Informatie rond energie op televisie
TERUGBLIK
Twee
bijzondere
balletten
van Kylian
en Bausch op
televisie
TELEVISIE VANAVONI
TELEVISIE ZATERDAGS
RADIO VANAVOND
RADIO ZATERDAG
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 21 DECEMBER 1979 PAGINf/
Beeld van de Psalmensymfonie" door het Nederlands Danstheater.
Zondag voor kerst en op nieuwjaarsdag
brengt NOS-tv twee bijzondere balletten
op het scherm, die qua inhoud iets te zeg
gen hebben, maar bovendien inzicht bie
den in de richting van de jongste dansont
wikkelingen. Eerst komt (zondag Ned II
om 18.00 uur) Jiri Kylian aan bod, de jon
ge choreograaf die als leider van het Ne
derlandse Danstheater daar al duidelijk
zijn visitekaartje heeft aangereikt. Hij
gaf gdanste vorm aan de „Psalmensymfo
nie", welke als muzikale compositie van
Strawinsky dateert uit de jaren '30. Op
nieuwjaarsdag volgt een werkstuk van de
omstreden Duitse choreografe Pina
Bausch, die nogal wat lijf aan lijf-werk in
haar creaties doet, nu ook weer in „Le sa-
cre du printemps" (Lente-offer - a la gloi-
re de Dieu) op de muziek van eveneens
Strawinsky.
De „Psalmensymfonie" is gebaseerd op de
psalmen 38, 39, 4U en 13U, waarin sprake is
van de gang van de mens in de schaduw, uit
mondend in het Laudate, looft God, Zijn gro
te macht en kracht, looft Hem voor zo menig
blijk van zijn heerlijk koninkrijk. De muziek
hierbij wordt geleverd door koor en orkest
van het Londens Symfonie Orkest o.l.v. Leo
nard Bernstein, getemperd en minder klank
rijk geïnstrumenteerd dan veel ander werk
van deze componist.
De tekst van genoemde psalmen heeft Kylian
zo geïnterpreteerd, dat de mens als deel van
de gemeenschap in dit leven zelf zijn begren
zingen kiest. Van tijd tot tijd ervaart elk indi
vidu momenten waarin zijn drang naar zelf
standigheid groter wordt dan zijn gevoel voor
saamhorigheid. De mens breekt dan uit de
harmonie van de groep. In de opvatting van
Kylian ziet men dit verschijnsel voornamelijk
bij de vrouw optreden. De gemeenschap duldt
deze verstoring niet en haalt de wegloopster
weer binnen haar grenzen.
Dansdrift op nieuwjaarsdag in het ballet „Le sacre du printemps"
Bausch.
Deze voortdurende golfbeweging, eigen aan
het leven, drukt Kylian uit in een gesloten
groep dansers en danseressen, die in principe
synchroon opereren. Hij streeft geen verras
singen na gelegen in het academisch dans-
idioom, maar zoekt veeleer naar een stem
mingsbeeld dat hij weet op te roepen ondanks
een zekere monotonie, die haar kracht tot
uitdrukking vooral vindt in herhalingen. Met
deze vorm van expressie als uitgangspunt en
tegen een gesloten achterwand als decor laat
hij de gehele ruimte daarvoor bespelen door
beweeglijke uitbarstingen van enkelingen.
Hierop reageert als in reflexbewegingen de
meegaande groep, die vervolgens deelt in
houdingen, waarin zowel opstandigheid als
deemoed de ziel van dit ballet bepalen. De
pathos schuilt daarbij niet in individuele
uitingen, maar veeleer in de stijlvaste moto
riek, die Kylian doet kennen als een conse
quente bespeler van choreografische lijnen.
De „Psalmensymfonie" zou men een enigs
zins introvert ballet kunnen noemen. Het
komt niet op de kijker af, hij moet er zelf met
zijn vermogen tot inleving naar toe. Eenzelf
de ervaren overigens als men beleeft bij het
lezen van psalmen. Wie er niet voor open
staat blijft tegen de buitenkant aankijken.
Voor wie in de ban ervan raakt, bedacht Ky
lian een even simpele als bevrijdende oplos
sing: tegen het einde verdwijnt de groep,
danst een andere wereld binnen. Wat rest is
een leeg podium, dat op dat moment als thea
trale functie krijgt bij de kijker het verlangen
te wekken de groep achterna te willen gaan.
Zelden treft men in het ballet een doordach-
ter climax aan. Kylian's kracht ligt niet in
uiterlijkheden, maar in het suggereren dat
het belangrijkste is wat men niet te zien
krijgt, alleen als gedachte aanwezig is en op
geroepen wordt in zijn choreografieën, zeker
in deze.
Vooraf aan deze uitzending om 17.40 uur
krijgt men een portret van Kylian, dat is sa
mengesteld door Hans Heg en René van Gijn.
Men krijgt hierin een maker van dansen en
dus zoeker naar uitingsmogelijkheden door
middel van het lichaam te zien als een kun
stenaar die als vertaler van muziek in dans
slechts hierin verschilt met de componist, dat
hij passief met hetzelfde werk even druk is
als de actieve componist.
Lente-offer
Niet veel moderner, maar wel opzichtiger
beelden laat „Le Sacre du printemps" ruim
een week later zien, dat eveneens in samen
werking met het ZDF tot stand kwam. Van
de choreografe Pina Bausch viel tot op heden
weinig goeds te lezen. Van haar eerste ver
schijning op het danspodium af maakte zij
duidelijk, dat zij mets te maken wil hebben
met wat men schoonheid in de dans zou kun
nen noemen. Zij zegt de mens te nemen zoals
deze is, de hysterie in de man-vrouw-relatie
en het driftleven zoals dat wordt aangereikt
door de vitale natuurlijke prikkels, de drang
tot voortplanten en overleven. Dit alles in
doodsdrift beleefd. Om die uitdrukking op
het podium te brengen, heet het dat zij haar
dansers en danseressen afbeult. Dit kan niet
worden tegengesproken. Zij heeft ermee be
reikt, dat haar eigen dansgroep in Wuppertal
al enige jaren van mond tot mond gaat in de
spraakmakende balletgemeente.
In haar belevingswereld speelt de oermens
ofwel de oerdrift in de mens een belangrijke
rol. Voorzover zij daaraan gestalte gaf in klei
nere danswerken zonder duidelijke menselij
ke motieven leidde dit tot overspannen resul
taten, waarin bijv. het kreunen als gelijk
waardig plastisch gegeven werd gehanteerd
aan de dansante bewegingen. Kiest zij voor
haar balletten een bredere strekking dan
komt dit alles minder misplaatst over. Zeker
wordt men dit gewaar in haar verwerking
van het Sacre-gegeven, zoals Strawinsky dat
ontwierp en in indrukwekkende muziek om
zette. Het gaat hierin om de magische orgie
van de jeugd, vervoerende voorjaarsgebeu-
rens, met daarin de menselijke neiging zich
zelf daaraan als offer aan te bieden.
Middelpunt in dit balletgebeuren vormt Ma-
lou Airaudo als de maagd in rode rok, die dit
symbool van hartstochtelijke overgave deelt
met de danseressen in de groep die uiteinde
lijk in dezelfde schuimende extase komen te
verkeren. Niet vrij van hysterie, dansend met
verscheurd kleed, worden de uitvoerenden
door Bausch opgezweept tot extravagantè
groepserotiek, die wordt beleefd in bruuske
bewegingen vol rituele drift. De werking
hiervan wordt versterkt door de aanvanke
lijk gedanste afwijzing van het overrompe
lende delirium, dat zich tenslotte van de hele
groep meester maakt. Plaats voor fraaie dans
patronen biedt dit ballet niet, wel voor on
stuitbare fysieke beleving, waarin het li
chaam van de danser zijn eigen taal spreekt.
Ook de uitzending van dit ballet wordt voor
afgegaan door een kort portret van Pina
Bausch, die er geen geheim van maakt, dat zij
de samenleving, ook het verkeer tussen man
en vrouw als een wrede strijd ervaart. Wie
dit ook wenst te verhullen, zij niet in haar
balletten. "Le sacre du printemps" laat zij
dansen op turfmolm, dat niet op tv, maar wel
in de zaal de bedwelmende geur biedt van
bederf en onstuitbaar leven.
TON OLIEMULLER
Frequentie
besparing in
radiotechniek
dringend nodig
(Van onze radio- en tv-redac-
tie)
GENEVE „Nederland be
treurt dat op de wereldradi-
oconferentie in Genève wei
nig bereidheid bestond om
te praten over frequentiebes-
parende technieken. Derge
lijke technieken zijn in de
jaren 2000 onvermijdelijk,
want het gedrang in de ether
neemt toe. Hoe eerder we
ons daar op voorbereiden
des te beter. Anders komt
het onverwacht en brengt
dat hoge kosten met zich
mee."
Dit is de reactie van ir B. J.
Bakker, plaatsvervangend di
recteur-generaal van de PTT.
Nederlandse voorstellen voor
frequentiebesparing werden
op de conferentie niet in be
handeling genomen. Volgens
ir. Bakker waren de ontwik
kelde landen verdeeld over de
technische oplossingen en de
wijze van invoering. De ont
wikkelingslanden wilden lie
ver wachten totdat ze zelf de
benodigde kennis hebben om
deze nieuwe technieken te
kunnen beheersen.
Door frequentiebesparing kun
nen in de toekomst tweemaal
zoveel zenders worden ge
bruikt als nu. Wel moeten ra
dio- en tv-toestellen worden
aangepast. Ir. Bakker vindt
dat invoering geleidelijk tot
stand moet komen.
Dankzij de inspanningen van
de Nederlandse delegatie zijn
er op de confentie maatregelen
genomen om te voorkomen
dat de doorgaans zeer zwakke
radiosignalen uit het heelal
worden gestoord door zenders
op aarde. Ook dankzij Neder
land is afgesproken welke fre
quenties zullen worden ge
bruikt om radio- en tv-pro-
gramma's naar toekomstige
omroepsatellieten te zenden
voor verspreiding. Ook verder
zijn er op deze conferentie
goede radio-afspraken ge
maakt.
Door informatie, een kennis
test en een korte discussie
kunnen we vanavond een
duidelijk beeld krijgen van
de werkelijke situatie op
energiegebied. In de docu
mentaire „Krijgt u ook ge
noeg (van) energie?" zal de
als professor vermomde Ju
les Croiset alleerst de hoofd
lijnen van het energie-vraag
stuk uiteenzetten. Daarna
zullen vier deskundigen en
vier leken zich buigen over
negen multiple-choice-vra-
gen, waaraan ook de kijkers
thuis hun kennis over het
brandstofprobleem kunnen
toetsen. Vervolgens komen
in een filmpje alle alterna
tieve energiebronnen als
wind, water, steenkool en
zon aan de orde. In een slot-
discussie, die wordt gevoerd
aan de hand van informatie
danslessen op muziek van het
nummer „The Freak".
Ned. I 18.59 uur.
Aphrodite
die vooraf is gegeven, wor
den de economische, techni
sche en sociale aspecten van
het energieprobleem behan
deld.
Ned. I 20.05 uur.
Disco
De eerste van een serie disco-
David Collier heeft opnieuw
een ontmoeting met de myste
rieuze Helene in de thriller-se
rie „De erfenis van Aphrodi
te".
Ned. I 21.55 uur.
Zin van leven
In „De zin van het leven"
wordt Micheline in de laatste
fase van haar ziekte geïnter
viewd.
Ned. I 22.50 uur.
Pommetje
Op het feestje van Pommetje
Horlepiep gebeuren onver
wachte dingen omdat een deur
Kies
Het jongerenprogramma
„Kies" gaat over je anders
voordoen dan je bent.
Ned. II 19 .25 uur.
Stedenspel
De derde ronde van het „Ste
denspel" gaat tussen Coevor-
den en Noordwijk.
Ned. II 20.27 uur.
Geheim kommando
De Belgische ondergrondse in'
de tv-serie „Geheim Komman-
do" heeft geld nodig. Een moe-
der-overste in een klooster in
Vlaanderen wil haar schilde
rijen afstaan, maar dan moe
ten ze wel worden afgehaald.
Ned. II 22.50 uur.
U zij de glorie
Een voorproefje van het kerst
programma vanuit de Rhoda-
hal in Kerkrade met o.a. de
Maastrechter Staar.
Ned. II 23.40 uur.
Zaterdagmiddag
Zaterdagmiddag is er een afle
vering van „Erik of het klein
insectenboek", waarin Erik
een vlinderliefde meemaakt.
Vervolgens „Ren je rot" en
„Penaltybokaal" met doelman
Eddy Pieters Graafland.
Een scene uit het jongerenprogramma „Kies"/
Zo werden de spelers uitgedost voor de opna
men van de aflevering „Vlinderliefde" uit de
tv-serie „Erik of het klein insektenboek".
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.30 Sesamstraat
18.45 Paspoort, voor Span
jaarden
18.55 Journaal
AVRO
18.59 Doe-de-dance, dansles
19.25 AVRO's Sportpanorama
20.05 Krijgt u ook genoeg-
(van)
energie?, gevarieerd
programma
21.20 Gesprek met de
minister-president
NOS
21.37 Journaal
AVRO
21.55 De erfenis van
Aphrodite, tv-serie
IKON
22.50 De zin van het leven,
gespreksprogramma
NOS
23.40 Journaal
NEDERLAND2
NOS
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
TELEAC
18.25 Lastechniek (8 herh.)
NOS
18.55 Journaal
NCRV
18.59 Pommetje Horlepiep
19.25 Kies, jeugdprogramma
NOS
20.00 Journaal
NCRV
20.27 Stedenspel-NCRV-55,
spelprogramma
22.10 Hier en nu
22.50 Geheim command!
serie
23.40 U zij de glorie
NOS
23.50 Journaal
DUITSLAND 1
(Reg. progr.: NDR: 18.00 Spoil
18.30 Actual. 18.45 Kleutef
18.55 St. Pauli LandungsbrJ
tv-serie. 19.25 Reg. magaz.f
Progr.overz. WDR: 18 00 Jaucl
Levkojen, tv-serie. 18.30 Tip ui
7. 18.40 Jauche und LevkojenU
rie. 19.15 Actual.magaz.) 20.00
20.15 Der Mann aus den
(Bridger), speelfilm. 21.45
film. 22.30 Actual., met
23.00 Tatort, tv-serie.
DUITSLAND 2
18.00 Kinderprogr. 19.00
19.30 Buitenlandse reportages
Derrick, tv-serie. 21.15 V<
22.00 Actual. 22.20 Cult.
22.50 Sport. 23.20 Der Chef (tl
speelfilm. 0.55 Journ.
DUITSLAND 3 WDR
18.00 Kleuterprogr. 18.30 Tv-I
sociologie. 19.00 Inform, d
19.45 Journal 3. 20.00 Journ.1
Docum. serie. 21.00 Actueel d
21.15 Docum. film. 22.00 Anna*
rie. 22.30 Filmreportage. Ong.
BELGIE NEDERLANDS 2
18.00 Jeugdserie. 18.15 Kleuteij Ui
18.30 Open School. 19.05 ReHge
progr. 19.35 Meded. en MB" il
19.45 Journ. 20.10 Weerber. U\vl
Gier en geur van bloemen (^2
und Levkojen), tv-serie. 20.4"
portret. 21.40 Klassiek
22.30-23.00 Cult, magaz.
BELGIE FRANS
18.15 Spelprogr. 18.30 Maga:
ouderen. 19.00 Cult, magaz.f1" 8
Reg. magaz. 19.29 Weerber.fslu
Journ. 19.55 Inform, progr. sJe*
Oersou Ouzala, speelfilm. L~P
23.40-23.45 Journ. ,lcr
NEDERLAND 1
TELEAC
11.30 Microprocessors II,
1e cyclus (8 herh.)
OS-NOS
12.00 Fries voor niet Fries
taligen (12 herh.)
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
15.30 Journaal
TROS
15.32 Hanafi Hayes in Japan,
documentaire
16.20 Erik of het klein insec
tenboek, tv-serie
16.45 Ren je rot
17.30 TROS Penalty Bokaal
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
DUITSLAND 1
10.00 Journ. en act. 10.25 Licht muz-
progr. 11.10 Buitenl. reportages.
v k. r|e
3.10 F
rn.|t a
•IB jksi
Jfs
11.55-12.45 Eurovisie:
12.50 Persoverz. 13.00-13.1C
13.40 Progr.overz. 14.10 JournJt al
Kleuterprogr. 14.45 U.RLAUB kst
Himmel (Here comes Mr.
speelfilm. 16.15 Inform.
17.00-17.30 Inform, serie,
progr. NDR: 17.30 Progrj C
17.31-18.00 Holmes 6 Yogo. tvjrigi
WDR: 17.30 Act. 17.55-18.00 li)svi.
progr.).
DUITSLAND 2
12.00 Progr.overz. 12.30
progr. 14.45 Journ. 14.47 Infori
rie. 15.00 Tekenfilmserie. 15.25]
Elvis!, jeugdfilm. 17.04 Bkendi
van de weekwinnaars. 17.05
17.10 Inform, magaz. 17.55 Spi
DUITSLAND 3 WDR
15.30 Progr.overz. 16.20 Ein t
der Wildms (A man in the
speelfilm.
BELGIE NEDERLANDS
14.00 Cult, magaz. 14.30 W#r_
angels, speelfilm. 16.00 Open 9
BELGIE FRANS
14.55 Uitz. in dialect. 17.00 |j ai
voor buitenl. werknemers.
Jeugdmagaz.
07.30 Nws. 07.3
08.00 Nws. 08.11 Toeraktus
08.30 Nws. 08.36 Kieskeuric
09.00 Gym. voor de vrouw. 09.1
1tuinbC°12.30 Nws. 12.36 Ak-
tua. 13.00 Nws. 13.11 Introductie kernpunt.
13.15 Onder de mensen. 14.00 Kernpunt.
15 00 Sport na spon. 15.30 Janboel. 16.00
jmascii NCRV 7.02 (S) Popinsi
Hf (S) Happy Sound. 10.03 (f
tfk. station 11.03 (S) Pop n
rO 12.03 (S) Los vast.
-«ÖF* stap. 15.03 (S)
16.03 (S) NCRV-Zaterd,
AVRO: 7.00 Nws. 7 02 (5
klein stationnetje. 8.00 (Sj,
siek met Caroline. 9.00 N
Progr overz. 9.05 (S
9.30 (S) Concerto i
Nederlands Barok Enst
10 50 Radio Filharmonisch Orkest!'
Nws. 12.02 Progr.overz. 12.05 (S) C
pianomuz. 13.05 Inleiding tol Le Noz
garo. 13 08 (S) Le Nozze di Figaro
Philharmoniker en hel koo
Staatsopera. (14 00 Nws.) 16 22-17.1"
gelse Kerstliederen.
Het team van „Den Haag Van
daag", zoals dat ons tien jaar
lang parlementair voorlichtte,
trad gisteravond voor het
laatst in deze samenstelling op.
Ton Planken en Fred van Ba-
kel keren niet weer. Eerstge
noemde bood diegene excuses
aan die „wij bewust of onbe
wust hebben dwarsgezeten".
Geregelde lezers van dit ru
briekje weten dat ik daar
geenszins toe behoorde. Inte
gendeel, ik acht het vertrek
van beide heren een akelig
verlies. Dat doe ik zelfs in de
vaste veronderstelling dat
Koos Postema en Han Mulder
het er zeker niet slecht af zul
len brengen. Maar het was
precies zoals de NOS-omroep-
ster het na de uitzending zei:
Planken en Van Bakel hebben
in die tien jaar het hunne bij
gedragen tot de ontwikkeling
van de parlementaire journa
listiek. Ik heb hun werk al die
tijd nogal nauwkeurig gevolgd.
En ik moet zeggen dat de
voorlichting die zij verschaf
ten vrijwel altijd strekt
mijn lering en niet zelde
mijn vermaak. Ik laat d;
in het midden wat ik he -j
langrijkste acht. Goed. I
Van Bakel en Van Hoori J
blijft gelukkig) de heren
bers en Rietkerk een
schouwing over de Kam
batten hadden ontlokt,
Planken zijn journalis
carrière af met een pittij
eenzettinkje over het (g<
aan) functioneren van he
lement. Een kleine inaugtó
rede bij wijze van afsc jr-'
Zogezegd.
Verder wordt het opWlp
scherm natuurlijk in st]||
toenemende mate Ken
Bij de KRO was „Kei
'79" min of meer sacraal om
(Caroline van Hemert), lacf
TROS was de show van 1 ooi
ne Bijl „Kerstachtig". Iieul
laatste programmaatje v"uf
wel een paar aardige di^a
waar te nemen.
HERMAN HOFHUfont
Stokia gaat teletekst doen
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM De 55-jarige Wim Stokia, plaatsvefcj
gend hoofdredacteur van het NOS-journaal, waarbij h N
jaar heeft gewerkt, is met ingang van 1 januari 198
noemd tot leider van het experiment met teletekst va v c
NOS. idu;
Zijn plaats bij het journaal zal worden bezet door de 37-j sett
Tom Kamlag, nu eindredacteur bij het journaal. Aan de b<
mingen in deze twee functies is een door de medewerkers ink
leiding van het journaal opgestelde inspraakprocedure vient
gegaan.