een
groot aarital brieven
over dit onderwerp hier
binnenkomt, maar de
aanhef van zeer veel
brieven is dezelfde. Die
aanhef is dus door één
persoon gemaakt".
En deze: „D$ ARP is
niet meer de AR van
twintig, dertig jaar gele
den. Als men mij bij de
laatste verkiezingen
vroeg waar de AR nog
goed voor is, dan zei ik:
De AR is er goed voor,
om rechtse mensen
links te laten stemmen.
Dat is nu gebleken. Nu
is uitgekomen dat ik ge
lijk heb en dat is niet de
eerste keer".
En aan het slot van zijn
betoog: „Het volk heeft
deze zaak in de hand en
het volk is door mij ge
waarschuwd. Men heeft
die waarschuwing niet
ter harte genomen. Laat
men er rekening mee
houden dat, als men op
het CDA nu stemt, men
rechts, half-rechts en
links kan stemmen".
Spreuk
En tenslotte, omdat dit
immers de laatste afle
vering is van de zeven
tiger jaren, willen we
de tachtiger jaren in
deze rubriek hartelijk
verwelkomen met een
spreuk, die enkele da
gen geleden werd gebo
ren. Nota bene in het
kernwapendebat over
vrede en veiligheid, in
een co-produktie van
Dries en Joop.
De spreuk is tot stand
gekomen, doordat Joop
Den Uyl op een gege
ven moment ziedend
werd op het feit dat
Dries van Agt weigerde
een duidelijk antwoord
te geven op een duide
lijke vraag. Hij luidt als
volgt:
Dries: „Toorn brengt de
waarheid niet nader
bij."
Joop: „Maar zij is wel in
staat de onwaarheid aan
de kaak te stellen!"
FRANS WEERTS
DICK
VAN RIETSCHOTEN
litensteBlnnenhofbuitens'
HAAG Kort
it hij lijsttrekker
geworden van
•let, c met veel zuchten
:hiktisteunen half tot
gekomen CDA
er hier en daar
Ie media geksche-
gespeculeerd
Dries van Agt
i a «S v°l£ende mi
x-president. Vol-
velen zou dat on
lijdelijk tot ge-
hebben dat hij
len een week op
gezicht zou val-
En nadat die ko-
:he veronderstel-
woensdag twee
geleden warem-
werkelijkheid
geworden, geleek
000,-ltiek Den Haag
kantoor van een
villa kmaker. Iedereen
vo'lde met iedereen
J hoe kort Dries
'ara® departement van
Zaken zou
iren. Zelfs een
tag0.gnose van een
QQQ J jaar werd zo on-
•rschijnlijk
:ht, dat een wed
denschap van vijf te
gen één niets bijzon
ders was.
Er was uiteraard wel
enige reden voor dit
soort verwachtingen.
Het kabinet-Van Agt-
/Wiegel moest gaan
steunen op 77 leden in
de Tweede Kamer, van
wie een aantal van de
daken schreeuwde, dat
het diep bedroefd was
over het mislukken
van een nieuwe coalitie
CDA-PvdA. Het opti
misme van links nam
nog toe, nadat Bestek
'81 was gepubliceerd.
Daarin stonden immers
voor de CDA-loyalisten
zulke onaanvaardbare
dingen, dat het kabinet
een spoedige val niet
meer zou kunnen ont
lopen. Temeer omdat
de nieuwe ministers
ploeg werd geleid door
een man, die eerlijk
toegaf geen kaas te
hebben gegeten van
(sociaal-)economische
zaken. En mocht dat
mislukken, dan was er
nog altijd de abortusk-
Naarmate die eerste
weddenschappen over
moedig waren geble
ken, werd de stemming
in het progressieve
kamp wat gedrukter.
Hier en daar begon
men te beseffen dat
Dries van Agt toch niet
zö'n „zacht eitje" was.
Sommigen herinner
den zich steeds duide
lijker dat Van Agt
zichzelf ooit de „taai
heid van een reptiel"
had toegedacht. Eigen
lijk hadden ze dat ook
zo wel kunnen weten,
want in hun documen
tatie lag een brief uit
1976, waarmee de toen
malige minister van
justitie motiveerde dat
hij de luidkeelse afkeu
ring van de Tweede
Kamer over zijn beleid
in de zaak-Bloemenho-
ve wenste te negeren.
„Met aftreden zou ik
geen enkel tastbaar re
sultaat behalen Bo
vendien zou ik door
heen te gaan als minis
ter nu aanwezige mo
gelijkheden prijs geven
invloed uit te oefenen
op de ontwikkeling
van de wetgeving inza
ke abortus provocatus".
Uit deze regels bleken
tenminste twee dincen.
Ten eerste dat Van "Agt
als het erop aan komt
zeer practisch kan den
ken; en ten tweede dat
hij gebruik weet te ma
ken van een partijpoli
tieke situatie. Immers,
in de zaak van de abor
tuskliniek wist hij heel
goed dat de PvdA hem
niet naar huis kon stu
ren, omdat zij het CDA
nodig had om de op ta
fel liggende zogeheten
vier maatschappij her
vormende wetsvoor
stellen erdoor te krij
gen. En uit die twee
dingen bleek nog een
derde, namelijk dat
Dries van Agt er veel
voor over heeft om aan
de macht te blijven. Dit
alles had men zich
kunnen realiseren toen
de kwestie van de
nieuwe NAVO-kem-
wapens zich aandiende
Maar eens te meer wa
ren er liefhebbers ge
noeg voor een wedden
schap op een „nu
toch onvermijdelij
ke" val van het ka
binet.
Dat nam zelfs ouder
wetse vormen aan,
toen de tien „dissiden
ten" in het CDA een
motie van de socialist
Stemerdink hadden
- doen aannemen, waar
in het parlement de re
gering opdroeg zich in
de NAVO te verzetten
tegen zowel productie
als plaatsing van de
Pershings-2 en Toma
hawks. Gezien het ge-
dachtenpatroon van
„haviken" als minister
Scholten en eigenlijk
ook Van Agt zelf,
moest dat fout gaan, zo
redeneerde men. Zij
zouden het ronduit
vertikken aan zo'n
standpunt vast te hou
den in Brussel en dus
in aanvaring komen
met een meerderheid
in de Tweede Kamer.
En daar kwam nog bij
dat de VVD het kabi
net aan de andere kant
had vastgemetseld.
Zelfs een haarscheurtje
in de relatie Neder-
land-NAVO zou voor
de liberalen onaan
vaardbaar zijn!
Dries van Agt was toen
de motie-Stemerdink
werd aangenomen bij
zijn ambtgenoot „IJze
ren Maggie" in Lon
den, die hem vanwege
zijn steun tijdens de
Europese Top Jn Du
blin met veel genoegen
had ontvangen. Deze
visite was er één uit de
reeks, waarmee de pre
mier begrip hoopte te
verwerven bij de bond
genoten voor de nu
achterhaalde „vertrek
punten" van het CDA.
Daags daarna meldde
de Rijksvoorlichtings
dienst dat de minister
president zou doorrei
zen naar Washington
en wel per supersoni
sche Concorde. Aan
het thuisfront veroor
zaakte dat uitbundige
vreugde: Dries als
kruisraket heen en
weer schietend over de
Atlantische Oceaan en
zo. Bij zijn terugkomst
kon Van Agt lezen dat
hij welgeteld vijf minu
ten (ha,ha) door de pre
sident van de Verenig
de Staten was ontvan
gen.
Die vijf minuten waren
er in werkelijkheid 35
en werden gevolgd
door ruim een uur,
waarin Van Agt en
Van der Klaauw spra
ken met mensen als
minister Vance (Bui
tenlandse Zaken). Na
afloop van dè NAVO-
vergadering in Brussel
werd duidelijk dat het
Amerikaanse avontuur
van Dries van Agt toch
niet. zo ridicuul was ge
weest. Carter en Vance
bleken ermee te heb
ben ingestemd dat Ne-
dërland een eigen posi
tie zou innemen in de
kwestie van de moder
nisering. Wat geen ge
ringe prestatie is, als
men weet dat de een
heid van de Verdrag
sorganisatie in de Ver
enigde Staten als onge
veer net zo heilig
wordt ervaren als het
nationale dundoek. Zo
doemt het beeld op van
de David Van Agt, die
de Goliath Carter ver
sloeg. Het steentje in de
slinger was daarbij de
politieke situatie in Ne
derland. Een volgend
kabinet in Den Haag
zou immers niet anders
kunnen dan in de
NAVO een nog veel
grotere mond opzetten,
waardoor een echte
breuk in het bondge
nootschap zou ontstaan.
Maar zelfs nadat hij op
Schiphol had laten
doorschemeren nog
wel een remedie te
zien tegen de dreigen
de kabinetscrisis, bleef
men in Den Haag ui
terst sceptisch gestemd.
Verwonderlijk, omdat
tien „dissidenten" en
28 VVD'ers toch geen
partij zouden zijn voor
een man, die zojuist
een door nog heel an
dere zorgen gekwelde
Amerikaanse president
aan zijn zijde had ge
kregen. Zeker omdat
hij ook nu, evenals in
de zaak-Bloemenhove,
gebruik zou kunnen
maken van de partijpo
litieke situatie. Want
zowel het CDA als de
VVD worden gere
geerd door mensen, die
voorlopig nog graag
even met elkaar willen
doorgaan. De eersten,
omdat zij met een uit
gerangeerde PvdA gro
te macht hebben en de
tweeden, omdat zij al
leen in een coalitie met
de christen-democraten
achter de regeringsta
fel kunnen zitten en
dus een beetje macht
hebben.
Het mag dus geen ver
bazing wekken, dat
Dries van Agt vorige
week zaterdag het
CDA-volk kon mennen
waarheen hij wilde:
nauwelijks verhulde
verkettering van de
dissidenten. Terug op
het Binnenhof was het
toen niet zo moeilijk
meer om, met behulp
van paladijn Ruud
Lubbers, de gehele
CDA-fractie voor zich
te winnen. Hans Wie
gel, zijn andere slip-
pendrager, had al het
zelfde gedaan met de
liberalen, maar dan da
gen eerder. De zaak
was dus al in kannen
en kruiken nog voor
dat Bram Stemerdink
en Joop den Uyl
woensdag het woord
konden nemen. Wie
het debat gezien heeft
en zich het voorspel re
aliseert, zal tot de slot
som komen dat het
reptiel niet alleen taai
is, maar inmiddels ook
geleerd heeft van zich
af te bijten.
RIK IN 'T HOUT
HAAG Vele televisiekijkers die afgelo-
woensdagnacht de moed opbrachten om tot
einde toe het Kamerdebat over de nieuwe
iwapens te volgen, zullen bij de afloop er-
een morele kater hebben gevoeld. De sisser
lee het debat uiteindelijk afliep was bij
van spreken groter dan het gesis dat zou
^staan als er een gloeiende Tomahawk-kruis-
et in de Noordzee zou storten.
;cht stellen velen de vraag, waar de geloof-
rdigheid in onze politiek is gebleven, nu de
CDA-dissidenten ondanks hun grote onvrede
de resultaten van het NAVO-overleg tegen
PvdA-motie hebben gestemd, die feitelijk het-
de inhield als de motie-Stemerdink die zij ruim
e weken geleden steunden: Nederland kan
is geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor
NAVO-besluit tot plaatsing van de nieuwe
nwapens en de daarmee samenhangende pro-
I 2 tie. Om deze manoeuvre enigszins te kunnen
rijpen moeten we de schijnwerpers even laten
1 en op de decors waartegen het debat zich af-
DOrkl :1de.
irage
dissidenten hielden en houden bij hoog en bij
■OOttf vol, dat het hen nooit in de eerste plaats te
is geweest om de val van het kabinet, maar
het louter en alleen ging opi „de zaak": de
(nood)zaak tot terugdringing "van de rol van de
kernwapens in de wereld. Die zaak leek naar hun
opvatting nog gediend te worden door hun steun
aan de motie-Stemerdink van twee weken terug.
Op dat moment was immers nog niet bekend tot
welke resultaten het Brusselse overleg zou leiden.
De mogelijkheid van een kabinetscrisis was toen
nog levensgroot aanwezig, omdat de kans bestond
dat het kabinet uiteindelijk toch zou instemmen
met produktie en plaatsing van de 572 nieuwe
atoomraketten. De dwarse CDA'ers zouden dat
niet genomen hebben.
IRRATIONELE HOOP
Op de ARP-partijraad in Ede sprak de antirevolu
tionaire voorman Hans de Boer de taalkundig
moeilijk te ontleden, maar volgens hemzelf glas
heldere zin uit: „Wie in een zaak als deze een mo
tie van wantrouwen tegen een kabinet, dat je niet
wantrouwt, steunt, doet dat omdat zonder die
steun dat wat men in geweten niet meent te mogen
doen, namelijk het produceren en mogelijk plaat
sen van een nieuwe generatie kernwapens, anders
toch doorgaat". Elk van de negen andere dissiden
ten was dat met De Boer eens. ARP-er Henk Cou-
prie verwoordde het na het debat van jongstleden
woensdag nog eens als volgt: „Als ik door vóór de
PvdA-motie te stemmen ook maar één raket min
der had kunnen laten produceren, had ik het kabi
net daarvoor laten vallen".
Het klinkt allemaal erg fraai, maar hadden de tien
(op kernwapengebied) andersdenkende CDA-ers
niet al lang op hun klompen kunnen aanvoelen,
dat de produktie van de nieuwe kernwapens on
danks alle gesputter van Nederland toch wel door
zou gaan? Het antwoord daarop is ja. Maar on
danks dat leefde bij hen kennelijk toch nog de ir
rationele hoop, dat hun houding, en daarmee de
houding van de meerderheid van de Tweede Ka
mer een signaal of een vonk naar het buitenland
kon overbrengen. Dat is niet gelukt. De produktie
van de nieuwe wapens gaat gewoon door (sterker
nog: volgens Luns en Van Agt was die produktie
in Brussel niet eens aan de orde, omdat dat een
louter Amerikaanse aangelegenheid zou zijn) en
het enige, dat Nederland volgens Van Agt van de
bondgenoten mocht doen, zonder helemaal voor
ongeloofwaardig en krankzinnig te worden aange
zien, was een voorbehoud maken tegen statione
ring van de raketten op Nederlands grondgebied.
Op het moment dat die beslissing genomen was,
begonnen de eerste dissidenten al te twijfelen aan
het nut om nog verder verzet tegen de nieuwe ver
nietigingswapens te bieden. Het verbale geweld
van Van Agt, die woensdagavond bezwoer dat wat
bereik't is het meest haalbare bleek, gaf voor enke
le van hen al de doorslag.
PARTIJPOLITIEK
De allerbelangrijkste overweging van de dissiden
ten om donderdagmorgen om half drie uiteindelijk
niet met de oppositiemotie mee te stemmen was
echter van geheel andere aard. Die overweging
had niets meer met een geweten te maken maar
met louter partijpolitieke bedoelingen. De tien wa
ren ervan overtuigd geraakt, dat het standpunt
van Nederland in Brussel niet verder had kunnen
worden opgerekt. De produktie van het wapentuig
viel niet meer tegen te houden en aan het verlang
de voorbehoud tegen een besluit tot stationering
van 48 raketten in Nederland was voldaan, zij het
op een verre van duidelijke manier. Bovendien
had de VVD er zichtbaar geen trek in, een kabi
netscrisis te forceren. Wat toen sterk mee ging spe
len waren de gevolgen van een eventuele door hèn
veroorzaakte kabinetscrisis, zowel voor het CDA
als voor de dissidenten zelf.
De vooruitzichten omtrent die gevolgen waren
voor hen allesbehalve rooskleurig. Onvermijdelijk
zou er een grove breuk in het nog altijd in opbouw
verkerende CDA ontstaan. Een breuk die op korte
termijn niet of misschien zelfs wel helemaal niet
meer dicht te plamuren zou zijn geweest. In i^der
geval staat vast dat het in een eventuele vervroeg
de verkiezingsstrijd voor het CDA en voor de dis
sidenten in het bijzonder uiterst moeilijk zou zijn
geworden. Nog afgezien van de vraag of er voor
alle weerspannigen nog wel een plaatsje op de
kandidatenlijst zou zijn ingeruimd.
Op het CDA-congres, vorige week zaterdag in
Dronten, was al duidelijk gebleken dat de dissiden
ten slechts op steun en begrip van een kleine min
derheid uit de achterban v?n hun partij konden re
kenen. Die minderheid zou ongetwijfeld nog klei
ner zijn geworden als „de tien" het kabinet ten val
hadden gebracht. De afgelopen weken hebben de
dissidenten onder bijzonder zware, soms zelfs naar
chantage en erger riekende druk gestaan om het
kabinet en het CDA te behouden. Wie met leden
van de groep van tien heeft gesproken, kan daar
over meepraten. De dissidenten hebben het op het
beslissende moment, ondanks hun bezwaren tegen
het Brusselse besluit, niet aangedurfd die druk te
weerstaan. Daar kan, zij het met enige moeite, be
grip voor worden opgebracht, maar de kater van
het debat is er nog niet mee verdwenen. En de
verdeeldheid in het CDA evenmin.
DICK VAN RIETSCHOTEN