zerbeidsjan: verzet
religieus bewind
HET BOEK
VAN DE MAAND:
Rhodesië
ijdelijk weer
fcuid-Rhodesië
1 Terroristen overvallen
managersehool; mensen
in benen geschoten
Europese vliegers willen
acties tegen Airbus A310
Libië lonkt
naar
TOTEN MET5 JANUARI f29,50
BER
-BUITENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 12 DECEMBER 1979 PAGINA 15
Ieider sjariat-madari gematigd en niet wraakzuchtig
v\ \„- W*V- - -
ü«X. jv C* j/m
(Van onze correspondent
Martin Woollacott)
\BRIZ Het probleem waar
ayatollah Khomeiny in de
ordwestelijke provincie
:erbeidsjan op dit moment
kampt, is zeker niet denk-
eldig. Dit werd pas goed dui-
tlijk toen de vorige week afge-
jtte gouverneur Nureddin
(ïaravi een poging ondernam
i zijn oude kantoor binnen te
Hij en zijn gevolg stuit-
op een muur van mensen
hem beleefd verzochten
Jchtsomkeert te maken. Gha-
ivi die geen gewapende troe-
tot zijn beschikking heeft
i slechts op een beperkte aan-
ng onder het volk kan reke-
had geen andere keus dan
het verzoek gevolg te ge-
De bezetters van Tabriz
fbben voor zolang het duurt
]le belangrijke troeven in han-
De op en neer gaande
(rijd om de belangrijkste rege-
ngskantoren in Tabriz lijkt
orlopig beslecht in het voor-
el van de plaatselijke bevol-
ng van Azerbeidsjan.
|i er meer details aan het licht komen
fer de gebeurtenissen in Tabriz van
i afgelopen dagen, wordt snel duide-
dat er weinig toeval in het spel
De officiële lezing luidt dat de
ïamistische Volksrepublikeinse Partij
■PRP), de grootste partij in Azer-
[idsjan, de stad heeft veroverd uit
over het feit dat het huis van de
[atollah Kazem Shariat-Madari, de
■respecteerde religieuze leider van de
"ovincie, in Qom onder vuur was ge
nomen, waarbij er twee doden waren
gevallen.
Maar er is inmiddels bekend geworden
dat leden van de MPRP reeds eerder
vanuit Teheran naar Tabriz waren ge
trokken om het verzet tegen het refe
rendum over de grondwet in goede ba
nen te leiden en een algemene protest
staking op touw te zetten en misschien
zelfs een overname van regeringskan
toren te organiseren.
Of het vuurgevecht in Qom tot een
spontane uitvoering van de plannen
heeft geleid of dat het slechts als een
bruikbaar excuus diende voor een
reeds volledig uitgewerkt draaiboek,
blijft onduidelijk. Maar hoe het ook zij,
de winkels sloten hun deuren en de de
monstranten trokken in grote getalen
de straten op.
De nieuwe Iraanse regering heeft van
af haar installatie moeilijkheden gehad
met etnische minderheden, met name
de Koerden, maar het verzet in Azer
beidsjan is van heel andere aard. De
Azerbeidsjani's spreken Turks en vor
men de grootste minderheid in het
land. Behalve in Azerbeidsjan, qua op
pervlakte het grootste minderheidsge-
bied, wonen er nog enkele miljoenen
van deze bevolkingsgroep verspreid
door het hele land.
Alleen in Teheran, waar ze vooral
marktlieden zijn, wordt hun aantal al
op 1 miljoen geschat. Maar hun aantal
doet er niet zo veel toe. Veel belangrij
ker is het feit dat zij een centrale rol
hebben gespeeld bij de revolutie tegen
de sjah, terwijl alle andere minderhe
den er slechts zijdelings bij betrokken
Het eerste incident in de reeks die tot
de ondergang van de monarchie heeft
geleid, speelde zich af in Tabriz. In
deze stad heeft het leger voor het eerst
een gebrek aan discipline aan de dag
gelegd. Bovendien zijn de Azerbeidsja-
ni's shi'iten en hun religieus leider, de
ayatollah Shariat-Madari, speelde naast
Loyaliteit
De soennitische Koerden en de Arabie
ren uit Koerdistan mogen de Iraanse
staat dan met tegenzin en onder voor
behoud hebben, aanvaard, maar, zoals
een professor uit Tabriz opgewonden
zei, „onze loyaliteit kan niet in twijfel
worden getrokken. We zijn in de eerste
plaats Iraniërs en pas daarna Azer-
beidsjani's. Om dit een samenzwering
van anti-revolutionairen te noemen,
zoals Khomeiny heeft gesuggereerd, is
ronduit belachelijk. Vraag het maar op
de markt. Vraag het aan de mensen op
straat of aan de scholieren. De autori
teiten van Iran zouden zich beter kun
nen afvragen waarom dit is gebeurd in
plaats van het te bestempelen als een
samenzwering".
De opstand in Azerbeidsjan is niet uit
gebroken uit een verlangen naar auto
nomie, hoewel dit er wel bij komt.
Maar belangrijker is toch wel dat de
Azerbeidsjani's anders denken over de
revolutie en haar toekomst. Op reli
gieus gebied wijzen de Azerbeidsjani's
het leiderschap van de ayatollah Kho
meiny af. Voor hen is Shariat-Madari
de hoogste religieuze leider, terwijl
Khomeiny slechts „de leider van de re
volutie" is. Maar hun verzet komt niet
voort uit een verschil van inzicht over
het religieus leiderschap en evenmin
uit de toewijding die zij voelen voor
„hun" ayatollah.
Van het begin af aan is er een diep
gaand politiek meningsverschil geweest
tussen Shariat-Madari en Khomeiny.
In de woelige periode die vooraf ging
aan de revolutie heeft Shariat-Madari
steeds de mening gehuldigd dat, sinds
de overweldiging van het ware kalifaat
lang tijd geleden, alle tijdelijk gezag
noodzakelijkerwijs onvolmaakt is. Re
geringen kunnen meer of minder
rechtvaardig zijn, maar de geestelijk
heid moet blijvend oppositie voeren.
Zo heeft Shariat-Madari vaak gezegd:
„Er kan wel of niet een koning zijn".
Hiermee wilde hij aanduiden dat ko
ninkrijk of republiek, rechtvaardig of
onrechtvaardig, altijd gescheiden moet
blijven van de godsdienst en haar
waarden.
Geen islam-regering
Volgens Shariat-Madari en zijn aan
hangers mag de islam geen centrale rol
spelen in de regering. In dit opzicht zijn
ze het eens met de wereldlijke oppo
nenten tegen de nieuwe grondwet Bei
de groepen maken vooral bezwaar te
gen de clausule waarin alle macht
wordt toegekend aan „één religieus lei
der".
Een ander academicus gaf het volgende
commentaar: „Waarom volgen we Sha
riat-Madari? Nou, omdat hij een Azer-
beidsjani is. Misschien ook wel omdat
hij gematigd is en niet wraakzuchtig".
Tenslotte spelen ook de rechten van de
etnische minderheden een rol bij het
verzet van de Azerbeidsjani's. Zij stel
len dat noch Khomeiny, noch de nieu
we grondwet, het feit willen erkennen
dat bijna de helft van alle Iraniërs geen
Perzische shi'iten zijn en dat ze ver
schillen in taal of godsdienst of beiden.
De Azerbeidsjani's hebben reeds solida
riteitsbetuigingen ontvangen van hun
Koerdische buren. Hun vaderlandslief
de staat buiten elke twijfel en juist
daarom zouden zij wel eens een schakel
kunnen gaan vormen tussen alle groe
peringen die vragen om een grondwet
telijke erkenning van de rechten van
etnische minderheden. Daar de Azer
beidsjani's algemeen erkend zijn in
Iran, zouden ze ook wel eens een mati
gende invloed kunnen uitoefenen op de
extremere eisen van andere minder
heidsgroeperingen.
(Copyright The Guardian)
Contrasten in Iran
De olierijkdom van de laatste jaren in Iran is grote groepen van
de bevolking voorbij gegaan. Foto's van het platteland laten zien
dat in veel gebieden het leven onder uiterst miserabele omstan
digheden geleefd moet worden. Van de olierijkdom zijn hier al
leen de lege vaten aanwezig, waarvan de onderkomens gebouwd
worden. De echte uitbundige rijkdom is te zien in Teheran, waar
het vroegere paleis van de sjah een toonbeeld is van weelde en
NEW YORK De Libische
leider Muammar Gaddafi
heeft zich uitgesproken voor
een verbetering van de be
trekkingen tussen de VS en
Libië. Gaddafi heeft dit ge
zegd in een vraaggesprek
met de New York Times.
Gaddafi zei ook, dat hij de
vroegere dreigementen om
een olieembargo tegen de VS
in te stellen, niet zou waar ma
ken. Als motief voor zijn hou
ding gaf hij op, dat Washing
ton zou hebben toegezegd, dat
de Midden-Oostenpolitiek
neutraler zou worden, als Car
ter herkozen zou worden.
Volgens de New York Times
heeft het Witte Huis naar aan
leiding van het vraaggesprek
verklaard, dat de VS vas
thoudt aan een alomvattende
vrede in het Midden-Oosten.
Dat betekent continuïteit en
geen fundamentele wijziging,
van het beleid.
Gaddafi veroordeelde de gijze
ling in Teheran en leverde
voorts kritiek op PLQ-leider
Arafat Hij beschuldigde deze
ervan het Palestijnse volk te
verkopen. Libië zal dan ook de
financiële steun aan de PLO
staken.
Zoals gisteren gemeld, heeft
Libië ae officiële PLO-verte-
genwoordiger in Tripoli uitge
wezen. Naar aanleiding hier
van heeft de PLO verklaard,
dat Gaddafi probeert om de
Palestijnse revolutie te willen
beheersen. Het Palestijnse
persbureau WAFA sprak on
omwonden van „de gekke ko
lonel".
ffilTSE GOUVERNEUR NEEMT MACHT OVER
(Van onze correspondent
Roger Simons)
X)NDEN Zimbabwe Rhodesië heet
anaf vanmiddag tijdelijk weer Zuid-
hodesië. Bij de aankomst van de
Iritse gouverneur Soames in Salis-
ury werd het opnieuw een kroonko-
mie van Groot Brittannië, die naar
111e waarschijnlijkheid begin maart
"10 het onafhankelijke Zimbabwe zal
rden.
Britse regering heeft gouverneur Soames
iteren zonder verder uitstel naar Zuid-Rho-
iië gestuurd, in de hoop dat zijn aanwezig
lid in Salisbury het sluiten van een overeen-
imst in Londen over de wapenstilstand zal
spoedigen. Lord Soames gaat onmiddellijk
einde maken aan de acties van de strijd
krachten van Salisbury in Zambia, waar guer-
's van het Patriottisch Front verscholen zit
ten. Ook zal het transport van mais door Rho
desië naar Zambia, dat al jaren stil ligt, onmid
dellijk hervat worden. Londen hoopt dat daar
door de betrekkingen tussen de kroonkolonie
Zuid-Rhodesië en Zambia snel zullen verbete
ren.
De Britse socialisten keurden het gistéren af,
dat premier Thatcher niet gewacht heeft op de
wapenstilstand om haar gouverneur te laten
vertrekken. Volgens de Labourleiders wordt de
positie van Lord Soames ernstig verzwakt door
het uitblijven van een bestand. Frontleider
Nkomo zei: „Het vetrek van Lord Soames naar
Salisbury is onverstandig. Zijn aanwezigheid in
Rhodesië zal niets oplossen. Het probleem
wordt pas geregeld wanneer in Londen een ak
koord bereikt is. Het feit, dat nog geen „staakt
het vuren" afgesproken is betekent meteen, dat
het Patriottisch Front zich niet gebonden acht
door de akkoorden over de grondwet en de
overgansperiode. Wat ons betreft, zijn alle
overeenkomsten afhankelijk van het nog niet
bereikte akkoord over een wapenstilstand"
ïtvoerd Spaans
arlementslid
Tijgelaten
URGOS Javier Ruperez,
et 31 dagen geleden door de
TA ontvoerde Spaanse parle-
lentslid, is vanmorgen vrijge-
iten. Zijn familie kreeg een
noniem telefoontje, met de
lededeling dat Ruperez zich
n de buurt van Burgos be-
ond. Daar werd hij, ver-
tleumd maar in een goede
onditie, in een bezinestation
evonden. Ruperez (38) is ge
rouwd met de Nederlandse
leraldine Moleveld.
Carlo Schmid overleden
BONN Carlo Schmid, één van de vaders van de Bondsrepu
bliek Duitsland, is gisteravond op 83-jarige leeftijd overleden in
een ziekenhuis. Schmid was tevens één van de voornaamste
voorstanders van de vriendschappelijke betrekkingen tussen
Frankrijk en West-Duitsland en van de Europese éénwording.
Boom voor Wallenberg in Israël
JERUZALEM Het joodse volk heeft gisteren Raoul Wallen
berg, de Zweedse diplomaat die ongeveer 30.000 Hongaarse jo
den van de gaskamers heeft gered, geëerd door een boom te
planten bij het gedenkteken voor de zes miljoen tijdens de
Tweede Wereldoorlog omgekomen joden.
„Wij zijn hem eeuwige dank verschuldigd en wij zullen hem
nooit vergeten", zo zei premier Menachem Begin.
|i' De advokaat van de
I multimiljonaire,
Christina Onassis heeft
gisteren medegedeeld,
dat zijn cliënte voorne
mens is te scheiden van
haar Sovjet-echtgenoot
Sergej Kaoezov. Reden:
onoplosbare problemen
tussen de echtelieden.
De 28-jarige Christina is
de ergename van de
overledend scheeps-
magnaat Aristoteles On
assis. Zestien maanden
geleden is zij in Moskou
met Sergej getrouwd.
Het was haar derde en
zijn tweede huwelijk. Op
de foto Christina en Ser
gej tijdens de huwelijks
plechtigheid in Moskou.
Dreigende hongersnood in Nicaragua
ESSEN In Nicaragua dreigt in het komend voorjaar een ern
stige hongersnood, omdat als gevolg van de recente burgeroorlog
de oogstopbrengst nihil zal zijn. Dit heeft de aartsbisschop van
Managua, Miguel Obando Bravo, gisteren tijdens zijn bezoek aan
West-Duitsland gezegd.
Debat Europese begroting begonnen
STRAATSBURG Het Europese parlement is gis'eren be
gonnen met het debat over de ÈG-begroting voor 1980 en een
aantal afgevaardigden heeft gevraagd om verwerping van
de begroting, die tot nu toe altijd is goedgekeurd.
Het debat werd geopend terwijl veel van de 410 parlementariërs
nog verbitterd en opstandig waren over het feit dat de Europese
ministerraad de meeste eerdere amendementen van het parle
ment op de begroting had verworpen.
De ministers zouden vandaag naar Straatsburg gaan om te pro
beren het parlement wat gunstiger te stemmen.
Bezettingsgolf in El Salvador
SAN SALVADOR De linkse oppositie in El Salvador heeft
gisteren op grote schaal gebouwen bezet waaronder fabrieken,
landgoederen en in de hoofdstad zelf openbare gebouwen. De
Salvadoriaanse autoriteiten hebben gedreigd het legsr in te zet
ten om een einde te maken aan de bezettingen.
Voorts werd een bomaanslag gepleegd op de Israëlische ambas
sade. De materiële schade is aanzienlijk.
Professor Angelo Scordo is een van de slacht
offers van de overval die terroristen op een
lanagerschool in Turijn uitgevoerd hebben. Hij
lerd door zijn knie geschoten en wordt hier
paar een ziekenhuis gebracht.
TURIJN Een groep terroristen heeft gisteren
een school voor managers in Turijn overvallen en
tien cursisten en leerkrachten in de benen gescho
ten.
Tenminste twintig gewapende en gemaskerde terroris
ten, leden van de stadguerrillagroep „Eerste Lijn-
"drongen het gebouw binnen. Zij gelastten de meeste
aanwezigen om ijlings te vertrekken. Slechts een klei
ne groep moest achterblijven. De terroristen jlwongen
hen op de knieën te gaan liggen en het hoofd naar de
grond te buigen. Een van de overvallers hield een toe
spraak, waarin hij onder meer zei:„Wij zijn hier, omdat
jullie besloten hebben te studeren en bazen te worden.
Wees voorzichtig, want de tijd is gekomen om te beslis
sen of jullie met ons zullen zijn of met de anderen...".
Daarna werden zij in de benen geschoten.
„De Eerste Lijn" is, na de Rode Brigades de meest ac
tieve en gevreesde terreurgroep in Italië.
De overvallen school is een instelling, waar Fiat en
Olivetti nauw bij betrokken zijn.
WERKONDERBREKINGEN IN JANUARI
FRANKFORT Ruim ze
venhonderd Europese vlie
gers en boordwerktuigkun
digen hebben er gisteren op
een demonstratieve bijeen
komst in Frankfort geen
twijfel over laten bestaan,
dat zij tot acties overgaan
wanneer luchtvaartmaat
schappijen blijven vasthou
den aan een voor twee perso
nen ingerichte cockpit in de
toekomstige Airbus A310 en
de Boeing 757.
Verschillende maatschappijen
hebben inmiddels de nieuwe
toestellen besteld of er opties
op genomen. In het ontwerp
isd een cockpit gepland voor
twee personen. De vliegers
willen nu, dat in de cabine
plaats is voor zowel twee vlie
gers als een boordwerktuig
kundige. Op de bijeenkomst
van gisteren verklaarden bijna
alle afgevaardigden van de
achttien Europse vliegersorga
nisaties zich bereid tot acties
over te gaan. De argumenten
van de maatschappijen, dat het
vliegen met twee man veel
goedkoper is, werden fel be
streden. De maatschappijen
werd verder verweten, met de
nieuwe toestellen het lucht
verkeer in gevaar te brengen.
Volgens gezagvoerder F. van
Vianen van de Nederlandse
Vereniging van verkeersvlie
gers zullen de Europse vliegers
zich nog deze maand beraden
over eventuele acties. Hij ver
wachtte, dat de eerste werkon
derbrekingen in januari kun
nen worden verwacht, waarbij
in eerste instantie wordt ge
dacht aan een periode van drie
uur, eventueel gevolgd door
een 24-uursstaking.
advertentie
Met „Ik probeer mijn pen"
is getracht de geschiedenis v
van onze letterkunde te schetsen
van het eerste begin tot het jaar
waarin dit boek verschijnt
Was Jacob Cats een rijmelaar en een
kwezel, wiens populariteit „een nationale
ramp" is geweest?
Den Doolaard moest de kost verdienen
als rozenenter, dorser, druivenplukker,
dokwerker en straatfotograaf.
Waarschuwing van Jac. van Hattum:
„Moeder ga voor je kindje staan, daar
komt Van het Reve aan".
Mensen fluisterden „elkander in hoo-
gen emst" toe: „Weetje het? Eline Vere
is dood". Zó levend was deze roman
figuur van Couperus geworden.
„Ik probeer mijn pen" is een uniek
document over de Nederlandse letter
kunde. Prachtig geïllustreerd met foto's
en originele handschriften. Een 272
pagina's dik boek waarin uitzonderlijk
veel te lezen en te kijken valt.
Daarna f 20,- duurder. De aanbieding is geldig van 6 december t/m 5 januari 1980. Echter zolang de verraad strekt.)