lederland
loet chip
fnel gaan
legrijpen
Lang niet
alle landen
in staat
aan te
haken bij
V.S.-trein
Verschuiving
in industrie
zal tot
ontslagen
leiden, maar
ook tot
nieuwe
werkgelegenheid
Oosten direct na de Verenigde Staten
genoemd worden.
ZUID-KOREA
De elektronica-industrie In Zuid-Korea
wordt gekenmerkt door een originele ei
gen ontwikkeling, ondersteund door re
search ter plaatse. De steun van de over
heid is bijzonder krachtig. Evenals in Ja
pan krijgen de maatschappelijke conse
quenties geen aandacht. Zuid-Korea on
derscheidt zich duidelijk van gebieden
als Hongkong, Taiwan en "Singapore,
waar profiterend van de lage lonen
assemblagebedrijven gevestigd zijn
GROOT-BRITTANNIE
De Britse overheid heeft zich met een
schok het grote belang van micro-elek-
tronica gerealiseerd. De vorige (Labour-)
regering zag in het stimuleren van de mi-
cro-elektronica een kans, de slechte pro-
duktiviteit van de Britse industrie aan
merkelijk te verbeteren. Binnen korte tijd
werd een ambitieus, niet overal even sa
menhangend, steunprogramma opge
steld. Vijftig miljoen pond (225 miljoen
gulden) werd vrijgemaakt voor het op
richten van een nationaal produktiebe-
drijf 'van micro-elektronische circuits.
Daarnaast is zeventig miljoen pond gere
serveerd voor innovatie binnen de be
staande industrie. Uit een derde potje
komt 55 miljoen pond om projecten en
training binnen de industrie te stimule
ren.
FRANKRIJK
In Frankrijk wordt de micro-elektronlca
sterk centralistisch benaderd. Het steun
programma van de Franse overheid con
centreert zich voornamelijk op de tot
standkoming van een nationale compo
nentenindustrie, welke zal kunnen drijven
op de afname in eigen land door de com
puter- en telecommunicatie-industrie.
Pogingen om het particuliere bedrijfsle
ven te stimuleren, vallen door de macro
gedachten van de Franse overheid tus
sen wal en schip
WEST-DUITSLAND
De micro-elektronica wordt bij onze oos
terburen niet behandeld als een apart
verschijnsel. De elektronica-industrie
profiteert van het krachtige ondersteu
ningsprogramma, dat al jaren mikt op
een krachtige industriële ontwikkeling.
Dit jaar bedraagt de overheidssteun voor
het ontwikkelen van micro-elektronica-
componenten honderd miljoen Duitse
marken. Duitsland heeft speciale aan
dacht geschonken aan de midden- en
kleine elektronicabedrijven. Voor een ge
zonde groei aan de basis werd vorig jaar
een technisch centrum, genaamd VDI,
opgericht in Berlijn. De flexibele aanpak
die de Duitsers gekozen hebben, wijst
erop dat de oosterburen internationaal
een sterke positie zullen gaan innemen
ITALIË
Aanvankelijk waren de Italianen sterk ge
ïnteresseerd in het fenomeen micro-elek
tronica. Grootse plannen werden opge
zet, maar bij het invullen van de details
ebde alle animo weg. De Italiaanse over
heid besteedt hoegenaamd geen aan
dacht aan voorlichting en training. De Ita
liaanse aanpak dwingt het mediterrane
land tot een plaatsje op de achtergrond.
ZWEDEN
Tot dusverre geeft de Zweedse overheid
geen noemenswaardige financiële steun
aan de elektronica-industrie. De discus
sie spitst zich in Zweden toe op de as
pecten van maatschappelijk en werkgele-
genheidsbelang. Waarschijnlijk zal de
Zweedse regering de elementen die be
trekking hebben op het toekomstige
beeld van de samenleving, erg zwaar la
ten wegen bij het ten uitvoer brengen
van op stapel staande plannen
DENEMARKEN
Ook In Denemarken is geen sprake van
steun van overheidszijde. Afwijkend van
de situatie in Zweden is het ontbreken
van een discussie over maatschappelijke
en sociale gevolgen van het invoeren van
micro-elektronica. De Vereniging van
Elektronische Industrieën fungeert in De
nemarken als gangmaker. En met suc
ces. Vele activiteiten binnen de Deense
elektronische industrie zijn in gang gezet
ZWITSERLAND
De Zwitserse overheid gaat ervan uit, dat
de industrie op haar gebied kwalitatief
aan de top staat en daardoor de veer
kracht moet kunnen opbrengen, gebruik
te maken van de mogelijkheden die de
techniek biedt. Die overtuiging kreeg en
kele jaren geleden een gevoelige knauw
toen de Zwitserse horloge-industrie de
grond onder zich voelde wegzakken door
de komst van digitale tijdaanwijzers. In
middels heeft de Zwitserse industrie de
handen ineengeslagen en binnen korte
tijd ruim twintig procent van de wereld
markt voor digitale horloges veroverd.
SOVJET-UNIE
Hoe ver de ontwikkeling van de micro-
elektronica in de Sovjet-Unie gevorderd
is, is moeilijk te zeggen. De bekende Brit
se auteur Christopher Evans, die zegt
een studie gemaakt te hebben van de
schreden die de Sovjet-Unie op deze weg
zet, schrijft in zijn nieuwste boek, dat de
chip een ramp is voor de Russen. ,,De si-
liconenchip zal als jongste en wellicht be
langrijkste toonbeeld van westelijke tech
nologische dominantie, in de komende
jaren de eerste nagel aan de doodkist
van het doctrinaire Marxistische denken
kunnen worden", zo schrijft Evans.
De Russen kennen, zo meent hij verder,
niet de kapitalistische prikkel die de ra
zendsnelle ontwikkeling in het westen
mogelijk heeft gemaakt. Maar daar staat
tegenover, dat technische prestaties,
vooral op militair terrein, die af en toe tot
het westen doordringen, getuigen van
een vergevorderde elektronische ontwik
keling.
NEDERLAND
De Nederlandse regering heeft in een vrij
laat stadium gereageerd op de ontwikke
lingen In de elektronische industrie. In
december vorig jaar werd de commhsie-
Rathenau in het leven geroepen. De com
missie kreeg als taak binnen korte ter
mijn met gedegen gegevens te komen
omtrent de maatschappelijke gevolgen
van het op grote schaal toepassen van
micro-elektronica.
De Nederlandse positie ten opzichte van
de micro-elektronica wordt niet uitslui
tend bepaald door de stappen die de
overheid neemt. Het multinationale be
drijf Philips mag zich wat betreft de pro-
duktie van geïntegreerde circuits de
nummer twee van de wereld noemen. Na
het Amerikaanse Texas Instruments.
THEO LEONE
recteur Bekkers in Almelo. Zijn betoog
krijgt een fikse duw in de rug door de
woorden van ir. W. J. ter Hart, voorzitter
van de Vereniging voor de Metaal- en
Elektronische Industrie, kortweg FME
Deze heeft, om te voorkomen dat de Ne
derlandse industrie ten opzichte van de
buitenlandse concurrentie de boot zou
missen, gepleit voor faciliteiten van de
Nederlandse overheid ten aanzien van
het innovatiebeleid en dan met name ge
richt op de invoering van de micro-elek
tronica.
Ter Hart had het in dit opzicht over het
Door de komst van de chip kregen de
Zwitserse en Franse uurwerkmakers
gevoelige klappen om de oren. Op dit
moderne digitale horloge de chips, die
de radertjes hebben vervangen. In een
contactlens is al plaats voor tientallen
en één zo'n chip maakt een armband
horloge tot polscomputertje...
beoordelen door een deskundige instan
tie, TNO bijvoorbeeld, of een bedrijf de
chip in zijn produkt zou kunnen toepas
sen. Op de FME-ledenvergadering zei ir
Ter Hart letterlijk: „Is zo'n beoordeling
(door TNO) positief, dan zou het deze be
drijven financieel mogelijk moeten wor
den gemaakt bijvoorbeeld door hun
tien of vijftien dagen een daartoe geëi
gend adviesbureau beschikbaar te stel
len om tot een aanzet te kómen voor
een nieuw of vernieuwd produkt met ge
bruikmaking van micro-elektronica"
Ontwikkeling
De wereldmarkt van de chips wordt tot
op heden beheerst door de Verenigde
Staten en Japan De produktie van de
stofvrije flinterdunne schijfjes silicium
met geïntegreerde schakeling (IC) heeft
een unieke ontwikkeling doorgemaakt,
waarbij het aantal geheugenplaatsen met
sprongen omhoog is gegaan; de chip met
128 bits staat er bij wijze van spreken
aan te komen. Eén van de meest opval
lende ontwikkelingen in dit proces is de
„grootte" van de chip een halve centi
meter in het vierkant en de lage kos
ten ervan, wanneer de ontwikkelingskos
ten eenmaal zijn terugverdiend. Zo bete
kent de chip een volstrekt onbelangrijke
kostenfactor in de prijscalculatie van een
digitaal-kwartshorloge, dat in de Verenig
de Staten tien dollar kost; de micro-pro
cessor, die toch een essentiële functie
vervult bij het horloge en één van de
meest geavanceerde onderdelen is, kost
slechts 20 dollarcent
Experiment
Tegen die achtergrond zegt Tl-directeur
Bekkers dat de chip „niet is tegen te
houden en dat iedereen ermee krijgt te
maken". Niet alleen in de auto, maar ook
in de wasmachine (de hele witgoedsector
trouwens) en straks wellicht in de huis
computer. De Nederlandse PTT gebruikt
reeds de overbekende telefoonlijn voor
een experiment met een gesloten gege
vensbank (viewdata), waarvan de infor
matie uitsluitend toegankelijk is voor be
paalde aangesloten gebruikers. Via een
beeldscherm kunnen de aangesloten
klanten de gewenste informatie oproe
pen. Het is de eerste stap van een on
overzienbare ontwikkeling Het is een
stuk van de koek, waarover de heer Bek
kers sprak Een koek die nog steeds
rijst, want de toepassingsmogelijkheden
van de chip lijken vooralsnog onbe
grensd
IS I A AO A
n voorsprong die de Verenigde Staten
bakermat van de micro-elektronica in
den kreeg, laat zich nog steeds dui-
ik gelden. Officieel krijgt de Ameri-
inse industrie geen financiële impul-
van de zijde van de overheid. Subsi-
is in strijd met de Amerikaanse op-
ingen over het vrije ondernemer-
ap. Langs alternatieve wegen krijgt
bedrijfsleven echter meer geld in
den gespeeld dan in enig ander land.
dat dient om micro-elektronica te
pikkelen ten behoeve van ruimtevaart
liet te vergeten: defensie.
mo 'AN
3n" belang van micro-elektronica werd in
an in een vroeg stadium onderkend.
is tekenend dat de ontwikkeling van
.eerste microprocessor, bij het Amerl-
nse Intel, plaatsvond naar aanleiding
,l- een Japanse opdracht. De ontwikke-
3e in Japan is zeer produkt- en toepas-
isgericht. Aan fundamentele research
dt in Japan niet bijster veel aandacht
chonken Gezien de omvang van de
Ui' Ivitelten die in Japan worden qnt-
old, moet het het land in het Verre
Een boeiende serie over de
onbekende, onbegrepen,
angstaanjagende ontwikke
ling van de "chip".
Met verhalen van
Klaas Goïnga, Theo Leoné,
t|Jef Lousberg en Henk Volmer.
Zou men de chip
niet uitgevonden
hebben en zou met
behulp van traditi
onele transistoren,
weerstanden en di
oden een apparaat
gemaakt moeten
worden, dat dezelf
de functies heeft
als een chip, dan
zou een dergelijke
heisa nodig zijn.
Ruim één vierkante
meter aan onder
delen om in dit
geval een digita
le frequentie-aan
wijzing voor een
radio te maken. Op
deze manier wordt
bij Philips een ont
werp gemaakt voor
een chip. Werken
aan de „brood-
plank" noemen ze
dat.
dustrie in die toepassingsgebieden een
rol zal kunnen spelen?
Bekkers: „Naar mijn smaak zeker. De re
gering subsidieert nieuwe industrieën.
Maar er is inventiviteit en innovatiever
mogen voor nodig, terwijl het er zeer
vanaf hangt hoe wij ons tegenover de
chip opstellen. Dat is op dit ogenblik niet
negatief. Maar verhalen van de vakbon
den over boetes en automatiseringshef
fingen zijn belachelijk en niet serieus te
nemen Op die manier snijden we ons
zelf de pas af Het Investeringsklimaat is
hier zeker geschikt en er zijn goede kan
sen voor goede bedrijven, die beschik
ken over ragfijne regeltechnieken. En
omdat de toepassing van chips nogal wat
technische know-how vereist, is deze tak
van industrie niet geschikt voor de zoge
naamde lageloonlanden".
„Maar nogmaals: de Nederlandse indu
strie moet de chip begrijpen. De chip
geeft de geestkracht namelijk een extra
dimensie, hetgeen zonder twijfel zal lei
den tot verschuivingen in de industrie.
Dat zal tot ontslagen leiden, maar ook tot
nieuwe werkgelegenheid Neem nu alleen
maar eens de rekenmachine-industrie
Die markt is door het gebruik van elek
tronische machines veel en veel groter
geworden. En straks zullen er nieuwe
markten komen, die veel groter zijn dan
de thans bestaande. Al met al zal de chip
veel meer werk opleveren dan hij zal „af
nemen" Het is dan ook kortzichtig te
trachten de chip tegen te houden. Bo
vendien: het is milieuvriendelijk en ener
giebesparend"
Duw in de rug
Tot zover voorlopig althans •- Tl-di-
de Nederlandse vestiging in Almelo
de Amerikaanse chip-gigant Texas
ruments is men nog steeds niet uit-
raat over de toepassingsmogelijk-
I en van de micro-processor, „leder-
"K die wat te regelen heeft krijgt met
>s te maken", zegt directeur G. F. T.
1 c kers. En hij voegt er aan toe: „De
rK€Berlandse industrie moet de chip
gaan begrijpen, want anders raakt
log verder achterop bij de ontwik-
gen"
:irca duizend man tellende Texas In-
jments-vestiging in Almelo is een puur
imblage-bedrijf van de chip-industrie,
zijn stormachtige opmars is begon
in de intussen roemruchte Silicon
iy in Californië. Texas Instruments
jrt de lijst van chip-fabrikanten aan,
[Olgd door Philips, dat in Sunnyvale
inetics" (producent van chips) op-
it om op die manier een plaats onder
n te verwerven.
«meer we praten over de toepassings-
\pelijkheden van chips en het verde-
jvan deze koek, redresseert Bekkers
pmerking onmiddellijk met de con-
iring dat het op dit ogenblik nog on-
ind is hoe groot die koek wel zal zijn.
it het is duidelijk dat het digitale hor
dat de Franse en Zwitserse uur-
imakers een gevoelige klap om de
gaf, en de zakcalculator nog maar
iltjes" zijn vergeleken met de te
lachten ontwikkeling,
igens heeft Texas Instruments re-
telijk nog zo'n speelgoedje aan die
;s toegevoegd in de vorm van het ap-
itje .Speak and spell", waarbij kin
woorden kunnen schrijven en het
o «teraatje antwoordt of het al dan niet
-to< is geschreven. Voorlopig is in Ne-
>tel and alleen nog maar een Engelse
lie beschikbaar, maar Bekkers ver-
ht dat spoedig een Nederlandstalige
eak and spell" op de markt zal ko-
al gaan landen als Duitsland, Span-
n Frankrijk vanwege het veel grotere
'lebied in dit opzicht voor. Het appa-
lijkt echter de eerste stap te zijn in
'ichting van een gemakkelijk hanteer-
voor iedereen toegankelijke vertaal-
ihine; het kost rond de 175 gulden,
ir die prijs zal in de toekomst zonder
lel naar beneden gaan.)
lerwerk"
|de woorden van de Almelose Texas
Uments-directeur blijkt, dat met
de automobielindustrie gezien
kit als één van de potentiële markten,
krin chips op grote schaal kunnen
jden toegepast. Of de Nederlandse in-
micro-electronica maakt een ra-
Isnelle ontwikkeling door. Lang niet
I landen zijn in staat aan te haken bij
trein, die in de Verenigde Staten in
ig gezet is. We geven een overzicht
I de activiteiten die op het gebied
I de micro-electronica worden ont-
(oid.
VERENIGDE STATEN
Hel
d
I
tan
