jlist rond kernwapen besluit
a debat niet opgetrokken
jijde doos met
kerstballen even op?
Dan zet ik vast
'n pilsje klaar!'
CcidócSomcmt
QÏMII™—
COSBSQü
PvdA: houding VVD
beneden alle peil
ICrisis had niet
t minder kern -
gapens geleid"
q
k
nr„
Fel
treffen
VVD en
D'66
De dagen van toen
ÏENLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 20 DECEMBER 1979 PAGINA 13
IINET SCHEPT GEEN DUIDELIJKHEID OVER NAVO-OVERLEG
riie par ementaire redactie)
IAAG De voor het kabinet
afloop van het kernwapende-
gisteren heeft geen eind ge-
aan de mistige verwarring die
week rond het Nederlandse op-
in het NAVO-beraad te Brussel
jJ-Jid. Nog altijd bestaan er over
iltaten van het NAVO-overleg
lien in interpretatie tussen de
WD en oppositiepartijen. Zel-
:ft premier Van Agt, die na-
<^de regering het belangrijkste
in het debat voor zijn rekening
ach in zoveel bochten moeten
in om de coalitiepartners CDA
elk ter wille te zijn.
lier bestreed met kracht de opvatting
ppositie dat Nederland wel zou hebben
id met produktie van de kernwapens,
aaide zijn na het NAVO-beraad in de
ifgelegde verklaring, dat de produktie
aketten tijdens het beraad niet aan de
geweest. „De produktie is uitsluitend
k van de Verenigde Staten. Alleen zij
►hot produktie beslissen en daar verant-
jkheid voor nemen", aldus Van Agt.
je de Kamer mee, afgelopen zondaga-
n brief aan NAVO-secretaris-generaal
hebben gestuurd, waarin hij om ophel-
iver het produktiebesluit vroeg. Luns
fUi n Agt daarop schriftelijk bevestigd dat
^>7 e „uitsluitend een Amerikaanse Natio-
^antwoordelijkheid is".
Luns toe, dat de Nederlandse delegatie
iel niet haar instemming heeft uitge-
met de produktie van de kernwapens,
persconferentie had Luns, zo schreef
vergissing gezegd, dat Nederland ook
jroduktie van de raketten akkoord was
[Dit misverstand was ontstaan doordat
landen uit eigen beweging positief op
iktie hadden gereageerd, hetgeen Luns
•onderstellen dat Nederland zich ook
n produktie had verklaard. Voor het
deze verklaring van Luns al veel be-
Overleg in PvdA-kring tijdens een schorsing in het kernwapendebat.
zwaren tegen de Nederlandse opstelling in
Brussel weg.
Tegenover de VVD verklaarde Van Agt met
nadruk, dat het NAVO-slotcommuniqué, waar
in staat dat alle NAVO-landen zich met de mo
dernisering van 572 kernraketten akkoord had
den verklaard, niet gebagatelliseerd dient te
worden. Hij nam zijn eerder gedane uitspraak
terug, dat het communiqué slechts het karakter
van een persbericht zou hebben. Ter geruststel
ling van het CDA tekende Van Agt daarbij aan,
dat het Nederlands voorbehoud tegen plaatsing
van raketten op ons grondgebied, zoals vastge
legd in een aanhangsel van de notulen, niet
met het communiqué in tegenspraak is.
Opnieuw ten behoeve van de VVD benadrukte
Van Agt voorts, dat de regering overtuigd is
van de noodzaak, actie te ondernemen tegen de
bedreigende uitbreiding van het Russische
kernwapenarsenaal. Het CDA werd daarna
weer tevreden gesteld met de mededeling, dat
Nederland zich nog niet heeft verplicht tot
medefinanciering aan de stationering van de
raketten.
Tenslotte wees Van Agt erop, dat hetgeen in
Brussel door de Nederlandse delegatie bereikt
is, het uiterst haalbare was. „Het vorige kabinet
had niet met een beter resultaat kunnen aanko
men", aldus de premier. Volgens hem zou Ne
derland bij e lke verdere stap buiten spel komen
te staan in «de NAVO en elke invloed op verde
re besluiten verLiezen.
In de avondi jj>w\ spitste het debat zich door toe
doen van de oppositie geheel toe op de vraag, of
Nederland itl dan niet verantwoordelijkheid
heeft aanvaiird voor de stationering van de
nieuwe rakettem in andere Westeuropese lan
den. Volgens Pv dA, D'66, PPR, PSP en CPN is
Nederland bllijk .ens het slotcommuniqué van
het NAVO-over leg wel degelijk met de statio
nering van alle voorgestelde 572 raketten ak
koord gegaan. Qr-ok de VVD legde het commu-
niniqué zo uit Naar de mening van het CDA
zou echter het Nederlandse voorbehoud tegen
plaatsing van 1 aketten op ons grondgebied te
vens inhouden dat wij ook geen verantwoorde
lijkheid voor de plaatsing in andere landen
aanvaarden. C!Di,A-fractieleider Lubbers vroeg
Van Agt, die opvatting te bevestigen. De pre
mier deed dat ech.ter niet, hoewel hij de stelling
van Lubbers eveiimin wilde ontkennen. Van
Agt: „We hebb*t^ bepleit dat geen enkel land
met stationerin g akkoord zou gaan. Toen bleek,
dat de andere bondgenoten niet voor die bena
dering voelder i, hebben wij datgene waarvan
wij vonden da t iedereen het moest doen, voor
ons zelf gedaan. We hebben echter geen kritiek
geuit op de houding van de andere bondgeno
ten. Die handelden elk als soevereine staat. Te
gen die handolwiji'.o valt geen ja of nee te zeg
gen".
Deze houding bevredigde de CDA-fractie, op de
rechter vleug el na echter allerminst. Na ruim
een uur fractiebera ad had Lubbers echter alle
49 fractieleden weer op één lijn gekregen. Na
mens de gehele fru.ctie distantieerde Lubbers
zich duidelijk van cle passage uit het slotcom
muniqué, waarin vrordt gesproken van een
door alle bondgenote :n genomen besluit tot sta
tionering van 572 ke xnraketten. Nochtans ging
de gehele fractie meet het regeringsbeleid ak
koord, omdat in de gegeven situatie toch het
meest haalbar e was t «reikt. Het overduidelijke
bewijs dat de mist nc >g steeds was blijven han
gen werd daarna gele verd door VVD-fractielei-
der Rietkerk, die in d e stemverklaring van zijn
fractie zei dat Nederlamd zich niet onttrokken
had aan de verantwoo rdelijkheid voor de door
de NAVO genomen be sluiten.
U-DISSIDENTEN NA
iMERDEBAT:
onze parlementaire redactie)
Vj HAAG De stemverklaring die fractie-
'tter Ruud Lubbers vannacht aflegde,
in hij concludeerde dat Nederland binnen
*^JAVO geen verantwoordelijkheid draagt
het besluit 572 kernraketten te produceren
plaatsen heeft uiteindelijk de gehele CDA
ie op één lijn kunnen krijgen achter het
Een tweede overweging voor de tien
dissidenten om nu niet met een nieuwe
ti van het PvdA-Kamerlid Bram Stemer-
mee te stemmen was het feit dat door het
emen van deze motie een kabinetscrisis
zijn ontstaan die feitelijk niets meer zou
ideren aan de NAVO-besluiten over de
iwapens.
opstelling werd na het debat het duidelijkst door dis-
Henk Couprie verwoord. Deze zei: „Als ik door voor
otie Stemerdink te stemmen één kernraket minder
innen laten produceren, dan zou ik het kabinet heb-
ten vallen Een van zijn mede-dissidenten in het
tjan van Houwelingen haakte hier in een commen-
ik op in. „Door onze stem voor de motie Stemerdink
^vlwee weken geleden, waarbij produktie en statione-
^Ivan de kernraketten werd afgewezen wilden wij de
zelf beïnvloeden. Wij wilden die produktie en statio-
voorkomen. Wanneer wij nu voor de nieuwe motie
rdink zouden hebben gestemd zou dit alleen partij-
ike betekenis hebben gehad".
louwelingen gaf daarbij, net als zijn mede-dissident
lm de Kwaadsteniet, toe dat de verklaring van Lub-
^^ihaaks op die van VVD-fractievoorzitter Rietkerk
A die verklaarde uit het debat 'te hebben opgemaakt
le Nederlandse regering mede verantwoordelijk is
de NAVO- besluiten. Van Houwelingen en de
adsteniet stelden daarbij beiden dat de onduidelijkhe-
>p dit punt tijdens het debat zijn blijven bestaan. „Ik
het dat op dit punt geen helderheid in het debat is
aan", aldus Van Houwelingen, die zijn stem tegen de
de motie Stemerdink met drie argumenten verklaar-
Nederland had een amendement op de NAVO-beslui-
loorgezet nu geen besluit over stationering van de
raketten in Nederland). Nederland is niet verantwoor-
voor welke produktie van de raketten dan ook. Tij-
het debat was alleen het kiezen van een eigen positie
Nederland ten aanzien van de stationering aan de
er verklaarde Van Houwelingen samen met de dissi-
in De Kwaadesteniet en Jan Nico Scholten dat de ge-
iak door de PvdA in het partijpolitieke vlak was ge-
Ook fractievoorzitter Lubbers voerde dit in een
lentaar na het debat aan. „Een eigen motie van de
met daarin enkele reserves ten opzichte van de posi-
het kabinet zou in dit verband niet meer objectief
len worden beoordeeld, zonder dat het lot van het ka-
daarin zou hebben meegewogen", aldus Lubbers. De
idsteniet verklaarde daarbij dat de eenheid binnen
'DA in zijn opstelling zwaar had gewogen. Samen met
Houwelingen sprak hij een druk van Lubbers op de
ieleden om één lijn te trekken tegen.
'92/ zei verder het te hebben betreurd dat premier
Agt in feite zijn onaanvaardbaar over de ingediende
es uitsprak toen hij zei onoverkomelijke bezwaren te
en tegen de instemming door de Kamer met moties
laar de strekking, laat staan naar de letter, goedkeu-
onthielden aan het kabinetsbeleid of een trap na ga-
aan de NAVO. Ten slotte hield Jan Nico Scholten vol
'et bij zijn stemgedrag tijdens het debat om een gewo-
lolitieke beslissing ging. „Mijn geweten geeft niet in
weg ik moet gaan", aldus Scholten. Hij zei wel er-
te willen blijven strijden de geesten in het CDA te be-
■j 0p in de weg van terugdringing van kernwapens in te
onO
DEN HAAG Tijdens
het debat over de kern
wapens is het gisteren
tot een ongemeen harde
confrontatie gekomen
tussen de liberaal Ad
Ploeg en de democraten
Laurens Jan Brinkhorst
en Jan TerLouw. Ploeg
besteede zijn twee ter
mijn niet aan zijn opvat
tingen over het kernwa-
penvraagstuk, maar
vooral aan de rol die
D'66 daarin gespeeld
heeft. Hij verweet deze
partij in de afgelopen
weken van standpunt te
zijn veranderd en zei bo
vendien dat van een wer
kelijk inhoudelijke
standpunt in de betogen
van Brinkhorst geen
sprake was geweest.
Deze had volgens Ploeg
niets meer gedaan dan
het kabinet aanvallen.
De beweringen van
Ploeg, die hij overigens
niet met voorbeelden il
lustreerde, wekte de
toorn op van D'66-leider
Jan Terlouw, die Ploeg
in voor zijn doen zeer
scherpe bewoordingen
tartte zijn insuniaties
„hard te maken". Ploeg
zegde toe dit in een later
stadium nog te willen
doen. Aan de ruzie
kwam een einde door
een met applaus beloon
de interventie van de
communist Marcus Bak
ker die de kamerleden
vroeg „nu eindelijk weer
een over kernwapens te
gaan praten".
(Van onze parlementaire
redactie)
DEN HAAG Nederland
draagt ook verantwoorde
lijkheid voor het vorige
week door de NAVO in
Brussel genomen modernise-
ringsbesluit. Die constate
ring van VVD-leider Riet
kerk, zorgde gisteren op het
laatste moment nog voor
grote verwarring. PvdA-lei-
der Den .Uyl haakte daar
gretig op in om te proberen
alsnog verdeeldheid te
zaaien bij hetzij de liberalen
hetzij de christen-democra
ten. Nadat hem was toege
staan nog één vraag te stel
len, waar de VVD zich fel te
gen had verzet, informeerde
Den Uyl bij premier Van
Agt of de regering deze op
vatting van de VVD deelde.
De minister-president, die
door Lubbers op het hart
was gebonden zich op de
vlakte te houden, volstond
met te zeggen dat hij niets
toe te voegen had aan zijn
eerdere „verslaggeving".
Na afloop van het debat maak
te Den Uyl aan VVD-defen-
siespecialist Ad Ploeg duide
lijk, dat hij weinig waardering
had voor het moment, waarop
diens fractieleider met zijn
constatering was gekomen.
„Dat je uit die mening om po
litieke redenen niet de logi
sche consequenties trekt, kan
ik billijken. Maar niet dat je
daarmee wacht tot de stem
verklaringen (zodat de opposi
tie geen kans heeft daarop in
te spelen). Dat vind ik bene
den alle peil. Dat is gewoon
lafheid!".
De liberalen Ploeg en Rietkerk in ge; sprek met hun par
tijgenoot minister Van der Klaauw. F "vdA-leider Den Uyl
verweet hen lafheid.
In zijn eigen stemverklaring
had Den Uyl fel ontkend dat
de PvdA alleen om partijpoli
tieke redenen het kabinet het
vuur na aan de schenen had
gelegd. „Alles wijst erop dat
wij van het begin af aan alleen
het belang van de zaak voor
ogen hebben gehad". De socia
listische voorman noemde het
aanvaarden door de Tweede
Kamer van de opstelling van
de regering in het NAVO-be
raad „een ernstige stap terug
op de weg naar wapenbeheer
sing". De verantwoordelijk
heid legde hij uitdrukkelijk bij
die Kamerleden, die tegen de
motie van Stemerdink en
Brinkhorst zouden stemmen.
„Wij zullen de strijd voor die
zaak (f.< trugdringen kernwa
pens), ji iet niet verminderde
overtuig"! jig voortzetten".
De fr&c't ieleiders Jan Terlouw
(D'66), J lia Beckers (PPR) en
Marcus J Bakker (CPN) drukten
zich oi ïgeveer net zo uit
Laatstgenoemde kreeg veel
bijval v an de uitpuilende tri
bunes door uit de stemverkla
ring va n Lubbers te conclude
ren dat het NAVO-besluit op
het cru< :iale punt van de plaat
sing val u 572 atoomraketten in
West-Ei jropa geen meerder
heid in de Kamer had gekre
gen. „E >at zal de mensen, die
nu twe« jaar de tijd hebben dit
wat ons land betreft te verhin
deren, de moed geven daar
mee do Dr te gaan".
ADVERTENTIE
Heerlijk, helder Heineken.
Vreugde niet onverdeeld
HET kabinet heeft de kernwapenkwestie overleefd. Moeten
we daar blij om zijn? Ja, als het gaat om de consequenties
^bijvoorbeeld economisch), die een kabinetskwestie voor ons
land zou hebben gehad. Maar waar het gaat om de zaak zelve
past treurnis vanwege de onmacht waarmee het parlement
zich gisteren geconfronteerd zag.
NADAT was gebleken, dat de bondgenoten in de NAVO
niet van het Nederlandse standpunt wat betreft de moderni
sering van de kernwapens te overtuigen waren, stond Neder
land voor de vraag wat te doen. Het kabinet restte niets an
ders dan het uitgangspunt (de vertrekpunten van het CDA)
uitsluitend voor Nederland toe te passen en zo een aparte po
sitie binnen de NAVO in te nemen. De regering heeft er
goed aan gedaan die verantwoordelijkheid te nemen, en het
parlement heeft de regering in ieder geval gesteund
HET langdurige debat van gisteren ging eigenlijk alleen om
de vraag of Nederland de partners nog had moeten meedelen
dat men ook tegen de stationering van de nieuwe wapens
was op het grondgebied van de anderen. Die op zich logische
consequentie van het Nederlandse standpunt heeft Neder
land niet getrokken, omdat dan de Nederlandse invloed op
de wapenbeheersing in de NAVO tot een minimum zou zijn
teruggebracht.
In de gegeven omstandigheden was die keuze van de rege
ring juist. Want een dergelijk getuigend standpunt zou in fei
te weinig hebben opgeleverd. De raketten zouden toch ge
maakt worden, ze zouden toch op het grondgebied van de
anderen worden neergezet, en ze zouden toch de eerstko
mende twee jaar niet in Nederland worden opgesteld
VOOR die zelfde afweging stond in feite gisteren ook de
Tweede Kamer. Het is toe te juichen, dat de dissidenten van
de CDA-fractie uiteindelijk voor de realistische, en niet voor
de getuigende lijn hebben gekozen. Want het heensturen van
het kabinet zou binnen de NAVO in feite niets hebben opge
leverd: de raketten waren er toch gekomen en ze waren toch
niet op Nederlands grondgebied geplaatst. De oppositie heeft
alle krachten ingezet om in het debat van gisteren een ander
beeld te laten overkomen. Daarmee van het begin af aan fei
ten kleurend, en het debat partij-politiek makend. Waar het
debat ging over de veel belangrijkere kwestie van de kern
bewapening en de invloed van ons land op wapenbeheersing,
is het goed dat de regeringspartijen hier niet aan hebben toe
gegeven. Wij zijn daar blij mee, maar de vreugde is niet on
verdeeld.
Het handjevol mildheid, dat de mensheid sinds de vlucht uit
het paradijs nog rest, wordt bij voorkeur bewaard voor de
dagen van Kerstmis. Dan trilt de nacht van klokgebeier en
liggen de kerken als gepavoiseerde schepen tussen de
huizen. En Jan en Alleman notuleert zijn nobele trekjes aan
de achterzijde van een ansichtkaart met veel paksneeuw en
hertengeweien en stuurt deze te laag gefrankeerd naar
mensen, aab wie men wederom een vol jaar geen moment
heeft gedacht.
Er is een tijd geweest, dat Kerstmis voor ons zijn absolute
hoogtepunt bereikte tijdens het uitpakken van de stal. De
doos met afgedankte groene sjaal van moeder eromheen
werd op een avond van zolder gehaald en op tafel gezet.
Mijn oudste broer had daarna de delicate taak om de
eerste gipsen beelden uit hun slaap te wekken. Doodstil
keken de anderen toe, hoe hij ze één voor èén uit het
achterhaalde nieuws van december van het jaar daarvoor
pelde.
Het waren oude bekenden, die we vol vreugde
verwelkomden: de pipse Maria, de al even bleke herder met
zijn kromstaf, de jolige jongeling, wiens linkeroog was
doorgelopen en Balthazar, die jaren geleden bezijden de
stal van het bijzettafeltje was getrild, toen er een truc met
oplegger langs ons huis was gedaverd. Dat had hem de kop
gekost, maar vader had nog diezelfde dag van papier
maché en stopverf een nieuw koningshoofd gemaakt, dat
helaas twee maten te groot bleek te zijn. Sindsdien stond
Balthazar helemaal achteraan, aan het gezicht der
gelovigen onttrokken door een listig geplaatst dennetakje.
Ik hield zielsveel van hen allen, van de herders en hun
schaapjes, van de os en de ezel en van het porceleinen
kind met zijn onwerkelijk schone hesje aan, dat was
afgebiesd met gouden bolletjes. Elk jaar dacht ik ook
opnieuw: „Zou er in die twaalf maanden iets veranderd
zijn? En groot was mijn opluchting, als ik zag, dat alles bij
het oude was gebleven. Nooit veranderde het humeur van
het gezelschap, dat samendromde bij onze houten stal. En
zelfs in het rampzalige oorlogsjaar 1944 deed Jozef, alsof
zijn neus bloedde en bleef hij dromerig in het mos naast de
kribbe knielen. En schuin boven zijn hoofd blies de engel
geluidloos op zijn gouden schalmei.
Als de doos bijna was uitgepakt en de bodem al zichtbaar
werd steeg de spanning altijd ten top. Wij wisten dan
immers, dat de kameel in aantocht was en zijn verschijning
overschaduwde de rest volledig. We herinnerden ons nooit,
of hij nu èén bult had of twee en zelfs vader hield zich
daaromtrent van de domme. Wel wees hij achteloos èén
van zijn kinderen aan en die mocht het pronkstuk dat jaar
dan uitpakken.
Toen kwam er een dag, waarop Hans zei, dat hij bij het
uitpakken van de stal niet van de partij zou zijn. Bezigheden
buitenshuis. Er draaide toevallig een goeie film in de stad
en die wilde hij voor geen goud missen. „Oké," zei vader,
„Hans valt dus af. Die voelt zich blijkbaar te groot voor dat
soort dingen. Nou, hij gaat zijn gang maar. Die krijgt zijn
trekken nog wel thuis."
Het jaar erop viel Ernst uit de boot en twaalf maanden later
kreeg ik vlak vóór Kerstmis kennis aan de dochter van
slager Meester, die er in had toegestemd, dat ik voortaan
haar schooltas mocht dragen. Vóór het eten had vader nog
tegen me gezegd: „Denk je eraan: vanavond wordt de stal
uitgepakt," maar na de vla was ik als een dief het huis
uitgeslopen. Want Corrie stond op me te wachten bij de
krokettenautomaat van Marja.
Vanaf dat ogenblik is vader voortaan alleen van de zolder
teruggekomen. En dat hield hij vol tot aan zijn dood. Hij
vroeg, of de anderen hem niet op de vingers wilde kijken,
want hij was bij het uitpakken van de stal het liefst alleen in
de voorkamer. Boven, in mijn kamer, hoorde ik hem dan tot
middernacht rommelen. Krakend pakpapier, een spijker,
die zacht in de muur werd geslagen. Soms ging de tuindeur
open en hoorde he hem vaag wat aarde scheppen. En pas
tegen twaalven kwam hij omzichtig over de trap naar de
slaapkamer naast de mijne, waar hij zich bij moeder
afmeldde als een herder, die zich wat verlaat heeft.
De volgende morgen stond de stal weer op het
bijzettafeltje. Alsof hij nooit was weggeweest. De os en de
ezel, Maria en Jozef en opzij de kameel, die het stof van
een heel jaar traag herkauwde. In zijn ogen zag ik duidelijk
een traan glinsteren.
En het leek, alsof hij mij fluisterend vroeg: „Weet je nog
van vroeger?"
En dan knikte ik schuldbewust.
Ach ja, vroeger.