Haanstra tekende twee maanden
voor zn film Hen pak slaag9
Herinnering aan
de hongerwinter
ais geeft HBO-student
ïieuwe stijl
neer mogelijkheden
f
El
24 arrestaties
erricht en voor driekwart
3(niljoen buit gevonden
Operazanger Cor
Wijgers overleden
woor 19
(UNST/ BINNENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 19 DECEMBER 1979 PAGINA 19
,rW
rn I
n.
Twee jaar voorbe
reidingen, zes we
ken opnamen en
bijna een jaar af
werken. Dat is het
werk, dat Bert
Haanstra heeft ver
zet, voordat zijn
uiteindelijke pro-
dukt de bioscoop in
kon. In die twee
jaar voorbereiding
zitten twee maan
den tekenwerk. In
een tweetal forse
schetsboeken te
kent de perfectio
nist exact, wat hij
later in beeld ge
bracht wil zien. Ex-
lusief voor deze
krant kunnen wij
één van de ruim
honderd pagina's
uit zijn schetsboek
publiceren. Het is
de scène, waarin
Paul Steenbergen
als de oude Slieps
tijdens een receptie
van zijn schoon
zoon, directeur van
Slieps' kinderwa
genfabriek, een toe
spraak wil houden
en dan volledig de
kluts kwijt raakt
en het in zijn broek
doet.
Haanstra: „Die voor
bereidingen is meer
dan het halve werk.
Ik besteed er ook
veel aandacht aan.
Scène voor scène, be
eldje voor beeldje zet
ik zo op papier. Op
namen die op locaties
gemaakt moeten
worden, fotografeer
ik. Samen met came
raman Anton Mun
ster ben ik het land
doorgetrokken en
heb alle „buiten-op-
namen" zo in beeld
gebracht. Anton en
mijn zoon Rimko, die
de film mede-produ
ceerde. fungeerden
als stand-ins om de
plaatjes een stukje
realiteit te geven."
Met die „papieren
film" is Haanstra
vervolgens gaan pra
ten met de acteurs,
belichters en andere
medewerkers, waar
door tijdens de opna
men geen verrassin
gen konden ontstaan.
Perfectionist
Bert Haanstra is moe.
En eigenlijk kan dat
ook niet anders. De
afgelopen drie jaar is
hij bezig geweest met
zijn „pak slaag", de
film die afgelopen
donderdag in niet
minder dan 59 bios
copen in Nederland
ging draaien.
Hoewel hij wel wat
gewend is Haan
stra doet immers al
zo'n jaar of dertig
mee in de filmindu
strie huivert hij
een beetje bij dat gro
te aantal. Op 59 witte
doeken tegelijk
avond aan avond zijn
film. Het is bijna een
record; alleen
„Juliana in zeventig
bewogen jaren", de
film die begin dit
jaar in de bioscopen
kwam, ging groter
uit. Voor Haanstra
was zo'n mammoet
release niet nodig.
Hij was al tevreden
geweest als „Pak
slaag" in een theater
of tien, misschien
vijftien, was gaan
draaien. Maar distri
buteur Tuschinski
besliste anders.
Tot na de Kerstda
gen blijft de Larense
cineast in ons land.
„Even kijken hoe de
reacties zijn, wat uit
blazen en dan in de
eerste week van het
nieuwe jaar met va
kantie", zegt hij.
Vakantie
Eigenlijk zou hij nu
wel weg willen, want
hij is er hard aan toe.
„Het laatste jaar.
exacter vanaf okto
ber 1978, heb ik
week in week uit
gewerkt. En op de
zaterdag èn op zon
dag. Zeven dagen per
week", aldus Haan
stra. die daarmee
geenslzins wil zeggen
dat hij het niet met
plezier gedaan heeft.
Je ziet zijn hele ge
zicht glimmen als hij
in zijn verhaal over
de totstandkoming
van „Pak slaag" te
rug kijkt naar de op-
namedagen. Met
name de scène, waar
in de directeur van
de kinderwagenfa
briek Slieps, de
hoofdrol van Kees
Brusse, door zijn per
soneel wordt verrast
met een vijfentwin
tigtal schapen.
Kantoor
Voor die scène had
den we een keurig
kantoor nodig en via
vrienden werd ik ge
attendeerd op de
voormalige kantoren
van de topdirectie
van AKZO in Vel-
perbroek. Ik naar die
mensen toe en ge
vraagd: Heren, ik wil
een film opnemen en
nu heb ik een kan
toor nodig. Mag ik
gebruik maken van
uw kantoren in Vel-
perbroek. Natuurlijk
moet ik er het één en
ander veranderen,
maar alles wordt
weer in de oorspron
kelijke staat terugge
bracht. 't Was hele
maal geen probleem;
ik mocht m'n gang
gaan", aldus Haan
stra en hij vervolgt:
„Eén ding ben ik nog
vergeten, er moeten
ook vijfentwintig
schapen door dat
kantoor lopen. Even
dacht ik dat ik teveel
gevraagd had, maar
toch kwam het „gaat
uw gang maar".
Pagina uit
Haanstra's
script voor
'Een pak
tfBVÜ. i/tin
ka*. J xILM
•Hi"* JU.
-T-ri t 2.
Si, dj IUUJIU.
Kuue .-C— <tf A a^. f
£*>-(. t - cao—
H*. abt Kf v.A~
aa—op*,
2-i.
f 4^
v'wh/.
J 7 ^/LjC,
Ca-J k^U
At— CL/ -K&i)
6*-f cL<^ iLiUh
Ut OW
J "pe». f
U. i.' -v,
do-*
J
tl-xJL
V. Icv>> #Ve^-c
Troep
Wel, dat is gebeurd.
„En een troep dat het
geworden is", meldt
Haanstra uitbundig.
„Vijfentwintig scha
pen met de lift naar
boven, dan door een
lange gang en ver
volgens een kantoor
in. 't Is niet te gelo
ven wat je aantreft Water
als die beesten weer
naar de stal zijn."
schoonzoon Slotter.
In deze scène doet
Paul het in zijn
broek. Het is vooral
deze scène, die bij
critici en vakmensen
wordt bewonderd,
want Bert Haanstra
dit vakkunig op film
vast te leggen.
Aan deze scène
denkt Haanstra met
vreugde terug, maar'
ook de opnamen met
Paul Steenbergen,
waar hij als de oude
Slieps een toespraak
moet houden voor
Het was allemaal
heel eenvoudig be
dacht. Haanstra: „Op
papier had ik me
voorgesteld, dat we
het gezicht van Paul
in beeld zouden heb
ben, dat de camera
vervolgens daalt, de
kijker constateert.
dat Paul het in zijn
broek heeft gedaan
en vervolgens tilt de
camera weer terug
naar het gezicht van
Paul Steenbergen. Zo
simpel was het. Maar
hoe krijg je een
broek nat in die paar
seconden dat de ca
mera het laat zien.
Water wil niet, want
dat duurt veel te
lang, voordat het in
trekt. We hebben het
geprobeerd met olie,
met vet, maar niets
werkte. Uiteindelijk
lukte het met hon
derd procent alcohol.
Maar het was wel
een hele toestand
met allerlei slanget
jes."
Geweldig
Haanstra is bijzonder
tevreden met het
werk dat is verzet
door zijn acteurs en
actrices. Met name
voor Paul Steenber
gen heeft hij niets
dan lof. De inmiddels
meer dan zeventig
jarige acteur had
voor zijn rol in „Pak
slaag" (net als „Dok
ter Pulver", de vori
ge film van Haan
stra, weer een ver
haal van Antoon
Koolhaas) vrijwel
nooit voor het medi
um film gewerkt. „Ik
herinner me nog
goed, dat ik met m'n
zoon Rimko naar
Paul toe ben geweest
om hem te vragen
voor de film en de
rol met hem door te
spreken. Twintig jaar
geleden heb ik ook
aan Steenbergen ge
dacht voor een rol in
Fanfare. Dat is toen
niet doorgegaan. Nu
wilde Paul wel en hij
heeft zich voor meer
dan honderd procent
gegeven. Tijdens de
„droge" repetities
moest ik hem zelfs
afremmen. Steeds
moest ik tegen hem
zeggen: Paul, doe nu
kalm aan, als straks
de camera loopt, dan
ben je uitgeput. Hij
gaf zich helemaal.
Dit in tegenstelling
tot een filmvakman
als Kees Brusse, die
pas voor de volle
honderd procent in
actie kwam als de ca
mera's werkelijk lie
pen."
Gordijn
Voor Paul Steenber
gen was het werken
voor film vreemd.
Vandaar dat hij zich
volledig liet leiden
door het vakman
schap van Bert
Haanstra. „Steeds
weer opnieuw zei
Paul tijdens de opna
men tegen mij, dat ik
het moest zeggen, als
hij wat fout deed.
Om een voorbeeld te
noemen: als Paul's
gezicht close-up in
beeld is, moet hij er
aan herinnerd wor
den dat hij niet z'n
ogen dicht doet. Im
mers, als dat beeld
straks drie meter
groot wordt geprojec
teerd en je ziet dan
tijdens zo'n close-up
de acteur de ogen
neerslaan, dan lijkt
het alsof een gordijn
dicht gaat. Dat is al
lemaal anders als op
toneel. Er moet veel
meer bij gedacht
worden. Door de
techniek kan je veel
meer op het publiek
overbrengen dan in
de schouwburg. Op
het toneel moet het
Perfect
Tijdens de verschil
lende voorvertonin
gen die aan de pre
mière van „Pak
slaag" op 13 decem
ber voorafgingen,
kreeg perfectionist
Bert Haanstra talloze
complimenten voor
zijn vanuit technisch
oogpunt gave film.
Met name wat be
treft het geluid wa
ren de schouderklop
jes niet van de lucht
Haanstra zelf daar
over: „Als je één
keer zegt: „ach, laat
dat maar zitten", dan
zeg je dat ook ge
makkelijk een twee
de en derde keer.
Continuiteitsfouten
en synchronisatiefou-
ten zijn het gevolg.
Ik vind dat dat niet
mag en dat dat niet
kan."
WILL BEUMER
UITGEBREIDER PROGRAM
HOGER BEROEPSONDERWIJS
BS hi
in,
(Van onze parlementaire redactie)
EN HAAG Minister Pais heeft
ndaag het voorontwerp voor een
jarte wet op het hoger beroepsonder-
openbaar gemaakt, waarin het
BO een eigen gezicht moet krijgen
ti opzichte van het voortgezet en het
etenschappelijk onderwijs. Zo wordt
dit concept-wetsontwerp ook voor
HBO-dagonderwijs een propedeu
se fase van hoogstens één jaar en
hoofdfase van maximaal drie jaar
•rgesteld. Door het hoger beroeps-
derwijs in een aparte wet onder te
engen, wordt het mogelijk om het
BO na verloop van tijd ook op te ne
en in een Kaderwet hoger onder
is, samen met het wetenschappelijk
derwijs en de Open Universiteit, al-
minister Pais.
het voorontwerp is een groot aantal nieuwe
menten toegevoegd die het eigen karakter
het HBO moeten gaan bepalen. Zo is de
tpedeutische fase - die niet wordt afgesloten
een examen - in het HBO'bedoeld als een
ste verkenning van de onderwijssoort, waar
de student desgewenst de mogelijkheid heeft
over te stappen naar een andere richting in
hoger beroeps- of het wetenschappelijk on
wijs.
van de meest ingrijpende elementen in het
wetsontwerp is de introductie van de zoge
naamde vrije studierichtingen, die de student
de mogelijkheid moeten bieden om het onder
wijs- en examenpakket naar zijn persoonlijke
wensen in te richten. Daarbij zal hij niet gebon
den zijn aan de studierichtingen binnen één
HBO-school, maar wordt het mogelijk om zelf
een pakket samen te stellen uit vakken die aan
verschillende soorten van HBO worden gedo
ceerd. Door een vrijere keus yan het onderwijs
programma krijgt de student de gelegenheid
om te kiezen voor een zogenaamd dossier-di
ploma in plaats van een afsluitend examen.
De HBO-scholen krijgen van de minister een
grotere eigen verantwoordelijkheid en dus
meer vrijheid toegemeten via het zogenaamde
instellingswerkplan, waarin de instelling zelf -
zonder bemoeienis van buitenaf - vastlegt hoe
het onderwijs op die school wordt georgani-
In het HBO-statuut zullen voor elke studierich
ting voorschriften worden gegeven ten aanzien
van de toelatingsvoorwaarden, de cursusduur
en d£ hoofdlijnen voor de inrichting van het
onderwijs en de examens. In de nieuwe HBO-
wet zullen verder alle opleidingen voor onder
wijsgevenden worden opgenomen.
Nieuwe studierichtingen die op HBO-scholen
worden gestart krijgen in de nieuwe wet 5 tot
10 jaar de tijd om zichzelf vrij te ontwikkelen;
pas daarna moeten zij voldoen aan de voor
schriften die zijn vastgelegd in het HBO-sta
tuut. Het aantal verschillende diploma's, aktes
van bekwaamheid en dossier-diploma's wordt
vergroot, zodat kan worden voldaan aan de
vraag naar meer individueel ingerichte einde
xamenpakketten.
ZAAK VAN DE STELENDE ZUSJES":
ERDAM Met de ar-
tatie van weer twee zus-
een 59-jarige Haagse en
61-jarige Amsterdamse,
het aantal aanhoudingen
wat genoemd wordt „de
ik van de stelende zusjes"
op 24 gekomen,
in de Rotterdamse politie
tele weken geleden twewe
sen betrapte bij het stelen
huishoudelijke artikelen,
zij nog niet vermoeden
deze muis een heel lange
irt had. Bij de meisjes thuis
de politie voor ruim een
kwart miljoen aan gestolen ar
tikelen aan. Daar bleef het
niet bij. De recherche ontdekte
dat nog meer familieleden en
kennissen bij de omvangrijke
winkeldiefstallen waren be
trokken. De ene dag na de an
dere hield de politie wel een
man of vrouw aan die iets met
de zaak te maken had. De
meeste bendeleden blijken
zich al jaren achtereen met
winkeldiefstallen te hebben
beziggehouden. Inmiddels zijn
veel goederen verkocht, in ge
bruik genomen of naar fami
lieleden in Suriname ver
stuurd. De buit die nog niet is
verhandeld en door de politie
in diverse woningen werd
aangetroffen, heeft een ge
schatte waarde van ruim
750.000 gulden.
Het is nog niet te zeggen of
nog meer arrestaties zullen
volgen, maar voorlopig is de
Rotterdamse politie nog niet
klaar met deze zaak die nu al
de grootste georganiseerde
winkelroot in Nederlands cri
minele geschiedenis wordt ge
noemd.
Toen Nederland boven de
grote rivieren door de hon
gerwinter werd getroffen -
de grote steden in het wes
ten het zwaarst - was de nu
in Londen werkzame jour
nalist Henri van der Zee
tien jaar en woonde in Hil
versum. Hij heeft dus ook
wat persoonlijke herinne
ringen kunnen verwerken
in zijn boek over de perio
de „Van Dolle Dinsdag tot
Bevrijding", dat hij, in eer
ste opzet voor de Engelse
uitgever MacMillan
schreef. Hij realiseerde
zich namelijk, dat in het
buitenland betrekkelijk
weinig bekend is van het
leven in destijds bezet Ne
derland en zijn „The Hun-
gerwinter" kan daar zeker
wat aan helpen doen. Aan
de Engelse uitgave vooral
is nu eerst bij H. J. W.
Becht te Amsterdam de
vertaalde Nederlandse edi
tie verschenen.
„De hongerwinter" geeft in
woord ert beeld een vaak
treffend inzicht in de grim
mige werkelijkheid van ons
laatste oorlogsjaar. Het drei
gend naderbij komen van de
hongersnood voor miljoenen
mensen, die tenslotte voor
duizenden ook letterlijk de
hongerdood zou worden,
vormt de beklemmende ach
tergrond van het boek, dat
overigens ook zeer boeit door
de weergave van het rele
vante politieke en militaire
gebeuren, en het fanatieke
handelen van de Duitse be
zetter, die, de nederlaag in
zicht, met ijzeren vuist heeft
onderdrukt. De Jong zal het
straks allemaal stellig veel
uitvoeriger vertellen in het
volgende deel van zijn ge
schiedschrijving. maar bii
Van dier Zee is het nu al
handzaam bijeen uit een
groot aantal bronnen verza
meld.
Het drama van Putten, de af
schuwelijke razzia's en mee
dogenloze executies, de
spoorwegstaking, de ver
schrikking van de voedsel-
tochten, de fatale vergissing
van het bombardement op
het Haagse Bezuidenhoutk-
wartier, de opstand van de
Georgiërs op Texel, de onvol
prezen heerlijkheid van het
Zweedse wittebrood, het on-
vergetelijk-bevrijdend gebeu
ren van de voedseldroppings
- manna uit de hemel - (en
de moeite die het kostte om
zover te komen), de onder
handelingen in Achterveld,
het verdrinken van de Wie-
ringermeer, dat alles passeert
opnieuw met de jacht op hout
voor het noodkacheltje, de
suikerbietkoekjes en tulpen-
bolrecepten, de Landwacht,
Consi, de zwarte prijzen enz
Compleet kan het verhaa
niet zijn, maar de rol van het
verzet lijkt ons toch wat te
mager behandeld. Wij kwa
men evenwel ook heel wa
tegen, dat we nog niet of nie
meer wisten en ook die ver
rassing prikkelt tot het in
één adem lezen van dit boek,
dat zoals inmiddels duide
lijk zal zijn over heel wa
meer gaat dan honger alleen
Henri van der Zee: De Hon
gerwinter, met 50 foto's en
een uitgebreide bibliogra
fie. Uitg: H.J.W. Becht
Amsterdam. Prijs f.29,50
HOOGMADE Een kleine
honderd amateurmuzikanten
uit 'De Heerlijkheid' zullen
meewerken aan een kerstcon
cert in het Cultureel Centrum
'De Schuur' te Hoogmade. Het
concert begint om 19.30 uur en
zal tot ongeveer 9.30 duren. De den verzorgen. Het vroegere
toegang is gratis. Ondermeer combo van Hoogmade, dat
brengt het kinderkoor van de voor deze gelegenheid weer
R.K. kerk enkele liederen ten bijelkaar komt, zal eveneens
gehore. Daarnaast zullen di- een programmaonderdeel voor
verse blokfluitisten, gitaristen, haar rekening nemen,
pianisten en blazers een optre-
Enkele dagen geleden over
leed in zijn geboortestad Nij
megen de operazanger Cor
Wijgers. Hij werd 79 jaar. In
Den Haag was hij vele jaren
artistiek directeur, zakelijk
leider en regisseur van de
Haagse Opera- en Operette-
zangers, van wie velen zich
nog voorstellingen als „Land
van de Glimlach", „Czardas-
vorstin" en „In 't Witte
Paard", o.a. in het Zuiderpark,
zullen herinneren.
Direct na de oorlog trad Cor
Wijgers, een van de weinige
Nederlandse heldentenoren en
van hetzelfde niveau als een
Jacques Urlus en een Henk
Noort, met een ensemble voor
de militairen op. Zijn grote
carrière maakte hij evenwel in
Tsjechoslowakije en Duitsland,
waar hij o.a. partner was van
Elisabeth Schwarzkopf, Irm-
gard Seefried en de beroemde
Bayreuther Sachs, Jaro Pro-
haska. In Aken zong hij onder
Herbert von Karajan de
hoofdrol in Webers „Der Frei-
schütz". Via lyrische rollen in
opera's als „Zar und Zimmer-
mann", „Martha" en „Cavalle-
ria rusticana" werkte Wijgers
zich trefzeker naar de Wagne
riaanse top. In Nederland zong
hij de Lohengrin bij de Wag-
nervereniging. Hij was solist
in de voormalige Nijmeegse,
later Gelderse Opera en de
AVRO engageerde hem als
een der eersten voor de lie
dercyclus „Dichterliebe" van
Schumann.
Tot op 't laatst gaf Cor Wijgers
zanglessen en regie, o.a. aan
solisten van de opera te Mün-
ster. Zijn Haags ensemble
werd een doorgangshuis voor
vele talenten. Wij noemen o.a.
Kitty Knappert, Dany Zonewa
en Marijke van der Lugt
FRANK DELBOY
Stakers sturen
Dali terug
PARIJS Stakende
personeelsleden van het
Centre Beaubourg in Pa
rijs hebben Salvador
Dali en de Franse minis
ter van cultuur, Jean
Philippe Lecat, verhin
derd de aan Dali gewijde
overzichtstentoonstel
ling te openen.
Voordat de 75-jarige
Spaanse meester aan
kwam, hadden enige hon
derden stakers de hal van
het museum bezet. Zij eis
ten hogere lonen voor de
lager gesalarieerden en
meer promoties. Dali, ge
kleed in een bontmantel,
werd na korte tijd ge
dwongen weer in de luxu
euze Amerikaanse auto te
stappen waarmee hij naar
de opening was gekomen.
LEIDERDORP De heer J
J. C. Karres volgt per 1 janua
ri de heer A. Jutte op als voor
zitter van de schoolraad voor
het openbaar onderwijs te Lei
derdorp. Tijdens de gistera
vond gehouden vergadering
van de schoolraad werd de
heer Karres, die al in de
schoolraad zitting had als ver
tegenwoordiger van de lagere
school „De Hobbit", unaniem
gekozen. Voorts voorzag de
schoolraad in de vacature van
penningmeester door de be
noeming van mevr. F. Moorer-
Ziegeler, vertegenwoordiger
van de kleuterschool „De Rui-
genhoek".
ZOETERWOUDE In sa
menwerking met het kinder
koor van de Meerburgparochie
verzorgt zondag 23 december
een Orff jeugdspeelgroep een
kerstuitvoering In de Eenden
kooi. Met medewerking van
enkele solisten zullen zij die
dag van 15.00 uur tot 17.00 uur
allerlei kerstliederen ten geho
re brengen. De Orff-speel-
groep bestaat uit 27 kinderen
die spelen volgens de principes
van Carl Orff. Deze berusten
voornamelijk op het direct en
praktisch musiceren. De groep
zal op 24 december de gezins
kerstviering in de Meerburg-
kerk opluisteren. Als solisten
treden op: mevrouw Chrispijn
op saxofoon, Joost Verhoef op
altfluit en Paul en Chrétien
Frambach op trompet De uit
voering staat onder leiding
van Margreet v.d. Kletersteeg.
WASSENAAR Het Leidse
cabaret 'Geen bezoek geen
bloemen' treedt zaterdag 22
december op in het Wasse
naar se jongerencentrum
Nieuw Nijevelt. Met het pro
gramma 'Fietsen in bezet ge
bied' speelt de cabaretgroep in
op de Palestijnse zaak. Op de
avond is ook het Palestina co
mité aanwezig. Het program
ma begint om 21.00 uur.
Senaat houdt bezwaren
tegen sanctiewet
DEN HAAG Een meerderheid in de Eerste Kamer, be
staande uit onder meer CDA, VVD en SGP, heeft nog steeds
„ernstige bezwaren" tegen het ontwerp voor een Sanctiewet
Men is vooral bang, dat een volgend kabinet op basis van
de huidige toelichting de wet anders zou kunnen uitleggen.
Met deze kritiek is het weer hoogst onzeker geworden of de re
gering het inmiddels zeer fel omstreden ontwerp, dat al in 1976
door de Tweede Kamer werd aangenomen, door de Eerste Ka
mer zal kunnen krijgen.
In antwoord op de bezwaren, die in eerste instantie door de se
naat werden geuit, kwam de regering met een zogeheten Nadere
Memorie van Antwoord. Hierin wordt gesteld, dat alleen in sa
menwerking met de andere lidstaten van de EEG economische
strafmaatregelen tegen een land genomen zullen worden. Voor
de regeringsfracties blijkt dit echter niet voldoende te zijn.
Deze matstalen 4-kleurenbalpen is een van de kado's,
waaruit u een keuze kunt maken, als dank voor
het aanbrengen van een nieuw kwartaalabonnement.
NOTEER m.i.v..als nieuw kwartaalabonnee van de
Leidse Courant
woonplaats:
Stuur als dank voor de moeite de 4-kleuren balpen naar:
naam.
woonplaats:
Deze bon in open envelop zonder postzegel sturen naar:
antwoordnr. 349, Leiden.