De kerststal herleeft...
NIET ALLEEN
OUDEREN,
MAAR
VOORAL OOK
JONGEREN
KOPEN
RELIGIEUZE
BEELDEN
Glitter
en
glamour
besluipen
de
Kerst
in verband met het enerzijds
toenemend besef over mense
lijk tekortkomen en anderzijds
met de traditionele geloofsbe
leving binnen de rooms-katho-
lieke kerk, waar velen nog met
een soort heimwee aan terug
denken. Ook bij hem thuis
staan religieuze beelden, even
als hij (uit eigen fabriek) een
kerstgroep heeft opgesteld.
„Ik zie religieuze beelden, heili
genbeelden zo u wilt, als een
soort begeleiding op mijn weg.
En ik schaam me daar hele
maal niet voor. Net zo min als
ik me er voor schaam dat ik de
rozenkrans bid of naar de ka
pel van Maria van Genooy ga.
Ik heb steeds meer het gevoel
dat de mensen in een leegte
terecht zijn gekomen. Geen
missaal meer, het Gregoriaans
verdwenen en noem maar op.
En ik heb ook de overtuiging
dat de mensen veel meer dan
WASPERVEEN Kerst en
kitsch. Daar is een beste boom
over op te zetten. „Zo'n plastic
boom komt bij mij de deur niet
in", zegt de fabrikant van
kunstsneeuw, die het geurend
dennegroen onder witte,
plasticachtige vlokjes spuit.
„Een kilo sneeuw blijft in de
huiskamer niet lang goed en je
moet toch wat sfeer hebben".
„Och waarom niet", zegt de
verkoopster bij V en D, die het
kunstgroen als „dit jaar hele
maal nauwelijks van echt te
onderscheiden door de verge
vorderde techniek" aan de
vrouw en man brengt. „Voor
mij hoeven ze voor die ene
week geen boom om te hak
ken", is haar weloverwogen
verkoopargument, dat bij de
klant inslaat als een bom. We
hebben er al aardig mee leren
leven, want de woordvoerders
van de grootwinkelbedrijven in
ons land beweren bij hoog en
bij laag dat ze elk jaar weer als
zoete broodjes over de toon
banken gaan.
Het wordt dit jaar helemaal kit
scherig, want „Christmas Ame
rican Style" wordt aangekon
digd. Zoals de Amerikaanse
trend overduidelijk in alle mo
dieuze artikelen doordringt,
besluipt glitter en glamour nu
ook onze kerstartikelen.
„Helemaal nieuw voor de Kerst
van dit jaar" zijn de forse doe
ken van glinsterende zijde
waarop kersttaferelen (of iets
wat daarop lijkt) van „oude
meesters" afgedrukt zijn.
Als achtergrond voor boom of
stal. En dan die echt houten
kaarsenstandaards met daarin
elektrische lampjes in allerlei
kleuren, zelfs met „bewegend
vuur". We kunnen dit jaar ook
fruit in onze bomen hangen.
Appels en peren, van hout wel
teverstaan, sprankelend be
schilderd in lak van duizenden
kleuren. De multicolor ballen
gaan de deur uit. Het laatste
op dit gebied zijn de werkelijk
kloeke ballen van flonkerend
goud of zilver.
Een geruststelling: De kerst
groepen in de stalletjes blijven
zoals ze zijn. Want die zijn een
regelrechte verkoopschlager.
De moderne versies maken
nauwelijks kans, die moet Ne
derland toch echt niet, zo we
ten de marktonderzoekers.
Maanden geleden al is nering
doend Nederland begonnen
met de eerste voorbereidingen
voor ons Heilig Avondje. Ter
wijl bedrijven in het westen de
verwachting koesteren dat die
Amerikaanse stijl het dit jaar
wel zal doen en dat Kerst
steeds meer een gezelligheids-
feest met alternatieve attribu
ten wordt, is men er in het
oosten en noorden des lands
van overtuigd dat we de kunst
van Kerst steeds meer gaan
afkijken van onze oosterburen.
„Het wordt bij ons ook duide
lijk een soort Weihnachten",
zegt de woordvoerder van een
supermarkt. „Men gaat steeds
tl
(ENLO In weerwil van de
hc fficiële ontkenning van kerke-
ii jke zijde dat hij ooit zou heb-
len bestaan, zijn de beeltenis-
pr< en van St.-Christoffel, pa-
co roonheilige van reizigers en
het et vervoerswezen, op het'
kei ogenblik uiterst goed ge-
Bn fraagd. Of het nu medailles,
3 lakuto-plaquettes of sleutelhan-
1 d ers betreft, een groot aantal
r»tl< iensen blijkt op een of andere
iVr<iianier houvast te vinden bij
3evie figuur van Christophorus,
an wie de legende zegt dat hij
oit een almaar zwaarder wor-
naajiend Christuskind over een ri
nd jer droeg. Op de keper be-
chouwd een wat bizarre uiting
an overlevering, volksgeloof,
'd^esef van menselijk tekortko
men en behoefte aan religieuze
rvaringen. Waarschijnlijk
peelt zelfs een gevoel van
istalgie (terugverlangen na'ar
t oude, vertrouwde) mee,
oals dat ongetwijfeld ook het
eval zal zijn bij de sedert en-
ele jaren bestaande hausse in
Ie vraag naar kerststallen en
[erstgroepen.
lie 41-jarige L. M. Wienen in
'enlo, producent en importeur
duizend-en-éèn religieuze
beelden en beeld
ervan mee te praten,
overtuigd, praktize-
rooms-katholiek en sterk
zegt hij: ,,'t
uiting van vertrouwen
in een bepaalde per-
of figuur. Op zichzelf zijn
beelden niet belangrijk,
ze zullen er altijd zijn dan
als ze tenmin-
zijn verdwenen. Op dit
zou ik bijvoorbeeld
levensgrote beelden
kerkinterieuren kunnen
Want er is vraag naar,
een aantal jaren geleden
min of meer langs
zijdeur de kerk hebben
Maar ik heb de mo
meer en het is niet
ze opnieuw te laten ma-
want het gaat om slechts
stuks per jaar. Maar ik
kunnen leveren".
is de eerste, die zegt
een opvatting als zou een
van het geloof niet
zonder beelden en beel-
zonder meer afgode-
brengt de toenemen-
van devotionalia
De laatste twee, drie jaar is een Sin
terklaascadeau bij uitstek de kerststal,
ook wel kerstgroep genaamd. Maria en
Jozef samen met het Kind, omringd
door engelen, herders en schapen, be
gluurd door de os en de ezel, terwijl
de drie Wijzen uit het Oosten op weg
zijn naar de kribbe. Steeds williger
wordt de markt voor de zoetogende
kerstgroepen want niet alleen katho
lieken, maar ook protestanten en men
sen, die niets van religie zeggen te
willen weten, schaffen zich een kerst
groep aan, al was het alleen maar om
dat de kinderen het zo graag willen.
Tien tegen één is zo'n kerstgroep af
komstig uit Venlo. Uit het fabriekje van
de firma Lumen, waar L. M. Wienen
(41) temidden van religieuze en profa
ne beelden en beeldjes als directeur
zetelt. Een aantal jaren zat in de zoge
heten heiligenbeelden behoorlijk de
klad, maar Wienen wist bijtijds het
roer om te gooien en ging daarop drif
tig profane beeldjes in de sfeer van de
fameuze Hummels produceren om zijn
bedrijfje voor de ondergang te behoe
den. Dat laatste lukte uitstekend en
teneinde het fundament wat te verbre
den besloot Wienen zich eveneens in
de import-handel te begeven, waar
door op dit ogenblik hedendaagse
Griekse ikonen en ikoontjes, kruis
beelden, rozenkransen en allerlei an
dere devotionalia het pand aan de
Coehoornstraat binnenstromen, van
waar ze verder gedistribueerd worden
over Nederland. Want Wienen consta
teert een toenemende belangstelling
voor het religieuze beeld, een ontwik
keling, die zich enkele jaren eerder
reeds aftekende bij de kerstgroepen.
vroeger religieuze beelden
aanschaffen uit overtuiging.
Daarbij is per traditie zou ik
willen zeggen, het zuiden de
slechtste provincie. Daar zijn
ook de kerken het hardst leeg
gestroomd, omdat in het zui
den veel mensen katholiek
werden of waren, omdat hun
ouders dat nu eenmaal ook
waren".
„De meeste algemeen religieu
ze artikelen zet ik dan ook af in
Noord- en Zuid-Holland. Mis
schien dat men daar gemoti
veerder katholiek is dan hier.
Ik ben het ephter niet eens met
uitkomsten van enquêtes als
zouden steeds minder mensen
godsdienstig zijn of worden.
Zelden is er naar mijn mening
zoveel gepraat over religie juist
uit behoefte aan religie. Het
gaat er niet zozeer om dat de
mensen het niet eens zijn met
de kark, maar ze zijn het vaak
niet eens met de top van de
kerk, met de mensen, die die
kerk besturen Daarom gaan
ze niet meer naar de kerk, of
zoeken hun heil bij kleine sek
tes of zo. Ik ervaar op het
ogenblik dat niet alleen oudere
mensen weer religieuze beel
den kopen, maar vooral ook
jongeren. Kruisbeelden krijgen
bijvoorbeeld weer een ere
plaats in de woning, bedevaar
ten naar Lourdes en Kevelaer
trekken steeds meer deelne
mers, de Maria-verering neemt
toe... Ik verkoop ook steeds
meer rozenkransen".
Op het moment dat hij het
zegt, straalt Wienen een niet te
beteugelen lijkend optimisme
uit. Een man, die van zijn hart
geen moordkuil maakt en die
verdedigt wat hem vroeger is
aangereikt. Die een goed lo
pend bedrijfje heeft opge
bouwd, dat zich toegelegd
heeft op artikelen, die van
oudsher behoren tot wat wel
genoemd wordt „het rijke
roomse leven". Daar wordf
niets denigrerends mee be
doeld. Er wordt meer een tijds
beeld mee aangeduid, zoals
ook in protestantse kring „de
mannenbroeders" een bepaald
beeld oproepen, dat vereenzel
vigd wordt met een bepaalde
geloofsbeleving en christelijke
traditie.
Twintigdelig
Wienen kan zich de scepsis
van niet-katholieken over Ma
ria-verering en heiligenbeelden
wel voorstellen, maar wil er
geen afstand van doen, omdat
het een integrerend deel uit
maakt van zijn diepste religieu
ze gevoelens. „Het zijn geen
kwezels", zo probeert hij ko
pers van religieuze beelden en
dergelijke te omschrijven. „Er
is eenvoudig behoefte aan"
Terug naar de kerstgroepen,
die uit zijn fabriekje op het
Venlose industrieterrein ko
men. Wienen begint met te
zeggen dat kerststallen en
kerstgroepen altijd zijn ge
kocht en dat een versobering
in de kerkelijke viering nauwe
lijks invloed heeft gehad op de
verkoopcijfers. Thans signa
leert hij ook kerststallen en -
groepen in protestantse huis
kamers. „Onder de kopers van
kerstgroepen bevinden zich
natuurlijk verscheidene ko-
pers-van-nostalgie", stelt Wie
nen vast. „Beelden uit kerst
groepen gaan op dit ogenblik
als warme broodjes over de
toonbank. De mensen hebben
er geld voor over. Bovendien
duurt Kerstmis thans langer
dan vroeger. Waren het vroe
ger twee of drie, vier dagen,
momenteel duurt Kerst al
gauw twee, drie weken. De
sfeer blijft langer in huis en
dus maakt men ook meer werk
van kerstgroepen en -stallen.
En kerstgroepen koop je voor
je hele leven. Er zijn groepjes
van drie figuren (Maria, Jozef
en het Kind), die je voor pak
weg 25 gulden koopt. Maar
een complete kerstgroep, we
spreken dan van een 20-delige
groep, waarbij alles compleet
is kost al gauw in de winkel
tussen de 150 en 200 gulden.
Maar er zijn ook groepen waar
u 4000 gulden voor moet neer
tellen".
Op de vraag of modellen van
gips het meest gevraagd zijn,
antwoordt Wienen bevesti
gend. Maar er zijn ook figuren
van polyester hetgeen aan de
oppervlakte niet te zien is. Ook
heeft zich in de loop van de ja
ren een verandering in het gie
ten van de modellen voorge
daan. De gangbare weg van
kerstfiguren (en andere beeld
jes) is dat Wienen bij een kun
stenaar in zijn geval Sjef
Eymael in Maastricht een
ontwerp koopt. „Dat is een
ontwerp in klei", verduidelijkt
Wienen. „Een model, dat zich
moet lenen voor massa-pro-
duktie. Daarom moet er vaak
ook het een en ander aan ge
beuren. Sommige ontwerpers,
kunstenaars, geven niet graag
hun naam aan die modellen,
omdat ze niet vereenzelvigd
willen worden met massa-pro-
duktie. En weer anderen willen
geen wijzigingen in hun ont
werpen aanbrengen, waardoor
het voor ons onmogelijk is met
hen in zee te gaan. Maar als
zo'n model dan bijgewerkt is,
kopen wij het samen met de
exclusieve rechten om het en
masse te vervaardigen. Van
het beeldje worden dan giet
vormen en steunmantels ge
modelleerd, waarna gegoten
kan worden. Vroeger deden we
dat in vormen van lijm en gela
tine, maar het nadeel was dat.
je na een 30 gietsels nieuwe
modellen moest maken, terwijl
er altijd een grove gietnaad te
zien was, die weggewerkt, ge
poetst, moest worden. Nu ge
bruiken we latex vormen, die
wel een half jaar mee kunnen.
Dat geeft niet alleen een scher
pere afdruk, maar bovendien
ontbreekt de gietnaad en zijn
de modellen helemaal glad. Ze
hoeven dus niet gepoetst te
worden, en kunnen dus direct
naar de schilder toe. Want elk
beeldje, dat hier de fabriek uit
gaat, is met de hand beschil
derd".
Aangepast
Het bedrijf, waarover Wienen
de scepter zwaait, werd in
1947 opgericht door zijn vader.
In 1974 brandde het pand af
en wat erger was, alle gietmo-
dellen gingen daarbij verloren.
Het duurde twee jaar voordat
Wienen „terug" was. De reces
sie in de vervaardiging van reli
gieuze beelden was toen al
achter de rug. Overigens gaat
Wienen er prat op dat zodra»
de kentering in deze sector
zich begon af te tekenen, hij
profane beeldjes liet vervaardi
gen, terwijl hij bovendien zijn
latere madonna's en andere fi
guren voortdurend heeft aan
gepast aan de smaak van het
moment. Een beeldenfabrikant
als de Venlonaar Linssen deed
dat niet. Zijn parool was: „Een
Heilig Hart-beeld is een Heilig
Hart-beeld en dat wordt zo en
zo gemaakt". Het betekende
het einde van het bedrijf, waar
van Wienen verzucht dat „het
heel erg jammer was, want het
was een mooi bedrijf".
Om zich zelf zo goed mogelijk
in te dekken tegen smaakve-
randering en andere ontwikke
ling is Wienen de handel inge
gaan, waarbij hij religieuze arti
kelen en masse importeert,
terwijl hij verder een alleen
vertegenwoordiging van Itali
aans porselein (beelden en dan
niet-religieus) op de kop heeft
weten de tikken. „En verder le
ver ik componistenkoppen",
zegt hij trots, „Mozart, Beetho
ven, Wagner, noemt u maar
op. Ik heb vijfentwintig ver
schillende componisten. In alle
mogelijke maten".
KLAAS GOINGA
Bij Aviel Holland in Wapserveen bij Steenwljk lopen al maanden voor Kerst duizenden
spuitbussen met kunstsneeuw over de lopende band.
meer aan Kersmis doen en
steeds minder aan Sinter
klaas". Een feest zonder
kunstmatige schijn voor de
oosterlingen en noorderlingen,
volgens hem. „K* 'tbomen en
dergelijke zijn I. niet zo ge
wild. Een echte boom wordt
veel meer gewaardeerd". Vlot
verkopen volgens hem ook de
kerststukjes op de bloemenaf-
deling, allemaal echt materiaal.
Een bedrijf dat goede zaken
doet in kunstprodukten voor
Kerst staat in het noorden. Bij
Aviel Holland in Wapserveen,
een dorpje in de buurt van
Steenwijk, lopen de spuitbus
sen met kunstsneeuw over de
lopende band. Het is een van
de zes bedrijven in ons land
die zich op deze markt gewor
pen hebben. Een commercieel-
zeer aantrekkelijke business,
want ettelijke miljoenen bus
sen worden er niet alleen in
ons land omgezet, maar ver
dwijnen ook over de grenzen.
Kerst onder tropische hitte met
kunstsneeuw uit Nederland is
in deze branche een niet zo
onwaarschijnlijk grapje.
Maar ook de markt in Neder
land trekt nog steeds meer
aan, zegt directeur H. J. Koer-
huis van Aviel Holland. Gemak
kelijker krijgen hij en zijn colle
ga's het er overigens niet op,
want ze liggen constant over
hoop met milieugroepen die de
indruk hebben dat er in deze
bedrijven voortdurend met ge
vaarlijke chemische stoffen ge
stoeid wordt.
Kunstsneeuw wordt gemaakt
uit kaarsvet en nog wat mid
deltjes. Je moet het „geheim
van de smid" weten en dat ge
ven de fabrikanten natuurlijk
niet zomaar prijs. „Er is veel
onderzoek voor nodig", laat de
heer Koerhuis wel weten. Pun
ten als verwarming en afkoe
ling moeten hierbij zeer nauw
lettend in het oog worden ge
houden, anders komt er alles
behalve vlokkerig wit uit de
bus.
Moet Nederland principiële be
zwaren hebben tegen de
„sneeuw" uit de bus? Koerhuis
en zijn medewerkers liggen er
niet wakker van: „Wij verwer
ken in onze spuitbussen geen-
gassen die de ozonlaag aan
tasten. Chloorfluormethaan
mag niet meer gebruikt wor
den als drijfgas, of je moet
door een etiketje aangeven dat
dit spul in de bus zit. Nou, dan
kun je toch beter ander gas
verwerken? In onze bussen zit
gewoon butaangas, dat niet-
brandbaar wordt gemaakt
door toevoeging van bepaalde
stoffen".
En kunstsneeuw Is volgens
hem toch een heel andere zaak
dan een kunstboom, je hebt er
geen alternatief voor. Een goe
de raad nog: Pas wel op dat u
het goedje niet in de kleren
krijgt, want dan kunt u ze di
rect naar de stomerij brengen.
Want zo taai is het wel
HENK VOLMER