De kerststal herleeft... NIET ALLEEN OUDEREN, MAAR VOORAL OOK JONGEREN KOPEN RELIGIEUZE BEELDEN Glitter en glamour besluipen de Kerst in verband met het enerzijds toenemend besef over mense lijk tekortkomen en anderzijds met de traditionele geloofsbe leving binnen de rooms-katho- lieke kerk, waar velen nog met een soort heimwee aan terug denken. Ook bij hem thuis staan religieuze beelden, even als hij (uit eigen fabriek) een kerstgroep heeft opgesteld. „Ik zie religieuze beelden, heili genbeelden zo u wilt, als een soort begeleiding op mijn weg. En ik schaam me daar hele maal niet voor. Net zo min als ik me er voor schaam dat ik de rozenkrans bid of naar de ka pel van Maria van Genooy ga. Ik heb steeds meer het gevoel dat de mensen in een leegte terecht zijn gekomen. Geen missaal meer, het Gregoriaans verdwenen en noem maar op. En ik heb ook de overtuiging dat de mensen veel meer dan WASPERVEEN Kerst en kitsch. Daar is een beste boom over op te zetten. „Zo'n plastic boom komt bij mij de deur niet in", zegt de fabrikant van kunstsneeuw, die het geurend dennegroen onder witte, plasticachtige vlokjes spuit. „Een kilo sneeuw blijft in de huiskamer niet lang goed en je moet toch wat sfeer hebben". „Och waarom niet", zegt de verkoopster bij V en D, die het kunstgroen als „dit jaar hele maal nauwelijks van echt te onderscheiden door de verge vorderde techniek" aan de vrouw en man brengt. „Voor mij hoeven ze voor die ene week geen boom om te hak ken", is haar weloverwogen verkoopargument, dat bij de klant inslaat als een bom. We hebben er al aardig mee leren leven, want de woordvoerders van de grootwinkelbedrijven in ons land beweren bij hoog en bij laag dat ze elk jaar weer als zoete broodjes over de toon banken gaan. Het wordt dit jaar helemaal kit scherig, want „Christmas Ame rican Style" wordt aangekon digd. Zoals de Amerikaanse trend overduidelijk in alle mo dieuze artikelen doordringt, besluipt glitter en glamour nu ook onze kerstartikelen. „Helemaal nieuw voor de Kerst van dit jaar" zijn de forse doe ken van glinsterende zijde waarop kersttaferelen (of iets wat daarop lijkt) van „oude meesters" afgedrukt zijn. Als achtergrond voor boom of stal. En dan die echt houten kaarsenstandaards met daarin elektrische lampjes in allerlei kleuren, zelfs met „bewegend vuur". We kunnen dit jaar ook fruit in onze bomen hangen. Appels en peren, van hout wel teverstaan, sprankelend be schilderd in lak van duizenden kleuren. De multicolor ballen gaan de deur uit. Het laatste op dit gebied zijn de werkelijk kloeke ballen van flonkerend goud of zilver. Een geruststelling: De kerst groepen in de stalletjes blijven zoals ze zijn. Want die zijn een regelrechte verkoopschlager. De moderne versies maken nauwelijks kans, die moet Ne derland toch echt niet, zo we ten de marktonderzoekers. Maanden geleden al is nering doend Nederland begonnen met de eerste voorbereidingen voor ons Heilig Avondje. Ter wijl bedrijven in het westen de verwachting koesteren dat die Amerikaanse stijl het dit jaar wel zal doen en dat Kerst steeds meer een gezelligheids- feest met alternatieve attribu ten wordt, is men er in het oosten en noorden des lands van overtuigd dat we de kunst van Kerst steeds meer gaan afkijken van onze oosterburen. „Het wordt bij ons ook duide lijk een soort Weihnachten", zegt de woordvoerder van een supermarkt. „Men gaat steeds tl (ENLO In weerwil van de hc fficiële ontkenning van kerke- ii jke zijde dat hij ooit zou heb- len bestaan, zijn de beeltenis- pr< en van St.-Christoffel, pa- co roonheilige van reizigers en het et vervoerswezen, op het' kei ogenblik uiterst goed ge- Bn fraagd. Of het nu medailles, 3 lakuto-plaquettes of sleutelhan- 1 d ers betreft, een groot aantal r»tl< iensen blijkt op een of andere iVr<iianier houvast te vinden bij 3evie figuur van Christophorus, an wie de legende zegt dat hij oit een almaar zwaarder wor- naajiend Christuskind over een ri nd jer droeg. Op de keper be- chouwd een wat bizarre uiting an overlevering, volksgeloof, 'd^esef van menselijk tekortko men en behoefte aan religieuze rvaringen. Waarschijnlijk peelt zelfs een gevoel van istalgie (terugverlangen na'ar t oude, vertrouwde) mee, oals dat ongetwijfeld ook het eval zal zijn bij de sedert en- ele jaren bestaande hausse in Ie vraag naar kerststallen en [erstgroepen. lie 41-jarige L. M. Wienen in 'enlo, producent en importeur duizend-en-éèn religieuze beelden en beeld ervan mee te praten, overtuigd, praktize- rooms-katholiek en sterk zegt hij: ,,'t uiting van vertrouwen in een bepaalde per- of figuur. Op zichzelf zijn beelden niet belangrijk, ze zullen er altijd zijn dan als ze tenmin- zijn verdwenen. Op dit zou ik bijvoorbeeld levensgrote beelden kerkinterieuren kunnen Want er is vraag naar, een aantal jaren geleden min of meer langs zijdeur de kerk hebben Maar ik heb de mo meer en het is niet ze opnieuw te laten ma- want het gaat om slechts stuks per jaar. Maar ik kunnen leveren". is de eerste, die zegt een opvatting als zou een van het geloof niet zonder beelden en beel- zonder meer afgode- brengt de toenemen- van devotionalia De laatste twee, drie jaar is een Sin terklaascadeau bij uitstek de kerststal, ook wel kerstgroep genaamd. Maria en Jozef samen met het Kind, omringd door engelen, herders en schapen, be gluurd door de os en de ezel, terwijl de drie Wijzen uit het Oosten op weg zijn naar de kribbe. Steeds williger wordt de markt voor de zoetogende kerstgroepen want niet alleen katho lieken, maar ook protestanten en men sen, die niets van religie zeggen te willen weten, schaffen zich een kerst groep aan, al was het alleen maar om dat de kinderen het zo graag willen. Tien tegen één is zo'n kerstgroep af komstig uit Venlo. Uit het fabriekje van de firma Lumen, waar L. M. Wienen (41) temidden van religieuze en profa ne beelden en beeldjes als directeur zetelt. Een aantal jaren zat in de zoge heten heiligenbeelden behoorlijk de klad, maar Wienen wist bijtijds het roer om te gooien en ging daarop drif tig profane beeldjes in de sfeer van de fameuze Hummels produceren om zijn bedrijfje voor de ondergang te behoe den. Dat laatste lukte uitstekend en teneinde het fundament wat te verbre den besloot Wienen zich eveneens in de import-handel te begeven, waar door op dit ogenblik hedendaagse Griekse ikonen en ikoontjes, kruis beelden, rozenkransen en allerlei an dere devotionalia het pand aan de Coehoornstraat binnenstromen, van waar ze verder gedistribueerd worden over Nederland. Want Wienen consta teert een toenemende belangstelling voor het religieuze beeld, een ontwik keling, die zich enkele jaren eerder reeds aftekende bij de kerstgroepen. vroeger religieuze beelden aanschaffen uit overtuiging. Daarbij is per traditie zou ik willen zeggen, het zuiden de slechtste provincie. Daar zijn ook de kerken het hardst leeg gestroomd, omdat in het zui den veel mensen katholiek werden of waren, omdat hun ouders dat nu eenmaal ook waren". „De meeste algemeen religieu ze artikelen zet ik dan ook af in Noord- en Zuid-Holland. Mis schien dat men daar gemoti veerder katholiek is dan hier. Ik ben het ephter niet eens met uitkomsten van enquêtes als zouden steeds minder mensen godsdienstig zijn of worden. Zelden is er naar mijn mening zoveel gepraat over religie juist uit behoefte aan religie. Het gaat er niet zozeer om dat de mensen het niet eens zijn met de kark, maar ze zijn het vaak niet eens met de top van de kerk, met de mensen, die die kerk besturen Daarom gaan ze niet meer naar de kerk, of zoeken hun heil bij kleine sek tes of zo. Ik ervaar op het ogenblik dat niet alleen oudere mensen weer religieuze beel den kopen, maar vooral ook jongeren. Kruisbeelden krijgen bijvoorbeeld weer een ere plaats in de woning, bedevaar ten naar Lourdes en Kevelaer trekken steeds meer deelne mers, de Maria-verering neemt toe... Ik verkoop ook steeds meer rozenkransen". Op het moment dat hij het zegt, straalt Wienen een niet te beteugelen lijkend optimisme uit. Een man, die van zijn hart geen moordkuil maakt en die verdedigt wat hem vroeger is aangereikt. Die een goed lo pend bedrijfje heeft opge bouwd, dat zich toegelegd heeft op artikelen, die van oudsher behoren tot wat wel genoemd wordt „het rijke roomse leven". Daar wordf niets denigrerends mee be doeld. Er wordt meer een tijds beeld mee aangeduid, zoals ook in protestantse kring „de mannenbroeders" een bepaald beeld oproepen, dat vereenzel vigd wordt met een bepaalde geloofsbeleving en christelijke traditie. Twintigdelig Wienen kan zich de scepsis van niet-katholieken over Ma ria-verering en heiligenbeelden wel voorstellen, maar wil er geen afstand van doen, omdat het een integrerend deel uit maakt van zijn diepste religieu ze gevoelens. „Het zijn geen kwezels", zo probeert hij ko pers van religieuze beelden en dergelijke te omschrijven. „Er is eenvoudig behoefte aan" Terug naar de kerstgroepen, die uit zijn fabriekje op het Venlose industrieterrein ko men. Wienen begint met te zeggen dat kerststallen en kerstgroepen altijd zijn ge kocht en dat een versobering in de kerkelijke viering nauwe lijks invloed heeft gehad op de verkoopcijfers. Thans signa leert hij ook kerststallen en - groepen in protestantse huis kamers. „Onder de kopers van kerstgroepen bevinden zich natuurlijk verscheidene ko- pers-van-nostalgie", stelt Wie nen vast. „Beelden uit kerst groepen gaan op dit ogenblik als warme broodjes over de toonbank. De mensen hebben er geld voor over. Bovendien duurt Kerstmis thans langer dan vroeger. Waren het vroe ger twee of drie, vier dagen, momenteel duurt Kerst al gauw twee, drie weken. De sfeer blijft langer in huis en dus maakt men ook meer werk van kerstgroepen en -stallen. En kerstgroepen koop je voor je hele leven. Er zijn groepjes van drie figuren (Maria, Jozef en het Kind), die je voor pak weg 25 gulden koopt. Maar een complete kerstgroep, we spreken dan van een 20-delige groep, waarbij alles compleet is kost al gauw in de winkel tussen de 150 en 200 gulden. Maar er zijn ook groepen waar u 4000 gulden voor moet neer tellen". Op de vraag of modellen van gips het meest gevraagd zijn, antwoordt Wienen bevesti gend. Maar er zijn ook figuren van polyester hetgeen aan de oppervlakte niet te zien is. Ook heeft zich in de loop van de ja ren een verandering in het gie ten van de modellen voorge daan. De gangbare weg van kerstfiguren (en andere beeld jes) is dat Wienen bij een kun stenaar in zijn geval Sjef Eymael in Maastricht een ontwerp koopt. „Dat is een ontwerp in klei", verduidelijkt Wienen. „Een model, dat zich moet lenen voor massa-pro- duktie. Daarom moet er vaak ook het een en ander aan ge beuren. Sommige ontwerpers, kunstenaars, geven niet graag hun naam aan die modellen, omdat ze niet vereenzelvigd willen worden met massa-pro- duktie. En weer anderen willen geen wijzigingen in hun ont werpen aanbrengen, waardoor het voor ons onmogelijk is met hen in zee te gaan. Maar als zo'n model dan bijgewerkt is, kopen wij het samen met de exclusieve rechten om het en masse te vervaardigen. Van het beeldje worden dan giet vormen en steunmantels ge modelleerd, waarna gegoten kan worden. Vroeger deden we dat in vormen van lijm en gela tine, maar het nadeel was dat. je na een 30 gietsels nieuwe modellen moest maken, terwijl er altijd een grove gietnaad te zien was, die weggewerkt, ge poetst, moest worden. Nu ge bruiken we latex vormen, die wel een half jaar mee kunnen. Dat geeft niet alleen een scher pere afdruk, maar bovendien ontbreekt de gietnaad en zijn de modellen helemaal glad. Ze hoeven dus niet gepoetst te worden, en kunnen dus direct naar de schilder toe. Want elk beeldje, dat hier de fabriek uit gaat, is met de hand beschil derd". Aangepast Het bedrijf, waarover Wienen de scepter zwaait, werd in 1947 opgericht door zijn vader. In 1974 brandde het pand af en wat erger was, alle gietmo- dellen gingen daarbij verloren. Het duurde twee jaar voordat Wienen „terug" was. De reces sie in de vervaardiging van reli gieuze beelden was toen al achter de rug. Overigens gaat Wienen er prat op dat zodra» de kentering in deze sector zich begon af te tekenen, hij profane beeldjes liet vervaardi gen, terwijl hij bovendien zijn latere madonna's en andere fi guren voortdurend heeft aan gepast aan de smaak van het moment. Een beeldenfabrikant als de Venlonaar Linssen deed dat niet. Zijn parool was: „Een Heilig Hart-beeld is een Heilig Hart-beeld en dat wordt zo en zo gemaakt". Het betekende het einde van het bedrijf, waar van Wienen verzucht dat „het heel erg jammer was, want het was een mooi bedrijf". Om zich zelf zo goed mogelijk in te dekken tegen smaakve- randering en andere ontwikke ling is Wienen de handel inge gaan, waarbij hij religieuze arti kelen en masse importeert, terwijl hij verder een alleen vertegenwoordiging van Itali aans porselein (beelden en dan niet-religieus) op de kop heeft weten de tikken. „En verder le ver ik componistenkoppen", zegt hij trots, „Mozart, Beetho ven, Wagner, noemt u maar op. Ik heb vijfentwintig ver schillende componisten. In alle mogelijke maten". KLAAS GOINGA Bij Aviel Holland in Wapserveen bij Steenwljk lopen al maanden voor Kerst duizenden spuitbussen met kunstsneeuw over de lopende band. meer aan Kersmis doen en steeds minder aan Sinter klaas". Een feest zonder kunstmatige schijn voor de oosterlingen en noorderlingen, volgens hem. „K* 'tbomen en dergelijke zijn I. niet zo ge wild. Een echte boom wordt veel meer gewaardeerd". Vlot verkopen volgens hem ook de kerststukjes op de bloemenaf- deling, allemaal echt materiaal. Een bedrijf dat goede zaken doet in kunstprodukten voor Kerst staat in het noorden. Bij Aviel Holland in Wapserveen, een dorpje in de buurt van Steenwijk, lopen de spuitbus sen met kunstsneeuw over de lopende band. Het is een van de zes bedrijven in ons land die zich op deze markt gewor pen hebben. Een commercieel- zeer aantrekkelijke business, want ettelijke miljoenen bus sen worden er niet alleen in ons land omgezet, maar ver dwijnen ook over de grenzen. Kerst onder tropische hitte met kunstsneeuw uit Nederland is in deze branche een niet zo onwaarschijnlijk grapje. Maar ook de markt in Neder land trekt nog steeds meer aan, zegt directeur H. J. Koer- huis van Aviel Holland. Gemak kelijker krijgen hij en zijn colle ga's het er overigens niet op, want ze liggen constant over hoop met milieugroepen die de indruk hebben dat er in deze bedrijven voortdurend met ge vaarlijke chemische stoffen ge stoeid wordt. Kunstsneeuw wordt gemaakt uit kaarsvet en nog wat mid deltjes. Je moet het „geheim van de smid" weten en dat ge ven de fabrikanten natuurlijk niet zomaar prijs. „Er is veel onderzoek voor nodig", laat de heer Koerhuis wel weten. Pun ten als verwarming en afkoe ling moeten hierbij zeer nauw lettend in het oog worden ge houden, anders komt er alles behalve vlokkerig wit uit de bus. Moet Nederland principiële be zwaren hebben tegen de „sneeuw" uit de bus? Koerhuis en zijn medewerkers liggen er niet wakker van: „Wij verwer ken in onze spuitbussen geen- gassen die de ozonlaag aan tasten. Chloorfluormethaan mag niet meer gebruikt wor den als drijfgas, of je moet door een etiketje aangeven dat dit spul in de bus zit. Nou, dan kun je toch beter ander gas verwerken? In onze bussen zit gewoon butaangas, dat niet- brandbaar wordt gemaakt door toevoeging van bepaalde stoffen". En kunstsneeuw Is volgens hem toch een heel andere zaak dan een kunstboom, je hebt er geen alternatief voor. Een goe de raad nog: Pas wel op dat u het goedje niet in de kleren krijgt, want dan kunt u ze di rect naar de stomerij brengen. Want zo taai is het wel HENK VOLMER

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1979 | | pagina 21